Баяндама " Оқушылардың қазіргі заманға бейімдеу мен әлеуметтену тәсілі- болашақ кәсібін анықтау ретінде"

«М. Ломоносов атындағы орта мектеп»КММ

Жумабаева Катипа Нубораковна

Баяндама

" Оқушылардың қазіргі заманға бейімдеу мен әлеуметтену тәсілі- болашақ кәсібін анықтау ретінде"

“Әлеуметтендіру” ұғымы алғашқы рет өткен ғасырдың орта шенінде американдық психология мектебі өкілдерінің еңбектерінде қолданыла бастады. Сондықтан да болар бұл ұғымды ғылымға ендірушілердің алдыңғы санатында американдық психолог ғалымдар А.Бондураның, Д.Доллэрдтің, Дж.Кольманның, А.Парктің, В.Уолтерстің және басқалардың аттары атала бастады

«Әлеуметтену» – (латын сөзінен шыққан «socialis» - қоғамдық) тұлғаның қалыптасу үрдісі, инди және т.б. Э.Дюркгейм әлеуметтену процесін қарастырып, оның белсенді бастамасы қоғамға тән, сол себепті ол әлеуметтену субъектісі болады деген. Сондықтан қоғам адамды «өз үлгісіне салып» қалыптастыруға талпынады.

Әлеуметтену процесі

Мамандық сөзіне анықтама

Профессия- латын сөзінен шыққан , “professio”- анықталған іс, мамандық дегенді білдіреді.
Мамандық- қарапайым өмір сүру көзі болып табылатын және қандай да бір дайындықты, жауапкершілікті талап ететін еңбек қызметінің маңызды бөлігі.
Мамандық таңдау- өте жауапкершілікті және маңызды іс. Мамандық таңдауда әр адам өзінің қызығушылығына, қабілетіне, бейімділігіне, қалауына сүйену керек. Сондай- ақ өз мамандығының 10-20 жылға дейін өз сұранысын жоғалтпауына көңіл бөледі. Бұл мамандықтарға деген бірқалыпты тұрақты сұраныс деп аталады.

Оқушылардың мектептегі және қоғамдық пайдалы іс- әрекеті оның кейін әлеуметтенуіне үлкен мәнге ие. Мамандық таңдауына, рухани құндылықтарға ие болуына, әр түрлі адамдармен араласуға, мінезінің қалыптасуына әсер етеді.

Мамандық таңдауда:

Жас жеткіншектердің қазіргі нарықтық қатынасқа кіруі;
Өзінің өмірлік позициясын қорғай білуі.
Қоғамдық өмір туралы экономикалық және саяси білім алу.

Құқықтық мәдениетті дамыту.

Өз мамандықтарын таңдауда мақсатқа жету әр адамның еркіне, өмірге құштарлығына байланысты.
Қоғамның әлеуметтік және ғылыми-техникалық прогресі жылдамдап отырған заманда адамның интелектуалдық еңбек үлесі өседі және білім деңгейіне, шығармашылық даралығының дамуы мен кәсіби бағыттылығына қойылатын талап жоғарылайды.Кәсіби бағыттылық оқушының кәсіптік жағынан өзін-өзі айқындауының маңызды бөлігі ретінде мамандық таңдауға белсенді қарым-қатынасынан көрінеді.
          Кәсіптік бағыттылықты қалыптастырудың адами алғышарттары жоғары кластарда туындайды танымдық қызығуылық дамиды, жеке мәнді мақсат қою талабы, кәсіби мүдде пайда болады.

Әрбір адам, әсіресе, балалық шағында және ерте жастық шағының қарсаңында әлеуметтендіру процесінің негізгі объектісі болады. Оған дәлел жастардың осы қоғамға сай тәрбиеленуі, заңға мойынсынуы, болашақтағы кәсібін таңдауға және т.б. әрекеттерге қызығушылық танытып, ынтамен дағдылануға талпынуы бола алады.

Педагогикалық терминдер сөздігінде «әлеуметтендіру –

бұл отбасымен және қоғаммен қарым-қатынас кезінде адамдардың рөлдерінің алмасу процесі» деп сипаттама берiледi.

А.Д.Сазанов: “Жанұяда дұрыс еңбек тәрбиесін алған бала болашақта өзінің арнайы дайындығында да үлкен жетістікпен әкетеді. Ал жанұясында ешбір еңбек тәрбиесін алмаған бала болашақта еш квалификация алмайды, еңбек жолында жолы болмайды, олардан нашар жұмысшы кадрлар шығады”-деп жазады.

Мамандық таңдауда жұмыс: Ата-аналармен жұмыс

Мамандықты ақыл таразысына сала отырып таңдау үшін өмір жолына дұрыс бағыт керек. Ал өмір жолын таңдау жеке бастың ерекшеліктеріне, яғни өзін-өзі терең тану арқылы ғана іске асады.

Мамандықтың адам өміріне немесе оның өмір сүру стиліне әсер етуі туралы балалармен әңгімелесе отырып «Біз қалай өмір сүргіміз келеді?» деген сұраққа жауап беруіміз керек. Бұл сұраққа жауап табу үшін жасөспірімге өзінің ерекшеліктерін білу, өзін-өзі танып түсіну, өз тілегінің бұл өмірдегі талаптарға қайшы келмеуін анықтау үшін «өзін тану» бағытында ұзақ жолды жүріп өтуі шарт. Тек сонан кейін барып «сол» өмірді құру барысында қандай мамандықты таңдау керектігін шешеміз. Сонда ғана мамандықты таңдау нақтылы, әсерлі бола алады.
Осы бағыттағы жұмыстарды іске асыру үшін өзін-өзі тану тақырыбын мамандық туралы тақырыппен байланыстырамыз.
Бейімделу негізінде өзін жеке адам ретінде түсіну.
«Қажет, істей аламын, керек» деген мамандық таңдау алгоритмдерінің ішінен «қажеттілікті» жоғары қоямыз. «Ия, мен саясатшы бола алмаймын. Себебі, менің өзіме деген сенімділігім аз, бірақ қажет болса мен бойымдағы осы қасиетті дамыта аламын»,-деген мысалдан біз қажеттіліктің жеке тұлға негізін қалайтынын байқаймыз. Ендеше, жеке тұлға аймағындағы жұмысқа сүйене отырып, сол арқылы тұлғаның мінезін, икемділігін т.с.с жеке басының ерекшеліктерін дамытуына ықпал ету арқылы бейімделудің әсерін арттырамыз.

Осы бағыттағы жұмысты іске асыру үшін жеке тұлға, адамгершілік құндылықтар аумағында жұмыстар жүргізілуі шарт.
Мамандық туралы ақпараттарды терең және бейімдей оқыту тәсілдерін пайдалану оқушының екі ойлы болып, қобалжуын басады. Оқушыға әр мамандықтың ішкі ерекшеліктеріне үңіліп, оның салаларын талдап, әр қырынан қарап көрсету арқылы оның «сыртқы әдемі қабынан» көлеңкелі жақтарын да айыра алатындай жағдай жасау керек.
Осы бағыттағы жұмысты іске асыру үшін жоспарда шығармашылық тапсырмаларға, талдауларға, схема, модельдерге мамандық салаларын талдауда ойын - жаттығуларын қосу қажет
Таңдауды белсенді жүзеге асыру. Мамандық таңдаудың, өмір жолын таңдаудың, арман мен қиялдан өзгешелігі сол, оны іс жүзінде жүзеге асыру қажет.
Жасөспірім «мен кіммін, қандаймын, мен не істей аламын, не істей алмаймын, мен үшін өмірде не маңызды?» деген жағдаяттарды «тұлғаның» деңгейінен қарай отыра оның «идеалдан» және «қажеттіліктен» айырмашылығын түсініп, өз таңдауын жасауы керек. «Өз өміріңді алдыңа мақсат қоя құр, немесе өмір ағысымен жүзе бер». Таңдау жасалып, мақсат көзделгеннен кейін оған жету жоспарлары жасалып, іске асыруға белсене кірісу керек.

Бүгінде мамандық таңдау – бала үшін аса маңызды әрі жауапты істердің бірі және психолог, ата-ана тарапынан міндетті түрде көмекті қажет етеді. Ол адамға тән ойлану процесстері, мәдениет және оның құндылықтар контексінде қаралатын, өмірден, әлеуметтік ортадан өз орнын табудағы бүгінгі әрекеті болып саналады.
Егер адам өз-өзін еркін сезініп, өзін өзі тұлға ретінде талдай алатын болса; мақсат қойып оған жету құралдарымен қамти алатын болса; жағдайды саралап оны өз қызығушылығымен салыстыра алса; ақпараттармен жұмыс жасап оны білімге және таңдауына айналдыра алса – бұл өзіне не керек екенін білетін құзіретті тұлғаның қалыптасқанын білдіреді.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1. Е.А. Климовтың  “ Мамандықтарды топтастыру ”  әдістемесі.

2. Интернет желісінен алынған материалдар