Баяндама тақырыбы:«Білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында психологиялық қызметті ұйымдастыру жүйесі»

Баяндама  тақырыбы:

                            «Білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында

                              психологиялық қызметті ұйымдастыру жүйесі»

           Ғылым мен техника өркендеп адам баласының қарыштап дамыған ХХІ ғасыр атом мен интернет заманында адамдық болмысын сақтау ұшін психология саласында атқарар міндеті – өте жауапты, әрі зор. Өйткені  көне замандардан бері қарай  психология адам баласының ілгері дамуына  ықпал еткендігі байқалады. Бірақ көнеден  қазіргінің айырмашылығы неде?  Міне соған  біраз тоқтала  кетейін.  Алдағы өткен ғасырларда, жазу-сызу болмаған ықылым замандарда , ғылымның салаларының түрлерінен ешқандай хабабаларымыз кең-философ және де адам жанының бағбаны – психолог болғаны да байқалады. Оған біздің ауыз әдебиетіміздің кез-келген  жанры куә. Сол ешқандай арнайы мектептер болмаған замандардағы қоғам өміріне  бейімдеп, адам мінезін қалыптастырушы кім болады? Әрине ата-ана.

         Отбасындағы  әрбір еркектің міндеті жауынгершілік өнерге, шаруашылыққа  қарауға,  қолөнерге өз баласын баулу. Соған сәйкес әкенің психологиялық  бағыты :  батылдық, ептілік, шыдамдылық.

         Ал отбасындағы ананың психологиялық бағыты: сыпайылық, әдептілік, мейірімділік, адамгершілік болған. Осы екеуін қосқанда нағыз қазақтың  елжандылық  психологиясы пайда болған. Осыған барлығы  жас адамның санасына  қалай жеткен?  Сөз жоқ ауызша.  Яғни сол дәуірде  бала тәрбиесіндегі  фактілерге тоқталсақ , ата-ана  өздері мұғалім, қоғам мүшелері және өте тәжірибелі  психологтар болған.

 

           Олардың бала тәрбиесіндегі алға қойған психологиялық мақсаттары:

    Баланы қоғамдық өмірге бейімдеу.

    Қоғамнан өз орнын табу.

    Өмір сүру.

Бұл үшін оларға не істеу керек? Әрине, баланың мінезін қалыптастыру. Бұл шараны іске асыруда сөзбен іс-әрекет қатар жүріп отырған. Сол  дәуірде ұстаз да, мұғалім де, психолог та  баланың үнемі көз алдында болған. Содан  адамгершілік психологиясы қалыптасқан. Ата-ананың  бірдей –бір міндеті  бала тәрбиесі болған. Содан адамгершілігі мол, иманды, дені-сау салауатты ұрпақтар өскен.

Ал қазіргі адам баласы өркендеген заманда бала  тәрбиесі, балаға білім беру,  тәрбиенің барлық салаларынан хабардар етіп, қоғам өміріне  сәйкес толыққанды адам етіп қалыптастыру – қоғамдағы ең жауапкершілікті, ең күрделі мәселе. Осы күрделі мәселенің  нақ  ортасында мектеп тұр. Мектеп  сөзі аталғанда  сонымен бірге ұстаз, оқушы балалар, ата-ана ұғымы қатар жүреді.Дәлерек атасақ:  мұғалім, оқушы, ата-ана.  Қазіргі таңда  мұғалім мектептің жүрегі болса, әрбір оқушы сол ғылым саласындағы -  бір-бір кірпіш. Ал  ата-аналар сол ғылым мен тәрбие саласындағы  өз орыны мен  үлесі бар бір-біріне тірек болып саналады. Бұлардың бірінің-бірінсіз  күні жоқ. Осылардың арасына үйлесімділік (гармония) орнататын – психология саласы, психолог ұстаздар. Бүгінгі біздің мектептерде ең мықты  психологтар кім ? Сөз жоқ, оқушылар. Өйткені әрбір оқушы өзіне сабақ беретін барлық мұғалімдерге  психологиялық мінездеме беру жағынан бір-бір маман деуге болады. Бұл бала табиғатының асқан сезімталдығында жатыр. Сонда  мектептегі  бір мұғалімге  кемінде жиырма  түрлі психолог  қарап тұр деген сөз. Сонда сыныптағы әрбір баламен  психологиялық  үйлесімділік орнату, өзінің сабағын беру, ата-анамен  жұмыс жасауда дұрыс қарым – қатынаста болу үшін ұстаз  мамандығында жүрген  адамдарға қанша жүйке, қанша қажыр-қайрат, қанша табандылық, қанша білім керек екендігін айтпаса да түсінікті. Әсіресе ғылым мен техниканың шарықтау шегіне жеткен, адам баласының  өзі де  сол техникалық  құрамдардың бір бөлшегіне айналып кетуге жақын тұрған заманда адами, адамгершілік тәрбиесі тағы да кімнің  мойнында? Әрине ұстаздың. Сол үшін  де қазіргі психология  ғылымының саласына үлкен жауапкершіліктер  жүктелуде. Бұл дегеніміз психолог мамандарға иек арту емес, әрбір мұғалім өз  дәрежесінде  асқан психолог болуға тиіс.

  Бүгінгі күннің талабына  сай  жабдықталған мектептердегі міндеттің үлкені   оқушы мен мұғалімнің, мұғалім мен ата-ананың арасында дұрыс  қарым-қатынас  орнату болса, ал  алдыда тұрған басты мақсат:   сапалы-білім, саналы тәрбие беріп, қоғамда өз орны мен үлесі бар жеке тұлғаны  қалыптастыру.

 

                                             тәрбие-оқу              оқу-тәрбие

 

          Осы тұрғыда ұстаз психологтарға  жүктелетін міндет тағы да өте жауапты, айрықша зор.  Бұл аталған мақсатқа қол жеткізу үшін мектеп  әкімшілігінен бастап әрбір  қатардағы мұғалім қажырлы түрде жұмыс жүргізуі керек. Ол жұмыс үш  бағытта жүруі тиіс:

    Мұғалім өз білімін жетілдіруі керек.

    Мұғалім өз тәжірибесін шыңдау керек.

    Жаман қылықтардан мұғалім өзі сақтану керек.

      Бұдан барып туындайтын – мұғалім ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІ. Тағы да осылардың бастауы – психология, психолог мұғалімдер.

 

        Еліміздің  ертеңі-бүгінгі  бүлдіршінді  тәрбиелеу  ең  негізгі   мәселелердің  бірі  оны  шешудің  басты  бір  тармағы- бала  тәрбиесі  дұрыс  қолға  алынуы.

         Бала  тәрбиесі- әр  сағат, әр  күн  сайын  танымсыз  жүргізіле  беретін  аса  күрделі  процесс.

         Бала  тәрбиесіне  үкіметіміз  үлкен  көңіл  бөліп  келеді. Қазіргі  кезең--экономикалық, экологиялық, әлеуметтік  демократиялық  қым-қиғаш  мәселелерге  толы  заман. Бүгінгі  ұрпағымыздың  бойына  халқымыздың  ғасырлар  бойы   қастер  тұтып   келген  ар-намыс, атамекен, ана  тіліне  сүйіспеншілік, үлкенді  сыйлау, құрметтеу, қасиетін  дарыту - олардың өз  еліне  өгей  тартып  кетпеуінің  басты  шарты.

        Халықтық  педагогика  кешегі өткен данағой  қариялардан, ғұлама  ойшылдар  мен  ақын-жыраулардан, мирас  болып  қалған ұлы тәрбие  құралы.

        Халық  ойындары   тосыннан  туған  қызықты  кезеңдермен, балаларға  ұнайтын  санамақ,  жаңылтпаш, жұмбақ, күлдіргі  ойындармен  жиі   сүйемелденіп  отырады.  Ойынның   қай  түрі  болсын  балалардың  адамгершілік  тәрбиесінің   дамуында   маңызды  роль  атқарады.  

       Ойын  балалар  үшін оқу да, еңбек те. Ойын – айналадағыны танудың тәсілі. Балаларға өмірде кездескен  қиыншылықтарды жеңудің жолын үйретіп қана қоймайды, ұйымдастырушылық қабілетін  қалыптастырады, логикалық ойлауын дамытады.Тиімді пайдаланған ойындар мұғалім түсіндіріп отырған материалын  балаларға зор ынтамен тыңдап, берік меңгеруіне көмектеседі.

Қазақ халқы өмірге дені сау, шыныққан азаматтар тәрбиелеу жөнінде өз ұрпақтарына үлкен де бай мұра қалдырған. Соның бірі ұлттық ойындар. Халқымыз ойындарға тек балаларды алдандыру, ойнату әдісі деп қарамай, жас ерекшелектеріне сай олардың қөзқарасының, міңез-құлқының қалыптасу құралы деп те ерекше бағалағаң. Ойын-адамның өмірге қадам басардағы алғашқы адымы.

Балаларда алғашқы жеті жылы-денсаулықтың, ақыл-ой, адамгершілік, еңбек және эстетиқалық дамудың негіздері қаланатын өте маңызды кезең. М.Жумабаев:  «Бала тәрбиесі  бір өнер , өнер болғанда ауыр өнер, жеке бір ғылым иесі болуды тілейтін , өнер . Баланы дұрыс тәрбиелеу үшін әр кімнің өз тәжірибесі жетпейді . Басқа адамдардың тәжірибесімен танысу керек» деп атайды.

Педагог-психолог: