Биология 6 класс "СУ"

Сабақтың  тақырыбы: Өсімдіктер  тіршілігіндегі судың рөлі.Су қатынасы   

                                           бойынша өсімдіктердің экологиялық топтары.

Сабақтың  мақсаты:

        Білімділік:               Оқушыларға өсімдіктер  тіршілігіндегі судың рөлін

                                           ұғындыру. Су қатынасы    бойынша өсімдіктердің 

                                           экологиялық топтары туралы түсінік беру.

      Дамытушылық:       Ойын арқылы оқушылардың ой-өрісін дамыту,

                                           Жасыл өсімдіктерді күтуге үйрету,тілін  дамыту,

                                           сөздік қорын молайту. Шапшандылық қабілеттерін

                                           дамыту.

        Тәрбиелік:               Оқушыларға экологиялық,  эстетикалық 

                                           тәрбие бере отырып оқыту.

Сабақтың түрі:              Аралас

Әдісі: :                              1.Сөздік. 2.Көрнекілік. 3.Оқушы  білімін  жекелей  

                                           және  топпен  жұмысын  тексеру. 4. Оқушы  білімін   

                                           ойын арқылы тереңдету

 Пән аралық байланыс:Қазақ әдебиеті, география.

  Көрнекілігі:                 Слайдар, интерактивті тақта, бөлме өсімдіктері,  қураған

                                           өсімдіктер, сызбанұсқалар, суреттер, әдебиеттер.

 І Ұйымдастыру кезеңі.

1. Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу;

2. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, пысықтау.

1-тапсырма.  Әр  топқа  конвертке  салынған  сөздер беріледі, сол  конверттегі  сөздерге  сөйлем  құрастыру.

А-топ. Фотосинтез. Ерекшелігі.  А.К.Тимирязев.

В-топ. Тыныс  алу. Лептесік. Су. Температура.

С-топ. Фотосинтез  бен  тыныс  алу. Жарық. Улы  заттар.

Д-топ. Жапырақтың  суды  буландыру.  Қоршаған  ортаныластанудан  қорғау  шаралары.

2-тапсырма. Биологиялық  диктант.

А-топ. Автотрофтар (гр. autos — өзім, өздігінен; trophe — қорек, қоректену, тамақтану) — бейорганикалық заттардан (көмірқышқыл газынан, судан, азоттың бейорганикалық қосылыстарынан) фотосинтез немесе хемосинтез арқылы органикалық дүниенің тіршілігі үшін тым қажет күрделі органикалық заттарды (акуыздарды, майларды, көмірсуларды) түзетін организмдер. Аутотрофты организмдерге жоғары сатыдағы  өсімдіктер, кейбір  бактериялар жатады .

В-топ. Фотосинтез – жоғары сатыдағы жасыл өсімдіктердің, балдырлардың, фотосинтездеуші хлорофилл және басқа да фотосинтездік пигменттер арқылы күн сәулесі энергиясын сіңіруі нәтижесінде қарапайым қосылыстардан (көмірқышқыл газы, су) өздерінің және басқа организмдердің тіршілігіне қажетті күрделі органикалық заттар түзуі.

С-топ. Хлоропластар жасыл  пластидтер өсімдіктер мен балдырлардың жасушаларында кездеседі. Олардың көмегімен фотосинтез үрдісі жүреді. Хлоропластарда  хлорофилл болады.

Д-топ. Ұрықтану – аталық  және  аналық  жыныс  жасушаларының  қосылуы. Ұрықтану  тозаңданудан  кейін  болады.

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

Бүгінгі өтетін тақырыбымыз: Өсімдіктер  тіршілігіндегі судың рөлі.Су қатынасы  бойынша өсімдіктердің экологиялық топтары.

Су – барлық жер бетіндегі тіршіліктің ең басты экологиялық факторлары болып табылады.

Ассоциация өсімдік өміріндегі судың маңызы.

 

Дұрыс жауабы:

› Өсімдік денесінің негізгі құрамдас бөлігі (30-дан 40, 95% дейін). Анабиоз (тұқымның ұзақ тыныштығы) кезінде де өсімдікте су болады.

› Жер бетіндегі өсімдік үшін судың булануы фотосинтез өтетін кеңістіктің үлкендігіне байланысты.

› Су, тургорлық қысым арқылы тірегі жоқ өсімдіктердің жер үстінде ұсталып тұруын қамтамасыз етеді.

› Суда тіршілік ететін аздаған өсімдік түрлеріне су - өмір сүру ортасы болып табылады.

› Су өсімдіктерде фотосинтез реакцияларында түзіледі, ал минерал тұздар өсімдікке топырақтан су ерітіндісі түрінде өтеді.

СУҒА  БАЙЛАНЫСТЫ  ӨСІМДІКТЕРДІҢ  ЭКОЛОГИЯЛЫҚ  ТОПТАРЫ

Ксерофиттер – ылғал тұрақты немесе уақытылы жетіспейтін ортада өсетін өсімдіктер.  Олар су теңдестігін  әр түрлі бейімделу арқылы реттейді.
Морфологиялық құрылысы  жағынан ксерофиттер алуантүрлі.

Ксерофиттердің суретін көрсету.Бөлме өсімдігі кактус пен Алоэны көрсету.

Мезофиттер – орташа ылғалды ортада тіршілік ететін өсімдіктер. Бұған қоңыржай аймақтың жапырағын сүретін ағаштарымен бұталары: шалғын және орман шөптесін өсімдіктерінің басым кӛпшілігі, егістік дақылдардан- қатты және жұмсақ бидайдың басым көпшілігі, жүгері, сұлы, асбұршақ, қытайбұршақ, қант қызылшасы кенеп шөп, жүзім, жемістік дақылдардың пыстадан басқасының бәрі; көкөніс дақылдарының көпшілігі; сәбіз, қызанақ, қырыққабат және т.б. жатады. Суреттер мен өсіп тұрған асбұршағын көрсету.

Гигрофиттер – ылғалды ормандар, мен өзен аңғарларының батпақты шалғындардың өсімдіктері. Өсіп тұрған ортасында ауа ылғалы жоғары болғандықтан, бұларда судың булануы баяу жүреді немесе буланбайды, мұның нәтижесінде жоғарғы ағыс жолымен минералдық заттардың қозғалуы баяулайды.

Гигрофиттерге көптеген аройниктер,көпбұталар, кейбір бегониялар жатады.

Гидатофиттер – су өсімдіктері. Бұларға балдырлар, су жапырақ, валиснерия, көптеген шыландар, егеушөп, мүйіз –жапырақ, тұңғиық т.б. өсімдіктер жатады.

 Гидатофиттердің тіршілік ортасына байланысты құрылымында ӛзіндік ерекшеліктері бар. Жапырақтары жұқа.

Эпидермасының үстіңгі беткейінде кутикуласы болмайды, болғанымен өте жұқа, судың енуіне кедергі жасамайды. Сондықтан судан шығарылған су өсімдіктері бірнеше минут ішінде солып қалады.

IV.Бекіту

Сандар жырлайды Бинго ойыны

1. Өсімдіктер суға байланысты неше экологиялық топқа бөлінеді?5

2. Топырақтағы және ауадағы ылғалдың тұрақты  немесе уақытша жетіспеуіне бейімделген  өсімдіктер тобы қалай аталады? Ксерофиттер

3. Кактус қандай өсімдік тобына жатады? Суккулент

4. Толығынан суға батып тіршілік ететін өсімдіктер қалай аталады? Гидатофиттер

5. Орташа ылғалды ортада тіршілік ететін өсімдіктер тобы ? Мезофиттер

6. Бұларға балдырлар, су жапырақ, көптеген шыландар, егеушөп, мүйіз –жапырақ, тұңғиық т.б. өсімдіктер жатады. Бұл қандай өсімдіктер? Гидатофиттер

7. Ксерофиттер бұл–?ылғал тұрақты немесе уақытылы жетіспейтін ортада өсетін өсімдіктер.

8. Денесінің белгілі бір бөлігінде су қорын жинайтын, шырынды, ет-женді өсімдіктер қалай аталады? Суккуленттер

9. ( грекше «гигра»-ылғал) – көбінесе атмосфералық ылғалы мол жерде тіршілік ететін өсімдіктер қалай аталады? Гигрофиттер

10. Құрғақ, қатты келеді, олар су мол болатын мерзімдеде бойына су қорын жинамайды, денесіндегі 25%-ке дейін жоғарлатудан зиян шекпейтін ксеромофты құрылымды өсімдіктер қалай аталады? Склерофиттер

11. Суда өсуге бейімделген өсімдіктер. Гидрофиттер

12. Ксерофиттердің неше тобын ажыратады?2тобын Суккуленттер және Склерофиттер

13. Бұл топқа  қоңыржай аймақтың жапырағын сүретін ағаштарымен бұталары, шалғын және орман шөптесін өсімдіктерінің басым кӛпшілігі, егістік дақылдарының көпшілігі жатады. Мезофитттер

13. Өсіп тұрған ортасында ауа ылғалы жоғары болғандықтан, бұларда судың булануы баяу жүреді немесе буланбайды, мұның нәтижесінде жоғарғы ағыс жолымен минералдық заттардың қозғалуы баяулайды. Гигрофиттер

14.Өзің білетін су өсімдіктерін ата.Тұңғиық,қоға,жебежапырақ.

Үйге тапсырма: Өсімдіктер  тіршілігіндегі судың рөлі.Су қатынасы      бойынша өсімдіктердің экологиялық топтары.