Бёзюланы С.О. Ахматланы Сафариятны "Анама сёзюм" деген назмусун тинтиу

Дерсни темасы: Ахматланы Сафариятны «Анама сёзюм»

Дерсни мураты: окъуучуланы Сафариятны  «Анама» деген назмусу бла шагъырей этиу, аналарына сюймекликлерин кючлеу, байламлы тиллерин ёсдюрюу.

Белгиленнген эсепле: назмуну терен ниет магъанасын ангылатыу; назму бла байламлы авторну сезимлерин ачыкълау; аналагъа жораланнган башха назмула бла тенглешдириу.

Методика амалла: шатык окъуу, окъулгъанны анализ этиу, китап бла ишлеу.

Дерсге керек затла: аудиозапись, Сафариятны сураты.

                                      Дерсни барыуу

I. Дерсге низам салыу.

II.Юй ишни тинтиу.

«Пиринчни сютлей акълыгъы» деген чыгъарманы сюзюу.

III.Дерсни темасына кёре бардырылгъан иш.

- Сабийге уллу къыйын салып,  кече жукъламай ёсдюрген кимди?

- Сиз анагъызгъа сюймекликни не сёзле бла айталлыкъсыз?

-Дерсни бир ненча минутун ананы юсюнден поэтле жазгъан тематикагъа бёлюу.

-Бу тема къайсы жазыучуну эм къайсы халкъны да чыгъармачылыгъында кенг жерни алгъаны себепли, устаз дерсни темасын теренирек ачыкълар ючюн Къулийланы Къ., Сергей Есенинни, Созайланы А. жазгъанларыны юсюнден айтады. Устаз Созайланы А. «Анама къор болайым!» деген назмусун шатык окъуйду.

АНАМА КЪОР БОЛАЙЫМ
Кюн сайын анам манга:
«Къор болайым!» – дей эди,
Жангызына Аллахдан
Ахшылыкъ тилей эди

«Къор болайым!» – дегенлей,
(Жулдузча жарый жаным),
Мени субай, акъыллы
Этиучю эди анам.

«Къор болайым!» – дегендей,
Жангыдан тууа эдим.
Кюн сыфатлы бетинде
Жангыра тура эдим.

«Къор болайым!» – дегенлей,
Мен къарыу ала эдим,
Ауруп тургъанымлайын,
Сау болуп къала эдим.

юйюмю-кюнюмю да
Иги этер ючюннге,
Анам манга къор бола
Жашады жер юсюнде.

Mа онжети жыл-анам
Бу дуниядан кетгенли,
Чырагъым мутхузлана,
Мени къутсуз этгенли.

Энди жолум къыйынды,
Кёп киреме туманнга.
Энди адам айтмайды:
«Къор болайым!» – деп манга.

Мен Гъаршха да жетдирип,
Эшитдирип бу аламгъа,
Энди кесим айтама:
«Къор болайым анама!»

Мен саулукъда ёлмезлик
Анама къор болайым!
Жарыгъы ёчюлмезлик
Анама къор болайым!

Бу назмуда жашыны анасына терен эм чеги болмагъан сюймеклиги кёрюнеди. Тогъуз строфадан тёртюсю анасыны жангыз жашына сюймеклигин кёргюзтеди. «Къор болайым» деген сёзле сюйген адамына айтылгъан бек багъалы сёзледиле; андан жууукъ айтыргъа, аныча чексиз сюймеклигин кёргюзтген бизни тилибизде сёз жокъду. Жангыз жашыны хар ишине, къымылдаууна хар кюнде да айтыучу сёзлеридиле – «къор болайым» деп.

  3. Ахматланы С. юсюнден къысха билдириу эм  «Анама» деген назмусун устаз шатык окъуу (неда аудиозаписьде тынгыларгъа бериу).

  1) Сёзлюк иш:

Акътерек – берёза.

  2) Соруула бла ишлеу:

  - Назмугъа тынгылай туруп, эсигизге не келеди?

  - Хар ана сабийине не зат тилейди?

  - Къызчыкъ жаууннга жалан башлай нек чыкъгъанды? Шинтикге уа нек миннгенди? (китапда табып окъуйдула)

  -  Анасыны бек сюйгенин не сёзле кёргюзтеди?

  - Автор неге жарсыйды?

  - Анагъызны юсюнден не айталлыкъсыз?

4. Адабият бла искусство.

1)                    Аналаны юсюнден тауча къаллай жырла билесиз? Ол жырны ким жырлайды, автору кимди?

2)                    «Ана» деген жыргъа тынгылау  (Газаланы А. жырлауунда).

3)                    Жырда баласы анасына сюймеклигин къаллай сёзле бла билдиреди?

     IV. Дерсни бегитиу.

- Сиз анагъызгъа сюймеклигигизни къаллай сёзле бла билдиресиз? Оюмлау

V.Юйге иш:

1. Юйде анагъызны суратын табып, аны юсюнден къысха хапар хазырлау.

2. Назмуну шатык окъуу .  

VI.Белгиле салыу.