"Дербес компьютерлерде ақпаратты ұйымдастыру. Бағдарламалық интерфейс"

САБАҚ ЖОСПАРЫ №4

1.      Атаулы категориясы
1.1. Мамандығы мен біліктілігінің атауы	1304000 – «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыздандыру» (түрлері бойынша) 1304012 – «Электрондық есептеу машиналарының операторы»
1.2. Курсы, тобы	ІІ курс, 18 VT-3, 4
1.3. Оқу модулінін/пәннің, менгеретін тараудын атауы	«Компьютерлік техниканы аппараттық қамтамасыздандыру»
1.4. Сабақтын тақырыбы	Дербес компьютерлерде ақпаратты ұйымдастыру. Бағдарламалық интерфейс
1.5. Сабақтын ұйымдастырушылық формасы	Топтық
1.6. Білім алушылырдын тақырып бойынша қызметті орындау үшін қажетті білімі мен иемділігі	- Қолданушының бағдарламалық және графикалық интерфейсін білу; - Сыртқы құрылғылардың бағдарламалық жасақтамасын білу;- - Сыртқы құрылғыларды компьютерге қосып, оларды конфигурациялауды білу.
1.7. Кәсіби және енбекпен қамтылуы үшін білігін біріктірудегі оқу сабағының мүмкіншілігі	- қарым-қатынас жасау дағдысы; - ақпаратты қабылдай алуы; - алынған ақпаратты тәжірибе жүзінде қолдана білу.
2. Сабақтың мақсаты
2.1. Студенттердін дәл осы сабақта үйренетін жұмысқа орналастырудын және жұмысты іздеудің келесі ептіліктерін жетілдіруге мүмкіндік береді	- тыңдай алу; - топпен қарым-қатынас; - өзгенің пікірімен алмасу;
2.2. Студентерді жаттықпа сабақтар барысында менгеретін кәсіптік ептілікке үйрету	- жұмыс орынын дұрыс ұйымдастыра алу; - әдебиеттермен жұмыс істей алу; - компьютерде жұмыс істей алу; - топта жұмыс істей алу; - логикалық ойлау.
3. Сабақ қорытындысын сипаттау
3.1. Сабақтын аяғында білім алушылар білу және істуі қажет	- Қолданушының бағдарламалық және графикалық интерфейсін білу; - Сыртқы құрылғылардың бағдарламалық жасақтамасын білу;- - Сыртқы құрылғыларды компьютерге қосып, оларды конфигурациялауды білу.
3.2. Сапа белгілері	- Қолданушының бағдарламалық және графикалық интерфейсін білу; - Сыртқы құрылғылардың бағдарламалық жасақтамасын білу;- - Сыртқы құрылғыларды компьютерге қосып, оларды конфигурациялауды білу.
4. Жоспарлау фазасы
4.1. Оқу-әдестемелік жабдықтау, анықтамалық әдебиеттер тізімі	Олифер В.Г., Олифер Н.А. Сетевые ОС
4.2. Техникалық жабдықтау, материалдар	ДК, Corel Draw, Photoshop, Microsoft Office Excel
4.3. Студенттер іс әрекетінін ретін сипаттау	- компьютерлік графиканың түрлері және графикамен жұмыс атқаруға арналған бағдарламалар тобын білу; - электронды кестелердің негізгі түсінігі мен олардың сипатталуын білу
4.4. Оқытушының ролі	- тақырып бойынша негізгі түсініктерді хабарлау; - терминдерді және олардың ретін сипаттау.
5. Жоспарды жүзеге асыру
5.1. Сабақ жоспарынын сипаттамасы, оқытушы мен студенттер іс-әрекетінің мазмұны (кесте)	Кесте «Оқытушы мен студенттер өзара әрекетінің мазмұны мен оны ұйымдастыру»
6. Бағалау
6.1. Орындалған тапсырмалардың сапасын бағалау	Жаңа тақырыпты және терминдерді меңгеру деңгейін анықтау.

Оқытушы ______________ А.К.Орманов

қолы

Оқытушы мен студенттер өзара әрекетінің мазмұны мен оны ұйымдастыру

№	Сабақтың негізгі кезендері	Әрекеттердін түрі мен реті	Студенттердін қызметі			Оқытушымен студентердін біріккен қызметі	Оқытушынын қызметі
			Жекеше	Топтық	Топаралық		Кенес беру	Нұсқау	Бақылау
1.	Бағдарлау және жоспарлау кезені	Сабақтын тақырыбы мен мақсаты		Х		Х		Х
2.	Жұмысты орындау кезені	Жұмыс орынын дайындау		Х			Х
		Материалдарды дайындау		Х			Х
		Технологиялық барыс: конспектіллеу, Конспектімен жұмыс, Интерактивті тақтада жұмыс істеу, Карточкалармен жұмыс.	Х Х Х Х				Х Х Х Х		Х Х Х Х
3.	Аралық және сонғы нәтижені бағалау және талдау кезені	Сапа белгілері боынша бағалау: Айырма сөйлемдер әдісі Анаграмма Сөз тендіктері Артық термин	Х Х Х Х				Х Х Х Х

Сабақтың тақырыбы: Дербес компьютерлерде ақпаратты ұйымдастыру.                     Бағдарламалық интерфейс.

Интерфейс (ағыл. interface)— екі бағдарламалық қосымша немесе физикалық құрылғыларымен бірге қолданылатын облыс болып табылады. Қазіргі кездегі колданыстағы компьютерлердің көпшілігі бұқаралық дербес компьютерлер тобына жатады. Іс дербес компьютерлерінің графиктік бейнелеу құралдарына қойылатын талаптар шағын болады. Ықшам компьютерлердің кұрамында байланыс кұралдары болуы міндетті түрде талап етіледі. Жұмыс бекетіне жататын компьютерлердің мәліметтерді сақтау құрылғыларына жоғары талаптар қойылады.

           Интерфейс; түйін; түйіс (Интерфейс, сопряжение, стык; interfase). Ақпаратты бағдарламалық құралдардың, сонымен қатар физикалық немесе логикалық деңгейінде олардың орайласуын қамтамасыз ететін ережелердің сәйкестігі. 

Компьютерлер операциялық жүйе деп аталатын бағдарламалық қамтамасыз ету деңгейінде  жабдықталған.Операциялық жүйелер жәй интерфейс пайдаланған бағдарламаларды қамтамасыз етеді және барлық құрылғыларды басқару жүмысын атқарды.Операциялық жүйелер кампьютердің  апаратты жабдықтарымен қолданылатындар арасындағы интерфейс есебінде сипатталуы мүмкін.Интерфейс негізінде көп жағдайда екі немесе оданда көп қабттардан тұратын апаратты жабдықтар жатады.

         Бұрынғы компьютерлерде кең тараған MS (PC)-DOS   операциялық жүйесі  болатын. MS-DOS  операциялық жүйесінің   онымен адам жұмыс істеуіне арналғанын және мезетте тек бір   мақсатты ғана шешетінін, оның үстіне MS-DOS-ты операциялық   жүйесі   компьютердің  тек  640 Кб жедел  жадын  ғана (RAM) пайдалана  білетін  боларсыздар .

       Дербес кампьютерде символдық интерфейс пайдаланылады.Бірнеше жылдар бойы символдық интерфейсті  MS-DOS жүйесі жақсы жүмыс істеп келеді. Операциялық жүйенің негізгі сұрағы – барлық енгізу-шығару құрылғылары және драйверлері мүмкіндігінше бірдей ету болып табылады. Бұл сұрақ құрылғы драйверлері мен қалған операциялық жүйе арасындағы интерфейспен байлансты.

Бұл жағдайда жаңа драйвер орнату анағұрлым жеңілрек және ол шарт бойынша стандартты интерфейске келуі керек. Практикада барлық құрылғылар абсолютты түрде бірдей емес, бірақ азда болса бір біріне өте ұқсас құрылғылар типі кездеседі. Мысалы, блокты және символды құрылғылардың өзінде көптеген ортақ функциялары бар. Біртекті интерфейстің тәуелсіз бағдарламалық  қамтамасыз ету сәйкес құрылғылардың символды бейнелеуімен айналысады.

Компьютерлік операциялық жүйе деп аталатын бағдарламалық қамтамасыз ету

Қолданушының графикалық интерфейсi (ағыл. Graphical user interfacе – GUI) - қолданушы мен есептеуiш жүйенiң әрекеттесуін ұйымдастыратын графикалық ортасы. Графикалық интерфейс есептеуiш жүйенiң әрекет етуін ең қарапайым құралдары арқылы басқаруға мүмкiндiк бередi: терезе, тiзiмдер, батырма, гиперсiлтеме және т.б.

1.1. Пайдаланушының графикалық интерфейсінің құралдары

Пайдаланушының графикалық интерфейсінің келесідей негізгі құралдарын ерекшелеп көрсетуге болады:

1)GUI Designerлер;

2)Meню;

3)User interfaceлер;

4)Батырма;

5)Терезе;

6)Пиктограмма;

7)Desktop systemдар.

1.1.1 GUI Designer

GUI Designer - мiндеттерiнде кiретiн қолданбалы интерфейстiң инженер-жобалаушысылар тізімі :

- талаптардың шешiмнiң жобалық түріне өзгеру;

- GUI бойынша жобалық егжей-тегжейiн ашуларды өңдеуi;

- қолданбалы интерфейстiң прототипированиесi;

       - қолданушы интерфейсi;

      -  қолданбалы интерфейс.

1.1.2 Меню

Мәзiр - бағдарламада - мегзегiштi бұйрықтар, олардың параметрлерi және басқару құралдарының таңдаулы опцияның нұсқауын жолды жүйенiң келесi әсерiнiң қолданушысын таңдауға арналған (опциялар ) басқа мүмкiндiктердiң тiзiмi сурет пердеде.

Мәзiр қолданушының графикалық интерфейсiнiң негiзгi ең қарапайым заттары және қолданушы мен есептеуiш жүйенiң әсерлесуiнiң өздiгiнен тәртiбiнiң iске асыруының құралдардың  бiрi болып табылады.

Windows XP меню «Пуск»

       Пуск(stat) батырмасы Windowsтің кез келген қосымшасын іске қосуға,файлдарды,папклерді немесе құрылғыларды іздеуді жүзеге асыруғ, сондай-ақ анықтамалық қосмша жүйеге жүгінуге мүмкіндік береді.осы батырманы басу арқылы шақырылатын меню Главый меню(бас меню)деп аталады.

Windows XP кәдiмгi терезені басқару жүйесi

1.Құраманы жасау

    1. Пуск (Start) -> Панель управления (Control Panel) -> Сеть и подключения к Интернету (Network and Internet connections) ->  Сетевые подключения (Network connection) -> Создание нового подключения (New Connection Wizard). «Далее» (Next) басыңыз.

    2.Пайда болған терезеде құраманың түрi көрсету керек.Құраманың түрi  «Подключить к Интернету» (Connect to the Internet ) -интернетке қосуға көрсетiңiз. ->«Далее» (Next ).

    3. «Подключить к Интернету» (Connect to the Internet).-> «Далее» (Next )

  4.Пайда болған терезеде интернетке қосу тармақ «Через обычный модем» (Connect using a dual-up modem ) кәдiмгi модем арқылы таңдаңыз. -> «Далее» (Next ) Бұдан әрi басыңыз.

5.Пайда болған терезеде қызметтердiң жабдықтаушысының атын көрсетiңiз. «Имя поставщика услуг» -> «Далее» (Next ) Бұдан әрi басыңыз.

6.Пайда болған терезеде сiздiң өлкеңiздiң  телефон нөмiрi енгiзiңiз. -> «Далее» (Next ) Бұдан әрi басыңыз.

7.Қосудың ашықтықтары пайда болған терезеде «Для всех пользователей» (all users ) барлық қолданушылар үшiн таңдаңыз-> «Далее» (Next ) Бұдан әрi басыңыз.

8.Пайда болған терезеде «детали учетной записи в Интернете» (Internet Account Information ) интернеттегi есептiк жазуды бөлшектiң көрсетiңiз.

(User name ) -қолданушының аты - 2day, (Password ) пароль - 2day, (Confirm password ) растау - 2day. . -> «Далее» (Next ) Бұдан әрi басыңыз.

9. «Готово» (Finish )  басыңыз

2.Қосуды күйге келтiру

1. «Сетевые подключения» (Network connection) ашыңыз, (Пуск (Start)-> Панель управления (Control Panel) -> Сеть и подключения к Интернету (Network and Internet connections) ->Сетевые подключения (Network connection).

2. «Свойства» (Properties)-> "PPP: Windows..., Internet" таңдаңыз

3.Бұл қосумен қолданылатын қанат белгiнiң құрамдас бөлiктерiнiң арасында "TCP/IP интернеттiң хаттамасы" тек қана керiсiнше орнатуы керек."IP-шi автоматты алу - мекенжай"және "DNS мекенжай - сервер" хаттамасы қасиеттерiндегi тұруы керек.

4.Құраманың күйге келтiруi бiтiрген;

3.Құраманың модем қою;

1«Сетевые подключения» (Network connection) (Пуск (Start)-> Панель управления (Control Panel) -> Сеть и подключения к Интернету (Network and Internet connections) ->Сетевые подключения (Network connection)).

2.OK басыңыз.

3.Жүйе бастайды.Www тармен құраманы қолдану мүмкiндiгiн сiзге модемдердiң табысты құрамасы және жүйенiң есептiк жазуды тексеруiнен кейiн байланыс орнатып бередi.

       Графикалық интерфейсi бар кез келген бағдарламаның негiзгi сызығы - интерактивт.Бағдарлама бiрдеңе ғана емес (пакеттi тәртiпте ) санайды өз iске қосуы ақырына дейiн бастады.Оның әсерi қолданушының кiрiсулерiнен тәуелдi болады.Iс жүзiнде, график түрiнде қосымша оқиғалардың өңдеуiн шексiз топтаманы орындайды.Бағдарлама оқиғалы графикалық интерфейс жүзеге асыратын – бағытты Қолданушы мен құрылымның әсерлесуге арналған құралдардың бұл терезелер, батырмалар, айналдырудың жолақтары және жүйелiк нысандар және мiндеттердiң барлық түсiнiктi қолданушыларының перденiң график түрiнде құрамдас бөлiктерiнiң түрiнде ұсыныс негiзделген жүйесi (Graphical User Interface, GUI қолданушының графикалық интерфейсi).Мысалы, GUI қолданушымен жұмыс iстегенде барлық көрнектi экрандық нысандарға кез келген (пернетақта арқылы немесе touch-screenдардың координаталық енгiзудiң құрылымдары ) рұқсатты алады.

         Қолданушының графикалық интерфейсi тұңғыш рет дербес компьюлердiң басқару жүйелерiндегi iске асырылды, бiрақ GUI ең қарапайым заттар қазiр тұрмыстық және дәрiгерлiк құралдар, кәрез телефондар, өнеркәсiптiк автоматиканың құрылымдарының бос тұрулары тiптi ажыратылмайтын бөлiгетiн болды және көп басқа Графикалық интерфейсi барлық қажеттiрек болып қалыптасатындығы, онда өңдеушiлердiң анық ниетi GUI өз құрылымдарында ең қарапайым заттарды интегралдайды.Өңдеушiлер белгiлi дайын құрылымның құнының төмендетуiнде қызықтырған, бiрақ қолданушының күрделi графикалық интерфейсiнiң көп жаттығу iске асыруы үшiн, күштер және меншiктi кiтапхананың жасауы немесе бөтен өнеркәсiп кәсiпорндардың дайын бағдарламалық өнiмдерiнiң сатып алуға арналған уақыт өйткенi көп талап ететiн қиын есеп болып қалыптасады.

      Microchip, өз шешiмдерiмен шығын өңдеу сияқты азайтуға мүмкiндiк беретiн белгiлi кiшкентай  бақылауыштарды  бастаушы өндiрушi серiктестiк белгiлi, сол сияқты жобаның iске асыруына арқасында кешендi жолына бұйым жалпы бағау.Microchip тегiн график түрiнде кiтапхана 16-шы қолдануы бар қолданушының графикалық интерфейсiн оңай жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi - және PIC24тердiң дәрежелiк кiшкентай бақылауыштары және дисплейлердiң түрлi түстi QVGA лерi.

      Microchip график түрiнде кiтапхананың сәулетi  көрсетiлген:

1.Application Layerлер - график түрiнде кiтапхананы қолданатын қолданбалы бағдарлама.

2.User Message Interfaceлер - бұл деңгей кiтапханаға қатынастардың беруге арналған қолданушымен жасауы керек.График түрiнде кiтапхана хабар берудi пернетақта арқылы қолдайды немесе touch - анықтағыштың панелi.

3.Graphics Object Layerлер - бұл мұндай басқарудың ең қарапайым заттары бұл батырма, слайдеры, терезе және т.б.

4.Graphics Primitives Layerлер - бұл деңгей сызық,тiк төртбұрыштар, дөңгелек және т кескiндi нысандар қарапайым жәндiктi жүзеге асырады.п.).

5.Device Display Driverлер - бұл деңгей қолданылатын дисплейдiң түрiнен анықтағышпен басқарылп тәуелдi болады.

6.Graphics Display Moduleлер - графикалық дисплей (кесте 1).

Кесте – 1. Құрылымдардың драйверiнiң мiндеттер

Дербес компьютерлерде символдық интерфейс пайдаланылады. Бірнеше жылдар бойы символдық интерфейсті MS-DOS жүйесі жақсы жұмыс істеп келді. Бірақ, қазір көптеген дербес компьютерлерде пайдаланушының графикалық интерфейсі (GUI, Graphical User Interface) қолданылады.

     GUI (ағылш. «graphical user interface») – пайдаланушының графикалық интерфейсі. Яғни, терезелер, панельдер, батырмалар мен т.с.с.

      Window Manager – терезелердің орналасуын мен олардың әрекеттерін басқарады.

      Пайдаланушының графикалық интерфейсін бағдарламалық жасау, UNIX жүйесінде жасалатындай пайдаланушының деңгейінде жүзеге асады немесе Windows                    жүйесіндегідей операциялық жүйенің өзіне қосылады

Мысалы, Compiz – графиалық эффектілерді ұсынады (сурет 5).

1-сурет. атауы

1.1.3 User interface

 Қолданушы интерфейсi - бағдарламалық қамтамасыз етуi бар қолданушы өзара әрекеттесуге әсер етуге қабiлеттi бағдарламалары ең қарапайым заты және құрамдас бөлiк.

Соның iшiнде :

- мәлiметтiң бейнесiнiң құралдары, бейнеленетiн мәлiмет, қалыптар және шартты белгiлер;

- қолданушы командалық тәртiптер, тiл;

- құрылымдар және мәндердi енгiзудi технология;

- қолданушымен және компьютердiң аралығында диалогтер, өзара әрекеттесу және транзакции;

- қолданушымен керi байланыс;

- нақты пәндiк облыстағы шешiм қабылдауын қолдау;

- онда бағдарламаның қолдануының ретi және құжаттама;

1.1.4 Батырма

Батырма (Button) - экрандық қалыптағы навигацияның ең қарапайым заты, кейбiр процесстiң тездетуге арналған қызметшi.

2-сурет. Button терезедегі көрінісі

1.1.5 Пиктограмма

Таңбалағыш (Pictogram Icon) пиктограмма - деректануда - қолданушының графикалық интерфейсiнiң ең қарапайым заты; видеоперде, кейбiр нысанның теңестiруге арналған қызметшiлерге есептеген растылық сурет : файл, бағдарламалар және Пиктограмманың таңдау және жеделдендiруi таңдаулы нысанмен сабақтас әсер шақырады. Пиктограмма - деректануда - қолданушының графикалық интерфейсiнiң ең қарапайым заты; видеоперде, кейбiр нысанның теңестiруге арналған қызметшiлерге ептеген растрлық сурет : файл, бағдарламалар және пиктограмманың таңдау және жеделдендiруi таңдаулы нысанмен сабақтас әсер шақырады.

Кiшкентай нышандар немесе қолданушының графикалық интерфейсiндегi "иконалармен" батырмасы белгiлермен немесе пиктограммалармен деп аталады.

3-сурет Пиктограмма