Доклад "Коста и театр"

                                                      КЪОСТА  ÆМÆ ТЕАТР

Академик Абайты Васо Къостамæ аивады тæмæнтæ куыд равзæрд ,уый тыххæй зæгъы: «В Ставропольской гимназии Коста показал себя в высшей степени живым, восриимчивым и одаренным юношей ,имеющим сильнейшую склонность к литературе и искусствам: живописи, театральному искусству,музыке».                                                                                                                                              Къоста ,сценикон  аивады ахсджиаг фæзилæнтæ базонынмæ зæрдиагæй кæй  бавнæлдта,уымæ гæсгæ йын бæлвырдæй бантысти вазыгджын аивады сусæгдзинæдтæ раргом кæным.Уый нæ быхста формалон ,æнæбындурон архайд  ,æнæмидис сценæтæ.Уый хъæздыг  уыди  актерон  курдиатæй, режиссерон  дæсныйадæй.  Уымæ  гæсгæ  Къостайы  æвæрд  спектаклтæ,  ролты  хъзгæйæ  уый  арæзт  фæлгонцтæ  æнустæм  удæгасæй  баззадысты  театрдзауты  риуы.                                                  –Нæ  директор  Гнисповы фæндонæй  пансионаттæн  концерттæ  æвдыстой  сабатбоны  изæрты-кæсæм  Къостайы    архивы   йе  мдугоны мысинæгтæ.                                                                                                      –Уыцы  концертты-иу  Къоста аив касти  æмдзæвгæтæ,  лæг  æм  хъусынæй   не 'фсæсти.  Кæсгæ-кæсын-иу  йæ  дзых  тынг  байгом  кодта,  йе  ‘рттиваг  цæстытæ-иу  дард  кæдæмдæр  сарæзта,  йæ  дзыхы  та-иу  зæлтæ  æвзæрдысты   музыкалон  гаммæты  æнгæс,  æмæ  хæрзконд  симфониау  хъусæгмæ  цыдæр  æхцондзинад  хастой.  Гимназы  хуздæр  артист  æмбисонды  хъазт  акодта  Иван  Грозныйы  ролы.  Сценæйы  æвзонг  дæсны  хъайтар  скæнынæн  ахæм  аив  ахорæнтæ  ссардта,  ахæм    реалон  мадзæлттæй  спайда  кодта,  æмæ сцæнæмæ  кæсджытæ сæхи  нал  баурæдтой,  спектклы  кæрон  базгъордтой  сценæмæ  æмæ Хетæджы-фыртæн  фырцинæй  хъæбыстæ  кодтой.                                                                                                                                                                      Стъараполы  ахуырдзау  уæвгæйæ,  Къоста  сценæ  афтæ  тынг  бауарзта  æмæ  æрыгон  лæппу   сфæнд  кодта  йæ  фидæн  сценикон  аивадимæ  сбæттын . Уыцы  рæстæджы  центрæй  Стъараполмæ  гастролты  æрцыди  театралон  коллектив.  Къоста  уысмы  бæрц  дæр  нал  фæхицæн  уыцы  коллектив.  Æххуыс  сын  кодта  декорацитæ  сæвæрынæн, архайдта  дзыллон  сценæты.  Æрыгон  æвзыгъд  лæппуйы  архайд  сæ  зæрдæмæ  фæцыди  театралон  къорды  аивадон  разамонæгæн  æмæ  йын  артист  суæвыны  кой  скодтой,  ныфс  ын  бавæрдой   аккаг  мызд  бафидынæй  дæр.                                                                                                                                                                          Къостайы  цинæн кæрон нал уыди.Гъе, фæлæ уæддæр уынаффæ кæнын охыл æвæстиатæй абæрæг  кодта  йæ  духовон  хæлæртты В.И.Смирновы æмæ Хæтæгкаты  Андухъапары. Адон æй куынæ бакъуылымпы  кодтаиккой , уæд ,æвæццæгæн,йæхи ратонын нал бафæрæзтаид  сценæйæ æмæ æнустæм  йæхи æнгом сбастаид театралон аивадимæ .Къоста фыццаг хатт сценæйы къæсæрæй  куы  бахызти , уыцы бонæй йæ зæрдæйы  арф бынат æрцахста сценикон аивад.Уый бæлвырæй зыдта æмæ стыр аргъ кодта ацы рæсугъд,вазыгджын аивады апп,йе сконд ,йæ мидисæн ,йæ ахастдзинадæн.Уымæн ирд бонау бæлвырд  уыди  театралон дуне.                                        Стъараполы гимназы  Къостаимæ  иумæ  ахуыр  кодтой  Кавказы  цæрæг  чысыл   адæмты  минæвæрттæ дæр.Къоста ацы  гимназы ахуыр кодта  дагестайнаг лæппу  , Фæстæдæр номдзыд публицист æмæ æхсæнадон  архайæг  Инал  Цирюликовимæ .Уый  хæларæй цард  Иры  буц хъæбулимæ.Публицисты мысинæгты кæсæм: «Стъарополы  уæвгæйæ ахуырдзаутæ æмæ ахуыргæнджытæ Къостайы æмхуызон уарзтой».                                                                                                                  1886 азы Къоста æрбынат кодта Дзæуджыхъæуы.Уæдæй фæстæмæ Хетæджы-фырт  активонæй  архайдта æхсæнадон  хъуыддæгты.Уыцы  рæстæджы  Дзæуджхъæуы  культурон-рухсады  кусæндæттæ  къаддæр  уыдис .  Сахары  кæд  уырыссаг  театр  рагæй  фæстæмæ  дæр  нымад  уыд ,  уæддæр  театралон  аивады  нормæтæй  иппæрд  уыди,  артисттæм  къаддæр  уыди  сценикон  фæлтæрддзинад,   актеры  профессионалон  дæсныйад . Спектаклтæ аивадон  æгъдауæй уыдысты лæмæгъ,сценографи æмæ музыкæ профессионалон  сценæйы  домæнтæн  дзуапп  нæ  лæвæрдтой , коллектив драмкъорды æмвæзадæй  бæрзонддæр  никуы схызти.Уымæ гæсгæ театр æдзухдæр иппæрд  уыди  сфæлдыстадон  атмосферæйæ.Æппæт уыцы  ахсджиаг фарстатæм Къоста  лæмбынæгæй  йæ хъус æрдардта .Сахары иу спектакль ,иу концерт дæр нæ уыд,Хетæджы-фырт  зæрдиагæй кæм нæ архайдта.                                                                                                                                          Сылгоймаг –фыссæг Къостайы æмдугон Н.Шарапова-Прошинская йæ мысинæгты дзуры Къостайы театралон  сфæлдыстады тыххæй: «Лæгæй-лæгмæ æртæ хатты  йемæ  фембæлдтæн.Фыццаг хатт Къостайы  федтон артист Любовы хæдзары.Ам арæзт æрцыди  актерты æхсæнады хъæлдзæг изæр.Уыцы изæрмæ актеры  бинойнаг мæн дæр  фæхуыдта æхсæвæрмæ.Ныфс  мын бавæрдта,Къостаимæ дæ  баззонгæ  кæндзынæн ,зæгъгæ.Æвдыстой спектакль «Мыдыбындз  æмæ æввонгхор».Спектаклы Къоста хъазыди мæгур лæджы ролы. Къоста ,артист уæвгæйæ,куыстуарзаг  мыдыбындзы   фæлгонцы миниуджытæ ахæм хуызы раргом  кодта,æмæ цымыдисы бафтыдта изæрмæ  æрцæуæг  адæмы.Цард-цæрæнбонты  сценæйыл чи  арвыста ,уыцы актерты ансамблæй иуæн дæр йæ  бон  нæ  баци  Къостайы  æмвæзадмæ  схизын.                                       Уæдæ Ирыстоны музыкалон аивады историйы,оперон спектаклты  аритæ дæр фыццаг  хатт сæххæст кодта  Хетæгкаты Къоста.Бынæттон цæрджытæ  уый зæлланг  хъæлæсæй  фыццаг  хатт  фехъуыстой   музыкалон-вокалон  зæрдæмæхъарæг зæлтæ. Уымæй та уый  зæгъын  æмбæлы, æмæ аивады  ацы  хайы  дæр  Ирыстоны  фыццаг  хатт  бындур  сæвæрдта  ирон  адæмы  æнусон  стъалы  Къоста.                                                                                                                                                                                Къоста  иу  рæстæджы  æрцарди  Стъараполы  æмæ  кусын  райдыдта  бынæттон  газет  «Северный  Кавказ»-ы,  уыцы-иу  рæстæг  йæ  хъус  фылдæр  дардта  сценикон  аивадмæ. Уый  фæдыл  Абайты  Васо  фыссы:  «Ставропольский  период  жизни  Костапоражает  энергией  и  разносторонней  деятельностью  неутомимого  изгнанника…  Ниодно  культурное  начинание  в  городе  не  обходится   без  его  участия.  Коста  неизменный  организатор  спектаклей,  литературных  вечеров , концертов.Вся эта  кипучая  работа  не  приносит  однако  поэту  никаких  материальных  благ.»                                                                                                                                                                 Уыцы дуджы  Кавказы   регионы  культурæ  æмæ  аивады  хайады  кæд  исты  арæзт   æрцыдис,  уæд  исты cæee ппæты  разамонæг  æмæ  сæйраг  архайæг  дæр  уыди  Къоста.                                                              1893азы  20  декабры  Стъараполы  уыд  стыр  композитор  П. И.  ЧАЙКОВСКИЙЫ  ИЗæР .  Концерты  сæйраг  архайæг  æмæнывгæнæг  уыды  Хетæгкаты  Къоста.Йæ  райдааааианы  композиторы  цард  æмæ  сфæлдыстады тыххæй  радзырта  Къоста.Уый  фæстæ  дæр номдзыд  адæймæгты  тыххæы  Къостайы  разамынд æй арæзт  цыди  изæр-корцерттæ. Ахæм  концерт  ма  бацæттæ  кодта  номдзыд  драматург  А. Н. Островскийæн.                                                                                               Уæлдæр  куыд  загътам,  уымæ  гæсгæэ, Къоста      театримæ  йæхи  æнгом  сбаста  Стъараполы  куы  ахуыр  кодта,уæд.  Æвæццæгæн,хъуыды  кодта   драмон  уацмыстæ  сфæлдисыныл  дæр, фæлæ  поэзии, прозæ,  публицистикæ  æмæ нывкæныны  аивадæн  фылдæр  рæстæг  кæй  лæвæрдта,  уымæ  гæсгæ йын  семинары  нал  бантысти  бынтон æрыгонæй  драмон  уацмыстæ  сфæлдисын.Бетъырбухы  Къоста  зæрдиагæй  бавнæлдта дунейы классикон литературæмæ , уæлдай фылдæр хъусдард  лæвæрдта  драматургимæ.Æхсæвæй-бонæй  чиныг  йæ  къухы  дардта,хæлофæй  касти  хуыздæрæй-хуыздæр уацмыстæ.                                                                                                                        Студент  уæвгæйæ  йæ  тых,йæ  хъару  фæлварын   райдыдта  драмон уацмыстæ  сфæлдисыныл.Æмæ  йын  бантысти  цалдæр  драмон  уацмысы  ныффыссын : «Уæлхæдзар» æмæ  «Æрæджиау  сæуæхсид».Дыууæ  пьесæйы дæр фыст сты арф философон хъуыдыйы  бындурыл.Провинцийæ  Бетъырбухмæ æрцæуæг  Ладемыр  (Уæлхæдзар ) бæллы зонындзинæдтæ райсынмæ,фæлæ карз  политикон  уавæртæ  лæппуйы фæндаг цæхгæр æрæхгæдтой,æмæ  йын  йе ‘ стыр бæллицтæ йæ  риуы  ахуыссын  кодтой.Хæххон лæппу-лæгæн  йæ буар-гом,йæ гуыбын-æххормаг,йæ хуыссæнуат –уæлхæдзар.Ахæм  уавæрты аддæймагмæ  ахуыр кæнын нæ,фæлæ цæрын дæр нал фæцæуы .Пьесæ «Æрæджиау  сæуæхсид»-ы сæйрат архайæг  Барис  у  æвзонг нывгæнæг.Уый йæ цард,йæ амонд нывондæн  хæссы йæ адæмы рæсугъд  фидæны сæраппонд.Фæлæ стыр сахары  йæхи бæдулæй хаты.                                                                       Æппынфæстаг Барис сфæнд кодта,фæлидза центрæй æмæ искуы провинцийы  æрбынат кæна,цæмæй уырдыгæй исты ахъаз фæуа йе'мбæстаг адæмæн.Пьесæйы иннæ архайæг Клавдяйы монологæй автор æргом  кæны,хæдхæцæг паддзахы  уæззау æфсондзы бын удхайраг куыд фесты дзыллæты  интеллигенцийы минæвæрттæ,уый.                                                                                                                              Бетъырбухы Къоста бамбæрста зæронд мадзæлттæй политикон  тох сæ сæфтмæ кæй тæры.Уымæ  гæсгæ,Къостайы  загъдау   ссарын хъæуы,ног ахастытæ,ног  фæндæгтæ.Драматург  ссардта  ног фæндæгтæ,ног ахастытæ æмæ уыдон бындурыл ног  таутæ сæвзæрди  йе сфæлдыстады.Бетъырбухы  ма  Къота  1883 азы ныффыста комедии «Дуня» дæр,кæцы ахсджиаг бынат  бацахста авторæн йе ‘сфæлдыстады.Пьессæйы сюжет  уæрæхæй  æвдисы дуджы социалон хъæндзинæдтæ .Комедийы  алы  персонаж  дæр  арф психологон  скондæй  цæуы æвдыст.Мещанон царды цъыфдзасты аныгъуылдысты  «дуня»-йы архайджытæ  æмæ сур зæхмæ рахизын нал комынц ,сæхи æмбæхсынц  хурдзастæй , цъыфдзасты арфæй –арфдæр лæсынц.Йæхи цард,йæхи æхсæнады ныхмæ мæлæтдзаг  тох   расидти комедийы сæйраг архайæг  Дуня.                                    –Ивгъуыд  æнусты  ирон  литературæйы  сылгоймаджы  фæлгонцтæй  цы  персонажтæ  скодтой, уыдоны  æхсæн  ахсджиаг  бынат  ахсы  Дуня.  Сæрибаруарзаг,  хæдæфсарм,  уæздан  сылгоймаджы  фæлгонц  К ЪОСТА  СНЫВ  КОДТА  ПОЭТИКОН  УАЦМЫСТЫ  («фАТИМæ», «Сидзæргæс»).  Ахæм  ахсджиаг  фарста  раргом  кæнынмæ  ноджы  арфдæр  бавнæлдта  драмон  уацмыс  «Дуня»-йы  æмæ  йын  бантысти  æвæджиауы  фæлгонцтæ сфæлдисын.                                         Хъæздыг  лæг-мещанин  Иван  Сомовы  чызг  уды  сконд,  æххæст у  дуджы  раззагдæр  идейæтæй. Сылгоймаг  йæхи  ратыдта  цъыфдзаст  цъымарайæ,  кæцæйдæр  æм  рухсы  цъыртт  ферттывта  æмæ  уыцырдæм  йæ  быцъынæг  скъуыны. Размæ  бырсын  кæд  йæкъухты  уый  бæрц  не фты, уæддæр  йæ  фæдыл  ласы  цардбæллон  фæсивæды  æмæ  уымæй  йæхи  аондджыныл  нымайы. Перышкинты, Мазиловты,  Трубадуровты  æмæ  æндæр  ахæмты сконд  уæззау  хъылмахæццæ  атмосферæйы  хуыдуг   кæнынц  Дуня,Светлов  æмæ  иннæ  раззагон  хъуыдытыл  хæст  адæймæгтæ.                                                                                                                                                                                 Дуня  кæд  кæронмæ  уæлахиз  нæ  кæны,  уæддæр  æй  фидарæй  уырны,  цы  фæндаг  равзæрста,  уый  сæ кæй  кæны  рухс  фидæнмæ.  Ахæм  тæрхон  рахастой  пьесæйы  æвæрццаг  фæлгонцтæ,  ахæм  хатдзæг   ис  пьесæйы  идейон  мидисы  дæр.                                                              1899  азы  14  ноябры  Къоста  Цæлыккаты  Аннæмæ  фыста:  «Антрепреньер  йæ  бинойнаджы  бенефисæн  исы  мæ  «Дуня-йы.  Æгъдауджын,  курдиатджын  театралон  къорд  у.  Спектаклты  сæм  адæм  бирæ  вæййы.  Мæнмæ  гæсгæ,  хъуамæ  сразы  уой,  цæмæй      Дуня-йы  сценæйыл   сæвæрой».                                                                                                                                                                    Херсоны  Къоста  цы  драмон  къорды  кой  кæны,  уыцы  коллегтивы  уæнгтæ  уыдысты  уырыссаг  сценæйы  номдзыд  минæвæрттæ В.  Б. Давыдов,  В.  П.Долматов   æмæ  æндæртæ.  Украинаг  публицист  Иван  Луценкойы  хъyыдымæ  гæсгæ,  Къоста  уыцы  рæстæджы  кæй  суæгъд  æмæ Ирыстонмæ  кæй  ссыдыс,   уый  аххосæй  «Дуня»  Херсоны æвæрд  не рцыди.

Тифлисы  ирон  адæмон  театр  1911 азы  фыццаг  хатт ирон  æвзагыл  сдзурын  кодта  Хетæгкаты  Къостайы   «Дуня-йы. Мадæлон  æвзагмæ  йæ  ратæлмац  кодта  ахуыргонд  агроном  æмæ  æхсæнадон  архайæг  Рæмонты  Тæтæ.Ацы  изæры  тыххæ бынæттон  газет  хъусын  кодта6:  «В Зубаловском  народном  доме  сегодня  тифлисские  осетины  устраивают  вечер  в  память  своего  поэта  К.Хетагурова.  Представлена  будет  пьеса  покойного  поэта  «Дуня», а  перед  спектаклем  будет  прочитана  краткая  биография  поэта  Коста  и дана  будет  оценка  его  литературной  деятельности.  Затем будут  показаны  живые  картины из  произведений  поэта, а также  продемонстрированы  его  стихотворения.»

 Театриртасæг      Цабайты  Уасойы  монографийы  кæсæм:  Вечер  собрал  бопьшую  аудиторию.Начался  он  докладом.  Прочитал  А.  Тибилов    на  русском  языке.  Так  как на вечере,  кроме  осетин  присутствовали   приглашенные  местных  драматургов-  русского,грузинского,  армянского,айсорского  и  др.                                                                                                                                         1939  азы  Иры  зынаргъ  хъæбулы  райгуырды  80 азы  бæрæгбонмæ  А.  Г.  Поселянин  æмæ  Г.  З.  Апресян  поэмæ  «Фатимæ»-йæ  скодтой инсценировкæ.  Сценикон     уацмыс  аивадон  æгъдауæй  лæмæгъ  кæй  уыди,  уымæ  гæсгæ  йæ  сценæйыл  сæвæрыныл  не сразы  театр.  Уæддæр  дзы  арæзт  æрцыд  радиоспектакль.                                                                                                                                 1956  азы  Костайы  мæлæтæй  50  азы  бонмæ  фыссæг  Н.  Козлов  «Фатимæ»-йæ  инсценировкæ  скодта.  Пьесæ аивадон  æгъдауæй  афтæ  аив  рауади, æмæ  уайтагъд  фæндаг  ссардта  Ирысттны  театртæм.  Фатимæйы  фæлгонцтæ  аив  æмæ  ирд  ахорæнтæй  сфæлдыстой  Дзæуджыхъæуы  уырыссаг  театры  артисткæ  Хуыгаты  Валерия,  ирон  театры  артисткæтæ  Туменаты  Еленæ  æмæ  Дзаттиаты  Циля.                                                                                                                                                                         Гениалон  поэты райгуырды  100  азы  бæрæгбонмæ  сæхи  бацæттæ  кодтой  æппæт  дунейы  раззагдæр  æхсæнады  пззи  уарзаг  дзыллæтæ.  Ацы  стыр  стыр  боныл  цæттæйæ  сæмбæлди  фыццаг  ирон  профессионалон   кинорежиссор  Уалыты  Валодя  дæр.  Поэмæ  «Фатимæ»-мæ  гæсгæ  ныффыста  киноссценари .  Кинонывæн  сфæлдыстадон  къорд  равзæрстой  æмæ  Тбилисы  киностудийы  киноныв  аразын  райдыдтой.  «Фатимæ-йы  сæйраг  оператор  МæргъитыДудары    хъудымæ  гæсгæ  æнæхъæн  эпизодтæй  æмæ  хицæн  кадртæй  70 процентæй  фылдæр  арæзт  кы  фæцис,   уæд  æбæлвырд  аххосæгтæм  гæсгæ,  киноныв  «Фатимæ»-йы сæйраг  режиссеры  бынаты  сæвæрдтой  Сикъо  Долидзейы.  Уалыйы-фырты  та ныууагътой  æххуысгæнæг  режиссеры  бынаты.                                                                                                                                                                             Ахæм  хъаугъаты  фæстæ  аивадон  киноныв  уæддæр  арæзт  фæци  æмæ экрантæй  нал  фæхицæн.  Кинонывы  хуздæр  фæлгонцтæ  Тæбæхсæуты  Бало  (наиб),  Тамарæ  Кокова (Фатимæ),  Гиули Чъохонолиди  (Ибрагим)  æмæ  иннæтæ.                                                                           Киноныв   «Фатимæ»-йы  аивадон  æмвæзад  афтæ  бæрзонд  рауади , æмæ ,  æвæццæгæн,  зæххы  цъарыл  иу  бæстæ  дæр  нал  баззади,  Къостайы  персонажтæ  кæй  экран  нæ  бабæрæг  кодтой.  Журнал  «Экран»  куыд  хъусын  кодта,  уымæ  гæсгæ  киноныв   «Фатимæ»-йы  уыцы –иу  рæстæг  æвдыстой  æстайæ  фылдæр  паддзахады  экрантыл.                                                                            1939  азы 26  октябы   Ирон  театр  спектакль  «Къоста» куы  сæвæрда  æмæ  Къ остайы  ролы  номдзыд  артист  Тау тиаты  Солæман  куы  ахъазыд,  уæд  театрдзауы  цымыдисæн  кæрон  нал  уыды.                                                                                                                                                                                 Фыццаг  документалон  киноныв  арæзт  куы  æрцыди  Къостайыл ,  уымæй  дæс  азы  фæстæ  В.Б.Корзуны  сценарийы  бындурыл  арæзт  æрцыды  дыккаг  документалон  киноныв  стыр  поэтл   -« А дæмы  зарæггтæнæг» .Уый  кинодзауты  зæрдæмæ  тынг  фæцыды.  Уымæ  гæсгæ  экранон  уацмыс  ахсджиаг  фæрæз  уыди  дзыллæты  æхсæн  номдзыд  поэты  зынаргъ  бынтæ  рауæрæх  кæнынæн.                                                                                                                                                                      Къостайыл  фыццаг  аивадон  киноныв   «Ирыстоны  хъæбул» зæгъгæ,  сарæзта  киностудии  «Ленфильм»-ы   сфæлдыстадон  коллектив,  зынгæ   режиссор  Владимир  Чеботаревы  разамындæй.  Режиссер  В.  Чеботаревимæ  сценаристæ  Цæгæраты  М.  æмæ  Р. Фатуев  стыр  поэтыл  фыст  сценарии  куы  бавдыстой  æмæ  кинематогрфит  ахæм  дзуапп  радта:                                            -Киноповестмæ  уый  бæрц  фаутæ   æрхæссæн   нæй.   Ææст  ирон  адæм  рагагъоммæ  хъуамæ  зонгæ  уой  уæ  литературон   куыстимæ.  Уадз  джипы  уагъд   æрцæуæд, уымæй  уацмысы  алыварс  дискуссии  рауайдзæн.   Уый  фæстæ ма  йыл  иумæ  дæр  бакусдзыстæм.  Гъе, афтæмæй  йын  радтæм  экранмæ  фæндаг.

Сценари  поэты  зæрдæйы  номимæ  мыхуырæй  рацыди  газет  «Социалистон  Ирыстон» ы   1957-1958  азты, октябрь, апрель,  май  æмæ  июны  номырты:   «Авторы  сценария  терпимо  отнеслись  и  потому   критики,  творчески   подошли  к  сделанным  замечаниям  и  с  помощью  всего  творческого  коллектива  проделали  буквально   титаническую  для  данных  им  сроков  работу.                                   Режиссёр  В.Чеботарев  типажты  равзарыны тыххæй цалдæр хаты æрцыди Ирыстонмæ,ноджы  арфдæр сахуыр  кодта.Къостайы фæлгонц ,æмæ бирæ типажтæ феныны  фæстæ æппынфæстагмæ уæддæр  равзæрста æмæ Къостайы  фæлгонц  бабар  кодта  номдзыд  артист  Тæбæхсæуты  Балойæн.Ацы хатт  дæр  та Балойы  курдиат æрвон   стъалыйау   ферттывта  æмæ аивады зæрин тæмæнтæй  бахъарм  кодта  кинодзауы зæрдæ .Экраныл æппæт  дунейы  дзыллæты раз цæстуарзонæй архайы  Къоста-Бало-арф мидисджын философ,рæстудæй æххæст гуманитс  æмæ поэт-демократ ,æфхæрд  адæмы сæрхъуызой ,Ирыстоны  иузæрдион  хъæбул.                                                                                 Раст уый бындурыл æнусон бынат   ссардта  Ирон  дзыллæты  зæрдæйы  аивадон  киноныв  «Ирыстоны  хъæбул».                                                                                                                                                   Ирыотоны  аиввдон  телеуынынад  сæвзæрди  1967  азы. Фыццаг  аивадон  телефильм- оперæ  «Къостайы  æрбаздæхт», зæгъгæ, арæзт  æрцыд  уæд.  Кинонывы  сценарийы  автортæ уыдысты  Цæгæраты  Максим,  Иоан Шароев  æмæ  Юрий  Челюкин.  Киноныв-оперæйы  æвæрæг  режиссер  уыди  Иоан  Шароев.Кинонывы  Къостайы  аивадон  фæлгонц   аив  сныв  кодта  УСФСР-йы сгуыхт  артист  Икъаты  Мæирбег.  Зæрдылдарæн  фæлгонцтæ  дзы  скодтой  УСФСР-йы  сгуыхт      артисттæ  Туменаты  Еленæ(сидзæрты  мад)  æмæ Ц æлыккаты  Мæирбег(Къниаз).Стыр  поэт  æмæ  æхсæнадон  архайæг,  Иры  буц  хъæбул,  номдзыд  Къостайыл  30-æм азтæй фæстæмæ кæд драмон  уацмыстæ æмæ киносценаритæ дæр фыст æрцыди,уæддæр гениалон  хъуыдыгæнæг –философы,националон литературæйы æмæ  аивады бындурæвæрæджы фæлгонц  æххæстæй равдисын нырма  никæмæн  бантысти .Нæ драматургтæн,кинематографисттæн,аивады номдзыд  минæвæрттæн,æвæццæгæн, сомбон сæ къухы бафтдзæн уый.