ЭСПЕРАНТО –
международный язык мира и прогресса: он служит взаимопониманию и
сотрудничеству людей разных стран.
|
ESPERANTO estas
internacia lingvo de paco kaj progreso: ĝi servas al interkompreno kaj
kunlaboro de homoj el diversaj landoj.
|
ЭСПЕРАНТО – язык
нейтральный: он не принадлежит ни одному народу и содействует равноправию
языков.
|
ESPERANTO estas lingvo
neŭtrala: ĝi apartenas al neniu popolo kaj kontribuas al la egalrajteco de
lingvoj.
|
ЭСПЕРАНТО – язык
легкий для изучения: чтобы его освоить, необходимо столько месяцев, сколько
лет необходимо для изучения иностранного языка в такой же степени.
|
ESPERANTO estas lingvo
facila por studado: por lerni ĝin, estas necesaj tiom da monatoj, kiom da
jaroj estas necesaj por lernado de fremda lingvo en la sama grado.
|
ЭСПЕРАНТО – язык
богатый и гибкий: по своим выразительным возможностям он не уступает
национальным языкам.
|
ESPERANTO estas lingvo
riĉa kaj fleksebla: laŭ siaj esprimaj ebloj ĝi ne cedas al naciaj lingvoj.
|
ЭСПЕРАНТО – язык
благозвучный: по красоте своего звучания он напоминает итальянский и
испанский языки.
|
ESPERANTO estas lingvo
belsona: laŭ beleco de sia sonado ĝi memorigas la italan kaj hispanan
lingvojn.
|
ЭСПЕРАНТО – это
синтез лучшего, что есть в национальных языках. Он поможет вам быстрее
овладеть иностранными языками.
|
ESPERANTO estas sintezo
de ĉio plej bona, kio estas en la naciaj lingvoj. Ĝi helpos al vi
pli rapide lerni fremdajn lingvojn.
|
ЭСПЕРАНТО – язык
дружеской международной переписки, язык литературы, журналов, радио, песен и,
конечно, Интернета. Использование этих возможностей – в ваших руках.
|
ESPERANTO estas lingvo de
amikeca internacia korespondado, lingvo de literaturo, gazetoj, radio, kantoj
kaj, certe, Interreto. Uzado de tiuj ebloj estas en viaj manoj.
|
ЭСПЕРАНТО – язык
деловых, культурных, туристических мероприятий. Вы можете принять в них
участие.
|
ESPERANTO estas lingvo de
aferaj, kulturaj, turismaj aranĝoj. Vi povas partopreni en ili.
|
ЭСПЕРАНТО – язык
полезный для обмена профессиональным опытом, для зарубежных поездок, для
деятельности коллекционеров, радиолюбителей и людей других увлечений.
|
ESPERANTO estas lingvo,
utila por interŝanĝo de profesia sperto, por eksterlandaj vojaĝoj, por la
agado de kolektantoj, radioamatoroj kaj homoj de aliaj hobioj.
|
ЭСПЕРАНТО – язык
доступный для всех, независимо от возраста, профессии, образования,
местожительства, знания языков.
|
ESPERANTO estas lingvo
alirebla por ĉiuj, sendepende de la aĝo, profesio, klero, loĝloko, scio de
lingvoj.
|
ЭСПЕРАНТО
приобретает все большую популярность на земном шаре. Добро пожаловать в
символическую страну Эсперантиду!
|
ESPERANTO akiras ĉiam pli
grandan popularecon sur la terglobo. Bonvenon en la simbolan
Esperanto-landon!
|
УРОК 1 –
LECIONO 1
АЛФАВИТ –
ALFABETO
A
a
|
B
b
|
C
c
|
Ĉ
ĉ
|
D
d
|
E
e
|
F
f
|
а
|
б
|
ц
|
ч
|
д
|
э
|
ф
|
G
g
|
Ĝ
ĝ
|
H
h
|
Ĥ
ĥ
|
I
i
|
J
j
|
Ĵ
ĵ
|
г
|
джь
|
г(х)
|
х
|
и
|
й
|
ж
|
K
k
|
L
l
|
M
m
|
N
n
|
O
o
|
P
p
|
R
r
|
к
|
ль
|
м
|
н
|
о
|
п
|
р
|
S
s
|
Ŝ
ŝ
|
T
t
|
U
u
|
Ŭ
ŭ
|
V
v
|
Z
z
|
с
|
ш
|
т
|
у
|
у
краткое
|
в
|
з
|
1. Каждая буква имеет
только одно произношение, каждый
звук обозначается только одной буквой. Произношение буквы не зависит ни от ее
положения, ни от сочетания с другими буквами, ни от других причин. Ударение
падает всегда на предпоследний слог.
2. Произношение гласных:
a – как
русское [а]: atmosfero, asfalto, aromo;
e – как русское [э]: elektro, ekskavatoro, betono;
i – как русское [и]: instituto, milimetro, turbino,
indikatoro;
o – как русское [о]: problemo, dolaro, elektromobilo;
нельзя произносить безударное "о" как [а]: motoro, elektrono;
u – как русское [у]: minuto, frukto, sumo, publiko.
Если два гласных находятся рядом,
то они произносятся раздельно: analogio, Celsio, situacio,
aluminio, kalcio, triliono, materialo, dieto.
3. Произношение согласных:
b – как
русское [б]: kubo, meblo, bitumo;
c – как русское [ц]: procento, konferenco, cilindro,
celo;
ĉ – как русское [ч]: ĉokolado;
d – как русское [д]: metodo, pedalo;
f – как русское [ф]: fabriko, faktoro, informo;
g – как русское [г]: grupo, signalo, magneto;
ĝ – мягче, чем в сочетании "дж" в слове "джунгли":
inĝeniero;
h – соответствует украинскому "г" или придыхательному звуку в
русском слове "ага!": alkoholo, hermetika;
ĥ – как русское [х] (вместо него часто употребляется "k"): ĥemio
(kemio), ĥarakterizo (karakterizo);
j – как русское [й]; не несет на себе ударения и не влияет на ударение:
jono, projekto;
ĵ – как русское [ж]: ĵeleo;
k – как русское [к]: kilometro, kulturo, kamero,
molekulo, lako, reakcio;
l – мягче, чем в русском [ла], но тверже чем в [ля]: rezulto,
celulozo, metalo;
m – как русское [м]: metro, mekaniko, maksimumo;
n – как русское [н]: nacio, energio, mineralo;
p – как русское [п]: temperaturo, ampermetro;
r – как русское [р]: kilogramo, kurso, poro;
s – как русское [с]: sekundo, kongreso;
ŝ – как русское [ш]: maŝino;
t – как русское [т]: tekniko, sistemo, atomo, voltmetro;
v – как русское [в]: vino, kvadrato;
z – как русское [з]: analizo, sintezo;
ŭ – напоминает русское [у] в быстро произнесенном слове
"пауза"; не несет на себе ударения и не влияет на ударение: aŭtomobilo.
4. Основные правила грамматики:
Имена
существительные оканчиваются на -o: litro, akumulatoro.
Имена
прилагательные оканчиваются на -a: aktiva, nova,
minimuma, organika.
Производные
наречия
оканчиваются на -e: speciale, normale, mekanike.
Окончания глагола:
в неопределенной
форме
-i: vidi, informi, filtri, registri, koncentri,
kompensi;
в настоящем
времени
-as: vidas – вижу, видишь, видит и т. д.;
в прошедшем
времени
-is: vidis – видел, видела, видели;
в будущем времени -os:
vidos – увижу, увидишь, увидим и т. д.;
в условном
наклонении
-us: vidus – видел бы, видели бы;
в повелительном
наклонении
-u: informu! – информируй(те)!
Другие части речи окончаний
не имеют: minus, plus, tri, nul.
Меняя окончания, получаем
разные части речи: foto – фотография, fota – фотографический, fote –
фотографически, foti – фотографировать, fotas – фотографирую, фотографируешь и
т. д.
Сложное слово образуется
сложением простых слов, причем главное слово стоит после определяющего:
elektromotoro, elektromagneto, atomenergio – атомная
энергия, inform-signalo – информационный сигнал, Esperanto-kurso
– курс(ы) эсперанто, Esperanto-kongreso – конгресс (съезд) эсперанто
[эсперантистов], trilitra – трехлитровый.
5. Правописание:
Заглавные буквы
употребляются в тех же случаях, что и в русском языке.
Перенос слова на
следующую строку возможен в любом месте: Es-pe-ran-to, E-sper-anto.
6. Собственные имена:
а) взятые из языков с латинским
алфавитом – сохраняют национальное написание (желательно давать их
приблизительное произношение эсперантскими буквами): Diesel /Dizel/,
Shakespeare /Ŝejkspir/;
б) взятые из языков с другими
алфавитами – транскрибируются эсперантскими буквами: Puŝkin, Ŝolom Alejĥem;
в) широко известные – могут
ассимилироваться и приобретать эсперантскую форму: Dizelo, Ŝekspiro, Celsio,
Eŭropo, Finnlando, Anglio, Francio;
г) могут превращаться в имена
нарицательные: ampero, volto, dizelo.
ЗАДАНИЯ
1. Прочтите вслух, расставьте
ударения, переведите:
Nova metodo. Normala reakcio. Aktiva
faktoro. Kvadrata kilometro. Elektra sistemo. Eŭropa konferenco. Kuba metro.
Nacia kulturo. Ĉokolada aromo. Frukta ĵeleo. Mebla lako. Maksimuma temperaturo.
Temperatura maksimumo. Teknika atmosfero. Teknika karakterizo. Mekanika
energio. Francia vino. Fota materialo. Pedala maŝino. Dizela motoro. Molekula
procento. Elektrona voltmetro. Elektromagneta ampermetro. Sinteza mineralo.
Asfalta bitumo. Atoma jono. Nula rezulto. Organika kemio. Kemia instituto.
Kemie aktiva metalo. Registri mekanike. Aktive informi.
2. А теперь переведите с русского
на эсперанто:
Специальная группа. Автомобильный
сигнал. Сигнальный индикатор. Атомная энергия. Магнитный материал. Шоколадная
фабрика. Фруктовая диета. Проектный институт. Фотографическая камера.
Аналогичная цель. Химический анализ. Аналитическая химия. Атмосферное
электричество. Электрический двигатель. Дизельный экскаватор. Инженерная
проблема. Суммарный результат. Герметичный алюминиевый цилиндр. Минусовая
температура. Видеть нормально. Минимальная компенсация. Максимально
концентрировать.
Вы
сделали первый шаг в изучении эсперанто. Наверное, он показался вам совсем маленьким,
ибо все было легко и просто. Но на самом деле это был семимильный шаг. Вы уже
знаете: алфавит, произношение, правописание, основные правила грамматики, а
также 112 (сто двенадцать!) корневых, простых слов, выученных попутно. В
последующих текстах уже известные вам слова и словоэлементы будут печататься
жирным шрифтом.
|
|
Заведите
две тетради для словариков – русского и эсперантского. Выписывайте в них все
простые, производные и сложные слова, которые будут встречаться в текстах и
комментариях. Простые слова подчеркивайте. Время от времени проглядывайте
словарики насквозь от начала до конца; те слова, которые вы знаете твердо,
пропускайте.
|
|
Теперь
пора перейти к связному тексту на эсперанто. Давайте начнем с цитаты – с
высказывания известного инженера и изобретателя о международном языке.
|
|
Возможно,
второй урок покажется вам высоким барьером. Но если вы его одолеете (конечно,
вы его одолеете, если захотите и постараетесь), то дальше все покатится
легко. В последующих уроках вы будете читать под моим руководством очень
короткие, очень простые и (убедитесь сами!) интересные тексты на научные и
технические темы. Никакие специальные знания для чтения этих текстов не
нужны. Итак, приготовьтесь к прыжку через барьер
|
|
УРОК 2 – LECIONO 2
Rudolf Diesel,
inventinto [9] de [6] dizel-motoro:
"Tiun [4, 14] ĉi [14] lingvon [4] mi [1] traktas el [12] vidpunkto de [6] inĝeniero, kies [13] klopodo estas [2] direktita [9] al [7] ŝparo de [6] energio. La [5] celo de [6] Esperanto estas [2] ŝpari tempon [4], energion [4], laboron [4], monon [4], kaj [8] plirapidigi [11, 16], plisimpligi [11, 16] la [5] internaciajn [3, 4, 12] rilatojn [3, 4].
El [12] tiu [14] vidpunkto estas [2] malfacile [10] kompreni oponojn [3, 4], kiuj [3, 13] ankoraŭ [15] aperas kontraŭ [12] enkonduko [12] de [6] la [5] afero, tiel [14] utila por [12] la [5] homaro [11]. Mi [1] opinias enkondukon [4, 12] de [6] Esperanto kiel [13] necesegan [4, 11] bezonon [4] por [12] la [5] paco kaj [8] kulturo".
Комментарии – Komentoj
1. Личные местоимения: mi – я, vi – ты, вы, li – он, ŝi – она, ĝi – он, она, оно (для неодушевленных предметов), ni – мы, ili – они: mi vidas, vi
filtris, li projektos, ŝi fotus, ĝi registras, ni informis, ili analizos. Притяжательные местоимения образуются прибавлением окончания -a к личным местоимениям: mia celo, via
problemo, lia aŭtomobilo, ŝia ĉokolado, ĝia aromo, nia grupo, ilia instituto.
2. В отличие
от русского языка, глагол-связка, имеющая в настоящем времени форму estas
(есть, является, имеется, находится), не опускается: Lia metodo estas nova –
Его метод – новый. Ĝi estas metalo – это металл.
3. Множественное
число слов, оканчивающихся на -o или -a, образуется
добавлением окончания -j: novaj maŝinoj, tri dolaroj.
4. Винительный
падеж слов, оканчивающихся на -o или -a, а также личных
местоимений, образуется добавлением окончания -n: Ŝi registras
temperaturon. Li fotas ilin. Ni vidas aromajn fruktojn.
5. Определенный
артикль la употребляется с существительным, обозначающим предмет, о
котором что-либо известно. Артикль на русский язык не переводится (изредка
может переводиться словом "этот"). Отсутствие la равносильно
неопределенному артиклю: Mi vidas aŭtomobilon. La aŭtomobilo estas nova. При
собственных именах, количественных числительных и любых местоимениях артикль обычно
не употребляется.
6. Значение родительного
падежа выражается предлогом de, который обычно на русский язык не
переводится (иногда может переводиться словом "от"): aŭtomobilo de
inĝeniero, aromo de fruktoj, projekto de fabriko.
7. Значение дательного
падежа выражается предлогом al, который обычно на русский язык не
переводится (иногда может переводиться словом "к"): Li signalas al
ni.
8. Союз
kaj – и, а: Anglio kaj Francio, kvadrato kaj kubo, analizo kaj sintezo,
nova kaj aktiva, vidi kaj informi.
9. Причастия
прошедшего времени образуются с помощью суффиксов -int- (действительный
залог) и -it- (страдательный залог): vidinta – видевший, vidita –
увиденный, fotinta – фотографировавший, fotita – сфотографированный,
registrinta – регистрировавший, registrita – зарегистрированный.
10. Приставка
mal- придает слову противоположный смысл: malnova – старый, malaktiva –
пассивный.
11. Суффиксы:
-eg- означает увеличение (problemego – огромная проблема); -ar-
означает совокупность однородных предметов (maŝinaro – совокупность машин), -ig-
означает "сделать", "заставить" (aktivigi – активизировать,
publikigi – опубликовать, grupigi – группировать).
12. Предлоги:
en – в (en Eŭropo); el – из (el la aŭtomobilo); inter –
между, среди (inter ni); por – для, за, с целью, для того чтобы (por vi,
por analogio, por foti); kontraŭ – против (mi estas kontraŭ la projekto).
У эсперантских предлогов более
узкие и конкретные значения, чем у русских: Li estas en la kongreso – он на
конгрессе (а не "в конгрессе"). Предлоги могут употребляться в
качестве приставок: internacia – интернациональный, международный.
13. Вопросительные
слова: kiu? – кто?, который?, kiel? – как?, kies? – чей?
Слово kiu может принимать окончания -j и -n: Kiu estas
inĝeniero? Kiel
registri la temperaturon? Kies ĉokolado ĝi estas? Kiujn fruktojn vi vidas?
14. Указательные
слова: tiu – тот, tiel – так, ties – того (принадлежащий
тому). Слово tiu может принимать окончания -j и -n: Tiu
vino estas francia. Registru
la temperaturon tiel. Ties aŭtomobilo estas nova. Mi vidas tiujn aromajn
fruktojn. Приближение
выражается частицей ĉi – этот. Если нет противопоставления "близкое
– далекое", то ĉi также может употребляться в значении "этот".
15. Наречие
ankoraŭ – еще: Analizu ankoraŭ tri materialojn.
16. Сравнительная
степень прилагательных и наречий образуется с помощью слов pli ... ol –
более ... чем: Tiu ĉi maŝino estas pli nova ol tiu maŝino.
Слова –
Vortoj
Inventi – изобретать, lingvo –
язык, trakti – рассматривать, трактовать, punkto – точка, klopodi – стараться,
direkti – направлять, ŝpari – экономить, беречь, tempo – время, labori –
работать, mono – деньги, rapida – быстрый, скорый, simpla – простой, rilato –
отношение, facila – легкий, kompreni – понимать, oponi – возражать, aperi –
появиться, konduki – вести, afero – дело, utila – полезный, homo – человек,
opinii –думать, полагать, считать, иметь мнение, necesa – необходимый, bezoni –
иметь потребность, нуждаться, paco – мир (покой).
Обратите внимание, что у многих
слов в эсперанто есть родственные слова в русском языке (direkti – директор,
labori – лаборатория, utila – утилизировать и т. п.). Полезно при возможности
сопоставлять и с другими известными вам языками. Кстати, освоив наш
экспресс-курс эсперанто, вы будете ориентироваться в текстах на некоторых
европейских, даже незнакомых вам, языках.
Вероятно,
второй шаг показался вам более трудным, чем первый. Но если вы его сделали,
то достигли поразительного результата: уже на втором занятии перевели
совершенно нормальный текст. Обещаю вам, что каждый последующий шаг будет
легче предыдущего. А в последних уроках вообще почти нечего будет изучать.
Восьмая часть курса пройдена, и конец уже виден...
|
|
УРОК 3 – LECIONO 3
Metodo de
produktado [10] de celulozo
En Finnlando estas ellaborita metodo por ricevo de
celulozo por produktado [10] de papero, analogia al
la ordinara senfibrigo [8], sed [5] postulanta [9] uzon de plialtigita
premo. Ĝi kombinas negrandan [4] elspezon de energio, tipan
por la mekanika metodo de senfibrigo [8], kun [8] alta kvalito de
celulozo, kiun donas la termika-mekanika
metodo.
Celulozo, ricevata [9] per [7] la nova metodo, laŭ [8] sia [2] kvalito estas sama,
kiel ĉe [8] la termika-mekanika
metodo, sed [5] por ĝia produktado [10] oni [2] elspezas je [8] 40 [1] procentoj malpli multe [3] da [6] energio.
Комментарии – Komentoj
1. Количественные числительные: 0 – nul,
1 – unu, 2 – du, 3 – tri, 4 – kvar, 5 – kvin,
6 – ses, 7 – sep, 8 – ok, 9 – naŭ, 10 – dek,
11 – dek unu, 12 – dek du, 20 – dudek, 21 – dudek unu, 69 – sesdek naŭ, 73 –
sepdek tri, 88 – okdek ok, 99 – naŭdek naŭ, 100 – cent, 215 – ducent dek
kvin, 1000 – mil, 1999 – mil naŭcent naŭdek naŭ, 2001 – du mil unu, 1000
000 – miliono.
Количественные числительные не
могут присоединять окончаний -j и -n (кроме miliono и
формы unuj) и не влияют на падеж существительного: Mi vidas homojn. Mi
vidas du homojn. Порядковые числительные образуются с помощью окончания -a:
naŭa – девятый. Окончание -o превращает числительное в существительное
(unuo – единица), а окончание -e – в наречие (due – во-вторых).
2. В отличие от русского языка,
притяжательное местоимение sia (свой) употребляется только в
третьем лице: Mi vidas mian aŭtomobilon – я вижу свой (мой) автомобиль. Vi
vidas vian aŭtomobilon – ты видишь свой (твой) автомобиль. Li vidas sian
aŭtomobilon – он видит свой (т.е. его собственный) автомобиль. Li vidas lian
aŭtomobilon – он видит его (т.е. другого человека) автомобиль.
Неопределенно-личное местоимение oni
на русский язык не переводится (но иногда его удобно переводить словом
"люди"): tion oni facile komprenas – это легко понимают (это легко
понятно).
3. Наречие – multe –
много.
4. Частица ne (нет)
употребляется самостоятельно и в сочетании с другими частями речи (Ne, mi ne
bezonas – нет, мне не надо), а также в виде приставки: nefacila – нелегкий,
nekompreno – непонимание, neorganika kemio.
5. Союз sed – но, а: Tiu ĉi laboro
estas necesa, sed nesimpla.
6. Иногда для выражения родительного
падежа вместо предлога de используется предлог da – между
словами, одно из которых обозначает более или менее определенное количество, а
другое – неопределенное целое, из которого это количество берется: kilogramo da
fruktoj; grupo da homoj; tiu laboro postulas multe da tempo – эта работа
требует много времени.
7. Значение творительного
падежа передается предлогом per, который обычно на русский язык не
переводится (иногда переводится словами "посредством", "с
помощью"): per pedalo.
8. Предлоги: kun – с
(kun alta kvalito; kunlabori – сотрудничать); ĉe – у, при (ĉe neceso); sen
– без (sen afero; senlabora – безработный, senigi – лишить); laŭ – по,
согласно, в соответствии с (laŭ mia opinio – по моему мнению); je –
предлог с неопределенным значением, употребляемый в тех случаях, когда неясно,
какой предлог надо употребить: je tri procentoj pli utila.
В русском языке предлоги управляют
падежами. В эсперанто после предлога стоит обычно существительное с окончанием -o,
т. е. в именительном падеже. Если же после предлога употреблен винительный
падеж, то это зависит не от предлога, а от других причин.
9. Причастия настоящего
времени образуются с помощью суффиксов -ant- (действительный залог) и -at-
(страдательный залог): registranta – регистрирующий, registrata –
регистрируемый, komprenanta – понимающий, komprenata – понимаемый. Причастия
будущего времени образуются с помощью суффиксов -ont- (действительный
залог) и -ot- (страдательный залог): registronta – тот, который будет
регистрировать, registrota – тот, который будет регистрироваться. Обратите
внимание: estinta – бывший, estanta – настоящий, estonta – будущий.
10. Суффикс -ad-
означает продолжительное действие: projekti – projektado (проектирование).
Слова –
Vortoj
Produkti – производить, ricevi –
получать, papero – бумага, ordinara – обычный, обыкновенный, fibro – волокно,
фибра, postuli – требовать, uzi – употреблять, использовать, alta – высокий,
premi – давить, kombino – сочетание, соединение, granda – большой, elspezi –
расходовать, tipa – характерный, типичный, kvalito – качество, свойство, doni –
давать, termika – тепловой, термический, sama – такой же самый.
Как
видите, я выполнил обещание: свой первый научно-технический текст вы перевели
достаточно быстро и без особых трудностей. Теперь вы знаете так много
элементов языка (окончаний, суффиксов, приставок, служебных слов), что каркас
любого текста ясен с первого взгляда. Лексика научно-технической литературы
ограничена, так что новые слова в нашем курсе будут встречаться все реже и
реже: убедитесь в этом на примере следующего текста.
|
|
УРОК 4 – LECIONO 4
Metodo de malvarmigo
de betono
Firmao "Air Products and
Chemicals" /Er prodakts end kemiklz/ (Usono) ellaboris
novan metodon por malvarmigo de likva betono
en la konstruejo [7] helpe de [3] likva nitrogeno.
Sub [5] efiko de nitrogeno la
akvo transformiĝas [5, 7] en "glacian kaĉon"
[2] kaj miksiĝas [7] kun la betono, donante [1] al ĝi necesan humidecon [7]. Kvankam [4] la temperaturo de la likva
nitrogeno atingas -195o C [8], la temperaturo de la malvarmigata
betona mikso egalas nur [6] minus 50-55o C.
La firmaestro [7] diras, ke tiu ĉi metodo
havas [9] grandan estontecon [7].
Комментарии
– Komentoj
1. Если заменить в причастии
окончание -a на -e, то получается деепричастие: vidante – видя,
vidinte – увидев; registrante – регистрируя, registrinte – зарегистрировав.
2. Направление (движение
вперед) и переход в другое состояние выражаются, как и в русском языке,
винительным падежом, т.е. окончанием -n: en la aŭtomobilo – в
автомобиле, en la aŭtomobilon – в автомобиль.
3. Сочетание наречия и предлога иногда
дает удобный в пользовании сложный предлог: rezulte de elspezo de
energio – в результате расхода энергии.
4. Союз kvankam –
хотя: Kvankam la kvalito de la produkto estas alta, oni postulas pli altan
kvaliton. – Хотя качество этого продукта высоко, требуется более высокое
качество.
5. Предлоги: sub –
под (sub glacio; temperaturo sub nulo – температура ниже нуля; subkompreni –
подразумевать, subigi – подчинить); trans – за, через, по ту сторону
(transdoni – передать, transformi – преобразовать, трансформировать).
6. Частица – nur –
только, лишь: Niaj produktoj estas nur altkvalitaj. – Наши продукты – только
высокого качества.
7. Суффиксы: -iĝ-
означает "делаться, становиться" (aktiviĝi – активизироваться, paciĝi
– помириться, registriĝi – регистрироваться, estiĝi – стать, сделаться); -ej-
означает место (informejo – справочное бюро, laborejo – место работы); -ec-
означает свойство, отвлеченное понятие (facileco – легкость, grandeco –
величие, homeco – человечность); -estr- означает "начальник",
"руководитель" (grupestro – руководитель группы).
В принципе, корни сочетаются с
любыми окончаниями, суффиксами, приставками, другими корнями. В результате
получаются слова: а) имеющие в русском языке эквиваленты в виде одного слова
(grandega, alteco); б) наделенные смыслом, но не имеющие в русском языке
эквивалентов в виде одного слова (ricevejo, mineralaro); в) бессмысленные,
которые, разумеется, не употребляются.
8. Читается: minus cent
naŭdek kvin Celsiaj gradoj.
9. Глагол havi (иметь)
всегда требует после себя винительного падежа, глагол esti (быть) –
никогда: Mi havas aŭtomobilon. La aŭtomobilo estas nova.
Слова –
Vortoj
Varma – теплый, firmao – фирма,
Usono – США, nitrogeno – азот, likva – жидкий, konstrui – строить, helpi –
помогать, efiki – помогать, akvo – вода, formi – образовать, формировать,
glacio – лед, kaĉo – каша, miksi – смешивать, humida – влажный, atingi –
достигнуть, grado – градус, ступень, egala – равный, diri – сказать, говорить,
havi - иметь.
Итак, вы
изучили 234 корневых слова. Это число можно увеличить в несколько раз с
помощью словообразования. Механизм словообразования в эсперанто прост и
четок. С другой стороны, он служит главной внутренней пружиной развития
языка, источником удивительного богатства его лексики. Попробуйте на досуге
образовывать новые слова из знакомых вам корней, суффиксов, приставок и
окончаний. Это, во-первых, гимнастика ума и, во-вторых, отличное средство
обогащения словарного запаса. Кстати, заметили ли вы, что вы уже изучили
четверть нашего экспресс-курса?
|
|
УРОК 5 – LECIONO 5
Rapide sekiĝanta mebla
lako
En Svedio oni produktas rapide sekiĝantan
meblan lakon, en kies [1] konsiston eniras minimuma
kvanto da formaldehido kaj ne eniras aromaj
solviloj [2].
La meblon, kovritan per
tiu [1] lako, oni povas
poluri post [3] unu horo ĉe la temperaturo 20o C [4]. Ĉe uzado de tia [1] lako pliboniĝas
kondiĉoj de laboro kaj plialtiĝas la rendimento de
laboro de meblistoj [2].
Комментарии
– Komentoj
1. В эсперанто 10 вопросительных
слов (местоимений и наречий), которые, как и большинство русских вопросительных
слов, начинаются на "k": kiu? – кто?, который?, kio?
– что?, kia? – какой?, kie? – где?, kien? – куда?, kiam?
– когда?, kiom? – сколько?, kial? – почему?, kiel? – как?,
kies? – чей?
Если заменить начальное "k"
на "t", образуются указательные слова: tiu –
тот, tio – то, tia – такой, tie – там, tien – туда,
tiam – тогда, tiom – столько, tial – потому, tiel – так, ties
– того.
2. Суффиксы: -ist-
означает профессию, постоянное занятие (specialisto, kemiisto, laboristo,
konstruisto, inventisto); -il- означает орудие, инструмент, средство
(miksilo – смеситель, миксер, premilo – пресс, direktilo – руль).
3. Предлоги: post –
после, через, за: post la ricevo – после получения, post minuto – через минуту.
4. Порядок слов в эсперанто
свободный, как и в русском языке: он может подчеркивать новую информацию во
фразе и логически выделять слова или группы слов.
Слова –
Vortoj
Seka – сухой, Svedio – Швеция,
konsisti – состоять, iri – идти, ходить, kvanto – количество, formaldehido –
формальдегид, solvi – растворять, решать, kovri – покрыть, закрыть, povi –
мочь, poluri – полировать, horo – час, bona – хороший, добрый, kondiĉo – условие,
rendimento – производительность.
Возможно,
вам уже пришла в голову мысль, что легче и интереснее изучать язык не одному,
а вдвоем или втроем. Вы совершенно правы, и еще не поздно эту мысль
осуществить! Вместе можно проверять знания, поправлять ошибки, составлять
фразы, вести несложные беседы и переводить – насколько это в ваших силах – с
русского языка на эсперанто.
|
|
УРОК 6 – LECIONO 6
Ŝtofo
absorbanta odorojn
La revuo "New Scientist"
/Nju sajentist/ publikigis informon pri [2] elasta ŝtofo, kiu
absorbas odorojn. Ĝi estas produktata el ordinara celulozo,
kiu estas prilaborata per specialaj kemiaĵoj [4], entenantaj klorajn oksidojn
[6] kaj aliajn neorganikajn
salojn. Poste [1] en forno kun atmosfero el
karbona duoksido [6] la celulozo karburiĝas ĉe
la temperaturo 600o -800o C kaj aktiviĝas pro [2] tio, ke [5] en ĝi formiĝas apertaj poroj.
La nova ŝtofo absorbas la
molekulojn, kiuj kreas la odoron en la
atmosfero, 5-20-oble [3] pli rapide, ol la aktivigita
karbo, sed kostas 10-oble [3] pli multe ol ĝi.
Комментарии
– Komentoj
1. Наречия, в отличие от
предлогов, употребляются не с существительным или местоимением, а
самостоятельно: Li estas kun ŝi. Ili estas kune (вместе). Post – после, через,
poste – потом.
2. Предлоги: pri – о
(informi pri granda kvanto de produktoj; prilabori - обрабатывать); pro
– за, из-за, по причине, вследствие (labori pro mono); post – после,
через, за: post la ricevo – после получения, post minuto – через минуту.
3. Суффиксы числительных: -on-
образует дробные числительные (duono – 1/2,
половина, tri kvaronoj – 3/4, три
четвертых); -obl- образует кратные числительные (duobla – двойной,
trioble – трижды); -op- образует собирательные числительные (kvarope –
вчетвером).
4. Суффикс: -aĵ-
означает конкретный предмет: solvaĵo – раствор, havaĵo – имущество, metalaĵo –
металлический предмет.
5. Дополнительное придаточное
предложение присоединяется к главному с помощью союза ke (что, чтобы),
который не следует путать с местоимением kio: Li diris al mi, ke li vidis la
revuon – Он сказал мне, что он видел этот журнал. Li diris al mi, kion li vidis
– Он сказал мне, что (именно) он видел.
6. Примеры химической номенклатуры:
Ag2O –
duarĝenta oksido, As2O3 –
duarsena trioksido, CO – karbona oksido, MnO2 – mangana
duoksido, SO3 – sulfa
trioksido, N2O5 –dunitra
kvinoksido, Re2O7 – durenia
sepoksido, OsO4 – osmia kvaroksido, AgF – arĝenta
fluorido, BF3 – boria
trifluorido, NaCl – natria klorido, CaBr2 – kalcia
dubromido, PbS – plumba sulfido, B4C – kvarboria
karbonido, KH – kalia hidrido, BN – boria nitrido, Na2SO4 –
dunatria kvaroksosulfato, KNO3 – kalia
trioksonitrato; углеводороды – hidrokardonidoj, углеводы – karbonhidratoj
(примеры из статьи Z. Pluhar. Problemoj de sistema ĥemia nomenklaturo en
la internacia lingvo.
"Apliko de Esperanto en scienco kaj teĥniko" Usti nad Labem, 1980). В названиях химических соединений используется сокращенная форма некоторых корней: nitrogeno=nitr-,
oksigeno=oks-, sulfuro=sulf-, fosforo=fosf-, hidrogeno=hidr-.
Слова – Vortoj
Ŝtofo – ткань, absorbi – поглощать, odoro – запах, revuo – журнал, elasta – упругий, эластичный, teni – держать, kloro – хлор, oksido – оксид, окись, alia – другой, salo – соль, forno – печь, karbono – углерод, karburi – науглероживать (соединять с углеродом), aperta – открытый, krei – создавать, творить, karbo – уголь, kosti – стоить.
Постарайтесь
запомнить как можно больше корневых слов. Полезно выписывать на карточки сочетания
слов (например, глагол с существительным, предлог с существительным и т.п.),
подчеркивая главное, ключевое слово и расставляя карточки по алфавиту. Еще
одна ценная картотека – из карточек русских переводов сочетаний слов, тоже,
понятно, в алфавитном порядке. А если вы введете эти списки в компьютер, то
они станут еще эффективнее.
|
|
УРОК 7 – LECIONO 7
Sintezaj fueloj
Grupo da esploristoj konstatis,
ke likvaĵoj, ekstraktataj el ŝtona karbo kaj
skistoj, grandparte taŭgas kiel fuelo por
nuntempaj [3] gasturbinaj motoroj.
Dum [2] ĉiujara [1] konferenco pri gasaj
turbinoj, aranĝita de [4] Asocio de inĝenieroj-mekanikistoj,
tiuj gefakuloj [5, 6] prezentis rezultojn de
esploroj pri 12 sintezaj likvaj fueloj, ricevitaj
el ŝtona karbo, kaj pri tri likvaj fueloj, ellaboritaj
el skistoj.
Tiaj sintezaj likvaj fueloj estas
aplikeblaj [5] en nekaraj gasaj
turbinoj, kiuj estas uzataj en elektraj centraloj
dum [2] horoj de pintaj
ŝarĝoj kaj kiuj dume [2] funkcias per petrolaj
fueloj.
Комментарии
– Komentoj
1. Обобщающие слова
образуются от вопросительных путем замены начального "k" на
"ĉ": ĉiu – каждый, ĉio – всё, ĉia –
всякий, ĉie – везде, ĉien – во все стороны, ĉiam – всегда,
ĉiom – целиком, ĉial – по любой причине, ĉiel – всячески, ĉies
– всех.
При замене "k" на
"nen" образуются отрицательные слова: neniu –
никто, nenio – ничто, nenia – никакой, nenie – нигде, nenien
– никуда, neniam – никогда, neniom – нисколько, nenial –
без причины, neniel – никак, nenies – ничей.
2. Предлог dum – во
время, в течение, пока, в то время как (dume – тем временем, пока): dum du
horoj, dum irado, dum produktado – во время производства, dumkonferenca informo
– информация, представленная на конференции.
3. Наречие nun –
теперь, сейчас, в настоящее время: Prezentu tiun informon nun, sed ne poste! –
Представьте эту информацию теперь, а не потом!
4. После причастия страдательного
залога существительные, означающие деятеля, употребляются с предлогом de,
а существительные, означающие орудие или средство действия – с предлогом
per: La motoro inventita de Diesel. La informo registrita per
registrilo.
5. Суффиксы: -ebl-
означает возможность (komprenebla – возможный для понимания, понятный,
atingebla – достижимый, analizebla – возможный для анализа); -ul-
означает лицо с определенным свойством (aktivulo – активист, novulo – новичок,
milionulo – миллионер, alkoholulo – алкоголик, fakulo – специалист); -in-
означает лицо женского пола (inĝenierino – женщина-инженер, laboristino –
работница , aktivulino – активистка, milionulino – миллионерша, fakulino
–женщина-специалист, firmaestrino – руководительница фирмы); -id-
означает потомка, ребенка (inĝenierido – ребенок инженера, milionulido –
ребенок миллионера)
6. Приставка ge-
означает совместность лиц обоего пола:
laboristo(j)+laboristino(j)=gelaboristoj.
Слова –
Vortoj
Fuelo – топливо, горючее, esplori –
исследовать, konstati – установить, констатировать, ekstrakti – извлекать,
добывать, ŝtono – камень, skisto – сланец, parto – часть, taŭgi – годиться,
gaso – газ, jaro – год, aranĝi – устроить, провести, asocio – ассоциация, fako
– отдел, специальность, отрасль, prezenti – представить, apliki – применять,
kara – дорогой, elektra centralo – электростанция, pinto – острие, пик, ŝarĝi –
грузить, нагружать, funkcii – работать, функционировать, petrolo – нефть
(очищенная).
Вы
заметили, что вы уже неплохо понимаете слова, фразы и тексты, то есть
пассивно владеете эсперанто? Хотя наш экспресс-курс не ставит целью активное владение
языком (перевод с русского, рассказ, беседа), вы можете при желании заняться
и этим. Простой и весьма эффективный прием – обратный перевод: письменно
переведите текст на русский язык, а затем письменно же – на эсперанто, не
заглядывая в комментарии и в словарь. Неважно, если будут пропуски,
несовпадения и ошибки. Сравните результат с оригиналом, внесите исправления и
дополнения. Повторяйте процедуру несколько раз, пока перевод не совпадет с
оригиналом полностью. Поступайте так со всеми текстами, и результаты
превзойдут ваши ожидания.
|
|
УРОК 8 – LECIONO 8
Plasta tego
de alta fortikeco
Tre [2] malmolan diafanan
tegon por protekti surfacojn de pecoj
el aluminio kaj el aliaj neferaj metaloj
ellaboris firmao "Dow Corning" /Daŭ Korning/.
Inventemaj [4] firmaanoj [4] informas, ke la tego konsistas
el silikona rezino, en kiu estas regule dispersitaj
plej [1] malgrandaj homogenaj
partikloj de silicia duoksido. Ĝi surmetiĝas
[3] kaj solidiĝas same
facile, kiel plejparto [1] da simplaj organikaj tegoj,
kaj garantias ne malpli bonan protekton ol anodado.
Post solidiĝo de tia tego
kun uzo de varmigo, estiĝas maldika diafana malmola
filmo, kiu bone rezistas al daŭra efiko
de korodaj, abraziaj, termikaj kaj veteraj
faktoroj kaj de tiaj kemiaj substancoj, kiel alkoholo kaj aromaj
kombinoj.
Комментарии
– Komentoj
1. Превосходная степень
прилагательных и наречий образуется с помощью слова plej – самый: plej
bona – лучший, самый хороший, plej bone – лучше всего.
2. Частица tre – очень: tre bona.
3. Предлог sur – на: sur la ŝtono;
suriri – взойти, surglacia – находящийся на льду.
4. Суффиксы: -em-
означает склонность к чему-либо (komprenema – понятливый, helpema – отзывчивый,
laborema – трудолюбивый); -an- означает "житель, член,
последователь" (asociano – член ассоциации, usonano – американец,
kongresano – участник конгресса).
Слова –
Vortoj
Plasto – пластмасса, tegi –
покрывать, облицовывать, fortika – прочный, mola – мягкий, diafana –
прозрачный, protekti – предохранять, защищать, surfaco – поверхность, peco –
деталь, кусок, fero – железо (neferaj metaloj – цветные металлы), silikono –
силикон, rezino – смола, regula – регулярный, равномерный dispersi –
рассеивать, диспергировать, homogena – однородный, partiklo – частица, silicio
– кремний, meti – класть, solida – твердый (нежидкий), garantii – обеспечивать,
гарантировать, anodo – анод, dika – толстый, filmo – пленка, фильм, rezisti –
сопротивляться, daŭri – продолжаться, длиться, korodi – корродировать , abrazia
– абразивный, vetero – погода, substanco – вещество.
В нашем
экспресс-курсе вы встретили 360 корневых слов. Все ли эти слова вы запомнили?
Проверьте себя по вашему словарику, и пусть вас не смущает, если некоторые не
удержались пока в памяти. Однако очень важно знать все служебные слова:
предлоги, союзы, наречия, частицы, местоимения, числительные, а также
окончания, суффиксы и приставки; эти элементы повторяются очень часто и
составляют каркас языка.
|
|
УРОК 9 – LECIONO 9
Adhera
poliestera filmo
Oni povas legi en revuoj,
ke firmao "3M" produktas diafanan poliesteran filmon
"Y 3523", kiu konservas altajn adherajn kvalitojn
ĉe malalta temperaturo kaj estas destinata por gluado de
skatoloj kun nutraĵoj, konservendaj [3] en malvarmigiloj. La
filmo estas produktata en ruloj, 38 aŭ [1] 50 milimetrojn larĝaj kaj
55 metrojn longaj.
La adhera filmo "Y
8951" posedas plialtigitan fortikecon dank' al [2] armado per vitraj fibroj.
Ĝi estas rezista al malvarmo kaj humideco, taŭgas por hermetikigo
de papera aŭ [1] plasta taro kaj estas
produktata en ruloj, 12 milimetrojn larĝaj kaj 50
metrojn longaj.
Комментарии
– Komentoj
1. Союз aŭ – или,
либо: aŭ unu, aŭ alia.
2. Предлог dank' al –
благодаря: dank' al vi – благодаря вам.
3. Суффикс: -end-
означает долженствование (esplorenda problemo – проблема, подлежащая
исследованию, polurenda peco – деталь, подлежащая полировке).
Слова –
Vortoj
Adhera – липкий, адгезионный,
poliestero – полиэфир, legi – читать, konservi – хранить, сохранять, destini –
предназначать, glui – клеить, skatolo – коробка, nutri – питать, rulo –
сверток, рулон, larĝa – широкий, longa – длинный, долгий, posedi – обладать,
владеть, danki – благодарить, armi – армировать, вооружать, vitro – стекло,
taro – тара.
Не пора
ли подумать о серьезном чтении – конечно, после того как вы закончите наш
экспресс-курс? Подпишитесь на какой-нибудь журнал на эсперанто. Книги – в
магазинах (хотя и не часто), в клубах и ассоциациях эсперантистов, в
библиотеках (не забудьте о межбиблиотечном абонементе). Адреса будут даны в
конце курса.
|
|
Читайте
как можно больше, в том числе и художественную литературу на эсперанто.
Пробуйте переводить в уме на эсперанто вывески, плакаты, заголовки статей в
газетах. Не тратьте попусту время по дороге на работу и домой!
|
|
УРОК 10 – LECIONO 10
Procedo de
purigo de fumaj gasoj
Estas ellaborita procedo por
elimini la gasojn de sulfura duoksido el fumaj
gasoj helpe de etaj [4, 5] partikloj de cindro, kiuj
formiĝas dum forbruligo [2] de karbo samtempe kun
fumaj gasoj. Per tio ŝpariĝas la kalko kaj malgrandiĝas
la kvanto de skorioj.
Ĉar [1] por elimini la
sulfuran duoksidon estas necesa relative malalta
koncentriteco de hidrogenaj jonoj, la cindro
estas tralavata [3], kaj formiĝas etgranula [4, 5] ŝlimo, kiu estas enigata [5] en ordinaran gaspurigilon,
kie okazas la reakcio kun sulfura duoksido. La
formiĝanta ĉe tio kalcia sulfato estas eliminata per akvo.
Комментарии
– Komentoj
1. Союз ĉar –
поскольку, потому что, так как, ибо: Mi dankas vin, ĉar vi helpis al mi – Я
благодарю вас, потому что вы помогли мне.
2. Наречие for –
прочь: Li iris for – Он ушел. Часто for употребляется в качестве
приставки, означая удаление: foriri – уйти, forigi – устранить, foresti –
отсутствовать.
3. Предлог tra –
через, сквозь: vidi tra la vitro, tralegi – прочитать, travidebla – прозрачный.
4. Суффикс: -et-
означает уменьшительность: papereto – бумажка, peceto – кусочек, ŝtoneto –
камешек, varmeta – теплый.
5. Приставки и суффиксы могут
играть роль корней и образовывать новые слова: aro – совокупность, ariĝi
– группироваться, igi – заставить, iĝi – стать, mala – противоположный, male –
наоборот, ejo – помещение, eco – свойство, ilo – орудие, инструмент, средство,
aĵo – предмет, вещь, eta – маленький, мелкий, etulo – малыш, eble – возможно,
ebligi – сделать возможным, позволить, ano – член, ema – склонный, estro –
начальник, руководитель, estrarano – член правления, ido – потомок.
Слова –
Vortoj
Procedo – способ, pura – чистый,
fumo – дым, elimini – устранять, удалять, выделять, sulfuro – сера, cindro –
зола, bruli – гореть, kalko – известь, skorio – шлак, relativa – относительный,
hidrogeno – водород, lavi – мыть, granulo – зерно, ŝlimo – ил, шлам, okazi –
происходить, случаться, sulfato – сульфат.
УРОК 11 – LECIONO 11
Elektromobilo "FIAT"
Oni skribas, ke firmao
"FIAT" projektis elektromobilon, kiu posedas altajn teknikajn
karakterizojn.
Ĝi estas provizita per
elektromotoro de kontinua kurento kun elektrona regulilo
de rapido kaj estas provizita per elektra regenera [3] sistemo de bremsado kaj
per hejtilo, konsumanta gasojlon.
La maŝino havas du pedalojn kaj komutilon de
antaŭa [2] kaj malantaŭa [2] iro, kaj sur la panelo,
krom [2] kutimaj aparatoj, estas
instalitaj ampermetro, voltmetro kaj indikatoro de ŝargiteco
de baterioj.
24 plumb-acidaj akumulatoroj
troviĝas en tri konteneroj, demeteblaj dum 15-20 minutoj.
Ili estas reŝargeblaj [3] nokte dum 8 horoj.
La maksimuma rapido de la elektromobilo
estas 70 kilometroj en horo, la suma pezo estas 3500 kilogramoj. Ĉe
ekveturo [3] la maŝino atingas la rapidon de 50
kilometroj en horo dum 14 sekundoj.
La firmao ne disdonas [3] promesojn pri baldaŭa
[1] produktado de elektromobilo;
oni ne miskomprenu [3]: tio estas dume nur projekto.
Комментарии
– Komentoj
1. Наречие baldaŭ –
скоро, вскоре: Ni baldaŭ informos vin pri novaĵoj – Мы скоро информируем вас о
новостях.
2. Предлог antaŭ –
перед (antaŭ ni – перед нами, antaŭ jaro – год назад, antaŭ nelonge – недавно,
antaŭa – передний , antaŭen – вперед, antaŭ ol – прежде чем); krom –
кроме (krom tio – кроме того, kroma – дополнительный).
3. Приставки: re-
означает повторение, возвращение (rekonstrui – перестроить, rekrei –
воссоздать, ree – опять, reen – обратно); ek- означает начало действия
или моментальное действие (ekbruli – загореться, ekhavi – заиметь, приобрести,
eki – начаться, ek al la laboro! – за работу!); dis- означает разделение
(disiri – разойтись, disigi – разъединить, dise – врозь); mis- означает
ошибочность, неправильность (misskribo – описка, misa – ошибочный).
Слова –
Vortoj
Skribi – писать, provizi –
снабжать, kontinua – непрерывный, постоянный (о токе), kurento – ток, generi –
производить, генерировать, bremsi – тормозить, hejti – топить, konsumi –
потреблять, gasojlo – газойль, komuti – переключать, panelo – приборный щиток,
панель, kutima – обычный, aparato – прибор, аппарат, instali – установить,
ŝargi – заряжать, baterio – батарея, plumbo – свинец, acido – кислота, trovi –
найти, kontenero – контейнер, nokto – ночь, pezo – вес, тяжесть, veturi –
ехать, promesi – обещать.
Переписка
– прекрасное средство для совершенствования языковых знаний. Кроме того, она
приносит полезные сведения, способствует взаимопониманию между народами.
Адреса для переписки – в эсперантских журналах и клубах. Старайтесь, чтобы
ваши письма были интересными и информативными, прикладывайте к ним две-три
красивые видовые открытки. Пишите по разным адресам, пока не получите
несколько ответов. В дальнейшем вы сами сможете напечатать объявление о
переписке.
|
УРОК 12 – LECIONO 12
Ĉu [1] eblas produkti nutraĵojn el
ostoj?
Jes [2], tio eblas. Oni sciigas, ke en
Anglio estas konstruita fabriko por transformado de brut-ostoj en
nutraĵojn.
Komence la ostoj estas
frakasataj kaj lavataj per varmega akvo por elimini la sebon.
La sensebigitaj osteroj [4] aŭ estas kuirataj sub
premo de kelkaj atmosferoj por ricevi miksaĵon de proteinoj
kaj mineralaj substancoj, aŭ estas prilaborataj per diluita klorida
acido [5]. En la lasta kazo la
mineralaj substancoj solviĝas, kaj restas la proteino, kiu
estas forfiltrata el la solvaĵo. Dum kuirado de la ostoj
la proteinoj eliminiĝas en formo de solvaĵo, sed la mineralaj
substancoj restas en formo de solida sedimento.
Rezulte de tia prilaboro, el 100 tunoj da
ostoj oni ricevas 50 tunojn da utilaj produktoj – 25
tunojn da mineralaj substancoj kaj 25 tunojn da
proteinoj kaj sebo.
La mineralaj substancoj, konsistantaj precipe [3] el kalcia fosfato, servas
kiel aldono por pliriĉigo de
dietaj kaj por-infanaj nutraĵoj. La sebo
estas utiligebla en panbakado, kaj la proteinoj – por
plialtigo de la nutra valoro de manĝaĵoj.
Комментарии
– Komentoj
1. Вопросительная фраза строится с
помощью либо вопросительных слов (урок 5), либо вопросительной
частицы ĉu, которая на русский язык обычно не переводится (но может переводиться
словом "ли"): Ĉu vi vidis lin – Вы видели его?
2. Частица jes – да:
jesa – утвердительный.
3. Наречие precipe –
особенно, главным образом.
4. Суффикс -er-
означает частицу: monero – монета, akvero – капля воды, panero – крошка хлеба,
salero – крупинка соли, ero – частица.
5. Названия кислот
образуются по названиям их солей: sulfata acido – серная кислота, sulfita acido
– сернистая кислота, klorida acido – соляная кислота.
Слова –
Vortoj
Osto – кость, scii – знать (sciigi
– сообщать), bruto – скот, komenci – начать, frakasi – дробить, sebo – жир
(животный), kuiri – варить, kelkaj – несколько, proteino – белок, dilui –
разбавить, lasta – последний, kazo – случай, resti – остаться, sedimento –
осадок, tuno – тонна, fosfato – фосфат, servi – служить, aldoni (al-doni) –
добавить, riĉa – богатый, infano – ребенок, pano – хлеб, baki – печь, valoro –
ценность, manĝi – кушать, есть, питаться.
Хорошо
овладеть языком – значит свободно говорить на нем. Для этого нужна
разговорная практика. Получить ее можно в клубе эсперанто и на встречах
эсперантистов. Психологический барьер при устной речи на эсперанто
преодолевается легко – ведь этот язык ни для кого из говорящих не первый. А
когда вы заговорите на эсперанто, то и разговорная речь на других языках
дастся вам легче. Те, кто имеют выход на Интернет, могут участвовать в форуме
новостей soc.culture.esperanto и в других форумах, что дает прекрасную
практику общени
|
УРОК 13 – LECIONO 13
Nafto el
bitumozaj [4] sabloj
Bitumozaj [4] sabloj estas nun
transformeblaj en sintezan nafton, kaj fakuloj asertas,
ke iam [1] ili kompensos nesufiĉon
de la ordinara nafto.
Laŭ kelkaj taksoj, la
bitumozaj [4] sabloj entenas trilionon de tunoj da
nafto. Krom tio, grandegaj rezervoj de peza viskoza
nafto troviĝas profunde sub la tero, el
kie ĝi estas malfacile ekstraktebla per ordinaraj metodoj. Tamen [2] oni asertas, ke ĉe
nunaj mondaj prezoj por nafto, preskaŭ [3] ĉian specon de peza nafto
kaj nafton el bitumozaj [4] sabloj oni povas ekstraktadi kun
profito.
Por fari tion, oni uzas
grandegajn ekskavatorojn, kiuj elprenas 3-4 tunojn da
roko en sekundo. La sablo moviĝas per transportilo
en cilindrojn, kie el ĝi ekstraktiĝas bitumo helpe de varmega
akvo, vaporo kaj aero. Poste la bitumo trapasas
kemian prilaboron; rezulte apartiĝas ioma [1] kvanto da karbono, sulfuro kaj nitrogeno,
kaj oni ricevas nafton.
Por ricevi 160 litrojn da tia nafto estas
necesaj 2,5 [5] tunoj da bitumoza [4] sablo.
Комментарии
– Komentoj
1. Неопределенные слова
образуются от вопросительных путем отбрасывания начального "k":
iu – кто-то, io – что-то, ia – какой-то, ie –
где-то, ien – куда-то, iam – когда-то, iom – сколько-то,
некоторое количество, немного, ial – почему-то, iel – как-то, ies
– чей-то.
2. Союз tamen –
однако, все-таки.
3. Наречие preskaŭ –
почти: preskaŭ lasta.
4. Суффикс -oz-
означает "содержащий в большом количестве": poroza – пористый,
ŝtonoza – каменистый.
5. Чтение десятичных дробей:
2,5 – du kaj duono (см. урок 6) или du komo kvin.
Слова –
Vortoj
Nafto – нефть (сырая), sablo –
песок, aserti – утверждать, sufiĉa – достаточный, taksi – оценивать, rezervo –
запас, viskoza – вязкий, profunda – глубокий, tero – земля, monda – мировой,
prezo – цена, speco – вид, род, profito – выгода, прибыль, fari – делать, preni
– брать, взять, roko – порода (горная), movi – двигать, porti – носить, vaporo
– пар, aero – воз
УРОК 14 – LECIONO 14
Metodo de purigo
de
lubrika oleo
En revua artikolo temas
pri tio, ke estas ellaborita metodo de purigo de oleo, uzata en
dizelaj motoroj.
Por tiu celo estas aplikata miksaĵo de
substancoj,
elvokantaj koaguladon de karbonaj kaj metalaj partikloj. La
flokoj, formiĝantaj rezulte de la koagulado, estas eliminataj
helpe de centrifugilo.
Tiu malkara metodo bone konvenas por
purigo de negrandaj kvantoj da oleo, kaj instalaĵo, kostanta
112.500 dolarojn, povas purigi 380.000 litrojn da oleo en
jaro.
Dank' al la apliko de la nova metodo de
purigo,
elspezoj pro oleo por dizelaj motoroj malpliiĝas je 50%, kaj
el 380 litroj da uzita oleo oni ricevas 340 litrojn da oleo,
taŭga por reutiligo en motoroj.
Слова –
Vortoj
Вы уже достигли такого уровня, что
к этому тексту комментарии не нужны. Новых корневых слов – лишь девять:
Artikolo – статья, temo – тема
(temas pri – речь идет о), lubriki – смазывать, oleo – масло, voki – звать,
koaguli – свертываться, коагулировать, flokoj – хлопья, centrifuga –
центробежный, konveni – подходить, соответствовать.
УРОК 15 – LECIONO 15
Kiel konservi legomojn en
hejmaj kondiĉoj
Firmao "Hermann Forster"
(Svislando) konstruis kameron, en kiu oni povas dum longa tempo
konservi freŝajn legomojn kaj fruktojn.
Laŭ sia ekstera [1] aspekto, la kamero memorigas
hejman malvarmigilon, tamen la humideco de la aero en ĝi estas
90-procenta, sed ne 30-60-procenta, kiel en la malvarmigilo.
Dank' al la alta humideco la legomoj kaj
fruktoj ne perdas freŝecon. Vinberojn, pirojn,
oranĝojn kaj multajn legomojn en tia kamero oni povas
konservi dum kelkaj monatoj, sed pomojn kaj terpomojn
– dum duonjaro.
La kamero estas taŭga ankaŭ [2] por daŭra konservado de vinoj kaj
trinkaĵoj.
La artikolo pri tiu ĉi novaĵo finiĝas per jenaj
vortoj: "Tiu ujo [4] estas tre oportuna por
hejma uzado".
Комментарии
– Komentoj
1. Предлог ekster –
вне: ekstertera – внеземной, ekstertempa – вневременной, ekstera – внешний.
2. Наречие ankaŭ –
также.
3. Частица jen – вот
(jena – следующий): Jen tiel funkcias tiu ĉi aparato. – Вот так работает этот
прибор. Tiu ĉi aparato funkcias jene. – Этот прибор работает следующим образом.
4. Суффикс -uj-
означает:
а) вместилище: monujo – кошелек,
skribilujo – пенал, bakujo – печь, духовка;
б) страну, в которой проживает
преимущественно одна нация: Francujo – Франция;
в) плодовое дерево: pomujo –
яблоня, pirujo – грушевое дерево.
Слова –
Vortoj
Legomo – овощ, hejma – домашний,
бытовой, Svislando – Швейцария, freŝa – свежий, aspekto – вид, внешность, memori
– помнить, perdi – терять, bero – ягода (vinberoj – виноград), piro – груша ,
oranĝo – апельсин, monato – месяц, pomo – яблоко (terpomoj – картофель), trinki
– пить, fini – кончить, vorto – слово, oportuna – удобный.
УРОК 16 – LECIONO 16
Avantaĝoj de
ceramikaj materialoj
Ceramikaj materialoj, dank'
al siaj altaj karakterizoj, eble, trovos aplikon en produktado de
motoroj, hejtaj piloj, hejmaj aparatoj kaj alio.
Ceramikaĵoj, ekzemple, silicia
karbonido kaj silicia nitrido, jam [4] altiris la atenton
pro la fidindeco [5] ĉe altaj temperaturoj. Alojoj,
uzataj en la nuna tempo en turbinaj motoroj, perdas fortikecon kaj
subiĝas al oksida korodo, kiam la temperaturo superas [1] 1035o C. Sed tiaj
termikaj motoroj, kiel dizelaj kaj gasturbinaj, transformas la energion de la
fuelo en mekanikan laboron pli efike ĉe pli alta temperaturo.
Ekzemple, oni povus atingi redukton de elspezo de fuelo
je 30%, se [2] la temperaturon ĉe la eniro plialtigi
ĝis 1400o C kompare kun
900o C en la nuna
tempo.
Tiamaniere, dank' al uzado de
ceramikaj materialoj oni povas en multaj kazoj redukti konsumadon
de fuelo.
Uzado de ceramikaj pecoj, kiujn
karakterizas plialtigita rezisto al korodo, povas konduki al kreo de
motoroj, kapablaj funkcii per multaj specoj de fuelo.
Avantaĝo de ceramikaj
materialoj estas ilia kapablo elteni altegajn temperaturojn – ja [3] ĉe pli altaj temperaturoj pli
plene forbrulas la fuelo, kaj ĉe ĝia forbrulo formiĝas malpli
multe da substancoj, poluciantaj la vivomedion.
La plej ĉefa obstaklo sur
la vojo al la vasta apliko de ceramikaj pecoj
restas alta kosto de la ceramikaĵoj. Kvankam la krudaĵo
por produktado de ceramikaĵoj kostas relative malkare, produktado
de pecoj el ceramikaj materialoj kostas pli multe ol el
metaloj. Tial necesas, ke sciencistoj plu [4] studu la problemon kaj klopodu
ŝanĝi la nunan situacion.
Комментарии – Komentoj
1. Предлог super – над: temperaturo
super nulo – температура выше нуля, supera – высший, superi – превышать, превосходить; ĝis – до: Ĝis la finstudo
de nia Esperanto-kurso restas nur kelkaj minutoj. – До конца изучения нашего курса эсперанто остается лишь несколько минут. Ĝis
revido! – До свидания!
2. Союз se – если:
Baldaŭ vi legos en Esperanto tre facile, se vi studos ĝin regule. – Скоро вы
будете читать на эсперанто очень легко, если вы будете изучать его регулярно.
3. Частица ja – ведь:
Vi povas nun iom kompreni artikolojn pri sciencaj kaj teknikaj temoj en kelkaj
eŭropaj lingvoj: ja vi scias el Esperanto multe da internaciaj vortoj. – Вы
можете теперь немного понимать статьи на научные и технические темы на
нескольких европейских языках: ведь вы знаете из эсперанто много
интернациональных слов.
4. Наречия jam – уже:
Mi jam trastudis la kurson de Esperanto. – Я уже изучил курс эсперанто; plu
– далее, более, больше: Ni studu plu! – Будем изучать дальше!
5. Суффикс -ind-
означает "достойный, заслуживающий чего-то" (memorinda – достойный
памяти, памятный): Esperanto estas interesa, utila kaj studinda lingvo. –
Эсперанто – язык интересный, полезный и достойный изучения.
Слова –
Vortoj
Avantaĝo – преимущество, ceramika –
керамический, pilo – элемент (электрический), ekzemplo – пример, tiri – тянуть,
привлекать, atento – внимание, fidi – доверять (fidinda – надежный), alojo –
сплав, redukti – сократить, kompari – сравнивать, maniero – образ (действия),
способ, kapabla – способный, plena – полный, polucio – загрязнение, vivi –
жить, medio – среда, окружение (vivomedio – окружающая среда), ĉefa – главный,
obstaklo – препятствие, vojo – путь, дорога, vasta – обширный, kruda – сырой,
грубый, scienco – наука, studi – изучать, ŝanĝi – менять, изменять.
Образец
текста на эсперанто
Ĉiuj homoj estas denaske liberaj kaj egalaj laŭ digno
kaj rajtoj. Ĉiuj homoj Estas denaske liberaj Кай egalaj лау digno Кай rajtoj.
Ili posedas racion kaj konsciencon, kaj devus
konduti unu la alian en spirito de frateco. Или posedas racion Кай
konsciencon, Кай devus konduti УООН-ла-Алеан EN Spirito де frateco.
Перевод
All human beings are born free and equal in dignity and rights. Все человеческие существа рождаются свободными и равными в своем
достоинстве и правах. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. Они наделены разумом и совестью и должны поступать в отношении
друг друга в духе братства.
(Article 1 of the Universal Declaration of Human Rights) (Статья
1 Всеобщей декларации прав человека)
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.