Электр қауіпсіздігі (ашық сабақ 5-сынып)

• 1 слайд

  ЭЛЕКТРДЕН ЗАҚЫМДАНУДАН САҚТАНУ
  

• 2 слайд

  
  Қазіргі кезде адам өмірін электр қуатынсыз елестету қиын, ал оның қауіпсіздігін сақтамау онан да қиын жағдайға әкеліп соқтырары сөзсіз, сондықтан қауіпсіздік ережелерін сақтай білу өзіңнің өміріңді сақтандырумен барабар.
  Соңғы кездері балалардың үзілген электр сымдарына ұрынып қалуы жиі байқалады.
  Дерек көздеріне жүгінсек, электр тогынан жарақат алушылардың саны жыл сайын арта түсуде, яғни жарақаттанушылардың үштен екі бөлігі осы топқа жатады. Балалардың электр тогымен жарақаттануының алдын алу үшін төмендегі ережелерді білулерің керек:
  электр сымдары өтетін үй-жайлардың шатырына шығуға болмайды;
  электр сымдары тартылған бағаналарға шығуға болмайды;
  элетр сымдары тартылған бағаналардың астында отыруға, дем алуға, аялдауға болмайды;
  көшеде жанып тұрған электр шамдарын қиратуға және тіректердегі ажыратқыштарды сындыруға болмайды;
  электр сымдарына бір нәрсені іліп қоюға, лақтыруға болмайды;
  

• 3 слайд

  
  Үй жағдайында: токшәугім, үтік пен жұмыс істегенде қолың су болса айыршықты ұстау өміріңе қауіпті екенін ұмытпа! Бұзылып, істен шыққан тұрмыстық техникаларды өздігіңнен жөндеу орны толмас өкінішке әкелерін әрқашан есіңде ұста!
  Розетка ұңғысына ток өткізгіш заттарды тығуға қатаң тиым салынатынын ішңнен бірнеше рет қайталап айтып жүр.
  ЕСІҢДЕ БОЛСЫН! Кез келген үзіліп қалған электр сымынан адам өміріне қауіп төнеді. Оларды қолыңмен ұстау былай тұрсын, 5-8 метр қашықтықтан айналып өт, себебі тіпті сымның өзін ұстамай-ақ жақындасаң да, ток соғуы әбден мүмкін. Үзіліп түскен немесе салбырап тұрған электр сымдарын көріп қалсаңдар, бұл туралы бірден ересек адамдарды хабардар етіңдер. Әсіресе ток тартатын құрылғылар ТҚ ток тартатын орындар ТО трансформаторлы қосалқы станцияларға жақындау, кіру, қозғау өміріңе өте қауіпті, әдетте олардың бәрінеде тиісті ескерту белгілері, ескерту парақтары ілінеді, әрқайсысының өз белгілері бар.
  Төменгі вольттан жарақат алу көбінесе өндіріс орындарында жиі кездеседі, кернеуі 42-38 аралығындағы ток тұрмыстық ток деп аталады. Оған түсіп қалсаңыз тұншығып өлуге әкеліп соқтырады, жүрегіңіз тоқтап қалуы мүмкін. Токтан жарақат алудың ауыр жеңілдігі ток күші мен оның ұзақтығына байланысты.
  

• 4 слайд

• 5 слайд

  құрғақ тақтай не бөрененің үстінде тұрып, құрғақ киім, резеңке немесе ток өткізбейтін калош кию қажет.
  металл заттарға немесе жарақаттанушыға қол тигізуге болмайды.
  ток өткізбейтін қолғап ки болмаса құрғақ матамен байлау қажет. Бір қолыңды арқаңа немесе қалтаңа салып тұрып тек бір қолыңмен қимылда.
  Тоқтың адам денесіне таралуының түрлі-түрлі жолдары бар. Олардың ішіндегі ең қауіптісі бас пен қол немесе қол мен бас арқылы өтуі.
  Барлық жағдайда адам баласы 4-6 минут ішінде өліп кетеді. Сондықтан да дәрігерлік көмек келіп жеткенше адамды ток көзінен ажыратып алу қажет. Олүшін алдымен ажыратқышты немесе ашаны жалғанған жерінен ағытып, сақтандырғыш тығынды бұрап алған жөн. Бұл әрине алғашқы қадам.
  

• 6 слайд

  Дем жетпей жатса жасанды жолмен демалдыруға кірісу керек. Егер алғашқы 4-6 минутта жасанды жолмен демалдыра бастаса адам өмірін сақтап қалуға мүмкіндік бар. Жасанды жолмен демалдырудың ең тиімді тәсілі жрақат алушының аузы, құлағына үрлеу. Жарақат алушының бір қолын мойнының астына салып, екінші қолын маңдайына басады. Сол кезде тыныс алу жолдары ашылып дем ала бастауы ықтимал. Басын осылай шалқақ ұстағанда әлбетте адамның ауызы ашылады. Қалай болғанда да жедел жәрдем көлігін шақыру міндетті, тіпті жарақатталушы өзін сергек сезінсе де шақырған жөн. Жарақаттанушыны ешқашанда жерге көмуге болмайды. Жай түскенде көрсетілетін көмек түрі ток ұрғандағымен бірдей болып келеді, түк айырмашылығы жоқ.
  
  

• 7 слайд

  Ток соққан адамды шалқасынан жатқызып, кеудесіндегі түймелерін ағыту керек.
  Қозғалмай жатқызу керек. Сусын беруге болмайды, өйткені демалысын қиындатады және құстыруы мүмкін.
  Егер де есін білмесе қырынан қатты жерге жатқызып таза ауамен демалдыру. Бетіне суық су шашу, денесін ысқылап, жылыту керек.
  Егер демалысы қиындаса, жасанды демалдыру шараларын жүрекке массаж жасау керек, адамның өзі-өзіне келгенше, әйтпесе дәрігер келгенше.
  Электр тоғы соққанда немесе найзағай соққандағы
  қауіпсіздік ережесі
  Тоқты электр жүйесінен дереу ажырату керек
  Тоқ соққан адамды киімімен тартып алып шығу, ол үшін құтқарушының қолы құрғақ шүберекпен оралуы керек (тек қана бір жақ қолымен ғана), өйткені өзі тоққа түспес үшін.
  Адам есін жоғалтпаса, оған айғайлау керек, тұрған жерінен секіріп түссін.
  Жоғары вольтты ток үзілгенде немесе адамға тиіп, тұрса қос аяқтап секіріп кету керек.
  

• 8 слайд

  Жұмыс соңында
  Рубильникті тоқтан өшіру
  Өлшегіш құралды, басқа жабдықтарды реттеп бұрынғы орнына жиыстыру, олардың қалпын тексеру
  Жұмыс үстелін артық нәрседен, шаң-тозаңнан тазалау
  Өзіңді тазалық қалпыңа келтір
  Кабинеттен мұғалімнің рұқсатынсыз шықпау
  Жұмыс кезінде
  
  Электр схемаларын жинау
  Элекрт құралдары маңында қол, киім, детальдарға сүйкенбеу керек
  Жиналған схеманы тексергеннен соң ғана тоққа қосу қажет
  Тоқты саусақпен тексеруге болмайды
  

• 9 слайд

  
  
  Жұмыс кезіндегі ескертілетін сәттер:
  
  Құрал жабдықтарды асықпай әперу керек
  Жұмыс кезінде жарақаттанбау үшін ескертулер:
  а) Станокта басыңды үстелге жақындатпау керек
  ә) Жұмыс жүргізу үстелінде құрал-жабдықтарды
  станоктың үстінен алып немесе әпермеу керек
  б) Жұмыс аяқталмай үстелді, станокты тастап кетпеу керек
  
  Жұмыс аяқталғаннан соң:
  
  Құрал жабдықтарды өз орнына жиыстыру
  Арнайы щеткамен ағаштың өте ұсақ кесінділерін тазалау, ауызбен үрлемеу керек, қолмен сыпырмау керек
  Мұғалімге үстелді, станокты құрал-жабдықтарды міндетті түрде тапсыру керек
  Өз киіміңді тазалап, дұрыс қалыпқа келтіру қажет
  

• 10 слайд

  Жұмыс екезіндегі қателер:
  Ашық сымдарға жақындаған кезде электр тоғы соққанда және күшті ток астында құралдармен жұмыс істеу
  Жарамсыз электр құралмен жұмыс істеген кезде жарақат алу
  
  Жұмыс алдындағы даярлық:
  Арнайы жұмыс киімін кию (алжапқыш, жеңкигіш, халат, бас киім, берет, бас орамал). Шашты жинап, бас орамалды дұрыс байлау.
  Жеке қолданылатын құралдарды жұмыс орнында мұғалім нұсқауымен реттеп жинау. Жұмыс үстелінде артық заттар болмау қажет.
  Құрал-жабдықты өте қатты тексеру керек. Тістеуіктің сырты жабулы күйінде болуы керек.
  Құрал-жабдықтарды жұмыс үстінде ашық қалдыру және бөгет жасамау
  Жеке қорғаныс құралдармен дайындау: диэлектірлік қолғап, көзілдірік, калош, кілемше.
  Элкетромонтажды жұмыстарды орындау кезінде
  қауіпсіздік техникасының түпкілікті нұсқаулары
  

• 11 слайд

  Электрмен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік ережелері
  Ұқыпты, тәртіпті, өте сақ болыңдар: мұғалімнің ауызша және жазбаша нұсқауларын бұлжытпай орындап отырыңдар.
  Жұмыс орындарыңды мұғалімнің рұқсатынсыз тастап кетпеңдер.
  Электр аспаптарын, материалдар мен жабдықтарды жұмыс орындарыңа мұғалім көрсеткен тәртіппен жайғастырып қойыңдар.
  Тапсырманы орындауда қажетсіз заттарды жұмыс орнында ұстамандар.
  Ток көздерін мұғалімнің рұқсатынсыз қоспандар.
  электр тізбектерін құрастырғанда, ауыстырып қосу тетігін жалғастырғанда, жөндегенде, ток көзі ажырап тұруы керек.
  

• 12 слайд

  Найзағайдан сақтану
  1. Биікте тұрсаң, тездетіп төмен түс. Жалғыз өсіп тұрған ағашқа жолама.
  Қойтастардың қасынан аулақтау бол.
  2. Үсті-басың қышып,шашың тік тұра бастаса онда найзағайдың оғы жақын
  тұрған деп біл.
  3. Егер биік нәрседен қашып құтыла алмайтын болсаң, құрғақ орынды
  таңдап алда, аяғыңды жерге тигізбеуге тырыс. Қолыңнан келгенше құрғақ жерде отыр, ылғалды су заттардан аулақ бол.
  4. Егер қайықта келе жатсаң, жағалауға тезірек жетуге тырыс.
  5. Егер машинада болсаң ішінен шықпа.
  6. Көшеде болсаң, темір шарбақ, темір қақпа, темір торларға жолама.
  7. Үйде болсаң, радио,теледидарды өшіріп қой.
  8. Найзағай төбеңнен түссе, денеңді бойлап, бірден табаныңа дейін өте шығады.
  9. Терезені жап.
  10. Найзағай ойнап трғанда велосипедке, мотоциклге мінуге болмайды.
  

• 13 слайд

  Электр тоғының
  әрекеті
  жылулық
  химиялық
  магниттік
  физиологиялық
  Әртүрлі ортадағы электр тоғы
  Металдардағы
  элекр тоғы
  Газдардағы
  электр тоғы
  Электролит
  ерітінділеріндегі
  электр тоғы
  Ваккумдегі электр
  тоғы
  Шалаөткізгіштердегі
  электр тогы
  

• 14 слайд

  Заттардың электр тоғын өткізу қабілеті
  Электрөткізгіштер
  Электр өткізбейтіндер
  (диэлектриктер )
  Адамның, малдың денесі,
  ылғал жер, тұздар,
  қышқылдардың судағы
  ерітіндісі, графит.
  Пластмассалар, фарфор,
  шыны, эбонит,
  плексиглас, органикалық
  шыны, янтарь, резеңке,
  маталар, керосин, май,
  ауа, газдар.
  

• 15 слайд

• 16 слайд

  Мұз жарғыш жүзіп келеді, Шам, плитка
  Бауыры қызып келеді. Жұмысын жасай қалды, Абайла ойып түсер, Ал оның,
  Ондайлар бұзық келеді Есептен-ақ басы айналды.
  
  Пайдаланады мені жұрт, Құйрығы інге кірсе-
  Отын және жарыққа. Беті өртенген.
  Қызмет етемін әрқашан, Ішегіне ішегі тисе-
  Түсіне білген халыққа. Қатер төнген.
  Жұмбақтар
  

• 17 слайд

  Мұз жарғыш жүзіп келеді, Шам, плитка
  Бауыры қызып келеді. Жұмысын жасай қалды, Абайла ойып түсер, Ал оның,
  Ондайлар бұзық келеді Есептен -ақ басы айналды.
  (Үтік) (Электр есептегіш)
  
  Пайдаланады мені жұрт, Құйрығы інге кірсе-
  Отын және жарыққа. Беті өртенген.
  Қызмет етемін әрқашан, Ішегіне ішегі тисе-
  Түсіне білген халыққа. Қатер төнген.
  (Тоқ) (Электр пеші)
  Жұмбақтардың шешуі
  

• 18 слайд

  Сөзжұмбақ
  
  1.Ең көп электр қуатын тұтынатын астық кептіру орыны.
  2.Подъезде тұратын электр...
  3.Электр қуатын пайдаланудан басқа не істеуге болады?
  4.Желідегі ток.
  5.Ваттан кіші.
  6.Әрқашан абай болып сақтайтын,жатқа біліп орындайтын нәрсе.
  
  

• 19 слайд

  Сөзжұмбақтың шешуі
  
  1.Ең көп электр қуатын тұтынатын астық кептіру орыны.
  2.Подъезде тұратын электр...
  3.Электр қуатын пайдаланудан басқа не істеуге болады?
  4.Желідегі ток.
  5.Ваттан кіші.
  6.Әрқашан абай болып сақтайтын,жатқа біліп орындайтын нәрсе.
  
  

• 20 слайд

  
  
  
  Темір тоқ өткізе ме?
  Ауа тоқ өткізе ме?
  Әйнек тоқ өткізе ме?
  Пластмасса тоқ өткізе ме?
  Мыс сым тоқ өткізе ме?
  Ағаш тоқ өткізе ме?
  Ылғал ағаш тоқ өткізе ме?
  Резеңке тоқ өткізе ме?
  Аллюминий тоқ өткізе ме?
  «Иә, жоқ» ойыны
  

• 21 слайд

  
  Екі бағанда тұрған сөздердің жұбын табу
  
  «Жұбын тап»
  

• 22 слайд

  Қауіпсіздік ережесі
  Электротехникалық материалдар
  Технологиялық карта
  Жұмыс үстелі
  Сымды бұрау Оқшаулауыш таспа Электр схемасы
  Гальваникалық элемент
  Монтер пышағы
  Жауабы:
  

• 23 слайд

  Сақ бол балам, абайла,
  Тоқ қаупі бар маңайда!
  
  Тоқ соғады су болса,
  Қолыңменен табаның.
  Есте сақтау осыны,
  Міндеті әр баланың.
  
  Оқшаулағыш жарылса,
  Қауіпті оның сымдары.
  Дұрыс емес суж жерде,
  Тоқ шәугімнің тұрғаны.
  
  Тоқ көзіне қосқанда,
  Шәугімменен үтікті,
  Су болмасын айыршық,
  Тексер, жіті ұқыпты.
  
  Мән бер әркез нұсқауға,
  Қауіп төнбес ұққанға.
  Ашық тұрған тоқтарды,
  Қолыңменен ұстама.
  
  Электрдің желісі,
  Тиіп кетсе қолыңа.
  Айналарсың сол тоқтың,
  Жерге өтер жолына.
  
  Денеге өткен тоқ көзі,
  Жүйкеге әсер етеді.
  Қатты болса кернеуі,
  Адам өліп кетеді.
  
  
  Жақсы бала саналы,
  Айтқан тілді алады.
  Байқамасаң аңғал боп,
  Көп азапқа салады.
  
  Үзілсе сым маңайда,
  Анық қарап абайла.
  Алыстау жүр сол жерден,
  Сегіз метр қалайда.
  
  Жалғама тоқ желісін,
  Сымдарынан бағанның.
  Қауіп төнер ондайдан,
  Өміріне адамның.
  
  Лақтырып ойнама,
  Допты орынсыз аспанға.
  Тоқ желісі айқасар,
  Тұйықталып бағанда.
  
  Ұшқын атып сол желі,
  Тоқ болады белсенді.
  Мойныңа кеп оралар,
  Көтергенше еңсеңді.
  
  От шығады ойыннан,
  Айқасса тоқ сымдары.
  Тұрмыстағы құралдар,
  Жедел істен шығады.
  
  “Мерт боласың!”-абай бол,
  Өрмелеме бағанға!
  Ескертудің осындай,
  Көмегі көп адамға.
  
  Таяу келме бағанға,
  Тоқ болады бойында,
  Деген сөзді ұмытпай,
  Сақтап жүргей, ойыңда!
  
  Үзілген сым жанында,
  Ойыншық жатса жолама.
  Жеделдетіп хабарла,
  Апаңа не мамаңа.
  
  Қауііпсіздік қалқаны,
  Подъезде тұрады.
  Ашық жатса таяма,
  Алыстан тоқ соғады.
  
  Розетка ұңғысы,
  Мылтықтан да қауіпті.
  Талай адам ажалын,
  Тоқ көзінен тауыпты.
  
  Қарындашты сұқпаңдар,
  Розетка құрғырға.
  Графит тоқ өткізіп,
  Өкіндірер соңында.
  
  Электрлік құрғыны,
  Өзбетіңше, жөндеме.
  Бөлек қойда оларды,
  Көрсет кешке әкеңе!
  
  Үй жанында қосалқы,
  Трансформатор болады,
  Есігінде олардың,
  Үлкен белгі тұрады.
  
  Сол белгіні абайлап,
  Оқы қара анықтап.
  Ол да бізге арналған,
  Сақтансын деп дұрыстап.
  
  “Тоқта, кернеу!”- белгісі,
  Ескетеді сақтан-деп.
  Баспа жылан құйрығын,
  Өз бетіне жатқан тек!
  
  Бұл белгілер сен үшін,
  Бағандарға ілінген,
  Еске алып жүр ұдайы,
  Қауіп барын ішіңнен.
  
  Өте қажет өмірде,
  Ескертулер адамға.
  Көріп тұрып белгіні,
  Барма артық қадамға.
  
  Айналайын балалар,
  Тоқтан алыс ойнаңдар.
  Аман сау боп барлығың,
  Әр мүшелді тойлаңдар!
  
  “Сақтанғанды сақтайды”-
  Деген сөз бар халықта,
  Ережені бұлжытпай,
  Қайталаудан жалықпа!
  
  МақсатӘУБӘКІРОВ,
  Жарқын жалпы орта білім беретін мектебінің технология пәні мұғалімі
  
  

• 24 слайд

  Назарларыңызға рахмет!
  

Краткое описание документа:

1.Сыныптан тыс жұмыс оқушының сабақта алған білімдері мен дағдылары негізінде ұйымдастырылады.

Сыныптан тыс жұмыстардың мақсаты:
- оқушылардың шығармашылық ізденістерін дамыту.
- өзіндік қабілеттерін дамыту
- қоғамдық қарым - қатынасты қалыптастыру.

Міндеті:
- алған білімдерін әрі қарай жетілдіру
- өз білімін тереңдету қабілетін шыңдау
- оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын арттыру
- оқушылардың өзара қарым - қатынасын қалыптастыру
- еңбектенуге, ізденуге ықпал ету.