Физика пәнінен 10 сыныпқа арналған сабақ жоспары. Тақырыбы. Жылу қозғалтқыштарының қолданылуы

• 1 слайд

  
  Физика пәні
  10 сынып
  Пән мұғалімі
  Зулхарнаева Биғайша
  

• 2 слайд

  Ұйымдастыру
  Үй тапсырмасын тексеру
  Өрмекші торы әдісімен
  Топқа бөлу
  топтастыру
  Шаттық шеңбері ( жылы лебіз)
  

• 3 слайд

  Білу
  Сабақтың тақырыбы:
  Жылу қозғалтқыштарының қолданылуы.
  Электронды оқулыққа
  назар аударайық
  

• 4 слайд

  Түсіну
  
  І топ: Жылу қозғалтқыштарының
  түрлері және қолданылуы.
  
  ІІ топ: Дизельдік жылу қозғалтқыш.
  
  ІІІ топ: Газ турбиналары.
  
  
  
  
  

• 5 слайд

  Жылу қозғалтқыштарын
  жасау тарихының
  хронологиясы
  10 сынып оқушысы: Ғилманова Құралай.
  

• 6 слайд

  Д.Папеннің бу машинасы
  Алғашқы поршенді бу машинасы- 1690 жыл
  Т.Ньюкоменнің шахтадан су шығаратын бу машинасы
  1711-1712 жж . Ағылшынның темір ұстасы Томас Ньюкомен алғаш рет поршенді бу машинасын ойлап тауып жасап шығарды.
  

• 7 слайд

  1763жылы сәуір айында
  И.И. Ползунов өзінің бу қозғалтқышын завод жұмысында қолданып көрді
  Дж. Уаттың бу қозғалтқышы-1782 ж
  

• 8 слайд

  
  
  
  
  
  1863 жылы бензин мен ауаның қоспасымен жұмыс істейтін алғашқы поршенді қолдан тұтанатын авиациалық мотордың үлгісін жасады.
  Алғашқы
  екі тактілі
  жылу
  қозғалтқышын
  жасаған– Рудоль
  ф Дизель
  (1858 - 191
  

• 9 слайд

  «Карбюраторлы іштен жану қозғалтқышы»
  Алғашқы іштен жану қозғалтқышын жасаған - Жан Этьен Ленуар
  (1822 - 1900 )
  

• 10 слайд

  Карбюраторлы іштен жану қозғалтқышының құрылысы
  

• 11 слайд

  Төрт тактылы іштен жану қозғалтқышы автомобиль, жеңіл самолеттерде қолданылады. Суретте қозғалтқыштың жұмыс істеу принципінің төрт тактісі көрсетілген::
  Сору -> Сығу -> Жұмыстық жүріс -> Шығару
  

• 12 слайд

  Іштен жану қозғалтқышы
  (моделі)
  Карбюраторлы іштен
  жану қозғалтқышы
  

• 13 слайд

  Карбюраторлы қозғалтқыш.
  Жетістіктері
  
  1.Массасы жеңіл;
  2.Өте компактылы;
  3.Пайдалы әсер коэффициенті (25-30%)
  Кемшіліктері
  
  1.Жоғары сапалы отын қажет етеді;
  2.Құрылымы күрделі;
  3.Иіннің айналу жыл-
  дамдығы жоғары;
  4.Улы газдар;
  5.Шу.
  

• 14 слайд

  ІІ топ:
  Дизельдік жылу қозғалтқыш.
  10 сынып оқушысы
  Сағатова Гүлсана
  

• 15 слайд

  Төрт тактілі Дизель қозғалтқышы
  1897 жылы неміс инженері Рудольф ДИЗЕЛЬ (1858 – 1913) жасап шығарған.
  

• 16 слайд

  Сору немесе кіргізу тактісі
  Поршень жоғарғы шеткі орыннан төмен қарай қозға-лады,оның үстінде-гі көлемнің үлғаю-ынан ауа сирейді де,1 қақпақша ашылып, цилиндр-дің ішіне ауа сорылады
  

• 17 слайд

  Сығу тактісі
  Әрі қарай поршень жоғары қозғалып, ауа сығылады да цилиндрдің ішіндегі қысым 1,2*106 Па-ға жетіп, ол темпера-тураның 500-700 0С-ға дейін жоғарылуын тудырады.
  

• 18 слайд

  Сығылған қызған ауаға сорғының және бүркігіштің көмегімен жанғыш қоспа бүркіле-ді.Жоғары темпера-тураның әсерінен қоспа тұтанады. Оның жану уақыты бензиннің жану уақытынан ұзақ.
  

• 19 слайд

  Жану нәтижесінде пайда болған газ поршеньге үлкен қысыммен әсер етіп оны төмен қарай қозғап, пайдалы жұмыс атқарады. Жану процесінің соңында газ адиабаталық ұлғаяды да, тактінің аяғында шығару клапаны ашылады, газдың қысымы азаяды.
  Жұмыстық жүріс тактісі
  

• 20 слайд

  Шығару тактісі
  Поршень жоғары қарай көтеріліп шығару клапаны арқылы газды сыртқа атмосфе-раға шығарады.
  

• 21 слайд

  Екі тактілі Дизель қозғалтқышы
  

• 22 слайд

  Дизель қозғалтқышы
  Жетістіктері
  1.Ауаға улы заттардың бөлінуі 2/3-ге аз;
  2.Қолданылатын отын түрі арзан;
  3.Қолданылу мерзімі біршама ұзақ;
  4.Қарапайым құрылғы.
  5.П.Ә.К-і біршама жоғары 35-40%
  Кемшіліктері
  1.Қыстың күні іске қосылуы темпера-тураға тәуелді;
  2.Қоректендіру жүйесін қайта жөндеу күрделі;
  3.Жұмыс кезінде шуыл.
  4.Көлемі жағынан үлкен.
  5.Улы газдар бөледі.
  

• 23 слайд

  Бу турбинасы
  

• 24 слайд

  Бу турбинасы – бу немесе жоғары температураға дейін қыздырылған газ арқылы қозғалтқыш білігін поршеннің, шатунның және иінді біліктің жәрдемінсіз тікелей айналдыратын жылу қозғалтқышы.
  

• 25 слайд

  Бу турбинасының құрылысы
  1 – білік;
  2 – диск;
  3 – қалақшалар
  4 – соплолар;
  

• 26 слайд

  Бу турбинасы
  Жетістіктері
  Кемшіліктері
  Инерциялығы,яғни турбинаны қосу немесе тоқтату үшін біршама уақыт қажет;
  Айналу жылдамдығын реттеу мүмкіншілігі-нің жоқтығы;
  Кері жүрістің жоқтығы.
  Жылдам айналғыштығы;
  Ықшамдылығы;
  Қуаттылығы;
  П.Ә.К.-нің жоғары-
  лығы – 40 %.
  

• 27 слайд

  Реактивті қозғалтқыштар
  10 б” сынып оқушысы
  Ислямов Серікбол
  ІІІ топ:
  Газ турбиналары
  

• 28 слайд

  Ашылу тарихы
  
  Ғылымда реактивті қозғалыс деп дененің бір бөлігінің одан бөлінгенде қалған бөлігінің қозғалысын айтады.
  

• 29 слайд

  Реактивті қозғалтқыштар қазіргі таңда космосты игеру мақсатында кеңінен қолданылуда. Сонымен қатар олар метеорологиялық мақсатта және түрлі радиустағы әскери ракеталарда қолданылады.
  

• 30 слайд

  Сұйық реактивті қозғалтқыштарда отын ретінде керосин,бензин, спирт, анилин, сұйық сутегі және т.б пайдаланылады.
  
  Отын жану үшін тотықтырғыш ретінде сұйық оттегі, азот қышқылы,сұйық фтор, сутегі оксиді қолданылады.
  
  Отын және тотықтырғыш арнайы бактарда сақталады, сорғының көмегімен жану камерасына беріледі, жану нәтижесінде қысым 50 атм-ға, ал температура 3000С жетеді.
  

• 31 слайд

  Жоғарғы қысым мен температурадағы газ жану камерасының алдыңғы қабырғасына сопло орналасқан артқы қабырғасына қарағанда көп қысым күшін тудырады.
  Сондықтан олар сопло арқылы үлкен жылдамдықпен сыртқа шығарылады да, ракетаны алға қарай қозғалысқа келтіреді.
  Электронды оқулық
  (түйін сөз)
  

• 32 слайд

  Қолдану
  Есептер шығару
  1 есеп.
  Идеал жылу машинаның қыздырушының абсолюттік температурасы суытқыш температурасынан екі есе артық. Осы машинаның ПӘК-ін анықтаңыз.
  2 есеп.
  Идеал жылу машинасының қыздырғышының температурасы 1270С, ал суытқыштың температурасы 170С болса,бұл жылу машинасына 30 кДж жылу берілсе қандай жұмыс атқарады?
  3 есеп.
  Карно циклі бойынша қыздырғыштың температурасы 800К-ге жеткенде ПӘК 60% болды. Суытқыштың температурасы қандай болғаны?
  

• 33 слайд

  Қабілетті оқушылармен жұмыс.
  1.Пайдалы әсер коэффициенті 0,3-ке тең тепловоз 2сағат жұмыс істеді.Сол кезде оның қуаты 2*103кВт-қа
  жетті.Сонда тепловоз қанша дизель отынын жұмсады? (дизельдің меншікті жану жылуы q= 42*106 Дж/кг).
  
  2.Жылу машинасы қыздырғышының температурасы 390К,ал суытқыштың температурасы 300К
  . Жұмыстық дене 1секундта қыздырғыштан 6*104Дж жылу алып отырады.Машинаның ПӘК-ін және
  қыздырғыштың қуатын табыңыз.
  
  3.Жұмыстық дене қыздырғыштан алған әрбір килоджоуль энергиясының арқасында 300 Дж жұмыс
  атқарады.Суытқыштың температурасы 290К.Жылу машинасының ПӘК –ін және қыздырғыштың
  температурасын табыңыз.
  

• 34 слайд

  Сергіту сәті
  Жаңбыр тамшысы
  

• 35 слайд

  Талдау ҰБТ-ға бір қадам
  1.Изотермиялық сығылудан кейін ортаға 600 Дж жылу берілгенде атқарылатын жұмысты анықтаңыз.
  A) 300 Дж B) 400 Дж C) 500 Дж D) 200Дж E) 600 Дж
  2. Адиабаталық процесс кезінде 400 Дж жұмыс атқарғандағы газдың ішкі энергиясының өзгерісі.
  A) 200 Дж B) 300 Дж C) 400 Дж D) 100 Дж E) 500 Дж
  3.Газ 300 Дж жылу мөлшері алғанда ішкі энергия 200 Дж-ға артты. Газдың атқарған жұмысын.
  A) 500 Дж B) 250 Дж C) 200 Дж D) 300 Дж E) 100 Дж
  4.Жылу машинасының ПӘК –і ең үлкен болатын жағдай.Т1-қыздырғыш температурасы,Т2- салқындатқыштың температурасы.
  А) Неғұрлым Т1 жоғары,Т2 төмен болса
  В) Неғұрлым Т2 жоғары,Т1 төмен болса С) Т2 =Т1 болса Д) Т1 ≤ Т2 болса
  5. Жылу машинасы қыздырғышының температурасын 100 С-қа көтерді, суытқыштың температурасын 100 С- қа төмендетті.Осының нәтижесінде машинаның ПӘК-і
  А) төмендейді В) артады С) өзгермейді Д) артуы да кемуіде мүмкін.
  
  

• 36 слайд

  Жинақтау
  Кеңесшілер пікірі
  

• 37 слайд

  Рефлексия
  Ойлау пирамидасын ұсыну.
  Ойлау пирамидасын ұсыну.
  Блоб ағашы
  

• 38 слайд

  
  
  
  Үйге тапсырма:
  §5,11.
  13-жаттығу (№14,
  Қосымша №17)
  Бағалау
  «5» - 20-24 ұпай
  «4» - 13-19 ұпай
  «3» - 7-12 ұұпайай
  Бағалау шкаласы