Himiya, 11-nji synp, Prezentasiya, mis barada

• 1 слайд

  Cu (Мis)
  MIS
  

• 2 слайд

  MIS ( lat. Cuprum), Cu (okalýar - «kuprum»), tertip sany 29 -a, atom massasy 63,546 -a deň bolan himiki element. Misiň latynça ady Kipr adasy (Cuprus) bilen bagly, gadymda bu ýerde mis magdany gazylyp alnypdyr; ýöne misiň adynyň doly düşündirlişi ýok. Misiň sada maddasy — owadan gülgüne reňkli, ýumşak, plastik metal.
  
  
  

• 3 слайд

  Меndeleýewiň periodik sistemasynda mis IВ toparçada dördünji periodda asylly metallar altyn we kümüş bilen bilelikde ýerleşýär.
  

• 4 слайд

  Tebigatda tapylyşy
  Ýer gabygynda misiň saklanyşy massasy boýunça (4,7-5,5)·10−3% . Seýrek erkin görnüşinde hem duş gelip bilýär
  (iň uly sap görnüşde Demirgazyk Amerikada duş gelipdir 420 tonna). Misiň magdanynyň görnüşi köp ýöne köp asyrlar bäri gazylyp alnansoň baý ýataklary az duş gelýär.deňiz suwunda 1·10−8 % mis duş gelýär.
  Сu₂S - halkozin ýa-da mis ýylpyldysy;
  Сu₂O – kuprit;
  СuFeS₂ - halkopirit ýa-da mis kolçedany;
  (СuOH)₂СO₃ - malahit;
  
  
  

• 5 слайд

  Сu₂S - halkozin ýa-da mis ýylpyldysy (79,8% mis).
  

• 6 слайд

  Alnyşy
  Misi mis magdanlaryndan we minerallaryndan alýarlar. Duzlarynyň ergininiň elektrolizi
  СuСl₂ 2Сu + Сl₂
  Oksidinden gaýtarylma
  СuO + H₂ Сu+H₂O
  3СuO + 2Al  Сu + Al₂O₃
  

• 7 слайд

  Fiziki häsiýetleri
  Açyk gülgüne reňkli, ýumşak, plastik metal.
  Elektrik toguny we ýylylygy oňat geçirýär, ρ=8,96g/sm³,
  ereme temperaturasy 1083⁰С.
  
  
  Misiň izotoplary
  Tebigy misiň iki durnukly izotopy bolýar— 63Cu we  65Cu ýaýraýşy degişlilikde 69,1 we 30,9 atom prosentli..
  ₊₂₉Сu 1s²2s²2p⁶3s²3p¹⁰4s¹ (d-element)
  Okislenme derejeleri +2,+1
  

• 8 слайд

  Himiki häsiýetleri
  galogenler bilen galogenidleri emele getirýär
  2Сu + Сl₂СuСl₂
  2Сu + O₂2СuO
  Ýokary temperaturada kislorod bilen reagirleşip oksid emele getirýär
  300—400 °C kükürt bilen sulfidleri emele getirýär
  
  Сu + S СuS
  3Сu + 8HNO₃(gowş) 3Сu(NO₃)₂ + 4H₂O + 2NO
  Сu+4HNO₃(kons) Сu(NO₃)₂ + 2H₂O + 2NO₂
  azot kislotasyndan beýleki kislotalaryň erginleri bilen reagirleşmeýär
  
  Сu + 2H₂SO₄(kons)  СuSO₄+ 2H₂O + SO₂
  konsentrirlenen kükürt kislotasy bilen SO₂ emele getirýär
  

• 9 слайд

  Wajyp birleşmeleri
  СuO - misiň(II) oksidi, esas oksidi bolup, kislotalar we kislota oksidleri bilen reaksiýa girýär. Suw bilen täsirleşmeýär.
  Сu(OH)₂- misiň (II) gidroksidi,
  eremeýän esaslaryň häsiýetlerini ýüze çykarýar.
  Gyzdyrlanda dargaýar, kislotalar bilen regirleşýär.
  +1 okislenme derejeli birleşmeleri seýrek duş gelýär.
  СuSO₄
  - mis kuporosy
  

• 10 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Ulanylyşy
  Elektrik simlerini ýasamakda.
  Dürli tehniki splawlary almakda (bürünç,
  latun,melhior,konstantan we beýl.)
  Himiki reaktiwleri öndürmekde.
  СuSO₄• 5H₂O
  mis kuporosy oba hojalygynda ösümliklere zyýanly mör-möjeklere garşy göreşmekde ulanylýar.
  
  
  

• 11 слайд

• 12 слайд