"Ішкі секреция бездері" (8 класс)

• 1 слайд

  Ішкі секреция бездері.
  

• 2 слайд

  Ішкі секреция бездері
  гипофиз
  эпифиз
  Қалқанша безі
  Қалқанша маңы безі
  Айырша безі
  Бүйрекүсті безі
  

• 3 слайд

  Ішкі секреция бездерінің қызметі
  Денедегі зат алмасу қарқындылығын өзгертеді
  Ағзадағы физиологиялық үдерістерді үдетеді немесе бәсеңдетеді
  Өсу мен көбейюді реттейді
  

• 4 слайд

  Гипофиз (hypophysis, грек, hypo — асты, phyo — құылым — жануарлар организмдегі көптеген ішкі секрециябездері қызметтерін реттеуге қатысатын эндокринді мүшелер жүйесінің орталық безі.
  Гипофиз — адам мен жануарлар бассүйегінің сынаша сүйегінің түрік ершігі сайында орналасқан, аралық миқұрамына кіретін пішіні жұмыртқа тәрізді, орташа салмағы 0,5-0,6 г без. Гипофиз эпителиальды және нейроглиальды бастамалардан дамитын екі бөлімнен: аденогипофизден және нейрогипофизден тұрады.
  

• 5 слайд

  Гипофиздің қызметі
  Алдыңғы бөлігі нәруыздан тұратын өсу гормонын бөледі
  Қандағы темірдің тұрақтылығынсақтайды, қалқанша бездің дамуына әсер етеді
  Нәруыздың, майдың, көмірсулардың алмасуын реттейді
  Жанас безіні, сүт безінің жұмысын қалпына келтіреді
  

• 6 слайд

  Қалқанша без
  Құрылысы
  Ішкі секреция бездерінің ең ірісі
  Көмекейдің алдыңғы жағында орналасқан, пішіні таға тәрізді, бір-бірімен байланысқан
  Екі бөліктен тұрады
  Салмағы 30-60г
  Тироксин гормонын бөледі
  Қызметі
  Тироксин гормоны барлық зат алмасуға қатысады
  Ағзаның өсуі мен дамуына әсер етеді
  
  Жүйке жүйесі мен жүрек жұмысының қозуын арттырады
  

• 7 слайд

  Қалқанша безі
  

• 8 слайд

  Қалқанша безі жетіспегенде пайда болатын ауру түрлері
  Микседема ауруының белгілері
  Ағзадағы зат алмасу 30-40-ға төмендейді
  Терінің астына су жиналады, тері құрғап, дене ісінеді дене температурасы төмендейді
  Жүрек соғысы баяулайды, қозғалысы бәсеңдеп, ойлау қабілеті нашарлайды, шашы түсіп, сирейді
  

• 9 слайд

  Бадырақкөз ауруы.
  денеде зат алмасу күшейеді
  жүрек соғуы жиілейді
  қан қысымы көтеріледі
  тамақты көп ішкенмен салмақ қоспайды
  тез ашуланады
  көп терлейді
  көзі бадырайып, шарасынан алға қарай шығып тұрады
  Аурудың белгілері
  Кретинизм ауруы
  бойы өспей, жыныстық жетілуі тоқталады
  ми сыңарлары қыртысының жұмысы бұзылады, ақыл – есі кем болады
  
  

• 10 слайд

  Қалқанша маңы безі
  Құрылысы
  Қызметі
  Ауру белгілері
  Қалқанша бездің жоғарға жағына, төмеңгі жағына жабысып, оған жанас орналасқан
  Үлкендігі асбүршақ, салмағы 20-50мг
  Әр бездің ұзындығы 6-8мм, ені3-4мм, қалыңдығы 2мм
  Салмағы ер адамдарда 30жасқа дейін, ал әйелдерде 45-50жасқа дейін өседі
  паратгормон гормонын бөледі
  Бездерден бөлінетін гормондар қан мен ұлпа сұйықтығындағы фосфор мен кальцийдің мөлшерін реттейді
  тағамның құрамындағы кальций мен фосфордың ішекке тез сіңуіне әсер етеді
  денеден кальций мен фосфордың зәр мен нәжіс арқылы шығарылуын қамьамасыз етеді
  паратгормон жетіспесе немесе алып тыстаса, қандағы кальцийдің деңгейі азайып, фосфор мөлшері артады. Орталық жүйке жүйесінің қозғыштығы артады да бұлшықеттер сіресіп қалады.
  паратгормон шамадан артық бөлінсе, сүйекте кальций азаяды. Сүйектер қисайып, сынғыш келеді, қантамырларда, бауыр мен бүйректе, мида кальций көп жиналады
  хирургиялық жолмен алып тастайды
  

• 11 слайд

  Айырша без (тимус)
  Ағзада орналысуы:
  Айыршы без кеуде қуысында кеңірдектің жоғарғы ұшын жауып тұрады. Адамның балалық шағында ірі -30г болады. Жыныстық жетілуден кейін кішірейеді
  Қызметі:
  Тимозин гормонын бөледі. Ол ағзада иммундық жүйенің орталық мүшесі болып саналады. Тимозин гормоны жетіспесе, ағзаның иммундық қасиеті төмеңдейді. Көкбауырдың мөлшері кішірейіп, қандағы лимфоцит жасушалары азайып, қарсыдене түзілмейді
  

• 12 слайд

  Құрылысы:
  Бүйректің жоғарғы ұшына орналасқан жұп бездер
  Біреуінің салмағы 6-7г, екеуін қосқандағы салмағы 12-14г
  Оң жақ бүйрекүсті безінің пішіні – үшбұрыш, сол жақтағының пішіні-жарты ай тәрізід
  Бүйрекүсті бездері сыртқы қыртысты қабаттан және ішкі боз қабаттан тұрады
  Қызметі:
  Бездің қыртысты қабатынан түзілетін кортизон гормоны көмірсудың алмасуын ж оның нәруыздың түзілуін реттейді
  Тұз және су алмасуын қамтамасыз етеді
  Қан мен басқа ұлпалардағы натрий, калий, хлордың мөлшерін реттейді
  Жыныс мүшелерінің дамуына әсер етеді
  Бездің милы қабаты адреналин гормонын бөледі.
  Ол қан қысымын жоғарлатады, жүректің жиырылу ырғағын жиілетеді, қанда глюкозаның мөлшерін арттырады, қанның ұюына тезтеді
  Адреналин – жүйке жүйесінің бақылауымен бөлінетін гормон. Сондықтан оны “көңіл күй” гормоны деп атайды.
  

• 13 слайд

  Кестені толтырыңдар
  Жауаптары: 1.---------; 2.------------; 3.-------------------:
  

• 14 слайд

  Кестені толтырыңдар
  Жауаптары: 1.------; 2.--------; 3.--------; 4.-------: