Календарно-тематический план по якутской литературе 7 класса

Муниципальнай үөрэхтээһин тэрилтэтэ

Е.Е.Протопопов аатынан Саһыл орто оскуолата

МХ мунньаҕа                                                                 Үөрэхчааһыгар директоры солбуйааччы                            СОО директора Ефимова У.И.

МХ салайааччыта Стручкова М.Н.                              Неустроева С.С.                                                                     Приказ бигэргэтилиннэ

“__”________2019 с.                                                      Протокол № __ “__”_______2019 с.                                     №__ “__”_________2019 с.

Төрөөбүт литератураҕа үөрэтии программата

Учуутал: Булдакова Н.Ф.

Программаны олоххо киллэрии: 2019 -2020 үөрэх сыла

Кылаас: 7 кылаас

Үөрэтии чааһа: 67чаас

Нэдиэлэҕэ: 2 чаас

Үөрэтии бырагыраамата: Төрөөбүт литература 5-9 кылаас Е.М. Поликарпова, Н.И. Филиппова, У.М. Флегонтова. Дьокуускай, «Бичик», 2015 с.

Учебник – Төрөөбүт литература 7-с кылаасУ.М. Флегонтова, С.Г. Олесова. С.К. Колодезников.,Дьокуускай, «Бичик», 2016 с..

“__”______________2019 с.

__________________

(учуутал подпиһа)

с. Кэскил

Быһаарыы сурук

       Россия үөрэҕин сүрүннүүр Федеральнай государственнай  стандарт үүнэр көлүөнэни  киһилии сиэрдээх, ийэ дойдуга бэриниилээх сомоҕо гражданскай уопсастыбаҕа түмэр сыаллаах.  Стандарт россия норуоттарын ураты култуураларын уонна тылларын  чөлүн харыстыыр, сайыннарар суолу тутуһар. Араас норуоттар олохторун сэһэнин (философиятын), өйдөрүн күүһүн, уйулҕаларын  кэрэһиттэрин  түмэн, модун күүһүрэр, сайдар  государство буолуохтааҕа тоһоҕолоон бэлиэтэнэр.

     Киһититии, сиэр-майгы кииллээх үөрэх стандарта  сайдыы суолун,  тускутун, хайысхаларын уонна ньымаларынтобулууну, үөрэнээччи толкуйдуур, чинчийэр, айар кыахтарын арыйыыны эрэйэр. Бу уустук соруктары ситиһии үөрэх  предметин  ис хоһоонун билии, ылыныы эрэ  соругунан муҥурдаммат, оҕо билиини ылыы, иҥэринии ньымаларын бэйэтэ  тобулар, баһылыыр эйгэтин үөскэтиини эрэйэр.  Күнтэн күн үүнэн иһэр, улаатар киһини, суруйааччыны,  уус-уран айымньы уран уобарастарын алтыһыннарыы  - сиэрдээх майгы, духуобунас эдэркээн дьон өйүгэр-сүрэҕэр иҥиитигэр, дьиҥ киһилии олох ис киилэ кинилэр уйулҕаларыгар олоҕуруутугар тиэрдэр суолларынан, ньымаларынан эрэ ситиһиллэр кыахтаах.

      “Норуот тылынан айымньыта уонна уус-уран литература” программа Российскай Федерация Үөрэҕин министерствота бигэргэппит литература үөрэҕин федеральнай государственнай стандартын методологическай төрүттэригэр уонна  дидактическай ирдэбиллэригэр  тирэҕирэр.  Программа  саха литературатын учууталларыгар саҥа соруктары туруорар.  Оҕону үөрэтэр, иитэр,  сайыннарар үлэлэрин саҥалыы тыыннаах өйүнэн-санаанан тускуланан, сонуннук тэринэллэрин эрэйэр.

     Алта уон сыл усталаах-туоратыгар нуучча литературатын оскуолаҕа үөрэтииттэн илиитин араарбакка айа-тута, үлэлии сылдьар биллиилээх  учуутал, педпгог-учуонай  Л.С. Айзерман  биир идэлээхтэригэр биэрэр сүрүн  ыйытыыта: “зачем и для чего изучать литературу в школе?”  бүгүн  литература учууталыгар ураты  сытыытык турда. Туох сыаллаах, тугу ситиһээри литератураны оскуолаҕа үөрэх предметин быһыытынан үөрэтэбитий? Бу ыйытыыга эппиэти үгүстэр бэрт судургу, үгүс мөккүөрэ суох курдук өйдүүллэр. Ол эрээри дириҥник хорутан  толкуйдаан көрдөххө, ис дьиҥэр эппиэт судургута суоҕа өйдөнөр. Уус-уран литература үөрэх предметин быһыытынан икки кэриҥнээхтик өйдөнөрө, чорботон литература историятын, теориятын биллэриини баһылыыр кэриҥнээх (доминирующай)  хайысханан үөрэтэн кэлбиппит биллэр. Ол, биллэн турар, кэм-кэрдии үөрэххэ туруорар  ирдэбиллэриттэн тутулуктааҕа өйдөнөр.

     Ис дьиҥэр уус-уран литература - киһи умусулҕаннаах ис туругун, уйулҕатын тойуга, ыарыыта, ырыата, өйүн-сүрэҕин бүппэт мөккүөнэ, сэһэнэ.  Литератураны үөрэтии, бастатан туран,  ити умсулҕаны, өй-сүрэх мөккүөрүн ырытан ылыныыга, дириҥ, улаҕалаах толкуйу арыйыыга туһуланыахтаах. Ол эрэ кэнниттэн, өй-сүрэх аһыллан, санаа сааһыланан, үөрэнээччи (ааҕааччы) ис киэлитэ сырдаан, суруйааччы хараҕынан олоҕу көрүү салаллан бардаҕына эрэ, уус-уран айымньы айыллыбыт ньымаларын, автор айар маастарыстыбатын, айымньы саха литературатыгарылар миэстэтин эридьиэстэһии киэлитинэн  ыытыллара олохтоох.  Бүгүн уус-уран литература оҕону иитэр, сайыннарар суолтата ураты болҕомтоҕо ылыллыыта – кини тугунан да солбуллубат үрдүк аналын, ис дьиҥ айылгытын, тыл уйулҕатын эгэлгэ мындырын күүһүнэн киһи, дьон-сэргэ, олох дириҥ, ураты кэриҥнээх дьүһүлгэннэрин  кичимин өй-сүрэх күүһүнэн арыйыы, ылыныы суолунан ыытыллытын эрэйэр, онно дьулуһар,  ону өрө тутар. Ол аата –  уус-уран тыл уйулҕатын, дириҥ ис номоҕун арыйан ылыныы суолун тутуһуу, онно дьулуһуу эрэйиллэр.  

     Онон,  программа сүрүн тирэх методологическай төрүттэринэн: 

- барыта киһи туһугар (антропоцентризм) түөрүйэтэ, олох, киһи сэһэнэ (философия). “Антропоцентризм” түөрүйэтэ  искусство уонна киһи сыһыанын үрдүк мээрэйинэн киһилии буолууну, киһититиини билинэр, ол эбэтэр айымньы уонна киһи ис киэлилэрин духуобунас, иэйии умсулҕанынан алтыһыннарыы ураты киһиэхэ дьайар күүстээҕин, киһи өйүн-сүрэҕин хамсатар, уларытар, саҥа таһымҥа таһаарар кыахтааҕын чорботор;

 - уус-уран айымньыны оҕо тус суолталаахтык (личностно значимое восприятие), эстетическэй кэриҥнэринэн ылыныытын түөрүйэтэ. Бу түөрүйэ уус-уран литератураны киһи бэйэтигэр тус суолталаахтык ылыныыта эрэ - киһи өйүн-санаатын хамсатар, уйулҕаҕа уларытыыны киллэрэр суолу  арыйар кыахтааҕын бэлиэтиир. Ааҕааччы айымньы эстетическэй, духуобунай кэриҥнэрин ырытан ылыныыта - кинини суруйааччылыы иэйии, уйулҕа хамсааһыныгар, айар, айымньылаах таһымҥа киллэрэр, ойууланар олоҕу, дьон уустук сыһыанын дириҥник хорутан көрүүгэ көҕүлүүр;  

- уус-уран литератураны ааҕыыны, ырытыыны, ылыныыны – өй-сүрэх уустук үлэтин быһыытынан көрүү түөрүйэтэ. Бу төрүт көрүү уус-уран литератураны үөрэтии – психологическай дьайымалга олоҕурарын тоһоҕолуур, ол эбэтэр айымньыны ааҕыыга киирии, ааҕыы, ырытыы – барыта киһи толкуйдуур, иэйэр, анаарар уустук психологическай дьайыыларын тиһигинэн ситиһиллэрин, учуутал, үөрэнээччи, суруйааччы, уус-уран уобарастар уустук өй-сүрэх, уйулҕа алтыһыытыгар киирэллэрин туоһулуур.  Онон, тыл, литература учуутала мындыр психолог, педагогическай психология түөрүйэтин баһылыырга дьулуурдаах  буолуута,  уруокка, үлэҕэ табыгастаахтык туһанара эрэйиллэр, оччоҕуна эрэ кини билиҥҥи литература уруогун кыайа тутан, чахчы да үөрэнээччилэрин өйдөрүн-сүрэхтэрин, уйулҕаларын сырдатар, чэбдигирдэр кыаҕы ситиһиэн сөп. 

      Көстөрүн курдук, тыл искусствотын ис духуобунай, киһи өйүн-санаатын, майгытын-сигилитн тускулуур күүһэ ураты болҕомтоҕо ылыллар. Уус-уран айымньы эстетическэй (духуобунай) сүрүнэ кини  литератураны биллэрэр, иитэр, сайыннарар кыахтарын - барытын  систиир.

     Онон, уус-уран литература үөрэх предметин быһыытынан сүрүн сыала – кэнчээри кэскилин отуорун ууруу, оҕону сырдыкка, ырааска, кэскиллээххэ иэҕии, үйэлээх үтүө өйдөбүллэри иҥэрии, сиэрдээх киһи, сиэрдээх олох кэриҥнэригэр тускулааһын.Ол инниттэн оҕоҕо бэрт кыратыттан уус-уран литератураны тус бэйэтигэр суолталаахтык ылынар кыаҕын олоҕурдар ньымаларынан үөрэтии эрэйиллэр, сыыйа кылаастан кылааска, сүһүөхтэн сүһүөххэ тахсан истэҕин аайы айымньыны ылынар дьоҕура дириҥээн,  эстетическэй таһымҥа тиийэн, үрдүк култууралаах ааҕааччы, айааччы буолан тахсар кэриҥҥэ тиийэригэр тускуланыахтаахпыт. Оччоҕуна эрэ үөрэнээччи дириҥник ыатаран олоҕу мындырдыыр, уобарастаан, айан, ырытан толкуйдуур, түмүктэри оҥорор кыахха тиийиэн сөп, ол эбэтэр тус олоҕун киһилии суолунан тутар, дьонун-сэргэтин олоҕун кэскиллэһэр кыахтаах киһи буоларыгар уус-уран литература олук охсор кыаҕа ситиһиллэр.

      Программа сыала кини соруктарын быһаарар, олортон сүрүнэннэринэн манныктары бэлиэтиибит:

 - ааҕыы култууратыгар дьулуһуу, ааҕааччыны иитии; 

 - уус-уран айымньы духуобунай  ис күүһүн, кэрэтин оҕо бэйэтигэр тус суолталаахтык ылынар дьоҕурун сайыннарыы;

- төрөөбүт норуотун духовнай күүһүнэн ийэ тыынын иитийэхтээбит сахалыы саҥнаах, айыы тыыннаах киһини иитии;

- бииргэ олорор, аймах, уруу омуктар (эбээн, эбэҥки, юкагир, долган о.д.а.), нуучча уонна аан дойду норуоттарын чулуу айымньыларын ааҕар, ылынар  кыахха киирбит, норуоттар үтүө, доҕордуу сыһыаннаһыыларын – олох сайдыытын тутулгутун курдук өйдүүр  аһаҕас эйгэлээх, киэҥ ыырдаах  өйдөөх-санаалаах киһини иитиигэ дьулуһуу.

     Көстөрүн курдук, программа соруктара биир сүрүннээхтэр – уус-уран литература киһини иитэр, сайыннарар, айааччы, чинчийээччи кэскиллээх эркээйитигэр киллэрэр, дьоҥҥо барытыгар ураты дьайар духуобунай, сырдык күүс быһыытынан көрүллэр.

     Программа биир суол бэлиэ өрүтүнэн төрөөбүт  литература күүһүнэн оҕо өй-санаа, ис турук өттүнэн сайдыыта – киһи тас эйгэни ылынар кыаҕын бары өрүттэрин тэҥинэн, табыгастаахтык дьүөрэлээһини эрэйэр уратытын болҕомто киинигэр тутуу буолар. Ол инниттэн “баччаны билэр, оччону сатыыр, ону кыайар буолуохтаах” диэн ирдэбиллэри туруорбакка, үөрэнээччи кылаастан кылааска ааҕар, ырытар, суруйар, айар, чинчийэр кыахтарын арыйыы, сайыннарыы олуктарынан уратыларын, тиһигин, методическай сүрүнүн сырдатарга холоннубут.

7        кылаас

1.     Ааҕар дьоҕур сайдыытын тускула – уус-уран айымньыны тус суолталаахтык ылыныы күүһүнэн дириҥэтии. Үөрэнээччи манна 6-с кылааска айымньылаах ааҕааччы кэриҥинэн сайдыытыгар тирэҕирэн, айымньы проблемаларын, мөккүөрүн ырытан, суруйааччы көрүүтүн, сыһыанын, мөккүөҥҥэ бэйэтин сыһыанын, көрүүтүн олохтоохтук быһаарар таһымнанар. Уус-уран тыл, уобарас, проблема тиһигин ырытар, түмүктээх толкуйга тиийэр суолга үктэнэр. Уус-уран айымньыны ылыныы эстетическэй кэриҥнэнэр. Онон 7-с кылааска оҕо:

-         айымньылаах ааҕыы ньымаларынан айымньыны ырытыы араас көрүҥнэрин, ньымаларын баһылыыр;

-         уус-уран айымньыны ааҕыыга олохтоохтук умсугуйар, ааҕыыга тардыстар, уус-уран айымньыны ырытыыттан олох уустук көстүүлэрин быһаара үөрэнэр.

2.     Саҥарар саҥа сайдыытын тускула – оҕо тылынан ситимнээх саҥатын тиһиктээхтик сайыннарыы. 7 кылааска үөрэнээччи 6 кылааска ылыммыт үөрүйэхтэрин салгыы сайыннарыы ситиһиллэр. Оҕо кэпсээһин бары көрүҥүн барытын ырытан, бэйэтин санаатын сыһыаран, быһааран кэпсиир дьоҕуру баһылыыр. Айымньы ойуулуур-дьүһүннүүр ньымаларын ис номохторун, тиэкискэ ылар суолталарын ырытан, тылынан быһааран биэрэр кыахтанар, айымньылаах, айан кэпсээһин ньымаларын таба туһанар, сэһэргэһиигэ бэйэтин санаатын толору этэр.

3.     Суруйар дьоҕур сайдыытын тускула – айар, айымньылаах ньымаларынан сурук тылын салгыы сайыннарыы, сурук

Тылын үөрүйэхтэрин олоҕурдуу. Проблемнай кэриҥнээх өйтөн суруйуулар, уобарастары ырытыы, уус-уран ньымалар суолталарын быһаарыы, таба туһаныы. Мэтириэти, герой характеристикатын, уус-уран ньымалары быһаарыы, бэйэ үлэтигэр туһаныы, литературнай дьыктаан, аахпыттан суруйуу, кыра кэриҥнээх айар уонна өйтөн суруйар дьоҕурга сыһыарыы.

4.     Литературнай билии, дьоҕур сайдыытын тускула – фольклорнай айымньы уус-уран ньымаларын билиһиннэриини дириҥэтии: норуот ырыата-тойуга, олоҥхо. Автор туһунан өйдөбүлү дириҥэтии.

Автор – уобарас –ааҕааччы ситиминэн уус-уран айымньы сюжетын олуктарын, айымньы композициятын ырытыы.

Герой, персонаж туһунан өйдөбүлү мөккүөннээх, утарыта уобарастар тыл-өс ис турук, уйулҕа, дьайыы өттүнэн көстүүлэрин суруйааччы айар ньымаларын тиһилигинэн билиһиннэрии.

Суругунан уус-уран литература көрүҥнэрэ, жанрдара, кинилэр уус-уран уратылара. Айымньы айыллар кистэлэҥэр сыһыаннаах өйдөбүллэр: хоһоонунан уонна кэпсээнинэн этии уратылара айымньы геройун уонна быһыы-майгы сайдыыта; айымньы сюжета уонна тутула; ойуулуур-дьүһүннүүр ньымалар (уус-уран быһаарыы, кубулуйбат быһаарыы, тэҥнээһин, хатылааһын, тыыннааҕымсытыы, омуннааһын, кыратытыы; хомуйан этии, кубулутан этии, ханалытан этии); автор сыһыанын арыйар ньымалар; көр-күлүү, хаадьы (юмор), элэк, эҕэ (ирония), сатира.

Бу олукка үөрэнээччилэри олоххо дьулуурдаах, ыарахаттары, уустуктары уйар туоруур өй-санаа иитин иһигэр киллэрэр соруктаах уус-уран литератураны ааҕыыны, ырытыыны тэрийии тоҕоостоох. Олох сытыы мөккүөрдэрэ, дьон уустук сыһыанын төрдүн-төбөтүн эридьиэстээһин, өрүү киһилиигэ тардыстыы тыынын олоҕурдууга тускуланыы баһылыыр суолталанар. «Мин бэйэбин сыаналанабын», «бэйэбин көрөбүн», «мин атыттартан туох уратылаахпыный, туох итэҕэстээхпиний?», «мин мөлтөхпүн, мөкүбүн», - диэн санаа киэлититтэн оҕо өйүн-санаатын «мин киһибин», «мин ис кыахтаахпын», «мин уратыбын», «мин уратыбын», «мин кыайабын», «мин тулуурдаахпын» диэн киэлигэ киллэрэр сыаллаах анаан дьүүллэһии дьарыктара тиһиктээхтик ыытыллаллара эрэйиллэр.

Көмө матырыйааллар:

1). Архипова Е.А. Хоһоонунан айымньы тутулун ырытыы. – Дьокуускай, 2006.

2). Васильев П.К., Федоров И.Г. Ойуу тылдьыт. 5 – 9 кылаастарга аналлаах үөрэнэр пособие. 2-с тахсыыта. – Дьокуускай: Бичик, 1998.

3). Кычкина Е.Н. Төрөөбүт литератураҕын төһө билэҕин? Литературнай оонньуулар. Дьокуускай: Бичик, 2001.

4). Киьи тыла – ох: өс хоһоонноро, таабырыннар. – Якутскай, 1982.

5). Окорокова В.Б. Литература теорията. – Дьокуускай, 2004.

6).Окорокова В.Б. Саха литературата (абитуриеҥҥакөмө). – Якутск, 2003.

7). Поликарпова Е.М. Литература уруога – айарүлэ. – Дьокуускай, 1997.

8). Попов И.К. Саха суруйааччыларынпсевдонимнара. – Дьокуускай: Бичик, 2005.

9). Писатели Земли Олоҥхо. – Якутск : Бичик, 2000.

10). Саха литературатыноскуолаҕаүөрэтииметодиката: Учууталгакинигэ / Саха Өрөсп. төрүтомуктароскуолаларынчинчийэр ин-т. – Дьокуускай: Бичик, 2006.

11). Саха суруйааччылара (санаалар, этиилэр). Учууталга, студеҥҥакөмө пособие. – Дьокуускай: Бичик, 1994.

12). Хаһыатматериаллара.

Халандаарнай-тематическай былаан

Iчиэппэр

№	Уруок тиэмэтэ	Чааһа	Уруок тиибэ	Сыала-соруга, компитентноһа	Үлэ көрүҥэ	Дьиэҕэ сорудах	Былаанынан туолуохтаах күнэ	Туолбут күнэ, ыйа
1.	Киирии уруок. Норуот тылынан уус-уран айымньыта.	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Норуотуруккуисториятынубаастыыргаиитии. Толкуйдуур, ырытардьоҕурусайыннарыы. Норуоттылынануус-уран айымньытасаханоруотункиэнтуттуутабуоларынөйдөтүү.	Тылынан у-у айымньыноруотмуудараһабуоларынөйдөтүү. Олоҥхотуһунанкылгастыксэһэргээһн. Норуоттылынан у-у айымньытынарааһа. Литератураҕаылармиэстэтэ. Ырытыы, оҕолорсанааларынбилии.
2.	С.А. Зверев-Кыыл Уола «Сарсын, сарсын сарсыарда».	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин сырдатыы.	Быһаарыы, ааҕыы, суруйуу.	Стр. 8 чинчийэр үлэ сорудаҕы оҥоруу.
3.	«Уол оҕо барахсан», «Өлүөнэ өрүс».	1	Чиҥэтии.	«Уол оҕо анала», норуот тойугун ырытыы, кэпсэтиһии.	Ааҕыы, сэһэргэһии.
4.	Үһүйээн, номох, сэһэн. «Суруктаах хайа».	1	Бэсиэдэ.	Өйдөбүлэ, уратыта.	Быһаарыы, ааҕыы, ырытыы	Стр. 19 тылбытын байытабыт устуу, өйгө үөрэтии.
5,6	Манчаары норуот номоҕор. Манчаары иккиһин туттуллуута.	2	Саҥа тиэмэни үөрэтии, чиҥэтии.	Саха норуота бэркэ таптаан, батталы утарбыт, көҥүл туһугар охсуспут Василий Федорович Федоров-Манчаары (1805-1870) туһунан үгүс элбэх сэһэн. Манчаары олорбут уонна охсуспут үйэтэ-XIX үйэ бастакы аҥаара буолар.	Быһаарыы, ааҕыы, ырытыы.	Манчаарыны уруһуйдаа, стр. 26-28 ааҕыы. Стр. 32 айар, айымньылаах үлэ.
7.	Салават Юлаев «Ийэдойдум».	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Хоһоон айыы «Мин төрөөбүт дойдум» толкуйдуур, айар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы, хоһоон айыы.
8.	У. Г. Нохсоороп-Үстүүн Нохсоороп олоҕо, айар үлэтэ.	1	Бэсиэдэ.	Олоҕун, айар үлэтин сырдатыы.	Быһаарыы.
9, 10, 11.	«Дыырай Бэргэн» олоҥхо. «Бухатыыр ата». «Дыырай Бэргэн Аал Дууп мастан сүбэ-соргу көрдөөһүнэ».	3	Саҥа тиэмэни үөрэтии. Чиҥэтии. Түмүктүүр уруок.	Ааҕар дьоҕуру сайыннарыы. Олоҥхо олох аргыһа диэн санааҕа иитии. Бухатыыр атын өйдөрүттэн уруһуйдуулларын ситиһии. Олоҥхолуу ааҕары ситиһии.	Ааҕыы, ырытыы. Ааҕыы, уруһуй. Ааҕыы, ырытыы, кэпсэтиһии.	Стр. 40 ыйытыыга эппиэт. Ааҕыы. Стр. 57-59 талан өйгө үөрэтии. Стр. 61 чинчийэр үлэ.
12.	Олоҥхо тутула.	1	Бэсиэдэ.	Олоҥхо бэрээдэгин сиһилии ырытары ситиһии.	Сурунуу.
13.	«Ат уола Аталамии букатыыр».	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Ырыалаах олоҥхону сөпкө ааҕары ситиһии.	Ааҕыы, сэһэргэһии.	Стр. 70 сурунуу, айар, айымньылаах үлэ талан өйтөн суруйуу.
14.	Сахалыы бастакы суругунан айымньы. А.Я.Уваровскай олоҕо, айар үлэтэ.	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Афанасий Яковлевич Уваровскай олоҕун, айар үлэтин сырдатыы.	Суруйааччы туһунан кэпсээһин. Төһө өйдөөбүттэрин тесткэ эппиэттииллэр.
15, 16.	«Ахтыылар».	1	Саҥаны барыы.	Айымньы сүрүн этэр санаатын биллэрии. Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы	Стр. 79 1-5 ыйытыыларга эппиэт. Ааҕыы.
17.	Барбыты түмүктээһин.	1	Чиҥэтии.	Үөрэнээччибилиитин, сатабылынсыаналыыр.	Барбыттиэмэлэринэныйытыыларгахоруй.

II чиэппэр

1.	Уус-уран литература. А.Е.Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй олоҕо, айар үлэтэ.	1	Саҥаны тиэмэни барыы, ааҕыы, ырытыы уруок	Суруйааччы туһунан өйдөбүлү иҥэрии.	Суруйааччы туһунан сэһэргээһин. Төһө өйдөөбүттэрин тесткэ эппиэттииллэр.
2, 3.	«Өрүс бэлэхтэрэ».	2	Ааҕыы, ырытыы уруок	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы. Поэма сүрүн этэр санаатын биллэрии.	Быһаарыы. Айымньыны ааҕыы, ырытыы.	Өлүөнэ өрүс уонна Муустаах муора (талан уруһуй).
4.	«Хомус».	1	Ааҕыы, ырытыы уруок.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, сэһэргэһии, ырытыы.	Өксөкүлээх Өлөксөй псевдонимын туһунан суруйуу.
5.	А.И. Софронов-Алампа олоҕо, айар үлэтэ.	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин сырдатыы.	Суруйааччыны билиһиннэрии. Ыйыталаһыы.
6.	«Төрөөбүт дойду».	1	Саҥаны барыы.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы.	Стр. 124 хоһоону өйгө үөрэтии.
7.	Уус-уран айымньыга этиини оҥоруу араас көрүҥэ.	1	Саҥаны тиэмэни үөрэтии.	Уус-уран айымньыга этиини оҥоруу араас көрүҥэ: инверсия, перифраз, хатылааһын, риторическай туһаайыы, риторическай ыйытыы быһаарыыларын өйдөтүүнү ситиһии.	Быһаарыы, суруйуу.  «Ыччат сахаларга» ааҕыы, сэһэргэһии.
8.	Николай Денисович Неустроев олоҕо, айарүлэтэ.	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин сырдатыы.	Суруйааччыны билиһиннэрии.
9, 10	«Сэмэнчик».	2	Ааҕыы, ырытыы уруоктар.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Быһаарыы, ырытыы, уус-ураннык ааҕыы.	Стр. 136 ыйытыыларга хоруй, айар, айымньылаах үлэ.
11.	Уран тыл уустара. П.А. Слепцов-Ойуунускай олоҕо, айар үлэтэ.	1	Саҥаны тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин сырдатыы.	Бэсиэдэ.
12.	«Өрүөл кэриэһэ», «Син биир буолбаат?!!»	1	Саҥаны барыы.	Гражданскай сэрии кэмигэр тиийии.	Ааҕыы, ырытыы.	Стр. 139 өйгө үөрэтии.
13.	Мажит Гафури.	1	Билиини чиҥэтии.	Башкир суругунан литературатын аан бастаан саҕалаабыт киһинэн, татаар уонна башкир норуоттарын литератураларын классига Мажит Гафури буолар.	Быһаарыы, ырытыы, суруйуу.
14.	Барбыты түмүктээһин	1	Чиҥэтии	Үөрэнээччи билиитин, сатабылын сыаналыыр.	Барбыттиэмэлэринэныйытыктаргахоруй.

III чиэппэр

1.	Н.Е.Мординов-Амма Аччыгыйа. Саха норуодунай суруйааччыта.	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин сырдатыы.	Бэсиэдэ.
2, 3, 4.	«Мөссүйүөн» («Сааскыкэм» романтан). Мөссүйүөн. «Микиитэ Лэглээрин уонна билиҥҥи оҕо» тиэмэҕэ өйтөн суруйуу.	3	Саҥаны барыы. Чиҥэтии.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы. Суруйар, толкуйдуур дьоҕуру сайыннарыы.	Быһаарыы, ырытыы, ааҕыы. Былаанынан сирдэтэн суруйуу.	Стр. 155  1, 3, 4 ыйытыыларга хоруй. Стр. 157 Маҥнайгы учууталбар ырыаны үөрэтэн кэлии.
5.	Уран тыл уустара. С.С.Яковлев-Эрилик Эристинн олоҕо, айар үлэтэ.	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕо, айар үлэтэ.	Бэсиэдэ
6.	«Соһуччу үөрүү».	1	Саҥаны барыы.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы.	Ааҕыы. Стр. 15 ыйтыыларга эппиэт 1, 5, 6.
7.	«Революция уолаттара».	1	Саҥаны барыы.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы.
8.	С.Р. Кулачиков-Эллэй. Саха норуодунай бэйиэтэ (1904-1976).	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕуттан билсиһиннэрии.	Бэсиэдэ, суруйуу.
9.	«Төрөөбүт дойдубар».	1	Саҥаны барыы.	Хоһоону ааҕан, харахтарыгар көстөн кэлэр хартыынаны бэйэлэрин тылларынан ойууллуулларын ситиһии.	Дорҕоонноохтук ааҕыы, харахтарыгар көстөр хартыынаны оҥорон көрүү.	Стр. 27 айар, айымньылаахүлэ.
10.	Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоон (1906-2005).	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Социалистическай Үлэ Дьоруойа, Саха норуодунай суруйааччытын олоҕун, айар үлэтин сырдатыы.	Бэсиэдэ, суруйуу.
11.	«Бэйэтэ эмтиэкэ».	1	Саҥаны барыы.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы.	Стр. 35 2,3,5,6,7 ыйытыыларгахоруй.
12.	«Ачаа»	1	Саҥаны барыы.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы.	Стр. 42 1,3,4,5. Ыйытыыларга хоруй.
13.	«Дорообо, төрөөбүт тыам!»	1	Саҥаны барыы.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы.	Стр. 50 бэйэҕит төрөөбүт дойдугут кэрэ-бэлиэ, хатыламмат көстүүтүн уруһуйдаа (түһэрбит хаартыскаттан буолуон сөп).
14.	В.М. Новиков-Күннүк Уурастыырап (1907-1990).	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин билиһиннэрии.	Бэсиэдэ, суруйуу.
15.	«Лооккуттуун кэпсэтии», «Быраһаай, мороду доҕорум».	1	Саҥаны барыы	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы.	Стр.58 айар, айымньылаахүлэ.
16.	Оҕо дьон олоҕо, кыһалҕата, үөрүүтэ. А.Д.Неустроева-«Тиргэһиттэр».	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин билиһиннэрии. Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, ырытыы, суруйуу.	Ааҕыы, стр. 72 тылбытын байытабыт устуу, ыйытыылар уонна сорудахтар 1-5.
17	«Оҕолор».	1.	Саҥаны барыы.	Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Ааҕыы, сэһэргэһии.
18	Н.М. Заболоцкай-Чысхаан - «Болот моһуогуруулара».	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕо, айар үлэтэ. Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Бэсиэдэ, ааҕыы, ырытыы.	Ыйытыылар уонна сорудахтар 2,3,4,6.
19	Н.Г. Золотарев-Якутскай – «Маҥнайгы сааланыы».	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии.	Суруйааччы олоҕо, айар үлэтэ. Ааҕар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы.	Бэсиэдэ, ааҕыы, ырытыы.	Стр. 88 айар, айымньылаах үлэ, стр. 89 ааҕыы.
20.	Барбыты түмүктээһин	1	Чиҥэтии	Үөрэнээччи билиитин, сатабылын сыаналыыр.	Барбыттиэмэлэринэныйытыктаргахоруй.

IV чиэппэр

1.	А.В.Кривошапкин – “Хуркаткит”	1	Саҥаны тиэмэни үөрэтии	Кэпсээн өйдөбүлэ. Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин сырдатыы	Бэсиэдэ, ааҕыы, ырытыы	Стр. 98 чинчийэрүлэ
2.	«Хара тыа хаһаайына»	1	Саҥаны барыы	Кэпсээн өйдөбүлэ	Ааҕыы, ырытыы
3	История, олох, киһи. Р.А. Кулаковскай олоҕо, айар үлэтэ	1	Саҥа тиэмэни үөрэтии	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин сырдатыы	Бэсиэдэ
4, 5, 6	«Аан аһылынна»	3	Саҥаны барыы	Айымньыны ааҕыы, ырытыы	Ааҕыы, ырытыы, быһаарыы	Ааҕыы Стр. 119 ыйытыылар уонна сорудахтар 2, 3, 6, 8
7, 8	В.С. Соловьёв-Болот Боотур – “Уһуктуу”	2	Саҥа тиэмэни үөрэтии	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин сырдатыы, айымньыны ааҕыы, ырытыы	Бэсиэдэ, ырытыы	Аах стр. 125-129
9.	Киһи, кини уйулҕата. Т.Е. Сметанин олоҕо, айар үлэтэ	2	Саҥаны тиэмэни үөрэтии	Суруйааччы олоҕун, айар үлэтин сырдатыы	Бэсиэдэ
10, 11, 12, 13 14	“Лоокуут уонна Ньургуһун”. Күһэҥэй уонна Лоокуут. “Лоокуут уонна Ньургуһун” иккис төгүлэ. “Лоокуут уонна Ньургуһун” үһүс, төрдүс төгүлэ. Түмүктүүр уруок “Лоокуут уонна Ньургуһун”	4	Саҥаны барыы	Саха былыргы кэпсээннэригэр олоҕуран суруллубут 4 төгүллээх, 8 хартыыналаах лирисескэй драма	Оруолларынан ааҕыы, ырытыы	Ааҕыы Стр.172 тылбытын байытабыт, уруһуй Стр.189 ыйытыылар уонна сорудахтар 1-5 эппиэт
15.	Сыллааҕы түмүктүүр уруок	1	Чиҥэтии	Үөрэнээччи билиитин, сатабылын сыаналыыр.	Барбыттиэмэлэринэныйытыктаргахоруй.

Лист корректировки

Дата	Исполнение программы (причины, виды отработки)
18.03.20 – 27.03.20 г.	Досрочные каникулы 19.03.20, 21.03.20 Тема: Н.Г.Золотарев – Якутскай “Маннайгы сааланыы”, Барбыты түмүктээһин. Отработала 11.04.20г
28.03.20 – 04.04.20 г.	Дополнительные выходные Указом Президента РФ
24.02.20 г. 09.03.20 г. 27.04.20г. 01.05.20г. 02.05.20г. 09.05.20г.	Праздничные дни