КОНКУРС.АХЬМАД-ХЬАЖИЙН ДОШ. СОЧИНЕНИЕ НА РОДНОМ ЯЗЫКЕ

                                                       «Шен дахарехь къонахчун коьрта 1алашо ю шен

                                                       къомана, Даймахкана г1уллакх дар. Халкъан а,  

                                          Даймехкан а хьашташ деза ду цунна шен хьаштел а.»

                                                                                                        Ильясов Л.

  Х1ора а вайн дахарехь шен цхьа маь1на долуш а, шен цхьа меттиг йолуш а кхоьллина ву Везачу  Дала.  Х1оранна а йовза еза шен меттиг, х1орамма а шена т1аьхьа дика лар йита еза адамашна. Вайн дахаран маь1на а дац ткъа мелла а алссам дика гулдар? Дикано бен шорбеш буй дикачийн гуо?..

   Вай Кхоьллинчу Везачу Дала стогаллех, доьналлех, собарх  буьззина къонахий бевлла вайн къомана. Уьш вайн массо а заманахь хилла бу. Цундела «Къонахийн мохк» эр дара ас вайн Нохчийчоьнах. Мел халонаш т1ех1иттарх (уьш х1умма а к1езиг ца хиллий хууш ду историн бухе ма кхевддина),  г1иллакхах ца доьхна вайн адамаш. Тахана иштта хила а,  вайн дайн хазачу г1иллакхех масал оьцуш даха а раг1  вайна т1екхаьчна.

  Амма бакъду, бакъволу къонах б1е шарахь цхьаъ бен ца волу олуш а-м хезна суна. Кху сайн сочиненехь ас вийца хьакъ верг а ву-кх кху т1аьхьарчу б1ешеран ТУРПАЛХО!. Х1аъ! Суна хаара хьо кхетар вуй, сан ешархо… Кхин хуьлийла дарий и Кадыров 1абдул-Хьамидан во1 Ахьмад-Хьаьжий бен?!

                        «Къонаха мила ву? И меллалц веха?-

                    Хаьттира ахь соьга, шуьнехь 1аш вай.

                   «Дерриг а дуьне ду къонахчун меха!

                     Х1ара дуьне-м къонахийн  белшаш т1ехь дай!»

                                               А. Сулейманов

  Къонах- иза шен коьрта 1алашо Даймахкана вацар хетачу стеган сийн кодекс ю, аьлла дешна ас. Ткъа ша и дош схьадаллар теллича а, шина орамах кхолладелла  и . Халкъан к1ант бохург нисло и 1илманчашка ладоьг1ча.

Къонах ша дуьненчу воллушехь хуьлуш вац, иза къонахаллин амалшца кхиа везаш ву, халкъо КЪОНАХ ву аьлла харжа везаш а. Махка цхьа бала боьссича, цхьа хало т1ех1оьттича гучубовлу и тайпа къонахий. Цара шайна  х1умма а ца йоьху, уьш халкъа дуьхьа беха… Я х1умма а х1ара дахар ца дезаш а ца ло цара шайн синош д1а… Вайн дуьхьа ло… Вайна юкъахь МАРШО дебийта…

   Нохчийчохь т1аьххьара баьллачу т1амах лаьцна дукха дийцина суна сан дас-нанас. «Лачкъийна», «ягийна», «йохийна», «вайна», «вийна» бохург бен, кхин лерсина хезаш, я лерса  хьостуш  х1умма а ца хилла хезаш оцу къизачу шерашкахь… Делахь а, адам догйовха-м хилла цхьа къонах вериг хиларх. Беккъачу сатийсамех кхане юцар бен, кхин дан дисина х1умма а ца хилла-кх…

  Вайн баккхийчийн до1анаш а, вайн дайн-нанойн саг1а бахьанехь, Дала вайх боккха къинхетам барца, вайн халкъана ТУРПАЛА КЪОНАХ велла Цу Хастам Хиларо… «Т1ом- т1ом бу, цуьнца къинхетам ца бог1у», я «т1амо во1 ца вина, т1амо во1 вийна» !!! Кхин масане ду цу къизаллех лаьцна… Амма т1ом дашца а берзалуш хилла-кх!.. Масла1атечу дашца!.. Масла1ат дан а ма оьшу КЪОНАХ! Шена а, шен доьзална а йовссарех кхерам буй хуъушехь, шен халкъах хуьлуш дерг  бен ца хеташ, юьстах а ца лаьтташ, вайна- шен халкъана – МАШАРЕ дахар хилийта, 1аьржачу боданера вай хьаладаха шен са д1аделла яхь йолу ТУРПАЛХО ву Ахьмад-Хьаьжа Кадыров! Къонахчух дош ала шахьар мел ю к1айн кехат хилча а тоьур дацара цунах лаьцна хастаме дешнаш ала. Говзачу пхьеро шен коьчалх до пхьола санна, тоьл-тоьлла дешнаш луьттуш, ша-кепара кочар юца езара къонахчух дош ала!.. Амма и говзалла соьгахь яц… Бакъду, адамийн деганаш чохь яха юьсур-м ю Ахьмад-Хьаьжин а , и санна болчу кхечу ТУРПАЛХОЙН а ц1ераш. Дала г1азот къобалдойла цуьнан!!!

                       Даймехкан сий динчу къонахийн хьаьттахь,

                       Ахьмад-Хьаьжа хьалхарчу мог1арехь лаьтта.

                       Декхар ду, цуьнан ц1е яьккхинчахь халкъ а,

                     Цуьнан сий-ларам беш, х1олламех латта.

                                                                А. Резванова