Конспект урока "Существительное" (2 класс)

Класс: 2а (рус төркөмө)

Тема: Нимә? Кем?  - сы, - се ялғауҙары

Маҡсат: Уҡыусыларҙың белемен тәрәнәйтеү, һүҙ байлығын арттырыу, фекерләү ҡеүәһен киңәйтеү,бәйләнешле телмәр үҫтереү,балаларҙа эшкә һөйөү, төрлө һөнәр эйәләренең хеҙмәтенә ихтирам тойғоһо тәрбиәләү.

Бурыстар:

1.     Белем биреү: балаларҙың белемен тәрәнәйтеү, һүҙ байлығын арттырыу.

2.     Үҫтереү: фекерләү ҡеүәһен киңәйтеү,бәйләнешле телмәр үҫтереү, телмәр аппаратын үҫтереү.

3.     Тәрбиә биреү: уҡыусыларҙа эшкә һөйөү, төрлө һөнәр эйәләренең хеҙмәтенә ихтирам тойғоһо тәрбиәләү.

Йыһазландырыу: компьютер, электрон таҡта, һүҙлектәр, карточкалар.

Дәрес барышы:

I.                    1. Ойоштороу мәле.

2. Сәләмләү.

- һаумыһығыҙ, балалар!

- һаумы ҡояш, һаумы көн!

Һаумы минең уҡытыусым!

-         Ултырығыҙ!

-         Дәрестең девизы итеп ошо юлдарҙы алайыҡ (хор менән уҡыу)

Слайд 1 -девиз

Бәләкәстән кәрәк һөнәр

Күңелеңә ятырҙай

Һөнәрлеләр тормошта ла,

Үҙҙәрен дә матурлай.

II.                 Төп өлөш.

1.     Артикуляцион күнегеү.

Слайд 2

Әә Өө Үү Ҡҡ Ғғ ҫ Ҙҙ ң Һһ

сы-се             со-сө

ҫы-ҫе             ҫо-ҫө

-         Өндәрҙе ҡабатлайыҡ. Ижектәрҙе әйтәйек.

2.     Дәрескә маҡсат ҡуйыу.

-         Бөгөн беҙҙә сы, се ижектәре ҡунаҡҡа килгән.

3.     Яңы тема өҫтөндә эш.

-         Шиғырҙан өҙөктө  хор менән уҡыу.

Слайд 3

Мин яратҡан бик күп һөнәрҙәр бар-

Уҡытыусы, йырсы, төҙөүсе...

-         Шиғырҙан сы,се ижектәре булған һүҙҙәрҙе табайыҡ.

-         Рус теленә тәржемә итеү.

-         Быларҙы бер һүҙ менән тағы ла нисек әйтеп була?

-         Таҡтаға ҡарайбыҙ. Былар нимә?

Слайд 4

-Был кем?

- Был уҡытыусы.(йырсы, ашнаҡсы,бейеүсе,тегенсе,....)

4.     Инеш әңгәмә.

- Нимә ул  һөнәр?

- Ожеговтың һүҙлегендә һөнәр – билдәле бер эш, шөғөл өлкәһе. –тип әйтелә.(Профессия-это у людей основной род занятий трудовой деятельности)

- Ә кеше тормошонда һөнәр ниндәй роль уйнай?

              5. Текст өҫтөндә эш (90-сы бит, 3-сө күнегеү).

- һүҙлек эше:

Слайд 5.       Ашхана – столовая

                       Ашнаҡсы – повар

                       Әйтәбеҙ – говорим

-         Һүҙҙәрҙе ҡысҡырып, аңлатыу.

-         Уҡытыусының тексты уҡыуы.

-         Был текста нимә тураһында һүҙ бара?

-         Уҡыусылар тесты сылбырлап уҡый, тәржемә итә.

-         Ашхана ҡайҙа бар?

-         Унда кемдәр эшләй?

-         Улар нисәү?

-         Беҙ уларға нимә әйтәбеҙ?

5.     Ял минуты

Күбәләк уянды,

йыуынды, елкенде,

Өйрөлдө, һәм осоп китте.

6.     Ҡағиҙә менән танышыу.

-         Башҡорт телендә һөнәрҙе белдереүсе һүҙҙәр –сы, -се, со ялғауҙары менән яһала: футбол-футболсы,эш-эшсе, ҡорт-ҡортсо.

-         Тимәк, һөнәрҙе белдергән һүҙҙәр исемдәргә- сы, -се ҡушылыу ярҙамында барлыҡҡа килә. Һүҙҙең тамырында нәҙек һуҙынҡы килһә, -се, ҡалын булһа- сы ялғауы ҡушыла.

7.     Дәреслек менән эш.

90-сы бит, 2-се күнегеү.

Дәфтәрҙәрҙә дата яҙыу.

8.     Мәҡәл менән танышыу.

Слайд 6.

Һөнәре бар юғалмаҫ.

-         Мәҡәлде тәржемә итеп, мәғәнәһен аңлатыу.

-         Дөрөҫ, һөнәрле кеше көнөн үҙе күрә, һөнәре булмаһа, ул эшһеҙ була.

-         Ә хәҙер дәрестеү девизын иҫкә төшөрәйек.

-         Девизды уҡыу, тәржемә итеү.

-         Балалар,һеҙ үҫкәс кем булаһығыҙ?

III.               1. Йомғаҡлау.

2. Өй эше биреү.90 сы бит, 2-се күнегеү, эшлап бөтөрөргә.

3. Баһалау.

“Науруз байрамы”

Маҡсат:  Халҡыбыҙҙың йолалары, байрамдары менән таныштырыуҙы дауам итеү. Башҡорт халыҡ уйындарына, шаян йырҙарына ҡарата ҡыҙыҡһыныу һәм һөйөү тойғолары уятыу.

Йыһазландырыу: плакаттар, шарҙар.

Байрам барышы:

Малайҙар: Һаумыһығыҙ ҡыҙҙар!

Ҡыҙҙар: Һаумыһығыҙ, малайҙар!

Малайҙар: Ҡыҙҙар – һауалағы йондоҙҙар!

Ҡыҙҙар: Ә һеҙ, малайҙар, сүплектәге ҡалайҙар!

Малай: Бибеш , Йәнеш, Гөлйемеш ,

             Гөлйемеш шаҙра имеш.

             Гөлйемеш илаҡ имеш.

Ҡыҙ:    Салауат, Салауат

             Ике ботло карауат

             Ике ботло карауаттан

             Килеп төшкән Салауат.

Малай: Гөлсөм, Гөлсөм

             Бында торма, күлгә сум.

Ҡыҙ:    Гәрәй, Гәрәй

            Тау башынан тәгәрәй.

Малай: Хәлисә, Хәлисә,

             Бер самауыр сәй эсә.

             Урынынан саҡ күсә.

Ҡыҙ:    Азат илаҡ, шеш ҡолаҡ,

            Йомарла ла мейескә яҡ.

( Алып барыусы инә. Ҡулында табаҡҡа тултырылған бойҙай ).

Алып барыусы: Ниңә шаулашаһығыҙ, балалар? Ошо үсекләшеүегеҙҙе ҡуйығыҙ әле. Етмәһә бөгөн байрам, улай ярамай.

Балалар: Байрам ?! Ә ниндәй байрам?

Алып барыусы: Науруз байрамы. Ҡояш календары буйынса Яңы йыл башланған көн.

Бала: Апай, ә табаҡта нимә ул?

Алып барыусы: Был – бойҙай, туҡлыҡ, ырыҫ билдәһе. Оҙаҡламай, ҡар иреп бөткәс, ошо бойҙайҙы сәсәләр. Ул өлгөргәс, тарттырып, унан төрлө тәмле ашамлыҡтар бешерәләр.

                                             Науруз йылға баш булыр,

                                             Бойҙай – ашҡа баш булыр.

                                             Бойҙай уңһа, аш булыр,

                                             Уңмаһа, аш таш булыр.

Әбей инә:                          Йылдың башы уң булһын,

                                             Ризығы мул булһын.

                                             Ҡаҙандар ташып торһон,

                                             Бир көндәрҙең һилен.Амин.

Балалар:  Амин!!!

Алып барыусыһы: бөгөн беҙ яҙҙы -  Наурузбикәне ҡаршы алырға йыйылдыҡ. Йәгеҙ әле, ул килгәнсе башҡаларҙы ла ҡотлап, уларға сәләмәтлек теләп, уйнап – бейеп алайыҡ.

Малай:                                 Ас ишеген инәбеҙ. –

                                             Науруз әйтә, -  киләбеҙ.

                                             Хәйер доға ҡылабыҙ.

                                             Аш – һый көтөп торабыҙ.

Ҡыҙ:                                    Ҡыш китте, яҙ килде

                                             Өйрәк менән ҡаҙ килде.

                                             Былбылдан ауаз килде.

                                                 Науруз мөбәрәк булһын!

Малай:                                    Науруз хаҡы биш алтын,

                                                 Бирһәң, яра ике алтын,

                                                 Ҡарама алан – йолан.

                                                 Науруз мөбәрәк булһын!

Ҡыҙ:                                        Науруз әйттек беҙ һеҙгә,

                                                 Хаҡын бирегеҙ беҙгә.

                                                 Йәшегеҙ енһен йөҙгә,

                                                 Малығыҙ артһын көҙгә.

Малай:                                    Ҡыҙҙар, ҡыҙҙар тыңлағыҙ,

                                                 Науруз етте, уйнағыҙ,

                                                 Ҡаҙ, йомортҡа һәм дә май,

                                                 Әҙерләйек беҙ давай,

                                                 Науруз, Науруз!

Ҡар бабай: Һаумыһығыҙ, балалар. Тиҙҙән Наурузбикә килә икән тип ишеттем. Шул дөрөҫмө?

Балалар: эйе, дөрөҫ.

Ҡар бабай: Мин китергә йыйындым, һеҙҙең менән хушлашырға тип килдем. Ҡыш бабай менән Ҡарһылыу киттеләр инде. Наурузбикә бик көслө, дәртле икән. Ҡояш менән һөйләшеп, мине иретәләр генә. Сыҙар хәлем ҡалманы. Эй, арыным. Ирей башланым, ахыры. Наурузбикә лә килеп етер. Мин китәйем әле. Хушығыҙ!

“Айҙар ғынайым” йыры башҡарыла.

Әбей: Ҡар бабай ҙа китте. Балалар, Наурузбикәһеҙ байрам байрам булмаҫ, әйҙәгеҙ, уны саҡырайыҡ.

Балалар: Наурузбикә! Наурузбикә! Наурузбикә!

( музыка аҫтында Шүрәле инә).

Алып барыусы: Абау, һин кем?

Әбей: Әстәғәфирулла тәүбә, был кем тағы?

Шүрәле: Мин – Наурузбикә!

Алып барыусы: Юҡ, һин һис оҡшамағанһың. Наурузбикә матур, зифа, ә һинең башыңда мөгөҙҙәрең бар. Балалар, кем ул?

Балалар: Шүрәле был, шүрәле!

Шүрәле: Наурузбикәне сихырланым да йыраҡҡа йәшерҙем. Яратмайым мин ҡояшты, яҙҙы, ҡоштарҙы.

Әбей: Нисек инде, Шүрәле, беҙгә Наурузбикә кәрәк.

Алып барыусы: Эйе, беҙ уны көтәбеҙ. Сихырыңды ҡайтар кире.

Шүрәле: Ә – һә – һә, сихырҙы кире ҡайтарыу эше бик ауыр ул. Уның өсөн һеҙ минең өс һынауымды үтәргә тейешһегеҙ.

Балалар: Беҙ әҙер.

Шүрәле: Ярай улай булғас. Беренсе һынау – зирәклеккә . Ике йомаҡ әйтәм, ә һеҙ яуабын табығыҙ.

Осоп килә, йөҙөп китә, ваҡыт еткәс, иреп бөтә.(ҡар)

Үкерә лә ҡотора, бөтә ерҙе тултыра.( буран)

Әбей: Үәт , афарин, балалар. Күрәһеңме, Шүрәле, беҙҙең балаларҙың зирәклеген.

Шүрәле: мкенсе һынауым ауыр буласаҡ. Мин һеҙҙең батырлығығыҙҙы һынайым.( арҡан тартышыу)

Алып барыусы: Был һынауыңды ла үтәнек. Шүрәле, малайҙар һынатманы.

Шүрәле: Өсөнсө һынауым бик – бик ауыр. Етеҙлегеҙҙе ҡарайым. Минең менән “Кем өлгөр” тигән уйын уйнарга кәрәк.

Алып барыусы: Йә, Шүрәле, балалар, был һынауыңды ла үтәне. Ебәр инде Наурузбикәне.

Шүрәле: Ярар, балалар бик зирәк булып сыҡтығыҙ. Хәҙер ебәрермен.

Наурузбикә: Ағым һыуҙар кистем мин,

                       Һеҙгә килеп еттем мин.

                       Науруз әйтеп үттем мин.

                       Науруз мөбәрәк булһын!

Ҡәҙерле балалар! Көн менән төн тигеҙләшкән ваҡытта кешеләргә бәхет теләгеҙ, ике ҡулығыҙҙы биреп күрешегеҙ. Бер – берегеҙгә яғымлы булығыҙ. Шул ваҡытта күрмәҫ күҙҙәр күрә башлар, телһеҙҙәрҙең теле асылыр, тәнегеҙгә таҙалыҡ, күңелегеҙгә изгелек хисе тулыр.

Ҡыҙ:           Эй, яҙ ҡыҙы, яҙ ҡыҙы,

                      Хуш киләһең, уҙ инде.

                      Ҡунаҡ булып килер тип,

                      Күптән көттөк беҙ һине.

Әбей: Әйҙәгеҙ, балалар, Наурузбикәнән йылдың нисек килерен юратайыҡ.

Наурузбикә: Яҡшы килер йылыбыҙ,

                        Туҡ булыр һәр көнөбөҙ.

                        Ямғыр яуып, ҡояш сығыр,

                        Емешләнер гөлөбөҙ.

                        Илгә килер именлек,

                        Һау булырҙар уландар.

                        Иген ишелеп уңыр,

                        Ҡуйырырҙар урмандар.

Әбей: Амин, шулай ғына була күрһен инде, балаҡайҙар. Юрағанығыҙ юш килһен. Науруз мөбәрәк булһан!

( «Яҙ килә» йыры башҡарыла).

Алып барыусы: Йәгеҙ әле, уйын уйнап алайыҡ.

                          (« Йәшерәм – йәшерәм» яулығымды уйыны).

Кемдәр һүҙгә оҫта, сығығыҙ майҙанға. Шиғыр һөйләп алайыҡ.

Балалар:                        1)  Көндәр аяҙ, күктән алһыу

                                            Нур һибеп ҡояш көлә

                                            Ергә тама көмөш тамсы,

                                            Һағынып көткән яҙ килә!

                               2)  Әйтегеҙсе ҡайһы ваҡыт

                                       Яҙҙағынан йәмлерәк?

                                       Ҡыш айҙарын да яратам,

                                       Әммә яҙ күңеллерәк.

                            3)   Көндәр йылы, күктән алһыу

                                  Нур һибеп , ҡояш көлә.

                                  Йәйге шатлыҡ, көҙгө байлыҡ

                                  Яҙ менән бергә.

                             4)  Йәмле яҙ нурҙары менән

                                  Селтәрләнә йомшаҡ ҡар.

                                  Епшек ҡар һыуҙары менән

                                  Тулып шаулай шаршылар.

                              5) Науруз байрамында бөгөн

                                  Уйнайбыҙ ҙа йырлайбыҙ

                                  Һәр саҡ шулай уйнап – көлөп

                                  Үтһен бала сағыбыҙ.

Алып барыусы: Ҡәҙерле балалар! Бына шулай беҙ яҙ килеүен шатланып ҡаршы алдыҡ.

Наурузбикә: Донъялар тыны булһын, зәңгәр күкте ҡара болот ҡапламаһын. Үләндәр һәр саҡ йәшел булһын, игендәр мул уңыш бирһен!