Мұнай құрамы,құрылысы, мұнайды өңдеу

• 1 слайд

  
  
  
  
  
  
  Химия пәнінен 11-сыныпқа арналған сабақ
  
  Тақырыбы: Мұнайдың құрамы, қасиеттері. Мұнайды өңдеу
  
  
  Адильханова Ж.Б.
  
  
  
  2020-2021 оқу жылы
  
  
  
  
  
  
  
  

• 2 слайд

  Оқу мақсаттары:
  11.4.2.34 – Қазақстандағы мұнай және табиғи газ кен орындарын карта бойынша анықтау;
  11.4.2.35 – мұнайды өндіру процесін сипаттау және шикі мұнайды айдау процесінің маңыздылығын түсіну;
  11.4.2.36 – мұнайды айдау өнімдерінің қолданылу аймағын білу;
  11.4.2.37 – қазбалы отын қоры шектеулі екенін түсіну.
  Сабақтың мақсаты:
  Мұнайдың құрамын, қасиеттерін және өнімдерінің қолданылу аясын түсінеді. Оқушылардың отын түрлері туралы білімдерін дамыту.
  Бағалау критерийлері:
  Табиғатта кездесетін отын түрлерін біледі.
  Мұнайдың құрамын, қасиеттерін және оны фракциялау процесін біледі.
  Мұнай өнімдерін өңдеуді біледі.
  
  

• 3 слайд

  Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер:
  Интерактивті әдіс, СТО технологиясы, тесттік тапсырмалар.
  
  Күтілетін нәтиже:
  Оқушылар мұнайдың құрамы мен қасиеттері, өнімдері,мұнайды өңдеу әдістерін ажырата біледі және Қазақстандағы мұнай өндірісі туралы мәліметтер жинақтайды.
  

• 4 слайд

  Тақырыбы:
  Мұнайдың құрамы , қасиеттері және мұнайды өңдеу
  

• 5 слайд

• 6 слайд

  «Сен білесің бе?»
  видео ролик көру.
  (Бейнекөрініс көрсетіледі №1)
  
  
  https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/komirsutekterding-tabihi-kozderi?mid=e5ad1b18-9ee4-11e9-a361-1f1ed251dcfe
  https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/komirsutekterding-tabihi-kozderi?mid=e5ad1b18-9ee4-11e9-a361-1f1ed251dcfe
  

• 7 слайд

  
  
  
  - «Мұнайдың құрамы және өнімдері»
  - «Мұнайдың қасиеттері және
  пайдасы мен зияны»
  №1 Тапсырма
  Мәтінмен жұмыс (Постер қорғау):
  

• 8 слайд

  Мұнайдың пайда болуы
  Мұнайды ертеректе "тас майы" деп атаған. Оның болашағы зор екенін болжаған орыс ғалымы-
  М.В.Ломаносов. Мұнай көбінесе теңіз түбінде, соның ішінде жағажайлық шөгінділерде көп кездеседі.Сірә, теңіз өсімдіктері мен жануарлары қалдықтары су түбіне жинақтала беруінен болар деген болжам бар .
  

• 9 слайд

  Физикалық қасиеті
  Өзіне тән иісі бар, қара қоңыр түсті,май тәріздес , қоймалжың сұйық зат
  Тез жанғыш
  Органикалық еріткіштерде ериді
  Суда ерімейді және одан жеңіл.
  
  

• 10 слайд

  Мұнай б.э.б алты мың жыл бұрын пайда болған.Тек ХХ ғ бастап шикізат ретінде отынға , органикалық қосылыстарға пайдаланыла бастады.
  Мұнайдың негізгі бөлігі(85%-) отын ретінде тек 15% химия өнеркәсібіне қолданады.
  

• 11 слайд

  Мұнай
  Көмірсутектер:
  алкан, алкен, алкин, циклоалкан, арендер.
  Оттекті қосылыстар: нафтенді,
  қышқылдар,
  фенолдар.
  Күкіртті қосылыстары:
  алкил-сульфиді, меркаптан.
  Бейорганикалық қосылыстар:
  кремнезём, алюминий, әктас,темір оксидіжәне марганц
  Азотты қосылыстар.
  

• 12 слайд

  Мұнайдың химиялық құрамы:
  Сутек
  (11-14%)
  күкірт (0,1-5%)
  Оттек, азот
  және т.б элементтер
  Көмірсутектер
  (79-88%)
  

• 13 слайд

  Мұнайдың қоры
  Орталық Шығыс Европа (8%)
  Африка (7%)
  Батыс Европа (2%)
  Америка (15%)
  Орталық шығыс елдеріне (64%)
  

• 14 слайд

  Мұнай өнімдері:
  Газ (tқайнау 600С)
  бензин (tқайнау 60-2000С)
  лигроин (tқайнау 150-2500С)
  керосин (tқайнау 180-3000С)
  газойль-соляр майы (tқайнау 250-4500С)
  қалдығы қара қою, тұтқыр сұйық –
  мазут болады. (5000С)
  

• 15 слайд

  Мұнай өнімдерінің қолданылуы
  Мұнай
  Резина, краска, лак, еріткіштер
  Отын, май, жанар май
  Косметика, жуғыш заттар
  Тамақ өнеркәсібі
  Улы заттар
  Дәрі-дәрмек
  Қопарғыш заттар
  Жолды өңдеуге
  

• 16 слайд

  Мұнайды өңдеу
  термиялық крекинг
  катализдік крекинг
  риформинг
  гидрокрекинг
  Басқада процестер
  

• 17 слайд

  Мұнайдың пайдасы
  Химия мен мұнай-химия өнеркәсіптерінің қарқынды дамуына байланысты мұнайға деген сұраныс жанар-жағар майлар үшін ғана емес, синтетикалық каучук, синтетикалық талшықтар, пластмасса, жуу құралдарын, бояғыштар т.б. өндіру шикізат көздері үшін өсуде. Осыларды шығаруға бастапқы заттар ретінде көп қолданылатындар:
  парафиндік көміртектер – метан, этан, пропан, бутан, пентан, гексан,  циклогексан; ароматты көміртектер – этилен, пропилен, бутадиен; ацетилен.
  

• 18 слайд

  Мұнайдың зияны
  
  
  Топырақтың мұнаймен ластануына автокөліктерден,мұнай өндеуші, мұнай химиялық кәсіпорнының жұмысы,   мұнайдың суға төгілуі апаттарынан мұнай сақтаушы және мұнай айдау  зауыттарынан  ауаның ластануы т.б. тәрізді себептері топырақ құрамының өзгеруіне әкеп соғады және өсімдіктер әлеміне әсер етіп онымен қоректенетін жануарлар әлеміне,жануарлармен қоректететін адамзат әлеміне кесапатымен келеді..
  

• 19 слайд

  Қазақстан Республикасы – мұнайға бай
  елдердің бірі.
  
  Атырау
  Қызылорда
  Маңғыстау
  Ақтөбе
  Мұнай
  өндіріледі
  

• 20 слайд

  
  Қазақстандағы мұнай өнеркәсібінің даму тарихы туралы деректі фильмін көру.
  (Бейнекөрініс көрсетіледі №2)
  
  https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/munajdy-onerkasipte-ongdeu?mid=%info%
  

• 21 слайд

  №1 тәжірибе
  
  Тәжірибені орындау тәртібі:
  Ыдыстағы судың үстіне мұнайдың немесе машина майының аздаған мөлшерін құямыз.
  Ыдысты шайқап, оны жарыққа немесе күннің көзіне қаратып көреміз. Шамалы уақытқа қоя тұрамыз.
  
  Тәжірибе қорытындысы: мұнай судың бетіне пленка түзеді, бірақ оны қатты шайқау нәтижесінде ауыр көмірсутектер түбіне шөгіп, мұнайлы эмульсия түзіледі.
  

• 22 слайд

  №2 тәжірибе
  
  Тәжірибені орындау тәртібі:
  
  Құс қауырсынын ыдыстағы мұнайға немесе машина майына батырамыз. Судың, еріткіштің көмегімен қауырсынды тазалаймыз.
  
  Тәжірибе қорытындысы: судың көмегімен тазармайды, ал еріткіштің көмегімен сүрту арқылы біз ойлаған мақсатымызға жете алмай қауырсынның құрылымына зиян келтірдік.
  
  
  

• 23 слайд

  Қаныққан көмірсутектердің масштабты және шарөзекті модельдерін жасау
  №2 Тапсырма
  Жұптық жұмыс
  

• 24 слайд

  
  
  Есеп шығара білесіз бе?
  
  39 г бензолды хлорлағанда хлорбензол алынады, түзілген заттың мөлшері қандай?
  
  №3 Тапсырма
  Жеке жұмыс
  

• 25 слайд

  Сәйкестендіру тесті
  
  

• 26 слайд

  Альтернативті тест
  
  • Өнеркәсіптік крекинг әдісі орыс ғалымы
  В. Г. Шухов ұсынды.
  • Мұнай суда ерімейді
  • Ректификациялық бағананы биіктігі 35 м. дей болады.
  • Бензинді ароматтау үрдісін кокстеу деп атайды
  • Бензиннің қопарылыс түрінде жануы тотығу деп те аталады.
  • Машиналарды тез оталдыру үшін газды бензинді кәдімгі бензинге араластырады.
  

• 27 слайд

  Рефлексия
  Оқушының аты-жөні:
  Сыныбы:
  
  
   
   
   
   
   
   
  
  

• 28 слайд

  Үйге тапсырма:
  
  Мұнай туралы реферат жазу.
  
  

• 29 слайд