Макъ в, хьэрф В, в-хэр

Темэр: Макъ, хьэрф В, в.

39-нэ урок (нап. 64-нэ)

Мурадыр:  макъ  [жь]-р, хьэрфхэу Жь, жь –хэр  егъэбыдылIэн; макъыщIэ [в]-р ягъэIуфу, псалъэм щиубыд щIыпIэр къахутэфу, макъ [в]-р пычыгъуэм, псалъэхэм, псалъэухам хэту щапхъэ къахьыфу егъэсэн; хьэрф Вв –хэр зыхэт пычыгъуэхэм, псалъэхэм къеджэфу егъэсэн, гъэхуауэ псалъэу, псэлъэмакъ ныбжьэгъухэм, егъэджаIуэм даIыгъыфу егъэсэн, я зэхэщIыкIым, щIэныгъэм хэгъэхъуэн,    я еджэкIэр егъэфIэкIуэн.

            Сыт хуэдэ лэжьыгъэми пщIэ хуащIу есэнымкIэ гъэсэныгъэ лэжьыгъэ ядегъэкIуэкIын.

Урокым ехьэлIапхъэр. В в  – хьэрфхэр, ар зи цIэм хэт предметхэр е абыхэм я сурэтхэр, пычыгъуэ таблицэр, хьэрф зэпыупщIахэр, губгъуэ лэжьыгъэм теухуа сурэт гъэлъэгъуэныгъэр, компьютеркIэ ебгъэлъагъу хъунущ губгъуэр зэравэр, гъавэм зэрелэжьыр,  къуажэхьхэр, псынщIэрыпсалъэхэр.

Урокыр зэрекIуэкIынур.

I. Зэджар  къэпщытэжын:

1.    Доскам тет е компьютеркIэ ялъагъу сурэтхэм къарыщ предметхэм  я фIэщыгъэцIэхэр хьэрф зэпыупщIахэмкIэ зэхегъэувэн

Бжьэ, бжьо, мажьэ, жьауэ, ужьэ, бжэ, жьынду

Мы псалъэхэм сабийхэр къегъэджэн, фонетикэ и лъэныкъуэкIэ егъэлэжьын.

2.    Тхылъым ит псалъэхэм, псалъэухахэм  къегъэджэн. А псалъэхэм къагъэлъагъуэм теухуауэ ящIэр къегъэIуэтэн. Псалъэ зытIум, зы псалъэухам я схемэ егъэщIын.

- гъэм и зэман къэзыгъэлъагъуэ псалъэм;

- хуэм, щхьэхынэ къызэрыкI псалъэм;

- шхын зэрагъэIэфI хадэхэкIхэр;

- икъукIэ, егъэлеяу, мыщхьэхыу къызэрыкI псалъэм;

- псэущхьэхэм я цIэ;

- бжьом и щытыкIэр къыщыгъэлъэгъуа псалъэухам;

- Бжьор щыпсэур къызыхэщ псалъэухам;

-Дадэ щылажьэр къыбжезыIэ псалъэухам;

- Бжьэхэм лэжьэн зэрафIэфIыр къызыхэщ псалъэухахэм.

- мыхьэнитI-щы къызэрыкI псалъэхэм.

3.    ПсынщIэрыпсалъэм къегъэджэн

Пыжь пызу пыту иту щыту жыг,

Пыжь пызу пыту иту щыту жыг

4.    АфIэунэ Лиуан и «Жьынду» усэм щыщ сатырхэм къегъэджэн.

Жьын-жьын-жьын,  Жьын-жьынду,

Пэ сыринэ,   Дамэду

5.    Ди мэлыжьу Iэсэр сыту мэл сэбэп,

     Щабэрэ хужьыбзэу абы цы Iу…  тетщ.

II. ТемэщIэм елэжьын.

1.    Макъ [в].

а) Сыт хуэдэ цы мэлым тетыр? (Iув)

Сыт хуэдэ макъ мы псалъэр зэриухыр? (в)

Сыт мы усэ цIыкIум  макъ [в]-р хьэрфкIэ къыщIэмыгъэлъэгъуар? (дджакъыми).

 [В] макъыр къызэрагъэлъагъуэ хьэрфыр зыцIыхухэм къэвгъэлъагъуэт. ЗымыцIыхухэр феплъ, фи хьэрф зэпыупщIахэм къыхэвгъуати къэвгъэлъагъуэ.

Мэлым теухуа усэ цIыкIум хьэрфыр хэвгъэувэж.

б) АфIэунэ Лиуан и «Шофер»  усэ вввв – макъыр хэгъэувауэ  сабийхэр  гъэджэгун. Вввв – макъыр щагъэIукIэ, хьэрфыр къегъэIэтын.

Машинэм дису дожьэ, гъуэгум тетхэм зыкъыдогъащIэ.

ПIи-пIи-пIипI! ПIи-пIи-пIипI! Ввввввввввввв. ТекI си гъуэгум , МутIэлиб! ПIи-пIи-пIипI! ПIи-пIи-пIипI! Ввввввввввввв.

Уэри, МIутIэ, уэри, ШутIэ, Фымыбэлэрыгъ.                        Ввввввввввввв. Сэ иджыри Си маршынэ рулыр ФIыуэ схуэмыIыгъ Ввввввввввввв.

в) Макъым и къэхъукIэм кIэлъыгъэплъын. Фонетикэ и лъэныкъуэкIэ егъэлэжьын.  Макъыр сыт хуэдэми, апхуэдэу щIегупсысым и щхьэусыгъуэри, ар удзыфэ линием щIитын хуейри сабийхэм жегъэIэн.

2.    Хьэрфым елэжьын.

а) Пычыгъуэ таблицэмкIэ гъэлэжьэн

б) Сытым ещхь мы хьэрфыр?

в) Вв-хьэрфхэр хэту пычыгъуэхэр, псалъэхэр хьэрф зэпыупщIахэмкIэ зэхегъэлъхьэн. Хьэрфхэр пластилиным къыхегъэщIыкIын.

г) ПсынщIэрыпсалъэм хэт макъыщIэр зыхэт псалъэхэр кърегъэIуэн, абы фонетикэ и лъэныкъуэкIэ егъэлэжьын.

Iэмин IэпслъэпсыщIэ Iэрыхьащ,

Iэмин IэпслъэпсыщIэ IэщIыхьащ.

д)  В-р ягъусэмэ пычыгъуэ зэIухаи зэхуэщIаи къагъэхъу.                                                                                            

                                  э                                                                       и                                                        

       в                         ы                                              в                      е                           в                                                  о         

                                  а                                                                       у

3. ТхылъымкIэ гъэлэжьэн.

1.  Псалъэ къэс къегъэджэн. Абыхэм къарыкIыр къазэрыгурыIуэр жегъэIэн, егъэджакIуэм сабийхэм ныжамыIэсэр дищIыгъужын. Фонетикэ и лъэныкъуэкIэ зэпкърегъэхын. Псалъэхэр зэрыт зэманым, щхьэм гу лъегъэтэн (я ныбжь, яIэ щIэныгъэ елъытауэ къазэрыгурыIуэкIэ), псалъэхэм языныкъуэхэр хьэрфышхуэкIэ щIэтхам и щхьэусыгъуэр жегъэIэн. И –р щымакъзешэмрэ щыдифтонгымрэ,  у-м и ужькIэ [ы] макъ зэрыщызэхэтхыр, ауэ зэи зэрыдмытхыр ягу къэгъэкIыжын, слияниехэр псалъэхэм къахегъэщхьэхукIын.

2. Сурэт гъэлъэгъуэныгъэ къызэгъэпэщамкIэ сабийхэр губгъуэ лэжьыгъэхэм щыгъуазэ щIын.  Тхылъым ит сурэтым къигъэлъагъуэр гъэм и сыт хуэдэ зэманми сабийхэр гъэгупсысуэ къегъэхутэн.

3. «Вэн-сэн» текстым къегъэджэн.

Жылэ гъатхэми, бжьыхьэми трасэр. Бжьыхьэм трасэ гуэдзым бжьыхьэсэкIэ доджэ. Бжьыхьэм къыхэкIа гуэдз удзыпэ цIыкIухэр щIымахуэм  уэс щIагъым щIэтщ, щIыIэм щимысу, дыгъэ тепсэмэ, уэс щIэткIукIым и псым «ефаурэ» жылэ цIыкIу къикIыкIар хохъуэ. Гъатхэ дыгъэмрэ гъэмахуэ дыгъэ гуащIэмрэ ягъэхъупэри гуэдз щхьэмыж пIащэ хъуауэ гъэмахуэм Iуахыж.

   Губгъуэ лэжьыгъэ гугъум елэжь я къуажэгъу, я цIыхугъэ, я благъэхэм сабийхэр тегъэпсэлъыхьын. Абыхэм къагъэкIхэм, абы лэжьыгъэ ирахьэлIэхэм теухуауэ ящIэр сабийхэм къегъэIуэтэжын.

4. Лэжьыгъэм, гуащIэдэкIым теухуа псалъэжьхэр ягу къэгъэкIыжын.

III. ТемэщIэр егъэбыдылIэн.

1.Къуажэхьхэр:

Тыру щыIэм я нэхъ фIыцIэ, ФIыцIэу щыIэм я дамыгъэ.  (вынд).

Лыду щыIэм я нэхъ куэд, Куэду щыIэм я нэхъыбэ. (вагъуэ).

                                                  Бжьакъуэ къуагуэ, джэмыдэжь,

                                                  Гъатхэ вэгъуэм лэжьакIуэжь. (вы).

(Пасэ зэманым, трактор къыщамыгупсысам щыгъуэ выр пхъэIэщэм щIащIэти иривэрт).

2. ПсынщIэрыпсалъэхэр:

Вакъэ Iув, вакъэ выгу.

ЦIывыр вагъэм къыхэмыкI, цIывым гъавэ къимыгъэкI.

3. УпщIэхэр:

- Гъавэхэр псалъэм хыхьэ къэкIыгъэхэр къевбжэкI.

- Пхъэщхьэмыщхьэ, хадэхэкIхэр сыт хуэдэ?

- Сыт хуэдэ къэкIыгъэхэм щхьэкIэ жаIэрэ: хащIэ, хасэ, трасэ, ягъэтыс? (кIэртIоф, балыджэ, гуэдз, ху, нартыху, балией, псей).

III. Яджар къызэщIэкъуэжын:

- Сыт хуэдэ макъыщIэ нобэ зи гугъу тщIар?

- Ар хэту сыт хуэдэ псалъэхэм дыкъеджа? Абыхэм ятеухуауэ сыт щIэуэ къэфщIа?

Краткое описание документа:

МакъыщIэ [в]-р ягъэIуфу, псалъэм щиубыд щIыпIэр къахутэфу, макъ [в]-р пычыгъуэм, псалъэхэм, псалъэухам хэту щапхъэ къахьыфу егъэсэн; хьэрф Вв –хэр зыхэт пычыгъуэхэм, псалъэхэм къеджэфу егъэсэн, гъэхуауэ псалъэу, псэлъэмакъ ныбжьэгъухэм, егъэджаIуэм даIыгъыфу егъэсэн, я зэхэщIыкIым, щIэныгъэм хэгъэхъуэн,я еджэкIэр егъэфIэкIуэн. Сыт хуэдэ лэжьыгъэми пщIэ хуащIу есэнымкIэ гъэсэныгъэ лэжьыгъэ ядегъэкIуэкIын. Урокым ехьэлIапхъэр. В в– хьэрфхэр, ар зи цIэм хэт предметхэр е абыхэм я сурэтхэр, пычыгъуэ таблицэр, хьэрф зэпыупщIахэр, губгъуэ лэжьыгъэм теухуа сурэт гъэлъэгъуэныгъэр, компьютеркIэ ебгъэлъагъу хъунущ губгъуэр зэравэр, гъавэм зэрелэжьыр, къуажэхьхэр, псынщIэрыпсалъэхэр.