Мазмұны
Кіріспе
...................................................................................................
1-бет
Зерттеу бөлімі
І. Эпопеяда көрініс тапқан Абайдың арнау өлеңдері
........................ 2-бет
ІІ. Мұң-шер өлеңдерімен астасқан оқиға желілері ............................
10-бет
ІІІ. Абай аудармалары және эпопея иірімдері ...................................
14-бет
Қорытынды
..........................................................................................
17-бет
Пайдаланылған әдебиеттер ................................................................
18-бет
Жоспар.
І.Кіріспе
ІІ.Негізгі бөлім
1. Эпопеяда көрініс тапқан Абайдың арнау өлеңдері
2. Мұң-шер өлеңдерімен астасқан оқиға желілері
3. Абай аудармалары және эпопея иірімдері
ІІІ.Қорытынды
Абстракт
Зерттеу мақсаты: М.Әуезовтің «Абай жолы» роман – эпопеясындағы кейбір
оқиғалар желісіне арқау болған Абай өлеңдерін тақырыптарға топтастыра отырып
Әуезов -Абай шығармашылығындағы сабақтастықты таныту.
Болжамы:
Абай өлеңдерінің эпопеяда көрініс табуы, оқиғаларға желі болып тартылуы кейбір
зерттеу еңбектерінде жалпылама айтылып өтіледі. Бірқатар ғалымдар (С.Қирабаев,
Р.Нұрғалиев, Р.Бердібаев т.б.) Абай шығармаларының туу, жарыққа шығу тарихын
зерделетудегі эпопеяның маңызын жоғары бағалай отырып, туындының жеке адам
өміріне қатысты эпизодтарды қуалап кетпегенін, керісінше тұтас бір халықтың
жарты ғасырлық тарихын бағамдағанына баса көңіл бөлген. Біз де осы ыңғайда
эпопеядағы Абай өлеңдерінің әлеуметтік негізін айқындауға жұмыстандық.
Зерттеу кезеңдері: Тақырыпты зерттеу барысында эпопеяның жалпы мазмұнымен
танысу, эпопеяға алтын арқау болып тартылған Абай өлеңдерін жинақтау, фактілік
материалдар жинақтау, оны түпнұсқамен (Абай шығармаларымен) салыстыру, эпопеяда
қамтылған өлеңдерді тақырыптарға топтастыру, зерттеуші ғалымдар еңбегін оқу, ой
түю және ғылыми жобаны жазып аяқтау жұмыстары атқарылды. Оқушының жас
ерекшелігіне сай 8-сыныпта Абайдың Әбдірахманға арналған өлеңдерін өту
барысында эпопея оқиғаларымен салыстыру бағытында берілген қосымша ізденіс
жұмысы толықтырылып, зерттеу нысанын сатылай ұлғайта отырып жазылды.
Зерттеу әдістемесі: ғылыми жобаны жазу барысында зерттеуші, сыншы
ғалымдардың әр жылдарда жазылған еңбектері, М.Әуезов жазған Абайдың өмірбаяны
басшылыққа алынды. Эпопеядағы баяндаулар мен Абай өлеңдерінің байланысын
анықтауда салыстырмалы метод, сипаттама методы қолданылды.
Зерттеу жаңалығы: Эпопеядағы біралуан оқиғалар желісіне арқау болған
Абай өлеңдері тақырыптарға топтастырылып, арнау өлеңдер, мұң-шер өлеңдері және
кейбір аударма өлеңдері жекелей талданды.
Жұмыс нәтижесі және қорытындысы: Шығармашылық адамы бейнесін көркем шығармада
сомдай отырып оның шығармаларына тоқталмай өту мүмкін емес. Ал оның
шығармаларын оқиға желісімен шебер жымдастырып, сол көркем туындыны жасаушының
өмір сүрген кезеңінің сипатын оның туындыларымен астастыра суреттеу Абай-Мұхтар
байланысын анықтайды. Ілияс Омаровта айтсақ, Абай өз шығармаларында халық
өміріне терең бойласа, Әуезов өз эпопеясында Абай шығармаларының мәнін терең
бойлай танытқан..
Қорытындыны практикада қолдану салалары: Фактілік материалдарды мектеп
бағдарламасында Абай шығармаларын, Мұхтар шығармаларын өту барысында қосымша
материал ретінде қолдануға болады.
С.Мұқанов атындағы орта мектептің 10-сынып оқушысы
Мерекеева Зүлфияның «Поэзия арқауы (М.Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы
кейбір оқиғалар желісіне арқау болған Абай өлеңдері)» тақырыбындағы ғылыми
жұмысына
П І К І Р
Мерекеева
Зүлфияның «Поэзия арқауы» атты іздену жұмысы М.Әуезовтің «Абай жолы»
роман-эпопеясындағы кейбір оқиғалар желісіне арқау болған Абай өлеңдерінің
көтерген жүгін бағамдауға арналған. Бірде эпопеяда орын алған ақын өлеңдерінің
түпнұсқасын Әуезов баяндауларымен салыстыра отырып, бірде эпизодта сөз болған
ақын өлеңдерінің туу тарихын зерделей отырып, ақын Абай мен М.Әуезов
шығармашылығындағы сабақтастықты ашуға талпынған және оны өз мүмкіндігінше
біршама сәтті орайластыра отырып алып шыққан. Оқушы эпопеяда Абай өлеңдері
110 рет кездесетінін ғылыми деректерге сүйеніп анықтай отырып, өзі топтастырған
тақырыптар аясындағы өлеңдердің эпопеядағы ролін салмақтайды.
Әрине, шағын зерттеу жұмысында эпопеядағы Абай өлеңдерін
түгел қамту мүмкін емес. Сондықтан абайтану мен мұхтартануға қосқан оқушының
тамшыдай ғана үлесін оның болашақ үлкен зерттеулерінің басы болсын деп тілейік.
Жалпы зерттеу жұмысы жүйелі, тарауларға жіктеліп, ғылыми жоба
талаптарына сай жазылған. Зерттеуші ғалымдар пікіріне сілтеме
жасай отырып жазылған бұл жұмыстан оқушының ғылыми стильге төселіп қалғаны,
өз ойын анық, жеткілікті дәрежеде дәлелдей алатын жас ғалым ретінде қалыптаса
бастағаны байқалады.
Филология ғылымының кандидаты
Облыстық «Өрлеу біліктілікті
арттыру»
институтының
тренері: А.С.Тажгалиева
Жетекші:
Ж.Битекенова
С.Мұқанов атындағы орта мекткптің 10-сынып оқушысы
Мерекеева Зүлфияның «Поэзия арқауы (М.Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы
кейбір оқиғалар желісіне арқау болған Абай өлеңдері)» тақырыбындағы ғылыми
жұмысына
П І К І Р
Мерекеева
Зүлфияның «Поэзия арқауы»атты іздену жұмысы М.Әуезовтің «Абай жолы»
роман-эпопеясындағы кейбір оқиғалар желісіне арқау болған Абай өлеңдерінің
көтерген жүгін бағамдауға арналған. Бірде эпопеяда орын алған ақын өлеңдерінің
түпнұсқасын Әуезов баяндауларымен салыстыра отырып, бірде эпизодта сөз болған ақын
өлеңдерінің туу тарихын зерделей отырып, ақын Абай мен М.Әуезов
шығармашылығындағы сабақтастықты ашуға талпынған және оны өз мүмкіндігінше
біршама сәтті орайластыра отырып алып шыққан. Оқушы эпопеяда Абай өлеңдері
110 рет кездесетінін ғылыми деректерге сүйеніп анықтай отырып, өзі топтастырған
тақырыптар аясындағы өлеңдердің эпопеядағы ролін салмақтайды.
Әрине, шағын зерттеу жұмысында эпопеядағы Абай өлеңдерін
түгел қамту мүмкін емес. Сондықтан абайтануға қосқан оқушының тамшыдай ғана
үлесін оның болашақ үлкен зерттеулерінің басы болсын деп тілейік.
Жалпы зерттеу жұмысы жүйелі, тарауларға жіктеліп, ғылыми жоба
талаптарына сай жазылған. Зерттеуші ғалымдар пікіріне сілтеме жасай отырып
жазылған бұл жұмыстан оқушыныңөз ойын анық, жеткілікті дәрежеде дәлелдей алатын
жас ғалым ретінде қалыптаса бастағаны байқалады.
Мектеп директоры: К.Суинова
Жетекші: Ж.Битекенова
М.Әуезов 20 томдық шығармалар жинағы.
4-том, Алматы, 1979 ж.
2-кітап
|
Абай өлеңдері
|
Абай өлеңдерімен сабақтас эпопея тараулары
|
|
«Жарқ етпес қара
көңілім не қылса да» - 108 -бет
|
«Тайғақта» - 22,
41 -бет
«Еңісте» - 175,
288- бет
|
|
«Көзімнің
қарасы» -
135- бет
|
«Тайғақта» - 45
-бет
|
|
«Қақтаған ақ
күмістей кең маңдайлы» - 20 -бет
|
«Тайғақта» - 45-
бет
|
|
«Құлақтан кіріп
бойды алар» - 220 -бет
|
«Жайлауда» -
89-бет
|
|
«Қызыл балақ қыранның...»
- 195- бет
|
«Еңісте» - 195-
бет
|
|
«Ғашықтың тілі –
тілсіз тіл» - 161- бет
|
«Оқапта» - 225
-бет
«Биікте» - 401-
бет
|
|
«Қансонарда
бүркітші шығады аңға» - 18- бет
|
«Оқапта» - 249-
бет
|
|
«Болыс болдым,
мінеки» -
76-бет
|
«Тарауда» - 357
-бет
|
|
«Бір сұлу қыз
тұрыпты хан қолында» - 200- бет
|
«Тарауда» - 383-
бет
(Салиқа қыз
дауы)
|
|
«Жасымда ғылым
бар деп ескермедім» - 22- бет
|
«Тарауда» - 397-
бет
|
|
«Амал жоқ
қайттым білдірмей» (Абай, 2-том
14- бет)
|
«Биікте» - 408,
426 -бет
|
|
«Қалың елім,
қазағым, қайран жұртым» - 28 -бет
|
Эпилог – 428-
бет
|
|
«Қараша,
желтоқсан мен сол бір екі ай»
|
Эпилог-429- бет
|
|
«Өлең – сөздің
патшасы, сөз
сарасы» - 63-
бет
|
Эпилог – 429- бет
|
|
«Көжекбайға» -
61 -бет
|
Эпилог – 430- бет
|
|
«Тәңірі қосқан
жар едің сен» (Абай, 2-том – 25- бет)
|
Эпилог – 432- бет
|
М.Әуезов 20 томдық шығармалар жинағы, 5-том.
Алматы, 1980.
3-кітап
|
р/с
|
Абай өлеңдері
|
Эпопея тараулары
|
|
1
|
«Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат»
|
«Абай аға» - 68- бет
|
|
2
|
«Қараша желтоқсан мен сол бір екі ай» - 69- бет
|
«Кен жолында» -
86-89- бет
|
|
3
|
«Вадим» - 88- бет
(Абай ,2 -том)
|
«Кек жолында» -
120 -бет
|
|
4
|
«Жасымда ғылым бар деп ескермедім»
|
«Қарашығын» - 150 -бет
«Өкініште» - 188- бет
|
|
5
|
«Тәңірі қосқан жар едің сен» -25- бет
(Абай, 2-том )
|
«Өкініште» - 198- бет
«Қақтығыста» - 306- бет
|
|
6
|
«Айттым сәлем, Қаламқас» - 101- бет
|
«Өкініште» - 219- бет
|
|
7
|
«Алыстан сермеп» -
85- бет
|
|
8
|
«Көзімнің қарасы» -
135- бет
|
|
9
|
«Ажының жақсы ақ қызы едім» - 156 -бет
|
«Қоршауда» - 329- бет
|
|
10
|
«Қарақатынға» -
110- бет
|
М.Әуезов 20 томдық шығармалар жинағы, 6-том.
Алматы, 1980
4-кітап
|
р/с
|
Абай өлеңдері
|
Эпопея тараулары
|
|
1
|
«Құранды молда теріс оқыр» - 130- бет
|
«Түн-түнекте» -
87- бет
|
|
2
|
«Әсемпаз болма әрнеге» -
162- бет
|
«Қапада» - 175 -бет
|
|
3
|
Антпенен тарқайды – 157- бет
|
«Қапада» - 177- бет
|
|
4
|
«Қайтсе жеңіл болады жұрт билемек» - 37- бет, 2-том
|
«Қапада» - 177- бет
|
|
5
|
«Я, құдай, бере гөр» - 164- бет
|
«Қапада» -
180-220- бет
|
|
6
|
«Алланың рахматын» - 167- бет
|
|
7
|
«Жиырма жеті жасында» -
182-бет
|
|
8
|
«Біреудің кісісі өлсе,
қаралы ол» - 66- бет
|
«Қастықта» -
264- бет
|
|
9
|
«Көжекбайға» - 61- бет
|
«Қастықта» -
273 -бет
|
|
10
|
«Жылағанды тоқтатып» -
188- бет
|
«Қастықта» -
295- бет
|
|
11
|
«Малға достың мұңы жоқ малдан басқа» - 198- бет
|
«Шайқаста» -
310 -бет
|
|
12
|
«Көлеңке басын ұзартып» -
240- бет
|
«Шайқаста» -
323- бет
|
|
13
|
«Өлсем, орным қара жер,
сыз болмай ма» - 226-Кей бет
|
«Шайқаста» -
326- бет
«Эпилог» - 444- бет
|
|
14
|
«Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы» - 63- бет
|
«Шайқаста» -
330- бет
|
|
15
|
«Есек пен бұлбұл» - 2-том,
65- бет
|
«Шайқаста» -
355- бет
|
«Қараша, желтоқсан мен сол бір екі ай» өлеңі
мазмұнын эпопеяның 3-кітабының «Кек жолында» тарауымен салыстыру
|
р\с
|
Абай өлеңі
|
Эпопеядан үзінді
|
|
1
|
«Ерте барсам жерімді жеп қоям деп,
Ықтырмамен күзеуде отырар бай» [1,69]
|
«Ауыл сырты тозған, сары жұрт болса да бай ауыл
қарашаның қатты суық желіне жонын төсеп, күзекті тақырлап жеп бітіргенше
көшпей, тыртысып отыр». [7,80]
|
|
2
|
«Ық жағынан сол үйдің ұзап кетпес
Үйген жүктің күн жағын орын қылып».
|
«Бай үйінің сыртын жағалап, жүк жиылған күнес жақта
ақырын күбірлеп ойнайды». [7,84]
|
|
3
|
«Үй жылы, киіз тұтқан айналасы»
|
«...бай – бәйбішенің бұл күнде күзекте
тігіп отырған үйі де жылы екен. Айнала қалың киіз, текемет, кілем тұтылған».
[7,81]
|
|
4
|
«Кедейдің өзі жүрер малды бағып,
Отыруға отын жоқ үзбей жағып...».
|
«Ыстық істеп ішерлік отын табар да жан
жоқ. Иса болса, ымыртта бір – ақ келеді. Ауру келінді отынға жіберуге кемпір
аяйды». [7,85]
|
|
5
|
«Қара қидан орта қап ұрыспай берсе,
О да қылған кедейге үлкен сыйы».
|
«...отыншының шұбар кемпіріне ғана орта
қап қиды зорға өлшетіп берді. «Ал осыған ырза бол!» деп, Қаражан кейін қайта
берді. [7,86]
|
|
6
|
«Бай үйіне кіре алмас тұра ұмтылып,
Бала шықса асынан үзіп-жұлып».
|
«...дабырлап жүрген ұсақ балалар сықылығы естіліп
еді. Жыртық киім киген, үрпиіп тоңған жүздері бар үш-төрт кішкене бала
есіктен басбағып, оты маздап тұрған үлкен үйге сығалайды. Жылы жерге
жақындауға батылы да жоқ. Қызыға, телміре қарасады». [7,86]
|
|
7
|
«Әкесі мен шешесі баланы аңдыр,
Ол да өзіңдей ит болсын, азғыр, азғыр.
Асын жөндеп іше алмай қысылады
Құрбысынан ұялып өңкей жалбыр».
|
«...Қаражан бір жілік түсіртіп, сырлы
тостағанға салып, сол баласына ұстатты. Қолына кездік беріп, сыбырлай
бұйырып, ақыл айтып жатыр.
- Үйде отырып же! Далаға шықсаң, ана
кедейдің өңшең сүмелек баласы қолыңнан алып қояды, жалынып сұрап... Шықпа,
қасымда отырып же! – деп қақылдап отыр. Шөпіш бала кетейін десе, кете алмай,
құрбыларынан ұялып, жалтақ-жалтақ етіп, асын да жей алмай алаңдап қояды».
[7,87]
|
Атырау
облысы Құрманғазы ауданы
С.мұқанов
атындағы орта мектебі
Мерекеева Зульфия
Атырау облысы Құрманғазы ауданы
С.Мұқанов атындағы орта мектебінің
10-сынып оқушысы
ПОЗИЯ АРҚАУЫ
(М.Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы
кейбір оқиғалар желісіне
арқау болған Абай өлеңдері)
Бағыты: Қазақстанның тарихи ескерткіштері
және болашақ дамуы бар саяхат
бағыттары
Секциясы: әдебиет
Жетекші: Қазақ
тілі мен әдебиеті
пәнінің
мұғалімі Битекенова Жанаргуль
2015 жыл
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.