План-конспект урока по осетинской литературе "Калым"

                                         Ирæд

Ирæд (дыгуронау æруæд) у къайады ныхмæ исбон дæттыны æгъдау. Ирæд Ирыстоны уыдис Цæгат Кавказы æппæты стырдæртæй, XIX æнусы ирæд фыстой стыр æмæ лыстæг сыкъаджын фосæй. Сæ нымæц-иу хæццæ кодта дæсгæйттæм æмæ суанг фондзыссæдзгæйттæм дæр, ноджы лæвæрдтой зынаргъ дзаумæттæ, хъуамæ се ’хсæн æнæмæнг уыдаид зынаргъ хæцæнгæрзтæ, егъау æрхуыæгтæ. Ирæды æхца æрæмбырд кæнынæн бирæ азтæ хъуыдис, уый аххосæй нæлгоймæгтæ ус æрæгмæ куырдтой, лæг-иу йæ усæй бирæ хистæр уыдис, стæй чызджыты скъæфгæ дæр уый тыххæй кодтой.

В постановлении Центрального Исполнительного Комитета Горской АССР от 25 марта 1922 г. говорилось: «В борьбе с вредными пережитками старины в жизни горских народов II съезд Советов Горской республики, обратив внимание на обычай взимания калыма, крайне унизительного для свободной горянки, превращающего брак в акт купли-продажи свободного человека, признал необходимым уничтожить взимание калыма. 

Согласно решению II съезда Советов Горский Центральный Исполнительный Комитет постановил: 

1. На территории Горской республики (Северная Осетия с ноября 1920 по июль 1924 г. входила в состав Горской АССР) запретить при заключении браков вносить родственникам невесты калым как плату и принимать его. 

2. За нарушение настоящего постановления виновные подвергаются: 

а) жених, уплативший калым, подвергается штрафу в размере уплаченной суммы или внесенных вещей натурой; 

б) родственники невесты, принявшие калым, подвергаются штрафу в двойном размере принятой суммы или вещей натурой, и, кроме того, они должны возвратить полученный ими калым. Помимо штрафа виновные подлежат, по определению суда, заключению в места лишения свободы до трех месяцев. 

3. Взысканные на основании пункта 2 суммы и вещи натурой обращаются: 50% в доход республики и 50% в пользу заинтересованного общества по восстановлению сельского хозяйства бедняцкого населения».  

Специально для Горской республики ВЦИК и Совнарком РСФСР 24 мая 1924 г. издали постановление «Об уплате калыма». 

Решительные меры, принятые Советской властью привели к тому, что калым перестал выступать в качестве условия заключения брака. 

Хъайттаты Сергей. «ИРÆД».

        

Презентаци

       Хуысинæ хъуамæ йæ зынаргъæн йæ фæндон ацы ран  зæгъа…

       Чызг нæ баууæндыд йæ хъустыл. Ау, æндæр аргъ ын не скодта!

       Нæдæр «нæ» фехъуыста, нæдæр «о» Хуысинæ.

        Уарзоны скъæфын хорз бæргæ нæу, фæлæ цы 'рхъуыды  чындæуа, цы сарæзтæуа æнæхайыры ирæдæн! ..

        Цæй, цы уа, уый уæд! Арв куыд нæры, афтæ нæ цæвы, - ныллæууыд фæстагмæ скъæфты фæндагыл Хуысинæ.

   Ахæм амонд мæн нæ хъæуы, - зæгъы чызг. – Акæн мæ фæстæмæ.

       Фесты уынаффæгонд зианджынтæ. Сæ кæстæр Тасолтанимæ мыггаджы минæвары размæ рацыд.

    - Æрбацæуæнт мæрддзыгой,  - зæгъы хистæр, - æмæ нæ зиан иумæ бавæрæм…

         Хуысинæйы мыггаг хъæугæрон чыртæ – чыртæй æнкъардæй лæууыдысты.  Æнхъæлмæ кастысты…

        Мардмæ æрбацæуыны бар сын радтой…

       Уыцы аз хъæубæстæ æвдисæн уыдысты , Иры дзыхъхъы чи нæма æрцыд, ахæм хъуыддагæн: Тасолтан йæ дыккаг чызг Мæдинæйы Хуысинæйæн радта.

         

       Урочы анализ  (Цауты метод).

Йæ нысан: райст зонындзинæдтæ практикон æгъдауæй бафидар кæнын.

Ахуыртæ дихгонд цæуынц 6 фазæйыл:

1-аг фазæ - лæвæрд информаци сахуыр кæнын.

2-аг фазæ - цавæр информаци нæ фаг кæны тексты, уый сбæлвырд  кæнын.

3-аг фазæ - рахицæн кæнын сæйраг æмæ фæрссаг проблемæтæ (дискуссийы фæрцы).

4-æм фазæ - сбæлвырд кæнын сæйраг проблемæ райхалыны уавæртæ.

5-æм фазæ - уынаффæ рахæссыны æмæ йын аргъ скæныны иумæйаг критеритæ (дискуссийы фæрцы).

6-æм фазæ – сæйраг æмæ фæрссаг проблемæты тыххæй хатдзæгтæ.

           Информаци