Презентация по крымскотатарскому языку "Существительое"

• 1 слайд

  10 сыныф
  Исимлернинъ мана чешитлери. Исимлерде сайы категориясы.
  

• 2 слайд

  Текрарлав
  
  Сёз чешитлери недир?
  Кърт. тилинде насыл сёз чешитлери бар?
  Там маналы ве ярдымджы сёз чешитлери.
  Исим недир? Насыл категориялары бар?
  

• 3 слайд

• 4 слайд

• 5 слайд

• 6 слайд

• 7 слайд

• 8 слайд

  Исимлер мана ве грамматик хусусиетлерине коре эки эсас группагъа болюнелер:
  Хас
  Багъчасарай,
  Ибраим.
  Джыныс
  Ёл,мевзу,
  таш, эв.
  

• 9 слайд

  Къаиде
  Бир джыныстан олгъан айры бир предмет я да адиселернинъ бирисини анълаткъан исимлерге хас исим дейлер.
  Хас исим айры бир адам я да предметнинъ махсус адыдыр.
  Бир джыныстаки предметлернинъ адиселернинъ умимийлештириджи адына джыныс исим дейлер.
  
  

• 10 слайд

  Сабыр
  Севги
  Достлукъ
  Бахт
  

• 11 слайд

  Китап,къалем, чечек, дефтер
  Чыкъ-чыкъ балабан
  бакъа
  

• 12 слайд

  Ифаделеген тюшюндженинъ хусусиетлерине коре джыныс исимлер
  конкрет
  Инсан
  Учакъ
  Балыкъ
  Кунеш
  абстракт
  Зевкъ
  Сефа
  Сабыр
  Къуванч
  -лар, -лер ялгъамалары къошулмай.
  
  

• 13 слайд

  Джыныс исимлернинъ теклик шекли бир предметни я да чокъ предметлерни ифаделеви мумкюн.
  тек
  Адам
  Къалпакъ
  Къашыкъ
  байракъ
  джыйма
  Халкъ
  Орду
  Сюрю
  Джемиет
  

• 14 слайд

  Мешгъулиет 1.
  1. Джумлелерде джыныс ве хас, конкрет ве абстракт исимлерни тапынъыз, оларнынъ манасыны анълатып, кочюрип язынъыз.
  1.Молла, къасап Мураткъа япкъаны киби, Сеит Умерге де юмругъыны саллады. 2.Бугунь де онъа Симферополь дейлер, лякин мен кене эвелькиси киби Акъмесджит дейджегим. 3.Лякин Къызылташкъа баарьнинъ кельмесине ич кимсе кедер этип оламады. 4.Балалыгъымда Сувукъсу ёлунынъ таш исары устюнде бир инджир тереги бар эди. 5.Онынъ ичюн Акъяргъа баргъандан сонъра энъ биринджи ишимиз бу олсун. 6.Кунеш уфукътан котерильгендже Кореиз, Алупка, Симеиз тарафлары агъыр юкъугъа далгъан киби корюне. 7.Сабалары Ай-Петриден кунеш догъгъаныны сейир этмек пек меракълы. 8.Къырымда балабан ве кичик: Акъмесджит, Акъяр, Керчь, Кезлев, Кефе, Багъчасарай киби шеэрлер бар. 9.Онынъ «Чакъырыджы», «Шомпол» киби къырымтатар йырларыны йырлагъаныны эшиткен олсанъыз! 10.Бираздан олар «Достлыкъ» кафесине келип чыкътылар. 11. Чайдан сонъ о, манъа «Акъшам» ве «Танъ» деген эки къысымдан ибарет «Ялтада» серлевалы шиирни окъуды.
  
  

• 15 слайд

  Исимлерде сайы категориясы
  Исимлерни теклик ве чокълукъ шекиллерде къулланувына грамматикада сайы категориясы дейлер.
  Адам, балта, тахта, халкъ, сюрю.
  Исимлерде грамматик чокълукъ –лар, -лер ялгъамаларынен ифаделене: балалар, тереклер, япракълар.
  

• 16 слайд

  Грамматик чокълукъны ифаделеген –лар, лер ялгъамалары, чокълукътан гъайры, даа бойле маналарны ифаделеви мумкюн:
  1. Данелеп сайылмагъан шейлеринъ адларына –лар, -лер къошулгъанда, оларнынъ чокълугъыны дегиль де. Тюрлю чешитлери я да сойлары анълашылалар: сувла, ягълар.
  

• 17 слайд

  2. Мананы къуветлендире :
  1. Халкъымыз беляларгъа къалды.
  2. Тиллеринъиз тутулсын (бир адам акъкъында айткъанда).
  
  

• 18 слайд

  3. Сой-соплукъ ифаделеген исимлерге мулькиет ялгъамасындан сонъ къошулгъан –лар, -лер ялгъамалары урьмет манасыны анълаталар.
  Бабамлар да о вакъиада иштирак эттилер.
  

• 19 слайд

  Мешгъулиет 2.
  

• 20 слайд

  Мешгъулиет 2.
  Ашагъыда берильген сёзлерни къырымтатар тилине чевирип, дефтеринъизге язынъыз. Исимлерде чокълукъны бильдирген ялгъамаларны къайд этинъиз ве сёз бирикмелерни тизинъиз.
  Цветы, дожди, тетради, книги, улицы, губы, глаза, волосы, деревья, поля, дома, яблоки, листья, учителя, рабочие, игрушки, дороги, голоса, слова, звуки, мечты, руки.
  

• 21 слайд

  Эвге вазифе
  Къаиделерни бильмек, меш. 92.
  
  Сагълыкънен къалынъыз.