Презентация "Шәкәрім Құдайбердіұлы" (

• 1 слайд

• 2 слайд

• 3 слайд

• 4 слайд

  Шыңғыстаудың үш шыңы: Шәкәрім Құдайбердіұлы-(1858—1931) — ақын, жазушы, аудармашы, композитор, тарихшы және философ Мұхтар Әуезов – қазақ әдебиетінің классигі, абайтанушы ғалым, заңғар жазушы, қоғам қайраткері. Абай Құнанбаев – қазақ халқының бас ақыны, ұлы ағартушы, кемеңгер ойшыл, философ, сазгер

• 5 слайд

  Ұлы Абайдың маңайына шоғырланған талантты жастар туралы айта келіп Мұхтар Әуезов былай деп жазады: "... Ондай ақын төртеу. Оның екеуі Ақылбай, Мағауия - Абайдың өз балалары, мұның екеуі де 1904 жылы Абай дүниеден өткен жылы қайтыс болған. Қалған екеуі Көкбай, Шәкәрім. Осы төрт ақын Абайдың толық мағыналы шәкірттері".

• 6 слайд

  Шәкәрім Абайдың ең талантты шәкірттерінің бірі, әрі ең мол мұра қалдырған шәкірті. Ұлы ақын жастардың туындыларына сын көзбен қарап, бағыт-бағдар беріп отырған. Шәкәрімнің ақындық жолын айқындап берген де, міне, осындай ұлы мектеп, Абайдың ақындық дәстүрі болды. Шәкәрімнің терең мағыналы шығармашыл мұрасының өн бойынан Абайдың реалистік сарыны, көркемдік, эстетикалық танымының әсері үнемі белгі беріп отырады.

• 7 слайд

• 8 слайд

• 9 слайд

• 10 слайд

• 11 слайд

• 12 слайд

• 13 слайд

• 14 слайд

• 15 слайд

• 16 слайд

  Шәкәрім лирикасының аса бір ауқымды саласы - оның Абай дәстүрінде жазылған ағартушылық сарындағы өлеңдері. Ол өзі өмір сүрген заманның барлық болмысын, бүкіл қазақ қауымының экономикалық, әлеуметтік, рухани дамуының дәрежесін жан-жақты түсінген қайраткер болды. Өзінің туған жұртының болашағы үшін жаны ауырып, жүрегі сыздады. Осы сезіммен көптеген жырларын жазды. Бұл тұста да ол Абаймен Үндесу Ғылымға қол жеткізудің, халықтың өміріне кішкентай болса да жақсылық жасаудың бірден-бір жолы адал еңбек ету деп білген данышпан Абай: Ғылымды іздеп, Дүниені көздеп, Екі жаққа үңілдім, - деп білім табуға шакырса, Шәкәрім жырлары да адамды адал еңбекке, ғылым мен мәдениет үйренуге бағыттайды: Күні – түні дей көрме, ғылым ізде, Қалсын десең артында адам атың, - дейді ол.

• 17 слайд

  Абай көтерген әділет идеясы, ар тазалығы Шәкәрім лирикасының да басты сипаттарының бірі болды. Шәкәрім өзінің лирикалық қаһарманың халқының күні сияқты жарық, өзі сияқты ойлы болуға шақырады. "Насихат" деп аталатын өлеңіндегі ойлар соның айғағы: Сусағанның сусыны бол су сықылды сұп - сұйық, Бірақ, ондай болма салқын ел көңілін қалдырып. От сықылды жылы болсын жүзіңіз бен сөзіңіз, Бірақ ондай махаббатсыз болма өртеп, жандырып. Ақын өз халқының басындағы кемшіліктерді ең алдымен европалық, әлемдік ғылым-білімнен шет қалуының салдары деп білді: Жер жүзі жабылғанда ғылым жаққа, Қазақ жүр құмарланып құр атаққа, - деп күйзелді. Бұл тұстағы ақынның түсінігінде оқу мен білім іздеу, ғылым табу - адамзат баласын нәрлі бастаудан сусындатып, алдыңғы бағытқа жеткізетін асыл қазына, адам бойындағы жамандықтың тамырына балта шабатын ең қуатты қару

• 18 слайд

  Шәкәрім өлендеріндегі ең басты нысана - адам. Ол адамды үнемі жақсылыққа жеткізуге, оның бойында жаңаша қасиеттер қалыптастыруға ұмтылады. Адамның мінез-құлқындағы салақтық пен еріншектік, жалқаулық пен мақтаншақтық қасиеттерді сынға алды. Еріншектен салақтық Салақтықтан надандық. Бірінен бірі туады, Жоғалар сүйтіп адамдық, - дейді ақын.

• 19 слайд

• 20 слайд

  Шәкәрімнің Абайдың реалистік дәстүрін жалғастырудағы бір жемісті қыры - ақындық өнер, өлеңсөз құдіреті жайындағы пайымдаулары. Бұл тұста ол Абай салған сокпақты, тамаша әдеби дәстүрді, көркемдік тәсілді басшылыққа алып қана қойған жоқ, өлең әлемінде, сөз патшалығында өзіндік қолын, өз бағытын табуға ден қойды. Шәкәрімнің көптеген өлеңдеріндегі ішкі үйлесім, ғажайып үндестік, сырлы бояу мен жаңаша түр оның осы бағыттағы жемісті ізденісін аңғартады. Ақынның "Бұл ән бұрынғы әннен өзгерек" атты өлеңінде өлең сөздің сиқырын меңгерем деуші талапкерлердің алдында мынадай биік міндет қойылды: Ауыр Осы әнге тауып сөз салмақ. Тәуір, Татымды ұйқас жиналмақ, Тереңнен толғанып. Сырын Бұл әннің айтып қарайын. Түрін Сипаттап тізіп санайын. Өлең тап ойланып. Буыны - сегіз, Алтау, егіз, Үшем деңіз Екеуі Кім дәл басты, Кілтін ашты, жақсы ұйқасты Нешеуі?

• 21 слайд

  Арнайы оқу орындарында оқып білім алмаса да, өз бетінше іздене жүріп және Абай ағасының басшылығымен жан сарайын байытқан Шәкәрім өз заманында қазақ арасындағы, кала берді, бүкіл Түркістан өлкесіндегі аса білімдар, ойшыл адамдардың бірі атанады. Араб, парсы, түрік тілін білді, орыс тіліне жетік болды. Жасымнан жетік білдім түрік тілін, Сол тілге аударылған барлық білім. Ерінбей еңбек еттім, еңбек жанды, Жарқырап қараңғыдан туып күнім. Оятқан мені ерте Шығыс жыры, Айнадай айқын болды әлем сыры. Талпынып орыс тілін үйренумен Надандықтың тазарып кетті кірі, - дейді ақын өзінің "Жасымнан жетік білдім түрік тілін" атты өлеңінде. Бұл арада ақынның білім деңгейінің қаншалықты болғаны айқын аңғарылады

• 22 слайд

  Бұл өлең ең алғаш « Лев Толстойдың шәкіртімін» деген атпен жарық көрген. Ақынның Лев Толстойға хат жазып, жауап алғаны белгілі. Өлең ақынның ақындық қағидасын танытарлықтай леппен жазылған. Өлең - азаматтық лирикаға жатады. Тақырыбы – жеке адамға жақсының әсері. Идеясы – жақсыны дініне емес, әділет, арына қарап бағала. Ақын жасынан түрік тілін жетік білгендігін, Шығыс әдебиетімен әлем сырын танығандығын, кейіннен орыс тілін үйренумен надандықтан бойын аулақ ұстауды үйренгендігін, қазірде өзін Толстойдың шәкірті санайтындығын,оны мың сопыға айырбастамайтындығын айтады. Лирикалық кейіпкер мызғымас берік ойдың адамы ретінде көрінеді. Лирикалық кейіпкер білімді, Шығыс пен Батыстың білімдерімен сусындаған, сол білімін бағалай білетін, әділет, арды ту етіп ұстаған,тура жолдан таймайтын табанды жан...Оны мынадай өлең жолдарынан тануға болады.... Өлеңде төмендегідей айшықты сөз қолданыстарын кедестіреміз: Теңеулер: айнадай ....Метафоралар: көңілің соқыр.... Метанимиялар: Оятқан мені ерте-Шығыс жыры.... Синекдохалар: Мың сопыны алмаймын тырнағына....Эпитеттер: арам сопы, терең ойдың, ақ ниет адамдар,жылмайы сопы, Ассонанстар: Адаспайсың, ақылды, арлыға ерсең; Ерінбей еңбек еттім, еңбек жанды т. б. ЖАСЫМНАН ЖЕТІК БІЛДІМ ТҮРІК ТІЛІН

• 23 слайд

  Ұлы ақын 14-15 жасынан бастап өлең шығарады. Ол домбыра, скрипка жасайтын шебер болған.

• 24 слайд

  Өлген көңіл, ындынсыз өмір" өлеңінде кездесетін: Көшейін деп қыбыллап, Ел қыстаудан козғалды, Жаралы жүрек жыбырлап, Жазылмай жалғыз сол қалды, - деген жолдарды оқығанда данышпан Абайдың әйгілі Татьянасының басындағы жағдайға орай айтқан: Жас жүрек жайып саусағын, Талпынған шығар айға алыс, - деген сөздері еріксіз ойға оралады. Бұл арада "Жаралы жүрек жыбырлап" деген жаңа тіркес арқылы өлеңнің мәндік бояуы, әсерлілік жағы, ішкі динамикасы шырқау биікке көтерілген. Ақын мұнда халық әдебиетінің бейнелі образдары мен сөз өрнектерін дамытып, өзіндік өлшемін ұсынады.

• 25 слайд

  Шәкөрім қазақ халқының сол тұстағы тұрмыс-ахуалын, жай-күйін нақты байыптайды. Абай бедерлеген өмір суретін кеңейте, айқындай түседі. Қуы алдап, сұмы еліріп, байы бас қамын ғана күйттеген, игі жақсылар дау-дамай ғана қуған елдің бүгінгі тірлігі тым сұрықсыз. Батыстың оқу, ғылымынан, өнер-білімінен махрұм жүрттың тура жолға түсер, оңалар түрі көрінбейді. Ойда жоқ өнер біліп жол табайын, Жалмауға жалықпайды өз маңайын. Мұның түбі не болар деген жан жок, Ұрлық, ұрыс, араздық күнде дайын, - дейді төңірегінен түңілген ақын.

• 26 слайд

  Шәкәрім Абай салған сокпақты, тамаша әдеби дәстүрді, көркемдік тәсілді басшылыққа алып қана қойған жоқ, өлең әлемінде, сөз патшалығында өзіндік қолын, өз бағытын табуға ден қойды. Шәкәрімнің көптеген өлеңдеріндегі ішкі үйлесім, ғажайып үндестік, сырлы бояу мен жаңаша түр оның осы бағыттағы жемісті ізденісін аңғартады.

• 27 слайд

  Шәкәрім де сүйектен өтер ащы сөзін, ақиқат сырын айта отырып, туған халқын бақытқа жеткізер амал іздейді. "Қазағым, қам ойла, сен де адам едің ғой!" - деп зар шеккенде ұсынар жолы - ағартушылық. Ғылым -жұрттың бәрін сусындатар шалқар көл, халықты бақытқа, байлыққа бөлер таусылмас кең, рухани дерт атаулының бәрін аластайтын, елге қуат, күш беретін дәру

• 28 слайд

  НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!