Рабочая программа по башкирскому (государственному) языку для 11 класса (базовый уровень)

РАССМОТРЕНО Руководитель ШМО  _______ Протокол № ______от «__»___________2016 г.

СОГЛАСОВАНО Зам. директора по УВР ____________ «____»__________2016  г.

УТВЕРЖДАЮ Директор Приказ №_____ от «____»__________2016  г.

Рабочая программа

по башкирскому (государственному) языку

для 11 класса (базовый уровень)

Срок реализации: 1год

                                                                                   Составитель:

учитель башкирского языка и литературы

 2016г.

Аңлатма яҙыу

   Уҡытыу  рус телендә  алып  барылған  мәктәптәрҙең   11-се  класы  өсөн башҡорт (дәүләт)  теленән  эш программаһы

   Программа кимәле : базис.

 Уҡытыусының тел буйынса уҡыу-уҡытыу методик комплекты :

1.         Дәреслек:Башҡорт теле.Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 9-11 -се класс уҡыусылары өсөн дәреслек.Ғәбитова З.М.,Усманова М.Ғ., Өфө:Китап,2006.

2.     Башҡорт теленән программа. (Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең I – XI кластары өсөн). Төҙөүселәре: Усманова М.Ғ., Ғәбитова З.М. – Ижевск: «КнигоГрад», 2008.

3.     Башҡорт теленән диктанттар һәм изложениелар йыйынтығы. Ғәбитова З.М. – Өфө: Китап, 2009.

4.     Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 9-11-се кластары  өсөн «Башҡорт теле» дәреслегенә методик күрһәтмәләр. Ғәбитова З.М. – Өфө: Китап, 2009.

5.     Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙә башҡорт (дәүләт) теле буйынса уҡыусыларҙың телмәр үҫтереүенә, яҙма эштәренә, дәфтәр тотоуҙарына һәм яҙма эштәр үткәреүгә берҙәм талаптар. (Протокол №4, 13 ғинуар 2010 йыл)

Уҡыусылар өсөн тел буйынса уҡыу-уҡытыу методик комплекты: 1.Дәреслек:Башҡорт теле.Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 9-11 -се класс уҡыусылары өсөн дәреслек.Ғәбитова З.М.,Усманова М.Ғ., Өфө:Китап,2005.

   2.Башкирско- русский и русско башкирский учебный словарь с     грамматическим приложением.- СПб.6БХВ.- Петербург 2005.-224с.

 3.Хисаметдинова Ф.Г.,Муратова Р.Т. русско –башкирский, башкирско- русский словарь- Уфа: ”Маленький гений Башкортостана”, учебно методический центр”Эдвис”, 2010.- 192 с.

4Русско –башкирский, башкирско- русский словарь. Башкирско русский разговорник.Уфа ГУЛР.Б.”Уфимский полиграф –комбинат”, 2009.-160 с.

5Әхмәтов М.Х. Омонимдар (аҙаш һүҙҙәр) һүҙлеге.- Өфө:Китап, 2005.-224 с. Ураҡсин З.Ғ.Башҡорт теленең фразеологик һүҙлеге.-яңыртылған, 2 -се баҫма.- Өфө: Китап, 2006.-344 бит.

Рабочая программа учебного предмета «Башкирский (государственный) язык и литература» разработана на основе следующих нормативно-правовых документов:

·       Федерального компонента государственного стандарта общего образования, утвержденного приказом Минобразования России от 5.03.2004г. № 1089 (с изменениями: приказ Минобрнауки России от 10.11.2011 № 2643, приказ Минобрнауки России от 31.01.2012 №69)

·       Федерального закона Российской Федерации от 29.12.2012г. №273-ФЗ «Об образовании в Российской Федерации»

·       Закона Республики Башкортостан от 01.07.2013г. №696-3 «Об образовании в Республике Башкортостан»

·       Примерной программы по башкирскому  государственному языку

Программа үҙенсәлектәренең характеристикаһы: Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы  Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-XI кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З.М., Усманова М.Г. – Ижевск: «КнигоГрад», 2008.

Башҡортостан Республикаһы  Мәғариф министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа   урта дөйөм белем биреү мәктәбе муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының  уҡыу планына ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

Был эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:

«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы, Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы, «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы, Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы.

Программаның йөкмәткеһе 3 йүнәлештә төҙөлгән:

1.      Балаларҙы һөйләшергә өйрәтеү үҙәк бурыс.

2.     Тел менән әҙәби материалдары бергә ҡушып өйрәнелә (интеграция).

3.     Лингвистик һәм әҙәби күренештәр, уҡыу материалы нигеҙендә, практик ҡулланыу маҡсатынан сығып өйрәнелә (коммуникатив йүнәлеш).

Маҡсаттар һәм бурыстар:

1.     Уҡыусыларҙа башҡорт телендә һөйләгәнде, уҡығанды, радиотапшырыуҙар тыңлағанды аңлау күнекмәләре булдырыу (аудирование).

2.     Аралашыуҙа кәрәк була торған типик һөйләмдәрҙе күсереп, үҙ фекерҙәрен билдәле кимәлдә үҙ аллы яҙыу күнекмәләрен булдырыу.

3.     Башҡорт телен өйҙә, йәмәғәт тормошонда, хеҙмәт процесында практик файҙаланырға өйрәтеү.

4.     Башҡорт телен практик өйрәнеүгә бәйләп, балаларҙы башҡорт халҡының тарихы, мәҙәниәте, сәнғәте, әҙәбиәте, милли йолалары, башҡорт халҡының күренекле шәхестәре, уларҙың эшмәкәрлеге, ижады һәм башҡалар менән таныштырыу, балаларҙы башҡорт донъяһына алып инеү, башҡорт халҡына, үҙҙәре йәшәгән төйәккә ихтирам һәм һөйөү тәрбиәләү. Текстағы яңы һүҙҙәр, фразаларҙы аңлатыу, һүҙлек эше үткәреү мотлаҡ.

5.     Әҫәрҙе өлөшләп, һайлап, ролдәргә бүлеп, сылбыр буйынса уҡыу, тексты магнитофон яҙмаһынан тыңлау, йөкмәтке буйынса һорауҙарға яуап биреү кеүек эштәр башҡарғанда, һүҙлек эше иғтибар үҙәгендә тора.

6.     Бәйләнешле текст төҙөү, бер телдән икенсе телгә тәржемә итеү күнегеүҙәре башҡарыла.

Программаның йөкмәткеһе һәм төҙөлөшө.

         Рус һәм башҡа мәктәптәпҙә телде белмәгән балаларға башҡорт телен өйрәтеүҙең байтаҡ үҙенсәлектәре бар. Уларҙың иң мөһимдәрен һанап китәбеҙ:

 Балаларҙы һөйләшергә өйрәтеү-  үҙәк бурыс.

Дәрестәрҙә балаларҙы башҡортса һөйләшергә, уҡырға, элементар яҙырға өйрәтеү бергә алып барыла. Тел менән әҙәби материалдары бергә кушып өйрәнелә (интеграция).

Башҡорт теле мотлаҡ практик рәүештә өйрәнелә. Лингвистик һәм әҙәби күренештәр, уҡыу материалы нигеҙендә, практик ҡулланыу маҡсатынан сығып өйрәнелә (коммуникатив йүнәлеш).

текст төҙөү, бер телдән икенсе телгә тәржемә итеү күнегеүҙәре башҡарыла.

Уҡыу планы

  Был уҡыу программаһы Рәсәй Федерацияһының дөйөм белем биреү буйынса икенсе быуын дәүләт стандарттары талаптарына, милли мәктәптәр өсөн эшкәртелгән уҡыу планына таянып ҡоролдо.

  Уҡыу йылына сәғәттәр һаны:  11-се класта бөтәһе 33 сәғәт (33 аҙна х 1 сәғәт).

Уҡыу предметын өйрәнеүҙең һөҙөмтәләре.

          Башҡорт телен өйрәнеүҙең шәхси һөҙөмтәләренә түбәндәгеләр инә: донъяны күп телле һәм мәҙәниәтле йәмғиәт булараҡ ҡабул итеү; үҙеңде илдең гражданины итеп тойоу; телде   (шул иҫәптән башҡорт телен) төп аралашыу сараһы булараҡ ҡабул итеү; башҡорт теле саралары ярҙамында (балалар фольклоры, балалар әҙәбиәтенең ҡайһы бер үрнәктәре) уҡыусының башҡорт халҡының тормошо менән танышыуы.

Метапредмет һөҙөмтәләр:

уҡыусының коммуникатив  һәләттәрен үҫтереү; элементар коммуникатив мәсьәләне сисеү өсөн адекват тел һәм телмәр сараларын һайлау һәләтен үҫтереү; танып белеү һәм эмоциональ сфераларын үҫтереү; башҡорт телен өйрәнеүгә мотивация булдырыу; уҡытыу-методик комплекcтың төрлө компоненттары (дәреслек, аудиодиск һ.б.) менән эшләргә өйрәтеү.

Предмет һөҙөмтәләре:

башҡорт теле нормалары (фонетик, лексик, грамматик) тураһында белешмә; (курс йөкмәткеһе кимәлендә).

   А. Коммуникатив сферала (башҡорт телен аралашыу сараһы булараҡ өйрәнеүҙә)

Телмәр эшмәкәрлегенең түбәндәге төрҙәрендә телмәр компетенцияһы:

һөйләү телмәрендә:

- аралашыуҙың типик ситуацияларында этикет диалог алып барыу;

- уҡыусының үҙе, ғаиләһе, дуҫы тураһында һөйләүе; предмет, картинаны һүрәтләүе; персонажды ҡыҫҡаса ҡылыҡһырлауы;

Тел компетенцияһы (тел сараларын үҙләштереү).

башҡорт теленең өндәрен дөрөҫ әйтеү һәм айырыу; һүҙҙәргә һәм фразаларға дөрөҫ баҫым ҡуйыу;

төрлө һөйләм төрҙәрен интонация менән уҡыу;

башланғыс мәктәп курсында өйрәнелгән уҡыу һәм орфографик ҡағиҙәләрҙе ҡулланыу; тыңлап аңлауҙа:

уҡыусының уҡытыусы һәм класташтарының телмәрен тыңлап аңлауы; аудиояҙмаларҙағы текстарҙың йөкмәткеһен аңлауы; 

уҡыуҙа:

өйрәнелгән тел материалына таянып төҙөлгән ҙур булмаған текстарҙы ҡысҡырып уҡыу;

өйрәнелгән тел материалы менән бер рәттән яңы һүҙҙәрҙе лә үҙ эсенә алған текстарҙы эстән уҡыу һәм уларҙың төп йөкмәткеһен аңлау, текстан кәрәкле информацияны табыу;

яҙма телмәрҙә:

яҙыу техникаһына эйә булыу;

үрнәк буйынса байрам менән ҡотлау һәм шәхси хат яҙыу.

башланғыс мәктәп курсында өйрәнелгән лексик берәмектәрҙе (һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр, баһалау лексикаһы, телмәр клишелары) һәм грамматик күренештәрҙе таныу һәм телмәрҙә ҡулланыу.

Социомәҙәни компетенция.

географик атамаларҙы, билдәле балалар әҫәрҙәренең персонаждарын, популяр әкиәттәрҙең сюжеттарын, балалар фольклорының ҙур булмаған әҫәрҙәрен (шиғырҙар, йырҙар) белеү;

Б. Танып белеү сфераһы:

башҡорт һәм рус телдәренең күренештәрен сағыштыра белеү; өлгө буйынса күнегеүҙәр эшләй белеү; ҡағиҙәләр, таблицаларҙы ҡуллана белеү; үҙ-үҙеңде баһалай белеү;

В. Дөйөм ҡиммәттәргә йүнәлеш сфераһында:

башҡорт телен фекер, хис-тойғо, эмоцияларҙы белдереү сараһы булараҡ ҡабул итеү; балалар фольклоры ярҙамында башҡорт халҡының рухи ҡиммәттәрен үҙләштереү.

Г. Эстетик сферала:башҡорт телендәге хис-тойғо һәм эмоцияларҙы белдереүсе сараларҙы үҙләштереү; балалар әҙәбиәте үрнәктәре менән танышҡанда матурлыҡты танырға өйрәнеү.

Д. Хеҙмәт сфераһында:уҡыу процесында билдәләнгән планға ярашлы эшләй белеү.

Уҡыу курсының йөкмәткеһе

Уҡытыу планына ярашлы  1 сәғәт бирелә.

№	Лексик темалар	Грамматик темалар	Сәғ. һаны	Шул  иҫәптән контроль эштәр
1.	Тыуған илем-Башҡортостан	Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.	8	1
2	Башҡортостан сәнғәте	Бер составлы һөйләм төрҙәре.	4
3	Кемдәр улар сәсәндәр?	Һөйләмдең баш киҫәктәре. Баш һөйләм һәм эйәрсән һөйләмдәр.	4	1
4	Башҡорт ырыуҙары,шәжәрәләре.	Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше Ҡушма һөйләмдәр. Теҙмә ҡушма һөйләмдәр	4
5	Башҡорт халыҡ шағирҙары,яҙыусылары.	Тура телмәр.   Ситләтелгән телмәр. Ҡушма һөйләмдәр. Синтаксик анализ. Һөйләм-дә һүҙҙәр тәртибе. Алфавит Фонетик анализ.	13	2
	Бөтәһе:		33	4

Яҙма эштәрҙең төрҙәре,күләме .

Эш төрҙәре	Күсереп яҙыу	Һорауҙарға яуаптар	Һүҙлек диктанты	диктант	изложение	инша
һаны	_	_	_	4	1	1
күләме			27-30 һүҙ	110-115 һүҙ	80-90 һүҙ	90-110 һүҙ

11  класс өсөн телмәр күнекмәләренә талаптар:

1.Ҙур булмаған эпик әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен һөйләп биреү;

Художестволы әҫәрҙәрҙе,фәнни-популяр һәм публицистик әҫәрҙәрҙе айыра белеү;Уларҙы ҡысҡырып етеҙ уҡыу;

2.Уҡытыусы ҡуйған проблемалы һорау ярҙамында геройға характеристика биреү;

Тәҡдим ителгән әҫәрҙе тәржемә итә белеү,таныш булмаған һүҙҙәрҙе айыра белеү;

-14-16 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү;

-эпик,лирик,лиро-эпик һәм драматик әҫәрҙәрҙе айыра белеү.

3.Һорауҙарға тулы яуап һәм геройҙарға баһалама биреү;

-уҡылған әҫәрҙәргә үҙ мөнәсәбәтеңде белдерә белеү;

-яҙыусы һүрәтләгән художестволы картиналарҙы уй менән күҙ алдына баҫтырыу;

4.Телмәр ағышында өндәрҙең үҙгәреүен айыра һәм аңлата белеү;

-диалогтарҙа башҡа кешеләрҙең телмәрендәге орфоэпик хаталарҙы күҙәтә һәм төркөмләй белеү;

-һүҙлектәр менән файҙалана белеү;

-диктант, изложение һәм иншалар яҙыу;

-өндәш һүҙҙәр,улар эргәһендә тыныш билдәләренең ҡуйылышы;

-һүҙҙәрҙә яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙарҙың килеү тәртибе(рус теле менән сағыштырыу);

-үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙҙәрҙең телмәрҙәге роле;

-ябай һәм ҡушма һөйләмдәрҙе айыра,төрҙәрен билдәләй белеү.

№	Бүлек исеме. Дәрес темаһы	Дата	Фактик дата
1	ТЫУҒАН ИЛЕМ – БАШҠОРТОСТАН (8с.)  5-10 кластарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлау Башҡортостан картаһы алдында. М.Кәрим “Ҡайын япрағы тураһында”	03.09
2	Башҡортостанда көҙ. Ике составлы һөйләмдәр темаһын ҡабатлау.	10.09
3	Административ контроль диктант №1 “Өс быуатлыҡ тарих”	17.09
4	Хаталар өҫтөндә эш Р.Йәнбәк ”Мәңге йәшә, Башҡортостан!”	24.09.
5	Синтаксис һәм пунктуация тураһында төшөнсә.З.Ураҡсин “Бөгөлөү”	01.10
6	Б.т.ү .Изложение №1 “Ҡош юлы”	08.10
7	Хаталар өҫтөндә эш .Йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәр Тыуған илем-Башҡортостан”(йомғаҡлау)	15.10.
8	Б.т.ү.Р.Зәйнетдинов менән Г.Калитов “Ер рухы”картинаһы буйынса әңгәмә	22.10.
9	II БАШҠОРТОСТАН СӘНҒӘТЕ(4сәғәт) Р.Әфләтүнов”Башҡорт бейеүе” Бер составлы һөйләмдәр	29.10.
10	Ҡ.Аралбаев “Дуҫлыҡ һәйкәле” Б.т.ү.Өйрәнеү иншаһы“Дуҫлыҡ һәйкәле”  Бер составлы һөйләмдәр ,уларҙың ҡулланылышы	12.11.
11	Хаталар өҫтөндә эш .“Ижадҡа арналған ғүмер” Бер составлы һөйләмдәр	19.11
12	Ҡабатлау.Тест №1.	26.11.
13	III КЕМДӘР УЛ СӘСӘНДӘР?(4 сәғәт) Б.Вәлид.”Сәсәндәр”. Һөйләмдең баш киҫәктәре.	03.12.
14	Ғ.Ибраһимов”Ҡонҡас сәсән”. Һүҙлек менән эш	10.12
15	Административ контроль диктант №2”Ер”	17.12.
16	Хаталар өҫтөндә эш .Ҡабатлау.Тест №2	24.12.
17	IV. БАШҠОРТ ЫРЫУҘАРЫ,ШӘЖӘРӘЛӘРЕ (4сәғәт)Ете ырыу. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше	21.01
18	С.Галин “Шәжәрә” Ҡушма һөйләмдәр	28.01
19	Д.Мәһәҙиев”Үҫәргәндәр бүләге” Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше	04.02
20	Ә.Таһирова “Ерҙе һаҡлайыҡ” Теҙмә ҡушма һөйләмдәр	11.02
21	V.БАШҠОРТ ХАЛЫҠ ШАҒИРҘАРЫ,ЯҘЫУСЫЛАРЫ (13 сәғәт) М.Ғафури”Бир ҡулыңды” Тура телмәр	18.02
22	Р.Ниғмәти “Йәйге ямғыр” Ҡушма һөйләмдәр	25.02
23	Н.Нәжми “Һинең ниндәй улыңмын мин?” Ситләтелгән телмәр	04.03
24	Административ контроль диктант №3 “Нефрит –күк  ташы”	11.03
25	Хаталар өҫтөндә эш Р.Бикбаев “Яңғыҙлыҡ”Синтаксик анализ	18.03
26	М.Кәрим “Ҡоштар осорам”Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе	07.04.
27	З.Биишева”Дуҫтарға”. Алфавит	14.04.
28	Р.Ғарипов “Һүҙем бар”Фонетик анализ	21.04.
29	Йәш яҙыусылар, шағирҙар ижады менән танышыу Г.Ҡотоева “ Ҡарҙар яуа” .Һүҙлек менән эш	28.04.
30	А.Филлипов ижады. “Крыло души.” Һүҙлек менән эш	02.05.
31	Ф.Мырҙаҡаев“Татыулыҡҡа тау ҙа ҡыҙыҡҡан” Үтелгәндәрҙе ҡабатлау	05.05.
32	Административ контроль диктант №4   “Йәйге иртә”	12.05.
33	Хаталар өҫтөндә эш . З.Ханнанова “Хуш ,мәктәбем!” Грамматика буйынса үтелгәндәрҙе нығытыу	19.05.