Распрацоўка ўрока "Падагульненне і сістэматызацыя вывучанага па раздзеле "Склад слова. Словаўтварэнне і арфаграфія" . 6 клас

Беларуская мова. Урок 28 - 29                                                          6 клас

Тэма: Падагульненне і сістэматызацыя вывучанага па раздзеле “Склад слова. Словаўтварэнне і арфаграфія” (2 гадзіны)

Мэта:       

·         паглыбіць і сістэматызаваць веды вучняў па асноўных пытаннях структуры слова і словаўтварэння;

·         удасканальваць уменні вызначаць склад слова і рабіць словаўтваральны разбор;

·         садзейнічаць асэнсаванню вучнямі ўзаемасувязі, якая існуе паміж адзінкамі розных узроўняў мовы (словаўтваральнымі і фанетычнымі, лексічнымі і граматычнымі);

·         спрыяць усведамленню выяўленчай функцыі вытворных слоў, выразнасць якім на даюць адпаведныя афіксы;

·         развіваць лексіка-граматычны лад маўлення;

·         фарміраваць камунікатыўна-маўленчыя ўменні вучняў.

Ход першага ўрока

І. Арганізацыйны момант

ІІ. Праверка засваення папярэдніх ведаў

Пытанні:

·        Што такое канчатак?

·        Што такое аснова?

·        Што такое марфема?

·        Што такое склад слова?

·        Што такое корань?

·        Якія словы называюцца аднакаранёвымі?

·        Як утвараецца форма слова?

·        Як з’яўляюцца аднакаранёвыя словы?

·        Што такое прыстаўка?

·        Што такое суфікс?

·        Што такое словаўтварэнне?

·        Якія словы называюцца вытворнымі?

·        Што такое ўтваральная аснова?

·        Што такое словаўтваральны ланцужок?

·        Назавіце спосабы ўтварэння новых слоў.

·        Як спосаб утварэння слоў называецца прыставачным?

·        Як спосаб утварэння слоў называецца суфіксальным?

·        Як спосаб утварэння слоў называецца прыставачна- суфіксальным?

·        Што такое складанне?

·        Якія словы называюцца складанымі?

·        Назавіце спосабы ўтварэння складаных слоў.

·        Што дапамагае злучыць асновы ў адно складанае слова?

·        Як пішуцца ў складаных словах часткі што-, фота-, мота-?

·        Назавіце выключэнні з гэтага правіла.

·        Што трэба памятаць пра літару э ў складаных словах?

·        Раскажыце пра правапіс злучальных галосных.

·        Што дапамагае злучыць асновы ў адно складанае слова?

·        Якія словы называюцца складанаскарочанымі?

·        Раскажыце пра спосабы утварэння складанаскарочаных слоў.

ІІІ. Работа па тэме ўрока

1. Гульня «Складзі слова»

Складзіце слова, абазначце ў ім марфемы.

1. Ад дзеяслова панёс вазьміце прыстаўку; ад дарыць — корань; ад слова пералесак — суфікс. Запішыце слова, якое атрымалася.

2. Ад дзеяслова пабелка вазьміце корань; ад слова маленькі — суфікс         ад слова сіні — канчатак. Запішыце слова, якое атрымалася.

3. Ад слова грыбны вазьміце корань; ад слова падарожнік — суфікс. Запішыце слова, якое атрымалася.

Адказы: падарак, беленькі, грыбнік.

2. Словаўтваральны разбор

Выканайце словаўтваральны разбор слоў, назавіце спосаб утварэння.

1.  Развясёлы

2.  Канаўка

3.  Падсвечнік

4.  Дабрачыннасць

5 Лясгас       

Адказы. Развясёлы — вясёлы (прыставачны), канаўка —канава   (суфіксальны),   падсвечнік  —   свечка  (прыставачна-суфіксальны), дабрачыннасць (складана-суфіксальны), лясгас — лясная гаспадарка (часткі поўных слоў)

Фізкультхвілінка

    3. Гульня. «Замяні адным словам». (Вучні запісваюць толькі словы.)

—Чалавек, які любіць працаваць — ... (працалюбівы).

—Машына, якая прыбірае снег з дарогі — ... (снегаўборачная).

—Ферма, дзе разводзяць птушак — ... (птушкаферма).

—Станок, на якім апрацоўваюць дрэва — ... (дрэваапрацоўчы).

—Машына, якая драбіць камень — ... (камнедрабілка)

—Чалавек, які любіць жыццё — ... (жыццелюбівы).

4. Гульня «Складзі сказ».

Заданне: Са слоў, запісаных на дошцы, скласці сказ.

Чалавек ведаць адукаваны слова павінен структуру. (Адукаваны чалавек павінен ведаць структуру слова.)

—Як вы разумееце гэтыя словы?

—Якім сінонімам можна замяніць слова структура? (Склад слова.)

—Для чаго патрэбна ведаць структуру слова? (Каб вызначыць яго сэнс, для правільнага напісання.)

—Уменне бачыць склад слова і разумець значэнне яго частак дапамагае правільна пісаць словы. Многія арфаграфічны правілы абапіраюцца на словаўтварэнне. Ведаючы з чаго складаецца слова, мы бачым арфаграмы.

5. Самастойная работа. (практ. 144, 145).

ІV. Падвядзенне вынікаў урока. Выстаўленне адзнак

V. Дамашняе заданне: §10 - 21, практ.146

Ход другога ўрока (праверачная работа)

І. Арганізацыйны момант

II.    Матывацыйны этап

—Сёння на ўроку мы ў практычнай дзейнасці праверым тыя веды і ўменні, якія вы набылі і выпрацавалі ў час вывучэння тзмы «Склад слова. Словаўтварэнне і арфаграфія».

—Якія задачы паставілі б вы перад сабой на ўрок?

—Для чаго гэта неабходна?

III. Кантроль ведаў і ўменняў: праверачны тэст

1 варыянт

1. Вызначце, якія значымыя часткі слова могуць уваходзіць у аснову:

а) корань, прыстаўка, суфікс, канчатак;

б) корань, прыстаўка, суфікс;

в) корань, канчатак.

2. Новыя словы ўтвараюцца пры дапамозе:

а) прыстаўкі і суфікса;

б) прыстаўкі;

в) суфікса;

г) прыстаўкі, суфікса, канчатка.

3. Запішыце формы слоў: спяваць, белыя

4. Якую літару ў прыстаўцы напісаць з- ці с-, запішыце словы, правільна запісаўшы прыстаўку, прыстаўку абазначыць:

..бегаць, ..жаць, ..папяліць, бе..саромны

5. Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце,абазначце прыстаўку

Па..казка, на..пісаць, а..касіць, па..бародак

6. Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце, падкрэсліце ўстаўленую літару

Пера..граць , за..нець, пад..сці,пры..сці

7. Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце, падкрэсліце ўстаўленую літару:

Ч..рнавокі, т..нкасуконны, мн..газначны, св..еасаблівы

8. Вызначце групу слоў, у якую ўваходзяць аднакаранёныя словы да слова гарэць:

а) загар, горкі, гараваць, гару;

б) загар, гару, гарую, горка;

в) загар, загарэлы, гарэлы, загараць;

г) гару, гарэлы, горкі, гараваць, горка.

9. Зрабіце марфемны разбор слова (разбор па саставу):

а) прымаразак;        в) пралеска;

б) рэчка;                  г) парэчка.

10. Выканайце словаўтваральны разбор слоў: падбярозавік, марозны

2 варыянт

1. Вызначце, якія значымыя часткі слова могуць уваходзіць у аснову:

а) корань, канчатак;

б) корань, прыстаўка, суфікс;

в) корань, прыстаўка, суфікс, канчатак.

2. Новыя словы ўтвараюцца пры дапамозе:

а) прыстаўкі і суфікса;

б) толькі прыстаўкі;

в) толькі суфікса;

г) прыстаўкі, суфікса, канчатка.

3. Запішыце формы слоў:  гаварыць, кніга

4. Якую літару ў прыстаўцы напісаць з- ці с-, запішыце словы, правільна запісаўшы прыстаўку, прыстаўку абазначыць:

бе..турботны, бя..шумны, ра..бег, ра..даць

5. Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце,абазначце прыстаўку

па..бегчы, а..вязаць, а..мена, пра..весне

6.    Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце, падкрэсліце ўстаўленую літару:  с..граць, за..граць, за..кацца, па..менна

7.    Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце, падкрэсліце ўстаўленую літару

р..знастайны, ч..рнабароды, ч..рнабровы, выс..кародны

8.     Вызначце групу слоў, у якую ўваходзяць аднакаранёныя словы да слова касіць:

а) касьба, каса, касавіца;

б) касьба, каса, касынка;

в) касьба, каса, касынка, каса.

9.Зрабіце марфемны разбор слова (разбор па саставу):

а) замаразкі;            в) працаўнік;

б) падбягу;               г) бялізна.

10.     Выканайце словаўтваральны разбор слоў:   пралеска, рачны

ІV. Падвядзенне вынікаў урока.

·    Якія заданні былі самымі лёгкімі?

·    Якія заданні аказаліся самымі цяжкімі?

V. Дамашняе заданне: §10 - 21, практ.147

Беларуская мова.                                                                                 6 клас

Тэма: Падагульненне і сістэматызацыя вывучанага па раздзеле

“Склад слова. Словаўтварэнне і арфаграфія”

1 варыянт

1. Вызначце, якія значымыя часткі слова могуць уваходзіць у аснову:

а) корань, прыстаўка, суфікс, канчатак;

б) корань, прыстаўка, суфікс;

в) корань, канчатак.

2. Новыя словы ўтвараюцца пры дапамозе:

а) прыстаўкі і суфікса;

б) прыстаўкі;

в) суфікса;

г) прыстаўкі, суфікса, канчатка.

3. Запішыце формы слоў: спяваць, белыя

4. Якую літару ў прыстаўцы напісаць з- ці с-, запішыце словы, правільна запісаўшы прыстаўку, прыстаўку абазначыць:

..бегаць, ..жаць, ..папяліць, бе..саромны

5. Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце,абазначце прыстаўку

Па..казка, на..пісаць, а..касіць, па..бародак

6. Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце, падкрэсліце ўстаўленую літару

Пера..граць , за..нець, пад..сці,пры..сці

7. Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце, падкрэсліце ўстаўленую літару:

Ч..рнавокі, т..нкасуконны, мн..газначны, св..еасаблівы

8. Вызначце групу слоў, у якую ўваходзяць аднакаранёныя словы да слова гарэць:

а) загар, горкі, гараваць, гару;

б) загар, гару, гарую, горка;

в) загар, загарэлы, гарэлы, загараць;

г) гару, гарэлы, горкі, гараваць, горка.

9. Зрабіце марфемны разбор слова (разбор па саставу):

а) прымаразак;        в) пралеска;

б) рэчка;                  г) парэчка.

10. Выканайце словаўтваральны разбор слоў: падбярозавік, марозны

Беларуская мова.                                                                                 6 клас

Тэма: Падагульненне і сістэматызацыя вывучанага па раздзеле

“Склад слова. Словаўтварэнне і арфаграфія”

2 варыянт

1. Вызначце, якія значымыя часткі слова могуць уваходзіць у аснову:

а) корань, канчатак;

б) корань, прыстаўка, суфікс;

в) корань, прыстаўка, суфікс, канчатак.

2. Новыя словы ўтвараюцца пры дапамозе:

а) прыстаўкі і суфікса;

б) толькі прыстаўкі;

в) толькі суфікса;

г) прыстаўкі, суфікса, канчатка.

3. Запішыце формы слоў:  гаварыць, кніга

4. Якую літару ў прыстаўцы напісаць з- ці с-, запішыце словы, правільна запісаўшы прыстаўку, прыстаўку абазначыць:

бе..турботны, бя..шумны, ра..бег, ра..даць

5. Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце,абазначце прыстаўку

па..бегчы, а..вязаць, а..мена, пра..весне

6.    Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце, падкрэсліце ўстаўленую літару:  с..граць, за..граць, за..кацца, па..менна

7.    Якую літару трэба ўставіць? Словы запішыце, падкрэсліце ўстаўленую літару

р..знастайны, ч..рнабароды, ч..рнабровы, выс..кародны

8.     Вызначце групу слоў, у якую ўваходзяць аднакаранёныя словы да слова касіць:

а) касьба, каса, касавіца;

б) касьба, каса, касынка;

в) касьба, каса, касынка, каса.

9.Зрабіце марфемны разбор слова (разбор па саставу):

а) замаразкі;            в) працаўнік;

б) падбягу;               г) бялізна.

10.     Выканайце словаўтваральны разбор слоў:   пралеска, рачны