Сабақ жоспары "Галогендер" (10 сынып)

Сабақтың тақырыбы: Галогендер. Хлор. Йод.

Сабақтың мақсаты:

1.     Білімділік – Периодтық жүйе негізінде галогендерді салыстыра отырып, оқушылардың білімін тереңдету.

2.     Дамытушылық - Оқушылардың сақталған ақпаратты қайта қолдану қабілетін және өз ойын қорыта айта алу біліктілігін дамыту.

3.     Тәрбиелік - Оқушыларды басқа бейметалдарға қарағанда галогендердің басты ерекшелігін, ажырата алуға тәрбиелеу.

Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ – жауап.

Сабаққа қажетті құралдар:

Пәнаралық байланыс: биология, медицина

Күтілетін нәтиже: теориялық білімдерін шыңдайды,

Сабақ жоспары:

1.     Ұйымдастыру.

2.     Өткен тақырыпқа пысықтау сұрақтары.

3.     Релаксация. Мағынаны тану (анаграмма)

4.     Жаңа сабақ түсіндіру.

5.     Қорытындылау. (сұрақтар қою)

6.     Бекіту. (Өзіңді тексер!-тест тапсырмалары)

7.     Бағалау.

1.     Ұйымдастыру бөлімі: Оқушылармен амандасып, түгелдеп, сыныптың сабаққа дайындығын тексеру.

2.     Сұрақ-жауап:

-         Күкірттің периодтық жүйедегі орны.

-         Табиғатта таралуы

-         Күкірттің физикалық қасиеттері.

Химиялық диктант. ( Химиялық қасиеттерін тексеру карточкалар арқылы, реакция теңдеулерін толықтырып, реакцияны аяқтау)

3.     Релаксация. Мағынаны тану (анаграмма)

ДОЙ	РОТФ	МОРБ	РОЛХ	ТАТСА

4.     Жаңа сабақ түсіндіру.  Жалпы сипаттама. VII А топша элементтеріне, галогендерге: фтор, хлор, бром, йод, астат жатады. Алғашқы 4 элемент табиғатта әртүрлі қосылыстар түрінде кездеседі. Астат тек жасанды жолмен 1940 ж алынды. Галоген атомдарының сыртқы қабатындағы электрондық конфигурациясының формуласы ns²np⁵. Галогендердің кристалдық торы молекулалық типті. Ядро заряды өскен сайын галоген атомдарының радиустары артады, өйткені энергетикалық деңгей саны жоғарылайды. Сондықтан электртерістілік фтордан йодқа қарай төмендейді, сонымен қатар бейметалдық қасиеттері де әлсірейді. Ең күшті бейметалдық қасиеттер фторда, ең әлсіз бейметалдық қасиеттер йодта байқалады. Фтордың басқа галогендерден айырмашылығы – оның бос d-орбиталі жоқ. Сондықтан фтор бір валентті. Қалған галоген атомдары хлор, борм және йод 1 валенттіліктен басқа 3,5 және 7 валенттіліктерді де көрсете алады.

VII А топшасы элементтерінің қасиеттері

 (физикалық қасиеттері түсіндіріледі)

Қасиеттері	F	Cl	Br	I	At
Ашылуы.	1886ж химик Муассан	1774ж. швед химигі К. Шееле	1826ж француз ғалымы Ж. Балар	1811ж француз химик-технолог Бернер Куртуа	1940ж жасанды жолмен алынды
Атомдық нөмірі	9	17	35	53	85
Салыстырмалы атомдық массасы, м.а.б.	18,998	35,453	79,904	126,90	209,99
Валенттілік электрондары	2s2sp5	3s23p5	4s2sp5	5s25p5	6s26p5
Атом радиусы, нм	0,064	0,099	0,114	0,133	-
Салыстырмалы электртерістілігі	4,10	2,83	2,74	2,21	1,90
Кәдімгі жағдайдағы физикалық күйі	Ашық жасыл газ	Сары жасыл газ	Қызыл қоңыр сұйықтық	Қара күлгін кристалл	Қара көкшіл кристалл
Балқу температурасы, С	-219,6	-101,0	-7,3	113,6	227
Қайнау температурасы, С	-188,1	-34,1	59,2	185,5	317

Химиялық қасиеттері.

1.     Күн сәулесінің әсерінен хлор сутекпен қопарылыс түзе әрекеттеседі:

H₂+Cl₂=2HCl

Йод әлсіз қыздырғанда әрекеттеседі:

I₂+H₂=2HI

2.     Металдармен әрекеттеседі:

2Fe+3Cl₂=2FeCl₃

2Al+3I₂=2AlI₃

Алынуы:

Зертханалық жағдайда хлорды тұз қышқылынан оған әртүрлі тотықтырғыштармен әсер ету арқылы алады:

16HCl+2KMnO₄=2MnCl₂+8H₂O+5Cl₂   +2KCl

MnO₂+4HCl=MnCl₂+Cl₂      +   H₂O

Өнеркәсіпте хлорды тұз қышқылы тұздарының ерітінділерін немесе балқымаларын электролиздеп алады:

2NaCl+2H₂O                              H₂      + Cl₂    + 2NaOH

Йодты йодидтерден, олардың ерітінділеріне хлормен әсер ету арқылы алады:

2NaI  +  Cl₂  =  I₂  + 2NaCl

Хлорсутек, тұз қышқылы және хлоридтер. HCl

Концентрлі күкірт қыщқылы мен натрий хлоридін әрекеттестіру арқылы хлорсутекті алуға болады:

NaCl + H₂SO₄ = NaHSO₄ + HCl

NaHSO₄+ NaCl = Na₂SO₄ + HCl

Хлорсутекті синтездік жолмеен хлор ағынында сутекті жағу арқылы алады:

H₂ + Cl₂ = 2 HCl

Қолданылуы:

5.     Қорытындылау:

1.     Галогендердің тотықтырғыштық қасиеті топ бойынша қалай өзгереді?

2.     Галогендер қосылыстарында қандай тотығу дәрежесін көрсетеді?

3.     Галогендердің салыстырмалы электртерістілігі топ бойынша қалай өзгереді?

4.     Берілген формулалардан ас  тұзын табу

5.     Атом ядросының  заряды  +17-ге тең элементте неше электрон болады

6.     Электрондық формуласы 1s²2s²2p⁷болатын элемент?

7.     Қай элементтің жетіспеуі тіс ауруына ұшыратады?

8.     Қай элемент бактерияларды өлтіріп, денсаулығымызды қорғайды

6.  Бекіту. Өзіңді тексер. (Әрбір оқушыға тест тапсырмалары беріледі)

1. Галогендер тобына жататындар:

 А) Ca,Mg,Ba,Na,Li  Ә) Ne,Cu, C,P,K  Б) F,Cl,Br,I,At   В) S, F, Al, N

2. Хлордың судағы ерітіндісі

А) хлорсутек Ә) тұз қышқылы. Б) хлор суы

3. Хлор темірмен әрекеттескенде түзілетін өнім

 А) темір(ІІ)хлориді  Ә) темір (ІІІ)бромиді

Б) темір(ІІІ)хлориді В) темір (ІІІ) оксиді

 4. Хлор газы ауадан неше есе ауыр:

     А) 2 есе Ә) 2,5 есе   Б) 3 есе В)  1,5 есе

 5. Тұз қышқылының тұздары:

  А) хлоридтер   Ә)  иодидтер Б)  хлорсутек.

 6.Теңіз балдырларында кездесетін элемент:

    А) фтор       Ә) бром     Б) йод  В) хлор

7. 1826 ж француз оқымыстысымен ашылған элемент:

      А) хлор      Ә) бром     Б) йод  В) фтор

 8. 1886 жылы француз химигі Г. Муассанмен ашылған элемент

      А) хлор      Ә) бром      Б) йод  В) фтор

9. Галогендердің  ішіндегі күшті тотықтырғышы:

       А) F ₂   Ә) Cl₂   Б) Br₂   В) I ₂

10. Қай элементке сәйкес келетін электрондық формула.

1s² / 2 s² 2 p⁶ / 3 s² 3 p⁵   А) фтор      Ә) бром     Б) йод  В) хлор

7. Бағалау.

8. Үй тапсырмасын беру.