Сабақ жоспары "Судың кермектігі"

Күні: 20.01.16.           Сыныбы: 9 сынып.   Үйге берілген сабақтың тақырыбы:

34- сабақ. Кальций. Кальцидің қосылыстары.       35-сабақ. § 34. Судың кермектігі.

Сабақтың мақсаты: периодтық жүйені пайдаланып, II топтың негізгі топшасы элементтерін сипаттауды жалғастыру.

Сілтілікжер металы кальцидің және оның қосылыстарының қасиеттерін жаза білуге үйрету. Магний және кальций қосылыстарының биологиялық маңызы мен қолданылуы туралы оқушылардың мағлұматтарын кеңейту.

Құралдар мен реактивтер: магний, кальций, әк суы бар ыдыс, индикаторлар, сынауықтар, сіріңке, спирт шам, суы бар құты, әктастар жинақтамасы.

Сабақтың барысы. I. Жаңа сабақты қабылдауға дйындық. Бұрын алған білімді еске түсірейік(8-сынып).

1.Неліктен барлық сілтілік металдар күшті тотықсыздандырғыш болады?

2.Натрий атомының құрылысын сызып, оның тотығу дәрежесін көрсетіңдер.

3.Берілген сызбанұсқаға сәйкес реакия теңдеулерін жазыңдар:

Na→NaOH→Na₂SO₄→Na₂O→Na₃PO₄

4.Массасы 2,3 г натрийді 100г суда еріткенде алынған натрий сілтісінің массалық үлесін (%) есептеңдер.

5.Тірі организм үшін натрий мен калий иондарының маңызы қандай?

6.Күйдіргіш натр қайда қолданылады?

II. Жаңа сабақты оқып-үйрену. II топтың негізгі топшасынбастап тұрған элементтер s-элементтерге жатады. Бериллий-екідайлы эелемент. Одан әрі металдар: магний, кальций, стронций, барий, радий орналасады. Осы элементтердің әртүрлі периодта орналасатынын ескере отырып, ұқсастығын еске түсіреді.

Екінші топ элементтерінің ең сыртқы энергетикалық деңгейінде 2 электрон бар екенін, электрондық және графиктік формуласына сүйене отырып, кальцидің тотығу дәрежесі +2 екенін түсіндіру:                                      Ca⁰ - 2ē – Ca⁺²

Тотығу дәрежесі +2 болатын қосылыстары СаО, Са(ОН)₂, және кальций қосылыстарының химиялық қасиеттерін кесте құрып жаздыруға болады. Төмендегі тірексызбаны пайдалана отырып, түзілетін өнімдерді жазып, аттарын атайды:

          кальций                                                                                 кальций оксиді

             ⁺        О₂→                                                       ⁺         Н₂О→

             ⁺        S→ 

Ca                                                                 CaO           ⁺          H₂S₄→

            ⁺        Cl₂→                                                       ⁺          SO₂→

            ⁺         H₂→   

              кальций гидроксиді

                                              ⁺        HCl→

  Ca(OH)₂                  ⁺        CО₂→

                                                ⁺        H₂CО₃→

Өнеркәсіпте кальциді тұздарының балқымасын электролиздеп алады.

Кальцидің қолданылуын айта келіп, қосылыстарының ішінде кальций оксиді СаО мен кальций гидроксидіне Са(ОН)₂ ерекше тоқталу керек. Техникада СаО сөндірілмеген әк, Са(ОН)₂ әк сүті деп аталады. Әк сүтін әктеуге жәнеқұммен қосып кірпіш қалағанда және сылағанда байланыстырушы зат ретінде жұмсайды. Бұл қоспа біртіндеп «ұстасып» қатая бастайды.

Реакция теңдеуі:                        Са(ОН)₂ + СО₂ = CaCO₃ + H₂O

Кальций тұздарының құрылыстағы мәні зор. Олардың сумен химиялық байланысып, кристалгидраттар түзетін қабілеті бар. Мысалы, табиғи гипс CaSO₄ * 2H₂O, алебастр (CaSO₄)₂ * H₂O. Алебастр ұнтағын суға араластырса, тез қатаятын  қоймалжың масса түзіледі. Қатаюы суды қосып алғанда жүреді:

(CaSO₄)₂*H₂O + 3H₂O = 2(CaSO₄*2H₂O)

Жаңа тақырып: «Судың кермектілігі» 152 – 154 бет.

Су кермектілігінің бөлінуі:

Кермектіктің екі түрі болады, Суда Mg, Ca гидрокарбонаттары болса, уақытша немесе карбонаттық кермектік,  ал сульфаттар хлоридтер болса, тұрақты, яғни бейкарбонатты кермектік деп аталады.

Мәтінмен жұмыс: оқушылар мәтінді оқып мысалдар келтіру керек.

Кермектікті жою, яғни суды жұмсарту.

Уақытша кермектік суды қайнатса кетеді:

Ca(HCO3)2	=	CaCO3↓	+	CO2	+	H2O
Кальций гидрокорбанаты		Кальций корбанаты		Көмір қышқыл газы		су
		Бор қақ түрінде түнбаға түседі

Техникада көп мөлшердегі суды қайнату тым қымбатқа түседі.

Сондықтан суды жұмсарту үшін әк сүтін пайдаланады.

Ca(HCO3)2	+	Ca(OH)2	=	2CaCO3↓	+	2H2O

Тұрақты кермектікті химиялық химиялық әдістермен кетіреді.

Мысалы, соданың көмегімен:

CaSO4	+	Na2CO3	=	CaCO3↓	+	Na2SO4

III. Алған білімді жинақтап қорытындылау үшін тақырыптың сроңындағы жаттығуды орындау қажет.

§31. 1-4- жаттығулар.       §37. 1-7- жаттығулар.            §38. 1-3- жаттығулар.

Үйге тапсырма. §35. 1-7-жаттығулар, §36. 1-11- жаттығулар, §37 оқып келу. Жұмыс дәптерінен 26-36-тапсырмалар.