Сценари "Чăваш халăх йăли-йĕрки - Ниме" 9 класс

Çĕрпӱ районĕнчи «Ямаш»

 фольклор ушкăнĕ

сценари

                Сценарине чăваш чĕлхипе

               литературине вĕрентекен

                   Филимонова Ираида Николаевна

  хатĕрленĕ

Ямаш - 2017

Ниме

Кил хуçисем утса тухаççĕ, сцена варринче чарăнса тăраççĕ.

Ял çыннисем икшерĕн ĕç хатĕрĕсемпе утса тухаççĕ, кил хуçисене пуç таяççĕ те ик еннелле кайса тăраççĕ (юрланă вăхăтра…)

1. Нимене, нимене!

Тăванăмăрсем, нимене!

Ял-йыш та пускил, нимене!

Энтрисем патне нимене!

                       Эс илтетни, Кавриле?

                       Çынсем каяç нимене.

                       Эй, кума Кулине,

                       Энтрисем патне нимене.

                       Каяр-ха кума, нимене!

Нимене, нимене!

Тăванăмăрсем, нимене!

Ял-йыш та пускил, нимене!

Энтрисем патне нимене!

Ниме пуçĕ:

Эй, ырă ниме халăхĕ, тăванăмăрсем. Пирĕнтен тухнă йăла мар, авалтан тухнă йăла-йĕркепе паян пӱрт никĕсне хурăпăр.

Ниме пуçĕ:

Энтри пичче, çурт вырăнне тĕплĕн суйласа палăртрăн-и?

Энтри пичче:

 7 виç те пĕрре кас тенĕ пек, сĕт паракан ĕне те вырттарса пăхрăм, ĕни çĕрĕпе те тăмарĕ. Апла пулсан вырăнлă терĕм-ха.

 Ниме пуçĕ:

Энтри пичче, ирĕк паратăн–и пире никĕс хума?

Энтри пичче:

Ирĕк паратăп. Апла пуçăнар.

(Икшерĕн пĕренесене çĕклесе сăмах каласа хураççĕ)

1мăшăр: «Пĕренисем çирĕп пулччĕр»

2 мăшăр: «Çемье ăшшине тытчĕр»

3 мăшăр: «Пӱрчĕ  ача-пăча сассипе тултăр»

4 мăшăр: «Турă сыхлатăр вĕсене».

Ниме пуçĕ:

Энтри пичче, никĕсне  хăпартрăмăр. Никĕс пăтти пуçлама вăхăт. Ирĕк паратăр-и?

Энтри пичче:

Манран ирĕк, çапла пултăр.

Ниме пуçĕ калать:

- Эй, Турă, çырлах!  Никĕс пăтти чӱклетпĕр. (Çырлах!)-3хут

- Эй, Турă, çырлах!  Никĕс çирĕп пултăр, пӱрчĕ çĕрсе аниччен пурăнтăр.

- Эй, Турă, çырлах!  Ашшĕ-амăшне, ачи-пăчине сывлăхлă пурăнма пар.

Эй, Турă, çырлах!  Ырă никĕсĕм вырăнлă пултăр.

Ниме пуçĕ:

Пысăк ĕç турăмăр паян, пӱрт никĕсне хутăмăр. Мăн асаттен йăлипе пĕрер çавра юрă юрлар.

Юрă: «»

 Энтри пичче:

Ял-йыш. Тăванăмăрсем! Тайма пуç сире пысăк ĕç тума пулăшнăшăн. Ырлăх-сывлăх пултăр сире.

Ниме пуçĕ:

Эй, Энтри пичче, тăсса яр-ха  купăсна. Хĕлĕхĕ кăвакарман-и?

Арçынсен ташши

Вăйăç санăн купăс çине

Лента çыхма юрать-и?

Эс каланă кĕвĕпеле

Пир(ĕ)н ташлама юрать-и?

Юрламасăр  ларас-и?

Ташламасăр  ларас-и?

Тăван сăри-эрехне

Ахаль сая ярас-и?

Кăмака çумне ларсан

Ᾰшăнмасăр тăрас мар.

Çывăх тăван патĕнчен

Ташламасăр каяс мар.

Эх, чух, çамрăк чух,

Чĕре сиксе тăнă чух

Ĕçре намăс курас çук,

Ташăран та юлас çук

Хăнасенчен пĕри:

Çитет пулĕ юрласа-ташласа. Киле каяс пулать. Ыран пурте кар тăрса пӱрте хăпартар.

(Пурте юрă юрласа тухса каяççĕ)

Каятпăр киле,

 Ᾰсатăр пире

Пире ăсатма нумай кирлĕ мар.

Пĕр стакан сăра, пĕр татăк кукăль

Эпир ĕлĕкрен пуян çын пулман

Пуян çын пулма эпир шутламан

Хура лашине кӱлсе те курман.

Хуллен-хулленех, майĕ-майĕпен

Кĕрĕпĕр халĕ пуян çын шутне

Тытăпăр халĕ хура лашине.

Краткое описание документа:

Ниме - коллективная помощь, устраиваемая односельчанами при выполнении трудоемких и хлопотных работ. Традиция ниме имеет очень глубокие исторические корни и восходит к пратюркской эпохе. Чуваши в течение нескольких тысячелетий сохранили обычай ниме и донесли его до нас. Ниме спасал и сохранял чувашей. В жизни селянина много таких моментов, когда требуются коллективные усилия для своевременного выполнения тех или иных хозяйственных работ. Нужно было вывозить лес, строить дом, вовремя сжать уже осыпающийся урожай - везде на помощь приходил обычай ниме. Он не имеет определенных сроков проведения, однако чаще всего к коллективной помощи прибегали при уборке перестоявшего урожая. В случаях, когда грозило осыпание хлебов, хозяин приглашал к себе одного из уважаемых людей и назначал его ниме пуçĕ - главой коллективной помощи. И до сегодняшнего дня сохранился этот прекрасный обычай помогать односельчанам в трудной работе.