Сценарий "Мой язык- моё богатство"

                                                          «Сыбзэ-сибаиныгъ»

         1 вед. - Шишева Ж. Ижъырэ адыгэ къашъоу «Ислъамыемк1э» тинепэрэ хьак1эщ къызэ1отэхы. Къэшъо дахэр къэзыш1ыгъэхэр Асхьадрэ Даринэрэ. Мэкъамэр къизгъэк1ыгъэр Мызэ Ислъам.Шъуимафэ ш1ух, тихьак1э лъап1эхэр! Непэ тигуапэу  тихьак1эщ шъукъетэгъэблагъэ.

          2 вед. - Кашиева Ж. Ц1ыф  лъэпкъ пэпчъ ежь бзэ шъхьаф и1.Бзэ пэпчъ зыфэдэ къэмыхъугъэу щыт, бзэ пэпчъ культурэм изы нахь ц1ык1оу, зэбгъэш1энэу ык1и къэухъумэнэу тефэ.

          1 вед. Непэ гъэтхапэм и-14 адыгабзэмрэ адыгэ тхак1эмрэ ямаф. Непэ фэдэ мафэр ары 1853-рэ илъэсым Бэрсэй Умарэ апэрэ «Черкесыбзэм ибукварэу» джырэ адыгэ тхак1эм ублап1э фэхъугъэр къыздигъэк1ыгъэр.

          2 вед. Охътэ к1эк1ым къык1оц1 адыгэ бзэш1эныгъэм  хэхъоныгъэшхо ыш1ыгъ. Дунэе наукэм уасэ къызфаригъэш1ын, ш1эныгъхэмк1э лъэпкъ хъарзынэщым лъэпсэшхо зи1э ушэтынхэр щызэш1уихынхэ,адыгабзэм тапэк1э хэхъоныгъэшхохэр ыш1ыным пае теоретическэ лъэпсэ тегъэпсыхьагъэ фызэхищэн ылъэк1ыгъ.

          1 вед.Совет хабзэм илъэхъан ары ащ хэхъоныгъэшхохэр зиш1ыгъэхэр. Лъэхъанык1эм къытыгъэ фитныгъэмэ япхыгъэу, лъэпкъ культурэм зыкъегъэ1этыгъэным к1эщак1о фэхъугъэхэм 1эшъхьэмэфэ Даутэ апэрэу ащыщыгъ. Илъэс 49-рэ ны1эп ащ къыгъэш1агъэр,ау ащ емылъытыгъэу, адыгэ бзэш1эныгъэр ылъэ тегъэуцогъэнымк1э, ащ лъапсэ егъэш1ыгъэнымк1э, егъэджэн 1офыр научнэу къыгъэшъыпкъэгъэ гъогум тещэгъэнымк1э, ащ ищык1эгъэ егъэджэн методическэ литературэр щы1э ш1ыгъэнымк1э 1офышхоу зэш1уихыгъэхэм къахэк1эу Даутэ ыц1э егъаш1эм мык1осэжьынэу адыгэхэм ятарихъ хэтхагъэ хъугъэ.

         2 вед. 1эшъхьэмэфэ Даутэ 1897-рэ илъэсым мэлылъфэгъум и 10-м къуаджэу Хьакурыныхьаблэ къыщыхъугъ. Къалэу Уфа дэт дин еджап1эм ч1эхьэ ык1и ащ арапыбзэр щызэрегъаш1э. 1эшъхьэмафэр Адыгэ научнэ ушэтып1э институтым иученэ секретарэу, ет1анэ директорым игуадзэу, Адыгэ к1элэегъэджэ училищэм ик1элэегъаджэу щытыгъ.

          1931-1941-рэ илъэсхэм 1эшъхьэмэфэ Даутэ Адыгэ научнэ-ушэтып1э институтым бзэмк1э исекцие и1эшъхьэтетэу, опсэуфэ нэс Мыекъопэ к1элэегъэджэ институтым урысыбзэмрэ литературабзэмрэ икафедрэ ипащэу 1оф ыш1агъ.

         1 вед. Я 20-рэ илъэсхэм адыгэхэм ятхыбзэ къыхахынышъ, лъэпкъ печатыр агъэпсыным, яныдэлъфыбзэк1э егъэджэгъэнхэм, лъэпкъым щыщ гъэсагъэхэр гъэхьазырыгъэнхэм яамалхэр щы1э хъугъэх. Зэк1э адыгэхэмк1э а мэхьанэшхо зи1э пшъэрылъ хьылъэм изэш1охын икууп1э Даутэ хэуцуагъ ык1и опсэуфэ нэс талант инэу и1эр ащ фигъэ1орыш1агъ.

          Даутэ тэлантышхо зыхэлъ ушэтэк1о къодыеу щытыгъэп.   Наукэмрэ егъэджэнымрэ язэхэщэк1ошхоуи, к1элэегъэджэ 1эпэ1асэуи бзэ1офыш1э инэуи,зэдзэджэк1о ш1агъоуи щытыгъ. Даутэ инэ1осагъэхэри Кавказ бзэш1эныгъэм щагъэлъап1эрэ ш1эныгъэлэжь ц1эры1ом инэу фэразэх.

          2 вед. 1эшъхьэмэфэ Даутэ иапэрэ еджэн тхылъэу «Лъагъу» зыфи1орэр , 1926-рэ илъэсым Краснодар къыщыдэк1ыгъ. Букварым ыужк1э ар ят1онэрэ тхылъэу щытыгъ араб графикэм тетэу.

          1928-рэ илъэсым латин графикэм ылъапсэ тетэу Н.Я Яковлевым зэхигъэуцогъэ адыгэ алфавитым техьажьыгъ. А алфавитымк1э 1эшъхьэмафэм иучебникхэмрэ, и1эпы1эгъу тхылъхэмрэ къыхиутэу ыублагъ.

         1 вед. Еджэк1э-тхэк1э мыш1эныгъэр гъэк1одыгъэнымк1э 1эшъхьэмафэм иучебникхэмрэ 1эпы1эгъу тхылэхэмрэ мэхьанэшхо я1агъ.

         Адыгеир 1931-рэ илъэсым ехъул1эу еджэк1э-тхэк1э мыш1эныгъэр зыщык1одыгъэ хэкоу хъугъэ.

         Ц1ыфхэм ягъэсэныгъэ къэ1этыгъэным, культурэ гъэпсыным пылъыщтхэр гъэхьазырыгъэнхэм, тхылъхэм якъыдэк1ынрэ типографием и1офш1энрэ нахьыш1оу зэхэщэгъэнхэм апае зэк1эмэ зэфэдэу агъэцэк1эн фае орфографие зык1ыр зэхэгъэуцогъэн фэягъэ.

         2 вед. 1936-рэ илъэсым 1эшъхьэмафэм «Адыгейская орфография» зыфи1орэр къыхиутыгъ.1эшъхьэмафэмрэ Яковлевымрэ адыгэ орфографием ипринципхэу зэхагъэуцуагъэхэр Адыгэ хэку исполкомым ипрезидиум 1936-рэ илъэсым мэзаем и14-м ыштагъ.

         1937-рэ илъэсым 1эшъхьэмафэмрэ Яковлевымрэ зэгъусэхэу урыс графикэм техыгъэ джырэ тиалфавит зэхагъэуцуагъэ.

          1938-рэ илъэсым- «Адыгэ орфографиер» зэхагъэуцуагъ.

          1 вед. Мыщ адыгэ алфавитым имэкъэ гъэпсык1э апэрэу къыщызэхефы. Мы орфографием зэхъок1ыныгъэ ш1агъо 1эшъхьэмафэм фимыш1эу 1940-рэ илъэсым къыдигъэк1ыгъэ «Адыгэ орфографическэ гущы1алъэм» к1ыгъоу къыхиутыжьыгъ. Джа орфографиер ары джы къызнэсыгъэми адыгэ тхыбзэр зытегъэпсык1ыгъэр. 1946-рэ илъэсым 1эшъхьэмэфэ Даутэ идунай ыхъожьыгъ.

         Ау бзэм изэгъэш1эн мыщ къыщыуцурэп, тиш1эныгъэлэжьмэ бэ гущы1алъэ зэфэшъхьафхэу, бзэм изэхэтык1э ехьыл1агъэу къыдагъэк1ыгъэхэр.

          2 вед. Шъыпкъэ дэдэу щыт бзэм ык1уач1э зэрэиныр. Бзэм ц1ыфхэр зэрещал1э, зэпэблагъэ еш1ых зэкъошныгъэр егъэпытэ. Мыщ фэдэу зы щысэ къэсхьы сш1оигъу. Тиадыгэ тхэк1о усэк1о инэу М.Исхьакъ ироманэу «Гъэрит1у» зыфи1орэм тащы1ок1э герой шъхьа1эу, тхылъыр зыц1эк1э щытхэу бэш1аг ъэу дзэм хэтэу дзэк1ол1эу, къушъхьэч1эс адыгэхэм зао зараш1ыл1эм гъэры хъугъагъэу, адыгэхэм къахэнэжьи бэрэ ахэсыгъэу хъугъэти, адыгабзэр ыш1агъэу, адыгэхэм яхабзэхэри яшэн-зэхэтык1эхэри ыгу рихьэу щытэу урысыл1 хэк1отагъэу Федор ык1и адыгэ пшъэшъэжъыеу Урыс-Кавказ заом гъэр щыхъугъэу Афипсэ. Афипсэ урысыбзэ ыш1эрэп. Ятэрэ янэрэ ыпашъхьэ къыраук1ыхьагъ. Урысыдзэм щыщ дзэк1ол1ым частым къещэ пшъэшъэжъыер. Дахэу дэгущы1эх, агъашхэ аш1оигъу, ау Афипсэ къяплъынэу къадэгущы1энэу фаеп, зэк1оц1ыщыхьагъэ ц1ык1оу, ышъхьи къымы1этэу щыс.

         Мыщ дэжьым агу къэк1ыжьы, а часть шъыпкъэу Афипсэ гъэры зыщыхъугъэм идзэк1ол1эу Федор адыгабзэ дэгъоу зэриш1эрэр. Федор псынк1эу къащэ, пшъэшъэжъыем икъэбар ра1о. Унэм къызэрихьагъэм тетэу адыгэбзэ бзэ гъэш1огъэ дахэк1э Афипсэ дэгущы1э:- « Сыдэу хьэк1э дэхэ дэдэ ти1, тыдэ укъытфик1ыгъ, сипшъэшъэ дэхэ ц1ык1у?»-ы1озэ адыгэ макъэр зэрэзэхихыгъэм тетэу, джырэ нэс къямыплъэу щыхьагъэу щысыгъэ Афипсэ, щэм фэдэу , псынк1эу къызщэлъэты, Федор ыбгъэ зык1едзэ. Джа мафэм щегъэжьагъэу Федоррэ Афипсэрэ зэгупсэ шъыпкъэм фэдэу зэпэблагъэ мэхъух.

         1 вед. Угук1э зэхэмыш1эн, укъимы1этын плъэк1ырэп, бзэш1эныгъэм зэкъошныгъэр, зэблэгъэныгъэр къызэрэхэк1рэмк1э Мэщбэш1э И. мыщ дэжьым лъэшэу зэхытегъаш1э адыгабзэм, бзэм к1уач1эу и1эр зэрэиныр. Джы тедэ1ун иныдэлъфыбзэ зэрэфэусэрэм. Усэу «Ныдэлъфыбз» зыфи1орэм къеджэщт Къушъхьэ Саидэ.

                                      Ныдэлъфыбз

                                                                                     Мэщбэш1э Исхьакъ

                            Мы дунай нэфым апэрэ псалъэр

                            Щыщ сфэзыш1ыгъэр синыдэлъфыбз,

                            Гур зыгъэгушхоу сигугъэ хаплъэ

                            Илъэгэ 1уатэу бгъэгум дизыбз.

                            Ным ибыдзыщэу с1упэ 1уфагъэр

                            Джыджыпсыджые таущтэу сфэ1он,

                            Ц1ыфыгъэ дахэу ащ къысхилъхьагъэр

                            Жьы щэгъу се1эфэ гум щыбэгъон.

                            Ч1ылъэм сехыжьэу сыкъытехьажьмэ

                            Сыхарэгъади сымыдэхъун.

                            Хъухэщтэп яс1оу сыбзэ ясхъожьмэ,

                            А сыхьат дэдэм сыл1эжьми хъун!

                            Жьыбгъэу къилъыгъэм фэдэу мэкъэхъоу,

                            Уц тхьэпэ ц1ык1ум фэдэу 1ушъабэу,

                            Псынэк1эчъ къабзэм фэдэу 1ушъабэу,

                            Псынэк1эчъ къабзэм фэдэу сш1офабэу.

                            Синыдэлъфыбзэ сфэдэйми дэгъуми

                            Дунаир рысш1эу ч1ылъэм сытет

                            Сыдырэ уахъти — гъэбэжъуи огъуи -

                            Сэрк1э ощхбыбым ренэу ар фэд.

                            Хьатх Мыхьамэты иорэд мафэ

                            Сщимыгъэгъупшэу л1эш1эгъум хещы,

                            Нарт Шэбатныкъо ишъыпкъэ зафэ

                            Бзэджагъэу щы1эр гъаш1эм сфыхечы.

                            Сятэ ич1ыгоу ным къыситыгъэм

                            Ижъогъэ нэзы сыготэу сэк1о,

                            Дэхагъэр зэк1э фэзгъадэу тыгъэм

                            Ащк1э дунаим орэд фэсэ1о.

         Орэдэу «Адыгэ хэку». Къэзы1орэр Индрис Раситэ.

         2 вед. Лирическэ усэк1о инэу, тыди щызэлъаш1эу Бэрэтэрэ Хьамидэ ежь къыгъэш1агъэм зыфэлэжьагъэр илъэпкъ, ихэку, ихэгъэгу. Адыгэ лъэпкъым къык1угъэ гъогу къиныр, непэрэ шъхьафитныгъэ щы1ак1эм тыкъыфэк1оным пае, зыхэтыгъэ бэнэ лъэшхэр иусэхэмк1э, ипоэмэхэмк1э поэтым зэхытегъаш1э.

         Мэгу1э поэтыр, илъэпкъ зэк1эми зэхытигъаш1э ш1оигъу. Зилъэпкъыбзэ зыгъэпыутэу, сыадыг зы1оу, ау ныдэлъфыбзэм зыщызыдзыеу псэухэрэм дэо пхъашэ афеш1ы, лъэпкъымк1э хьакъэу аш1ырэр зэрэмытэрэзыр агуригъа1о ш1оигъу: ригъэгупшысэнхэ, а гъогу пхэнджэу зытетхэм къытырищыхэ ш1оигъоу иусэхэмк1э яджэ.

         Усэу «Синыдэлъфыбз» зыфи1орэм къеджэ Индрис Адам.

                                      Синыдэлъфыбз

                                                                                     Бэрэтэрэ Хьамид

                            Джыри згъэш1энэу сэш1э сэ гъишъэ,

                            Ау сымыш1эжьмэ синыдэлъфыбзэ

                            Нарт Саусырыкъо сш1эна ихъишъэ?

                            Айдэмыркъаны сш1эна игъыбзэ?

                            С1орэмылъыжьи адыгэ псалъэр,

                            Сянэ сыдэущтэу ыц1э ес1она?

                            Сыбзэ с1умылъмэ ш1улъэгъу пщыналъэр

                            Слъэпкъы сыдэущтэу фэзгъэлэжьэна?

                            Сэш1э сэ 1аджи адыгэ хабзэр

                            Шъорыш1 тамыгъэ зыфиш1ыжьыгъэу,

                            Ау Пшызэ ик1мэ иадыгабзэ

                            Зигъэнэш1ош1ызэ щыгъупшэжьыгъэу

                            Сик1ыгъ сэ Пшызи, сик1ыгъ хэгъэгум,

                            Ау сщыгъупшагъэп лъэпкъым ылъапсэ,

                            Гупшысэ къабзэу дизыр сыбгъэгум

                            Къырыс1отагъ сэ сиадыгабзэ.

                            Адыгэ усэу сыкъызэджагъэр

                            Сырихьыл1агъ сэ зыгу лъы1эсыгъи,

                            Адыгэ тхылъэу афыздэсщагъэр

                            Анахь тыныш1ухэм апэзыш1ыгъи...

                            Зыбзэ дэдзыхы зыш1ырэ ц1ыфыр,

                            О къыпфэсэш1ы зы дэо закъо

                            Пфэпщыныжьына нымк1э уич1ыфэ

                            Пфэщэчыжьына лъэпкъымк1э хьакъыр?

         1 вед. Гухэк1 нахь мыш1эми, ныдэлъфыбзэм иамалхэр, имэхьанэ къырагъэ1ыхызэ «Сыда адыгабзэр зэрящык1агъэр игъэк1отыгъэу зэрагъэш1энэу?» зы1охэрэри тхэтых. Ащ ехьыл1агъ джыдэдэм шъузэплъыщт уцугъоу «Зыфаер арэ1у» зыфи1орэ передачэм къыхэхыгъэр.

(Сценкэр къаш1ы)

         1 вед. Лъэхъан блэк1ыгъэхэм ашъхьэ фимытхэу зихэку, зич1ыгу зыбгынэн фае хъугъэхэм къинэу алъэгъурэр «тыадыг» а1он фимытхэу ныдэлъфыбзэм реджэнхэ, рыгущы1энхэ фимытхэу, зэрэщытыр къатхьаусыхы. Поэтым иусэу «Зы лъэпкъы чъыг» зыфи1орэм къытфеджэ Болэкъо Мариет.

                            Нэмык1 хэгъэгухэм тащыхэхэс,

                            Тэ зэтэ1ожьы шъхьаем «черкес»,

                            Хык1ыб хэгъэгухэм тэ тащытырку?

                            Адрэ хэгъэгухэм тащыараб.

                            Тц1э тыфитыжьэп — ар зы хьэзаб,

                            Бзэр тш1ок1одыжьы — ар зы гук1од

                            Бзэ зымыш1эжьырэр тэмэнчъэ бзыу,

                            Лъэпкъы пыдзыгъом сыдыр ишыу.

                            Адыгэ шыур хъишъэм щылъаг,

                            Адыгэ пшъашъэр хъишъэм щыдах.

                            Адыгэ шъуашэм зэу тырэпаг,

                            Адыгэ хабзэм хьакъ имы1ах!

                            Тиадыгабзэ дгъаш1оу тш1одах,

                            Тк1эт адыгэлъым зэу тырыпаг

                            Тылъэпкъы ц1ык1уми, тигугъэ лъэш.

                            Адыгэ лъэпкъыр зэу — тыадыг.

                            Тэ тызэпхыгъэр зы лъэпкъы чъыг.

                            Тыкъызщыхъугъэр зы лъэпкъы ч1ыгу,

                            Тызыщап1угъэр зы къушъхьэ шыгу,

                            Тыщыпсэунэу тэ зы дунай,

                            Зы лъэпкъы чёыгу непэ тыфай.

         2 вед. Ныр агъаш1оу, бзэм еш1уш1эхэу, лъэпкъым ищытхъу а1этэу, хэкум фэлажьэхэу ык1и фэлэжьагъэхэу мак1эп усак1оу, тхак1оу ти1эр.

         Тиадыгабзэ изэгъэш1эн хэхъоныгъэу ыш1ыгъэм лъэшэу ыгъэгуш1оу, усак1оу Пэрэныкъо Мурат етхы. Къытфеджэ Хъымыщ Сэльмэн.

                            Адыгабзэу ныбзэ макъэм,

                            Къэлэмыпэр фэ1орыш1э!

                            Си1эш1агъэ гум лъы1эсэу,

                            Орэд гупсэр, о къыздеш1!

                            Тызэрэш1эу тызэк1ыгъумэ,

                            Гук1эгъу лъыхъу темыжьэн

                            Пфэлэжьышъумэ а орэдыр

                            Тинарод химынэжьын

                            Ныбжьыр икъоу пкъым иуцуагъэр

                            Акъылыгъэм къырэгъуазэ

                            Зи1этыгъэшъ ныдэлъфыбзэм

                            Гум 1унк1ыбзэу зыщегъазэ...

         2 вед. Адыгэ къэшъо дахэу «Зэфак1у» зыфи1орэр къаш1ы Нартрэ Мадинэрэ. Пщынэм къеорэр Мызэ Ислъам.

         1 вед. Къуекъо Налбый усэк1о губзыгъэу, усэк1о гъэш1эгъонэу щытыгъ. Иусээм уяджэ зыхъук1э, илыягъэу узыш1уагъэш1ыжьэу узэрэадыгэмк1э уагъэгушхоу, гуш1уагъо горэ къыпхалъхьэ. Зэфэшъхьаф ц1ыф лъэпкъыхэм къагуры1оу Налбый иусэхэм ярэджэхи, адыгэ лъэпкъым щыщ хъухэмэ аш1оигъоу хъуныгъэхи пш1уагъэш1эу урагъэгупшысэ, пэгагъэ къыпхалъхьэ, лъытэныгъэ нахь зыфэпш1ыжьынымк1э уфащэ. Усэу «Сиадыгабз» къытфеджэ Къэзэр Ларисэ.

                                               Сиадыгабз 

                                                                            Къуекъо Н.

                            Нарт лъэпкъым уфэдэкъабзэу,

                            Укъэзгъотыжьыгъ, сиадыгабз

                            Сыдэплъыешъ сашъхьагъы огу къабзэр

                            Зигъэадыгабзэу нэфынабз.

                            Сыдэплъыешъ — тыжьынэу чъыгэу,

                            Пщэсыр сашъхьагъы къыщэк1уашъэ

                            Отэбэчэу, пчэнэ ищыгъэу

                            Адыгабзэр фэд чылэ пшъашъэм

                            Пчэдыжьыпэмэ янэфы тк1опсымэ

                            Къарэк1о осэпсы лъапшъэу,

                            Адыгабзэ гущы1эр умыпсэмэ,

                            Тыдэ укъик1ыгъ, о пшъашъэр?

                            Згъэш1агъи, згъэш1эщт илъэси

                            Уакъырэк1о о жъогъо 1апшъэу

                            1эпэ закъок1э огум унэрэси,

                            Къэбгъэгущы1эн о, пшъашъэр

                            Къэгущы1эн фэмыщы1эу,

                            Гъэш1эн насыпыр ыгъотыгъэу:

                            Адыгабзэм урэгущы1эшъ,

                            Адыгабзэм псэ къыуитыгъэу

                            Тыдэ къик1ыни, скъош, адыгабзэр,

                            Адыгэмэ къадэмыхъугъэмэ.

         2 вед. Джаущтэу адыгабзэр, адыгэ лъэпкъыр анахь дахэм, анахь лъэшым фегъадэ, къеухъумэ, лъэпкъыр лъагэу е1эты.

         Зэлъаш1эрэ адыгэ усак1оу Нэхэе Руслъан усэхэри, поэмэхэри, орэдхэри бэу ытхыгъэх. Поэтым иусэхэм, ипоэмэхэм къыра1отык1ы адыгэ лъэпкъым къырык1уагъэр, итарихъ, ил1ыгъэ, иц1ыфыгъэ, ишэн — хэбзэ дахэхэр, идунэе тетык1.

         Нэхаем иусэхэр гуры1огъош1ух, адыгэбзэ бзэ къабзэк1э тхыгъэх. Иусэхэм уяджэ зыхъук1э, лъэшэу зэхэош1э, иадыгэ лъэпкъ ишъыпкъэу, ыгу етыгъэу поэтыр зэрэфэлэжьагъэр. Лъагэу уи1этэу, лъэпкъ пстэуми уакъыхи1этык1эу къыпщэхъу. Усэу «Адыгабзэр сян» зыфи1орэм къытфеджэщт Къошъ Рузанэ.

                            Адыгабзэр сян

                                                         Нэхэе Руслъан

                            Убзэ зыпш1ок1одырэм,

                            Уянэ пш1ок1одыгъ.

                            Ар къызгурымы1орэм,

                            Ыпсэ аритыгъ.

                            Сыбзэ сэ сихьылъэ,

                            Сыбзэ сэ сигугъ,

                            Игъэрети схэлъ.

                            Слъэхэри к1эзгъэк1ырэр

                            Сэ сиадыгабз.

                            Псыхъоу мычъэкъожьырэр

                            Сидыгэ хабз.

                            Сыбзэ сэ сигъаш1э,

                            Сыбзэ сэ сигуш1о;

                            Сыгу къытырегъао,

                            Шыблэуи ар мао.

                            Орэд къырып1ощтмэ,

                            Гъэтхэ ощхы бзыбз,

                            Псапэ горэ пш1эщтмэ,

                            Бгъэгуми дизыбз,

                            Сыбзэ сэ сэгъаш1о,

                            Шъаом есэгъаш1э.

                            Сыбзэ сэ маш1о,

                            Ш1улъэгъур къыдэшъо.

                            Шъоум фэд сыбзэ,

                            Сян адыгабзэр,

                            Сят адыгабзэр,

                            Сыда п1омэ тпсэ.

         2 вед.  Орэдэу «Синыдэлъфыбз» зыфи1орэр къе1о Индрис Раситэ.

         1 вед. Нэхэе Руслъан иусэу «Сыадыг зы1орэр адыга зэк1э?» зыфи1орэм къеджэщт Мэлыщ Сэтэней.

                                      Сыадыг зы1орэр адыга зэк1э?

                                                                            Нэхэе Руслъан

                            Сыадыг зы1орэр адыга зэк1э?

                            Адыгэм адыгабзэ еш1э,

                            Адыгэм иорэди к1ещы

                            Ишъуаши дахэу къахэщы.

                            Сыадыг зы1орэр адыга зэк1э?

                            Адыгэм иорэди за1о,

                            Зи1орэм егъэцэк1эжьы,

                            Ныбджэгъур къегъэпсэужьы.

                            Жьыбгъэм ыхьына адыгэр?

                            Хым ытхьалэна адыгэр?

                            Адыгэ лъэпкъыр сипшыс

                            Сиорэд лъапсэу гупшыс.

                            Сыадыг зы1орэр адыга зэк1э?

                            Адыгэм икъашъо зэфак1о,

                            Ишэн-хабзи егъаш1о,

                            Онэгум исми маш1о.

         2 вед. Адыгэ литературэр къыгъэбаеу, хэхъоныгъэ фаш1эу к1оч1ак1эхэр тиадыгэ литературнэ поэзие къыхэхьагъэх. Ахэмэ ащыщхэми яусэхэм якъежьап1эхэри яухыжьыгъохэри нахьыбэу зыфэгъэхьыгъэхэр яадыгэ лъэпкъ, яадыгэ шэн-хабзэхэр, яадыгабз, ш1улъэгъуныгъэу, гук1эгъоу ахэм афыря1эр мык1осэжьынэу абгъэгу зэрэдэлъыр ары. Ахэмэ ащыщ Сапый Светлани. Джы тедэ1ун ар ныдэлъфыбзэм зэрэфэусэрэм. Усэу «Ныдэлъфыбз» зыфи1орэм къеджэ Болэкъо Сабинэ.

                                     Ныдэлъфыбз

                                                                  Сапый Светлан

                            Ныдэлъфыбзэм псэ пыт

                            Ащ жьы къещэ, мэщхы, мэгъы

                            Мэгущы1э, маплъэ, мак1о

                            Гухэлъыби ащ зэрехьэ.

                            Ным ифаби тлъегъэ1эсы

                            Тым иш1уагъи к1уач1э реты

                            Ч1ым идахи тыхегъаплъэ

                            Лъэуж нафи къыхеуты

                            Лъэпкъэу щы1эмэ такъыхегъэщы

                            «Тэры» - т1озэ тыщегъа1э

                            Тиш1улъэгъуи къыхэлажьэ,

                            Тигухэлъхэр къыддегъэхъу,

                            Мыхъун 1аджми тащеухъумэ,

                            Псыхъом фэдэу мэ1упчъапчъэ,

                            Жьыбгъэ мак1эу мэ1ушъашъэ

                            Ибаигъэ к1уач1эу тфэхъу

                            Тыбгъэ дэлъэу къетэхьак1ы.

                            Бзэм ылъапсэ бэуи куу,

                            Ау ащ икъук1э 1ус емытмэ

                            Идэхагъи зэхэмыш1эмэ

                            Хымэ жабзэм удихьыхэу

                            Уянэ ыбзэ пыдзы пш1ымэ

                            Мэк1э-мак1эу лъапсэр мэгъу

                            Лъэпкъы гъогур зэжъу мэхъу

                            К1одыжьыным ищынагъо

                            Пщэгъо 1ужъоу шъхьарэуцо.

                            Силъэпкъэгъухэр, синыбджэгъухэр!

                            Зэ зышъуплъыхь, шъукъэуцу!

                            Уянэ бзэу о къып1уилъхьагъэм

                            Икъоу уасэ о фэмыш1мэ

                            Ар зымыбзэм сыд риш1эщт?!

                            Тянэ ыбзэ тымгъэк1одэу,

                            Тызэде1эу пытэу т1ыгъмэ,

                            Хахъо фэтш1эу тыдэлажьэмэ,

                            Ижьау тхъагъо тыч1этын.

                            Уасэ ти1эу ц1ыф лъэпкъыбэм

                            Бэрэ бэрэ тахэтын.

         1 вед. Пшъэшъэ къэшъо дахэ къытфаш1ыщт я 11-рэ классым ис еджак1охэу: Зарема, Зуриета, Жанна, Фатима.

         2 вед. Нэхэе Руслъан иусэу «Сиадыгабз» зыфи1орэм къытфеджэщт Тхьапшъэкъо Мариет.

                                      Сиадыгабз

                                                         Нэхэе Руслъан

                            Сиадыгабзэу бзыу бзэрабзэу

                            Узэрэнэсэу къэгущы1эщт

                            Сиадыгабзэ сэрк1э гъэш1уабзэу,

                            Сэ сыщэ1эфэ сырыпсэлъэщт.

                            Адыгэ лъэпкъым илъэпсэ лъагъо

                            Сиадыгабзэу сэ сиорэд

                            Гъэтхэ къэгъагъэу къызэ1уихыгъэр

                            Сиадыгабзэу синыдэлъфыбз

                            Тиц1ык1уи ини тыгъэу къатепсэу

                            Шъоупсы занэу ар а1орэлъ

                            Сиадыгабзэ гугъэр къылъэсэу

                            Л1эш1эгъу пчъагъэм къыздэрэпсалъ.

                            Синэнэ 1эш1оу синэнэ к1асэм

                            Сэ къыс1уилъхьагъэр сиадыгабз

                            Сыдэу тхьэр еуи зыбзэ к1осагъэм

                            Лъэпкъым ынапэр иныдэлъфыбз.

         2 вед. Непэ тыкъызэрыгущы1агъи, тыкъызэджагъи, тиусак1охэр зэрытхи, лъапсэу, къежьап1эу я1эр 1эшъхьэмэфэ Даут. 1эшъхьэмафэм къытфыхихыгъэ алфавитыр, орфографиер ары зэк1эми тызэрэпсэурэр.

         1 вед. Даутэ къытфыхихыгъ, тфигъэпсыгъ тиадыгабзэ. Ащ лъэшэу тырэгушхо. Тщыгъупшэ хъущтэп, тщыгъупшэни тыфитэп, сыда п1омэ непи къыдготэу, тигъусэу 1эшъхьэмафэр къыддэлажьэ, и1офш1агъэхэр тэгъэфедэ, тарэпсэу. Тиуси, типшыси, тиорэди, тикъашъуи 1эшъхьэмафэм ыбзэ ахэлъ, сыда п1омэ тиадыгабзэ зэзгъэфагъэр, зыгъэпытагъэр, зыгъэуцугъэр 1эшъхьэмафэ Даут ары. Ищы1эныгъэ еухыфэ, иадыгэ лъэпкъ ш1эныгъэм, гъэсэныгъэм икууп1э иуцоным фэлэжьагъ. Егъаш1эми — лъэпкъыр щэ1эфэ 1эшъхьэмэфэ Даутэ ыц1э ра1ощт, ащыгъупшэщтэп. Мыщ дэжьым тинепэрэ зэ1ук1э щэтэухы, Хъярк1э, тихьак1э лъап1эхэр, къэк1орэ зэ1ук1эгъу нэс.