Символдық мәліметтермен амалдар орындау (9 сынып)

Тақырыбы: Символдық мәліметтермен амалдар орындау

Білімділігі:  Оқушыларды символдық шамалармен орындалатын амалдар таныстыру. Символдық  мәліметтерді енгізу, шығару ерекшеліктерін түсіндіре отырып, программа құруға дағдыландыру;   

Дамытушылығы:  Символдық мәліметтерді Паскаль тілінде программалау арқылы өңдеу тәсілдерін жүзеге асырып, оқушылардың логикалық  ой- өрістерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа, жауапкершілдікке  тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже: оқушы символдық шамаларды өз бетімен есептей алады.

Сабақ барысы:

1. Амандасу

2. Үй тапсырмасы.

3. Жаңа сабақ

4. Бекіту

5. Үйге тапсырма

6. Бағалау

1.Амандасу бөлімінде оқушылармен амандасып, жоқ оқушыларды анықтау.

2. Үй тапсырмасын  тексеру.

1. real-нақты

2.string-жолдық

3.if-егер

4. read-оқу

5. логикалық типті өрнек - шарт

6.қабылдайтын мәндер жиыны мен форматын не деп атайды- типі

7.integer- бүтін

8. char-символдық

2. Жаңа сабақ. Мәні символ (әріп, цифр, таңба) болатын айнымалы символдық айнымалы деп аталады.

Турбо Паскальда мәтіндік айнымалыларды өңдеу үшін string типі қолданылады. (string-жол)

Символдық айнымалының ұзындығы деп ондағы символдардың санын айтады.

Әр тұрақтының ұзындығы (мәтіндегі символдар саны) 255-тен артпайды.

Символдық тұрақтының әр символы 1-ден бастап солдан оңға қарай бүтін сандармен нөмірленеді.

Мысалы: а1:='кітап'; а1 айнымалысы жадыда былайша орналасады:

0	1	2	3	4	5
5	к	і	т	а	п

0 -байтта символдық айнымалының ағымдағық ұзындығының мәні орналасады. Символдық айнымалы Type немесе VAR бөлімінде сипатталады.

Оның жалпы түрі:

Type символдық типтің аты = string  [айнымалының символ саны];

Var символдық айнымалы аты: типтің аты; немесе

var символдық айнымалы аты: string;

Мысалы: 1) type b1=string [6];

b2=string;

var a1:b1;a2:b2;

2) var x:string[10];

y: string;

string сөзінен кейін символ саны көрсетілмесе, ол айнымалыға жадыдан 255 орын бөлінеді.

Символдық айнымалыларға стандарт функциялар және прцедуралар қолданылады.

 Символдық айнымалыларды түрлендірудің стандарт функциялары.

lenght(а) - функциясы а символдық айнымалының ұзындығын табады.

функция нәтижесінде бүтін типті сан шығады.

Мысалы: var a,b:string[10];

begin

a:='кітап';

b:='54654';

k:=length(a); writeln('а жолының ұзындығы =', k);

writeln('b жолының ұзындығы=', lenght(b));

end.

concat (a1,a2) - функциясы а1 және а2 жолдық айнымалыларды біріктіреді.

(concat- конкатенция - біріктіру). функция нәтижесінде жолдық айнымалы шығады. мысалы: а1:='қалам';

a2:='сап'

b:=concat(a1,a2);

writeln(b);

программаның орындалу нәтижесінде "қаламсап" сөзі шығады. Екі жолды біріктіру үшін "+" таңбасын да қолдануға болады.

Мысалы: а1:='информатика';

b:='ғылымы';

Writeln(a+b);

copy (a,n,k) - функциясы а жолының n-ші символынан бастап к символ көшіріп (немесе қиып) алады.

Мысалы: copy('қаламсап',3,2)→'ла'

copy('кітап',1,1)→'к'

pos(a1,a2)- функциясы а2 жолындағы а1 ішкі жолының басталу позициясын көрсетеді, егер а2 жолында а2 жолы жоқ болса, онда функция мәні 0-ге тең болады.

Мысалы: pos ('ка', 'информатика')→10

pos ('та', 'информатика')→0

pos('cd','abcdcdrf')→3

Әрбір символға компьютерде 0 мен 255 аралығындағы бүтін санды код сәйкес келеді. Символдар кодының кең тараған түрі ASCII коды. ASCII -де символдардың коды 32-ден басталады. 0-ден 32-ге дейінгі компьютердің ақпартпен түрлі жұмыс істеуіне арналған басқарушы кодтар.

паскаль тілңнде символдардың ASCII кодытар кестесіне сәйкес кодын анықтайтын және оған керсінше, 0-ден 255-ке дейінгі бүтін санды кодқа сәйкес символды беретін 2 қарама-қарсы стандарт функциялар бар.

ord функциясы символдың сәйкес кодын табады. (ordinal value - реттік мән)

Мысал: ord('A')→65

ord('a')→97

chr функциясы кодқа сәйкес символды береді. (character- символ)

Мысалы: chr(65)→'A'

chr(49)→1

Бұл функцияны # (диез белгісі) символымен алмастыруға болады.

Мысалы: # 65→'A'

Сабақты бекіту.

Тапсырмалар:

№1 есеп /сәттілік/

а1:='сәт';

a2:='тіл';

a3:='кішілік';

a4:=copy(a3,6,2);

b:=concat(a1,a2,a4);

writeln(b);

№2 есеп /бақыт/

а1:='бақа';

a2:='сауыт';

a3:=copy(a1,1,3);

a4:=copy(a2,4,2);

b:=concat(a3,a4);

writeln(b);

№3 есеп /ізгілік/

c1:='із';

c2:='гүл';

с3:='іні';

с4:='сәйгүлік';

a:=copy(с2,1,1);

b:=copy(с3,1,1);

k:=copy(с4,6,3);

writeln(a+b+k);

№4 есеп /ілтипаттылық/

а1:='білім';

a2:='тип';

a3:='ат';

a4:='тылық';

a5:=copy(a1,2,2);

b:=concat(a5,a2,a3, a4);

writeln(b);

№5 есеп / еңбекқор/

а1:='Еңлік';

a2:='Кебек';

a3:='қоры';

a4:=copy(a1,1,2);

a5:=copy(a2,3,2);

a6:=copy(a3,1,3);

writeln(а4+а5+а6);

№6 есеп /Махаббат/

а1:='Маханбет';

a2:='бекетіне';

a3:='барып';

a4:='қайттым';

d1:=copy(a1,1,4);

d2:=copy(a2,1,1);

d3:=copy(a3,1,1);

b4:= copy(a4,2,1);

b5:= copy(a4,4,1);

writeln(d1+d2+d3+d4+d5)

№7 есеп / ізеттілік/

а1:='ізгі';

a2:='қасиет';

a3:='тілек';

a4:='мендік';

a:=copy(a1,1,2);

d:=copy(a2,5,2);

c:=copy(a3,1,3);

l:= copy(a4,5,2);

writeln(a+d+c+l);

№8есеп / сүйіспеншілік/

а1:='сүйген';

a2:='ісім';

a3:='кәсіппен';

a4:='көпшілік';

a:=copy(a1,1,3);

d:=copy(a2,1,2);

c:=copy(a3,6,3);

l:= copy(a4,4,5);

writeln(a+d+c+l);

№9 есеп / құрмет/

а:='құр';

a1:='сөзіңмен';

a2:='мақтанба';

d:=copy(a1,6,2);

c:=copy(a2,4,1);

writeln(a+d+c);

№10 есеп /қайырымдылық/

c1:='қай';

c2:='ырымды';

с3:='айталық';

с4:=copy(с3,5,3);

writeln(с1+с2+с4);

№11 есеп /Отансүйгіштік/

c1:='Отанын';

c2:='сүйген ';

с3:='кішінің';

с4:='міндетік';

a:=copy(с1,1,4);

b:=copy(с3,2,2);

d:=copy(с4,6,3);

writeln(a+b+d);

№12 есеп /адалдық/

c1:='адам';

c2:='болам ';

с3:='десеңіз';

с4:='ық';

a:=copy(с1,1,3);

b:=copy(с2,3,1);

b:=copy(с3,1,1);

writeln(a+b+d+с4);

№13 есеп /шаттық/

c1:='шашыңды';

c2:='тарақпен ';

с3:='тарадық';

a:=copy(с1,1,2);

b:=copy(с2,1,1);

d:=copy(с3,1,1);

c:=copy(c3,5,3);

writeln(a+b+d+c);

№14 есеп /сәттілік/

а1:='сәт';

a2:='тіл';

a3:='кішілік';

a4:=copy(a3,6,2);

b:=concat(a1,a2,a4);

writeln(b);

№15 есеп /бақыт/

а1:='бақа';

a2:='сауыт';

a3:=copy(a1,1,3);

a4:=copy(a2,4,2);

b:=concat(a3,a4);

writeln(b);

№16 есеп /ізгілік/

c1:='із';

c2:='гүл';

с3:='іні';

с4:='сәйгүлік';

a:=copy(с2,1,1);

b:=copy(с3,1,1);

k:=copy(с4,6,3);

writeln(a+b+k);

№17 есеп / ізеттілік/

а1:='ізгі';

a2:='қасиет';

a3:='тілек';

a4:='мендік';

a:=copy(a1,1,2);

d:=copy(a2,5,2);

c:=copy(a3,1,3);

l:= copy(a4,5,2);

writeln(a+d+c+l);

№18 есеп /Отансүйгіштік/

c1:='Отанын';

c2:='сүйген ';

с3:='кішінің';

с4:='міндетік';

a:=copy(с1,1,4);

b:=copy(с3,2,2);

d:=copy(с4,6,3);

writeln(a+b+d);

Үйге тапсырма. Тақырыпты оқу

Оқушыларды бағалау.