Табиғи сұрыпталу – эвалюцияның бағыттаушы факторы

Бекітемін__________________

Күні: 30.01.2017 ж

Сыныбы: 9 «Б»

Сабақтың тақырыбы: Табиғи сұрыпталу – эвалюцияның бағыттаушы факторы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларға табиғи сұрыпталу бағыттаушы факторлары туралы  

                      түсінік беру.

Дамытушылығы: Дүние танымын арттыра отырып, көптеген оқу материалдарын  

                                  толық меңгеру және қабілетін дамыту

Тәрбиелілігі: Оқушыларды ұйымшылдыққа, тазалыққа тәрбиелеу

Сабақ көрнекілігі: Плакат

Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, баяндау

Сабақтың барысы:

І.   Ұйымдастыру бөлімі

ІІ.  Үй тапсырмасын тексеру

1. Түр – құрлысы ұқсас, шығу тегі бір, өзара еркін шағылысып, өсімтал ұрпақ бере

     алатын даралар жиынтығн айтады.
2. Микроэволюция – эволюциялық әрекеттер мен процестердің бастапқы  

    кезеңдерін айтады.
3. Популяция – Бұл эволюцияның элементар бірлігі. Түр дараларының 

    оқшауланған шағын топтары.
4. Критерий өлшем – кез келген түр даралары басқа түрлерден тек өздеріне тән 

    белгілері және қасиеттері арқылы ерекшеленеді.
5. Морфологиялық өлшем – бір түрге жататын даралардың ішкі және сыртқы 

    құрлысының ұқсастығын сипаттайды.
6. Сыртқы белгісінің жиынтығы – фенотип.
7. Физиологиялық өлшем – Бір түр дараларының барлық тіршілік әрекеттерінің 

    ұқсастығын көрсетеді.

ІІІ. Жаңа сабақ

Табиғи сұрыпталу эволюцияның келесі факторы, ол табиғатта үздіксіз жүріп жататын әрекет. Табиғи сұрыпталу орасан ұзақ уақыт аралығында тұқым қуалайтын өзгергіштік берген шексіз көп материалдардың алуан түрлі өзгеріс, ауытқуларынан тіршілік ортасына сай түрлерін ғана қалдырып, қалғандарын жоя отырып, анағұрлым жетілдірілген жаңа бейімділіктер мен қасиеттерді жарыққа шығарады. Бейімделушілік дегеніміз ағзалардың нақтылы орта жағдайында тіршілік етуін қамтамасыз ететін арнайы қасиеттердің пайда болуы. Бейімделушілік табиғи сұрыпталу әрекетінің нәтижесінде қалыптасады.

Дарвин тіршілік үшін күресті даралардың сыртқы ортаның абиотикалық және биотикалық жағдайларымен қарым – қатынасы деп түсіндірді. Түр ішілік күрес. Бір түрге жататын даралар арасында жүреді. Түр ареалына біркелкі таралмай популяция түрінде ойдым ойдым таралады. Бір популяциядағы дараларға біркелкі қорек заттары, жалпы мекен ету ортасы және басқа да тіршілік жағдайлары (су, жарық, жылу) қажет. Осы жоғарыда көрсетілген себептерге байланысты популяция даралары бір бірінен шиеленісіне күреске түседі.

Көптеген жануарлар тіршілігінде өз популяциясындағы даралар арасында қақтығысты болдырмауға жәрдемдесетін бірқатар бейімдіктер де болады. Мысалы аю, құндыз, қасқыр өздерінің азықтық үлескілерінің шекарасын белгілеп қояды, ал басқа жануарлар бөтен үлескінің шекарасын бұзбауға тырысады.Түр аралық күрес әр түрге жататын даралар арасында жүреді. Бір туысқа жататын түрлер ұқсас экологиялық жағдайда тіршілік етсе, онда түр аралық күрес шиеленіскен күйде жүреді.

Табиғаттың қолайсыз жағдайларымен тіршілік үшін күрес. Эволюция барысында ағзаларда әртүрлі қолайсыз жағдайларда тіршілік етіп, өз ұрпақтарын қалдыруға мүмкіндік беретін алуан түрлі бейімділік белгілер қалыптасады.

Ағзалардың  нақтылы орта жағдайында тіршілік етуін қамтамасыз ететін арнайы қасиеттердің пайда болуы:

Бір түрге жататын даралар арасында жүретін күрес:

Әр түрге жататын даралар арасында жүретін күрес:

Әр алуан түр дарақтарының арасындағы тіршілік үшін күрес:

Ген мен хромосоманың өзгеруі:

IV Бағалау

V Үйге тапсырма

Табиғи сұрыпталу-эвалюцияның бағыттаушы факторы.