Татар теле дәресе "Кушма-парлы,калын-нечкә сүзләр"

 Укытучы: Ибраева М.В. Предмет: Азкомплектлы мәктәптә татар теле дәресе

                                                              4нче сыйныф                                                                          2нче сыйныф    

       Тема:            Кушма һәм парлы сүзләр.                        Калын  һәм нечкә сузыклар.   

(Теманы өйрәнү буенча технологик карта)

Тема	Кушма һәм парлы сүзләр.	Калын  һәм нечкә сузыклар
Теманың максаты	·         Укучыларны кушма һәм парлы сүзләрне табарга, аера белергә һәм дөрес итеп билгели белергә, җөмләләр төзегәндә, сөйләмдә аларны кулланырга өйрәтү.	·         Укучыларны калын һәм нечкә сүзләрне табарга, аера белергә һәм дөрес итеп билгели белергә, җөмләләр төзегәндә, сөйләмдә аларны кулланырга өйрәтү.
Бурычлар	·         укучыларның танып белү активлыгын үстерергә һәм интеллектуаль үсешенә ирешергә; ·         укучылар үзидарәсен үстерү ярдәмендә укучыларның мөстәкыйльлеген, җаваплылыгын арттыруга ирешергә; ·         укучыларның иҗади сәләтләрен үстерү, үз мөмкинлекләрен тормышка ашыру өчен шартлар тудырырга; ·         гражданлык-патриотик һәм рухи тәрбия бирүгә аеруча нык игътибар итәргә.	·         укучыларның танып белү активлыгын үстерергә һәм интеллектуаль үсешенә ирешергә; ·         укучылар үзидарәсен үстерү ярдәмендә укучыларның мөстәкыйльлеген, җаваплылыгын арттыруга ирешергә; ·         укучыларның иҗади сәләтләрен үстерү, үз мөмкинлекләрен тормышка ашыру өчен шартлар тудырырга; ·         гражданлык-патриотик һәм рухи тәрбия бирүгә аеруча нык игътибар итәргә.
Планлаштырылган нәтиҗәләр	Кушма һәм парлы  сүзләрнең аермасын билгеләргә   өйрәнү.   Кушма һәм парлы  сүзләрне сөйләмдә дөрес кулланырга өйрәнү. Кушма һәм парлы  сүзләрне дөрес язарга өйрәнү .	Уку мәсьәләсен  чишү ысулын чыгару  күнекмәсен булдыру. Сүзнең калын нечкә әйтелешен сузыклар аша билгеләү күнекмәсен булдыру.   Татар  теленең серләренә төшенү күнекмәсен үстерү. Кушма һәм парлы  сүзләрне дөрес язарга өйрәнү .
Төп төшенчәләр	Кушма, парлы сүзләр.	Калын ,нечкә сузыклар.
Эшләү киңлеге булдыру
Предметара бәйләнеш	Рус теле, әдәби уку.	Рус теле, әдәби уку.
Ресурслар: - төп - өстәмә	Дәреслек  “Татар теле” 4нче сыйныф (З.И.Жамалетдинова) Тема: « Кушма һәм парлы сүзләр»; Методик пособие, карточкалар, презентация	Дәреслек  “Татар теле” 2нче сыйныф (З.И.Жамалетдинова) Тема: « Калын һәм нечкә сузыклар»; Методик пособие, карточкалар презентация
Эш формалары	Фронталь, мөстәкыйль, парларда эшләү.	Фронталь, мөстәкыйль, парларда эшләү

Дәреснең этаплары.	1.Укучы-ның эшчәнлеге 2.Укыту-чының эшчәнлеге	Дәресне алып бару  4нче сыйныф		Дәресне алып бару 2нче сыйныф		Һәр этапта универсиаль укыту гамәле. Диагностик биремнәр
I этап. Оештыру моменты.   Укучыларны актив-лаштыру, дәрескә хәзерлеген күзәтү, барлау; белем алырга әзерлек алып бару.	1. Дәрестә үзеңе тоту кагыйдәләрен әйттерү һәм аларны дәлилләргә.	. I этап.   Оештыру моменты.  Чыңлады көмеш кыңгырау, Безне дәрескә чакырып. Кызыклы дәресне башлыйк Парталар артына утырып.   -Дәрестә дөрес утыра белүне тикшерү. Аяклар? Идәндә.                                         Арка? Туры.                                            Куллар? Партада.                                      Терсәкләр?Парта читендә. -Дәрестә үзеңне ничек тоту кагыйдәләрен искә төшерик:                                                   -Шауламаска! -Иптәшеңне бүлдермә, тыңлап бетер!  -Җавабың төгәл һәм аңлаешлы булсын! - әйдәгез бер-бере-безгә уңышлар теләп дәре-себезне башлап җибәрик.				I этап.   Оештыру моменты. - Ни өчен бу кагыйдәләрне белергә тиешбез? Коммуникатив универсаль уку гамәле 1.Башкаларны тыңларга һәм аңларга өйрәтү. . 2.Куелган максат буенча  дөрес, төгәл сөйләм төзү күнекмәләре булдыру. 3.Парларда эшләү күнекмәләре булдыру.  Шәхси УУГ . 1.Мәктәпкә, укуга карата  уңай тәсир булдыру. 2.Үзеңне тоту кагыйдәләре турында төшенчә булдыру.
II этап. Белемнәрне актуальләш-терү.    Тема буенча үтелгән материалны гомумиләштерү, искә төшерү.	1. Яңа материал өстендә эшләү,  Табышмак һәм мәкальләр формасында бирелә. Сорауларга җаваплар бирүдә катнашу, үз фикерләрен төзеп әйтү һәм дәлилләү.  2 Сорауларга җаваплар ярдәмендә кушма һәм парлы сүзләрне искә төшерү буенча фронталь эшне оештыру, аларның язылышларында, төзелешлә-рендә булган аерманы күрсәтү.	-Укучылар,без узган дәрестә нинди сүзләр турында белдек(Ясалма сүзләр) -Ясалма сүзләр ничек ясала? (Сүз ясагыч кушымча ярдәмендэ,ике сүз кушылып, ике сүз теркәлеп) Бергә берне кушкач ничә? Беләм ике диярсез. Сүзгә сүзне кушкач?.. Менә Анысы нәрсә дигән сүз? (кушма сүзләр) Уку мәсьәләсен кую. Дәреслекнен 28 нче битендге уку  уку мәсьәләсен карагыз .Икегез киңәшеп нәтиҗә ясагыз : 1.Сүзлэр ничек ясалган ? 2.Ничек язылган? 3. Ике сүз кушылып ничә мәгънә белдерә? - Нинди сүзләр дип аталалар? Ата-ананы тыңлаган адәм булган, тыңламаган әрәм булган. Аннан-моннан эшләсәң, яңадан эшләрсең. Алтын-көмеш яуган җирдән, туган-үскән җир артык. -Калын хәрефләр белән сүзләр нинди сүзләр дип атала? -Алар бер-берсеннән нәрсә белән аерылалар?  - Укучылар, сез ничек уйлыйсыз, бу сүзләрнең бүгенге дәресебездә нинди катнашы бар икән?  Дэреслекнен 30 нчы битендге уку  уку мәсьәләсен карагыз.Икегез кинәшеп нәтижә ясагыз : 1.сүзлэр ничек ясалган ? 2.ничек язылган? 3. ике сүз парлашып ничә мәгънә белдерә? - Бүген дәрестә кушма һәм парлы сүзләр  белән танышуны дәвам итербез.   Эш  дәфтәрендә матур язу күнекмәлә-ре			Эш  дәфтәрендә матур язу күнекмәләре. Уку мәсьәләсен кую. Сез ничек уйлыйсыз, бу сузыклар ни өчен   парлап язылды икән? 20нче биттән уку мәсьәләсен укыгыз   -Кем аңлата ала? - Бүген дәрестә без калын һәм нечкә сузыклар  белән сүзләр өйрәнүне   дәвам итербез,  дәреслекнең 21нче битендә  язылган кагыйдәгә таянып күнегүләр эшләрбез -әйдэгез бергәләп кагыйдәне укып алык -Калын  һәм  нечкә   сузык авазларны аеру өчен нишләрбез?    1.Сүзне әйтү. 2.Сүзнең әйтелешен күзәтү. 3.Сузык авазларны чагыштыру. 4.Нәтиҗә ясау.	II   Белемнәрне актуальләштерү. -Татар телен белү  нәрсәгә кирәк?  Шәхси УУГ . -Мәкальләрнең мәгънәләрен ничек аңладыгыз? Танып-белү УУ гамәле   Танып-белү УУ гамәле
III этап. Яңа материалны өйрәнү. 4нче сыйныф  Укучыларны кушма һәм парлы сүзләрнең төзелеше белән таныштыру. 2нче сыйныф Укучыларны калын әйтелешле һәм  нечкә әйтелешле  сүзләр белән таныштыру	1 Күнегүләрне эшләүдә катнашу. Бер-береңә ярдәм һәм контроль оештыру . (парлап эшләү)  Эшләнгән биремнәр-нең дөреслеген бәяләү. Сорауларга җаваплар бирүдә катнашу, үз фикерләрен төзеп әйтү һәм дәлилләү. 2. Кушма һәм парлы сүзләрне өйрәнүне оештыру. Парларда эшләүне, эшләнгән биремнәрне бәяләүне оештыру. Уку мәсьәләсен өлешләп чишүдә укучыларны катнаштыру.	Уку мәсьәләсен өлешләп чишү.    Дәфтәрләрдә эшләү. –  Дәреслекнең 28нче битендә бирелгән 58нче күнегүне язып эшләү. (-Үзегез сайлаган  исем белән җөмләләр уйлап языгыз.) -59нчы күнегүне парлап эшләү. -Биремне эшләр өчен нишлэрбез?(Кушма сүзләрне җөмләгә мәгънә ягыннан туры китерербез) (Мияубикә,аккош,оекбаш,бозваткыч,кулъяулык)  Бирелгән кушма сүзләрнең кайсы сүз төркеменә керүен билгеләү. (Исем.) мөстәкыйль эш. 61 нче  күнегүне тактада  эшләү. Дәреслекнең 30нчы битендә бирелгән 63нче күнегүне язып эшләү.  мөстәкыйль эш. Физминутка			Уку мәсьәләсен өлешләп чишү.    Дәфтәрләрдә эшләү. –  Дәреслекнең 21нче битендә бирелгән 46нчы күнегүне язып эшләү.(2 җөмлә тактада) 2 җөмлә- мөстәкыйль эш. “ Калын сүз-нечкә  сүз”уены –  Дәреслекнең 21нче битендә бирелгән 47нче күнегүне язып эшләү(“Шалкан” “Кәҗә белән Сарык” 48нче күнегүне икегез карточкаларда бирелгән  сүзләрне кулланып   телдән  эшләгез Физминутка	III этап.  Яңа материалны өйрәнү. 4 Ни өчен кушма һәм парлы сүзләрнең ничек ясалышы турында әйтәлмибез? Кушма сүзләр ничек ясала? Парлы сүзләр ничек ясала? 2.-Нинди  сүзләр калын әйтелә?  -Нинди  сүзләр нечкә әйтелә? Парларда эшләү. . Парларда эшләү. Шәхси УУГ Регулятив УУГ Танып-белү УУГ Текстан, рәсемнәрдән яңа информацияне таба белү кунекмәләре булдыру.
IV этап.  Өйрәнгәннәрне ныгыту.  4. Кушма һәм парлы сүзләрне дөрес язарга өйрәнү, ясалышларын истә калдыру. 2 .Калын әйтелешле һәм  нечкә әйтелешле  сүзләрне аера беләргә өйрәнү.   V. Дәресне йомгаклау	1 Дәреслектә бирелгән күнегүләр өстендә эшләү. Парларда эшләгәндә бер-береңә  ярдәм күрсәтү, тикшерү оештыру.  Сорауларга җаваплар бирүдә катнашу, үз фикерләрен төзеп әйтү һәм дәлилләү.  2 Парларда эшләүне оештыру, эшләнгән эшләргә контроль булдыру. Дәреслек буенча эш оештыру. 2 Укучыларны сораулар буенча фикер алышуда катнаштыру.	Өйрәнгәннәрне ныгыту. Дәфтәрләрдә эшләү. Күзләргә  зарядка.  – Ә хәзер дәреслектә бирелгән 64нче күнегүне телдән эшлибез. Сүзләрнең ясалышын һәм язылышын аңлатыгыз. Мөстәкыйль эш. -Карточкаларда бирелгән  сүзләрне кулланып 65 нче күнегүне  дәфтәргә  языгыз. (иш,ана,шалай,чага,саба,каралы, җир,чакыр) -Дәрескә нинди сүзләр бирелгән?(Аккош, ашъяулык,бала-чага ) -Бу  сүзнең мәгънәсен  аңлатыгыз. -Сүзләрдә нинди орфограммалар бар? - Дәфтәргә язып,орфограмма астына сызу. (-Җөмләләр уйлап языгыз.) Дәресне йомгаклау (презентация буенча) - Бүгенге дәрестә алган белемнэрне модельләштереп куербыз Сүзләр кушу юлы белән ясала Кушма Парлы -ике сүз, кушылып, бер мәгънә белдерә -антоним, синоним, аваздаш, сүзләрне кабатлап ясала -кушылып языла - сызыкча аша языла			Өйрәнгәннәрне ныгыту.   Дәфтәрләрдә эшләү. Күзләргә  зарядка.      – Ә хәзер дәреслектә бирелгән 48нче күнегүне телдән эшлибез. Мөстәкыйль эш: -Карточкаларда бирелгән  сүзләрне кулланып  күнегүне дәфтәргә язу.(сузылып яткан –түшәлгән,кургаш-тимер,җылы- эссе,җыеп-берләштереп,яуса да-төшсә дә,калдырып-иңдереп) -Дәрескә нинди сүз бирелгән?( Кыңгырау) -Бу  сүзнең мәгънәсен  аңлатыгыз. -Сүздә нинди орфограмма бар? - Дәфтәргә язып,орфограмма астына сызу. Дәресне йомгаклау - Бүгенге дәрестә алган белемнэрне модельләштереп куербыз    Калын  һәм  нечкә   сузык авазлар: 1.Сүзне әйтү. 2.Сүзнең әйтелешен күзәтү. 3.Сузык авазларны чагыштыру. 4.Нәтиҗә ясау.	IV этап.  Өйрәнгәннәрне ныгыту. Дәфтәрләрдә эшләү. (мөстәкыйль эш) Коммуникатив  УУГ -Нинди сүзләр антоним, синоним дип атала Регулятив УУГ 1.Укытучы ярдәмендә дәрестә эшләнәчәк эшләрне  планлаштыру.   Танып-белү УУГ Коммуникатив УУГ Регулятив УУГ 1.Дәреслек материалы өстендә эшләгәндә үз фикереңне әйтә белүне булдыру. 2.Уку эшчәнлеген, куелган максаттан  чыгып, бәяли белү күнекмәләре булдыру.
VI.  Рефлексив-бәяләү этабы.    Дәрестә эшләнгән эшләргә нәтиҗә, йомгак ясау. VII.Өй эше Укучыларны проблемалы сораулар буенча фикер алышуда катнаштыру.	VI.  Рефлексив-бәяләү этабы. -Бүгенге дәрестә нәрсә белдек?                 -Ничек белдек? -Бәяләү (  үзбәя, үзара бәяләү) VII.Өй эше. 67 нче күнегү                                    -Алдагы дәрескә проблема кую: -Телдә башка ясалма сүзләр Очратканыгыз бармы? -Алдагы дәрестә шул белемнәрне эзләрбез.		VI.  Рефлексив-бәяләү этабы. -Бүгенге дәрестә нәрсә белдек?                 -Ничек белдек? -Бәяләү (  үзбәя, үзара бәяләү) VII.Өй эше. 50нче  күнегү -Алдагы дәрескә проблема кую: -Сүздә кайсы хәрефләр аваз санын арттыра?(Я,ю,е)  сүзләр -Алдагы дәрестә  шул хәрефләр  кергән сүзләр белән күнегүләр эшләрбез.			Танып-белү УУГ Анализ ясау,  бәяләү  күнекмәләре булдыру.