"Тілім - тірегім" интеллектуалды сайыс 3-8 сыныптар

• 1 слайд

  «Тілім - Тірегім»
  интеллектуалдық сайыс
  

• 2 слайд

  I-кезең: «Блиц турнир»
  II- кезең: « Ойлан,тап!»
  III- кезең: «Тапқыр болсаң шешіп көр»
  (Үй тапсырмасы)
  IV- кезең : « Бұл қай тұлға?»
  V- кезең: «Шешендік өнер»
  VI- кезең: « Сөз майталманы»
  Сайыс кезеңдері:
  

• 3 слайд

  I-кезең:
  «Блиц турнир»
  

• 4 слайд

  II- кезең:
  « Ойлан,тап!»
  а. Құпия хаттарға жауап беру
  ә. Алты жұмбақ:
  б. Тұрақты сөз тіркестері
  

• 5 слайд

  Құрметті достар! Менің көршімнің бір баласы бар. Өзі өтірікші,көзбе-көз өтірік айта қояды. Маған күнде келіп ойнағысы келеді. Мен өтірік айтқанды жаным сүймейді. Менің онымен ойнағаным дұрыс па?
  

• 6 слайд

  Құрметті оқырмандар! Менің бір досым бар.Өзі мақтаншақ. Ойнап жүргенде
  үй-ішін айтып, алған ойыншықтарын көрсетіп мақтанады. Және өзінен кіші
  балаларды үнемі ренжітеді. Мен онысын ұнатпаймын. Бірақ ойынды жақсы
  ойнайды. Мен осы баламен дос болайын ба, айтыңдаршы?
  

• 7 слайд

  Құрметті достар. Менің бір сыныптасым бар. Ол үнемі сыныпқа
  сотка алып келеді де, біздерге көрсетіп мақтанады. Мен оның соткасын көріп, өзім де сондайын алғым келеді. Ал менде оны алатын ақша жоқ. Сендер айтыңдаршы менің не істегенім дұрыс?
  
  

• 8 слайд

  Алты жұмбақ
  

• 9 слайд

  - Сенің сегіз қызың бір төбе, Кенжекейің бір төбе болса, менің сегіз ұлым бір төбе, тоғызыншы ұлым бір төбе. Кенжекейің тоғызыншы ұлымдікі болсын, - деп бай тоғыз қызға қандай салт-дәстүрдің түрін жасап келіпті? (Қай шығармадан алынған? Қандай дәстүр бар?)
  “Ер Төстік”ертегісі, құда түсу
  

• 10 слайд

  - Мен айыптымын, менен бір қателік болды, шайтанның азғырғанына ердім. Оған себеп – мына уәзірлер. Бұлар енді я саған, я маған бір қатер қылар. Сен енді іргеңді көтер, бөтен елге көш деп, - хан өзінің досына разы болып, бірнеше түйеге асыл заттар арттырып, мал беріп, досын Ақша ханның еліне көшіріп салады.
  (Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?)
  
  «Аяз би» ертегісі, енші беру
  

• 11 слайд

  Шынында да бұл күнде Аян қайда екен? Тірі ме екен? Ондай бала тірі
  болуы тиіс. Ондай бала алдына нендей мұрат қойса да жетеді. Ал тірі болса,
  Жусанды төбеге бір оралмауы қалай?! Жусанның иісін сағынбауы мүмкін
  емес қой.
  Жусан иісі. С.Мұратбеков
  

• 12 слайд

  - Алтынмен ішін безеген,
  Сырты күміс ақ отау
  Келістіріп түзеген
  Арттыруға сайланды.
  Қырық түйе қазына ,
  Қырық құл мен қырық күң,
  Қосып берді қызына.
  (Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?)
  
  «Ер Төстік» ертегісі, жасау беру
  

• 13 слайд

  Балаға таңсық болып жүрген байғұс,
  Үйіне алып келіп қылды тойды.
  Туғандай тумаса да қылайын деп,
  Кім деп ол баланың несін қойды?
  (Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?)
  «Алпамыс батыр»жыры, азан шақырып ат қою, шілдехана жасау, бауырына салу.
  
  

• 14 слайд

  -Иә,Қызыл Жебе, Сахалин тым-тым алыс. Әрі десе, міне, біздің жылы жаққа да қыс түсейін деді. Ал, Сахалинде қазір қақаған аяз. Ондағылар ит жеккен шана мініп жүреді. - Ол қайтадан картаның алдына барды.
  Шерхан Мұртаза. Бала Тұрар.
  

• 15 слайд

  Балталы , Бағаналы ел, аман бол!
  Бақалы, балдырғанды көл, аман бол!
  Кірім жуып, кіндігім кескен жерім,
  Ойнап-күліп, ер жеткен, жер аман бол!
  Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?
  «Қозы Көрпеш - Баян сұлу» жыры, қоштасу.
  

• 16 слайд

  Өлім деген тәңірі иесі,
  Желіккен құлан әңгісі.
  Құлан мен тұлпар желіккен,
  Жосыған құлан желіккен,
  Балаңды шайнап өлтіріп,
  Жұлмалап жалмап кетіпті.
  Қай шығармадан алынған, қандай дәстүр бар?
  «Ақсақ құлан Жошы хан» аңызы, естірту
  
  

• 17 слайд

  Осы кезде оны алыстағы еліне деген сағыныш билеп кетті. Көз алдында жас туған төлдерге қуанысып, жапа-тармағай жүгірген балалар, қарбалас өмір елестеді. Құлағына құстың қуанышты қиқуы келгендей болды.
  С. Бегалин. Қырдың жас түлегі
  

• 18 слайд

  «Тұрақты сөз тіркестері»
  

• 19 слайд

  1.Қабағынан қар жауды (ашуланды)
  2. Тонның ішкі бауындай   (тату)
  3.Ит өлген жер (алыс)
  4.Арқа сүйеу-сүйеніш ету
  5.Көзді ашып-жұмғанша (тез,лезде)
  6.Таяқ сілтем жер (жақын)
  
  

• 20 слайд

  7.Төбесі көкке жетті (қуанды)
  8.Ине шаншар жер жоқ (бос жер жоқ)
  9.Қой аузынан шөп алмас (жуас)
  10.Сүттен ақ,судан таза- кіршіксіз
  таза,кінәдан
  аулақ.
  11.Бетінен оты шықты(ұялу)
  12. Түймедейді түйедей қылу 
    (үлкейту)
  

• 21 слайд

  1.Бармағын шайнау - өкіну
  2.Ит арқасы қиянда - алыс
  3.Ит терісін басына қаптау-ұрысу,балағаттау.
  4.Екі көзі төрт болды - қорықты
  5.Төбе шашы тік тұрды (қорықты)
  6.Бес аспап - өнерлі
  

• 22 слайд

  7. Бүйректен сирақ шығару –
  болмашы нәрседен шатақ шығару.
  8. Жер болу - ұялу
  9. Қолы ашық - жомарт
  10. Бетке айту - шындықты көзіне айту.
  11. Сегіз қырлы, бір сырлы  (жан-
  жақты)
  12. Құлақ түру (тыңдау)
  

• 23 слайд

  1.Бауыр басу - үйрену
  2.Көздің шырымын алу – аздап
  ұйықтау
  3.Ақ саусақ - жалқау
  4.Жанары кетті - көзінің нұры кетті
  5. Сыр шерту - көңіл құпиясын айту
  6. Тісін қайрау - ыза болу.
  

• 24 слайд

  7. Көзі алақандай болу - қорқу.
  8..қас пен көздің арасында - тез
  9.Мұзға отырғызу - алдау
  10. Инемен құдық қазғандай  (қиын)
  11.Тісін қайрау  (өшігу, кектену)
  12. Біреудің ала жібін аттамау 
   (ұрламау)
  

• 25 слайд

  III- кезең:
  «Тапқыр болсаң шешіп көр»
  (Үй тапсырмасы)
  

• 26 слайд

  IV- кезең :
  Бұл қай тұлға?
  
  

• 27 слайд

  Қазақ балалар әдебиетінің атасы, ұлы ұстаз. 1841 жылы Қостанай облысы, Қостанай ауданында дүниеге келген. Әкесі 4- жасар кезінде қайтыс болады да, атасы Балқожа бидің тәрбиесінде өседі.
  Ыбырай
  

• 28 слайд

  7 жасында жетім қалып,
  16 жасында ат жалын тартып мініп,Түркі елінің бақыты үшін бар- жоғы 47 жасында опат болған батыр кім?
  Күлтегін
  

• 29 слайд

  Батыс Қазақстан облысы, Жәнібек ауданы, Нарын құмдағы Жасқұс жері. Ол –ақын, күйші, сазгер.
  Махамбет
  

• 30 слайд

  Семей өңірі, Аягөз маңында дүниеге келген. Ол-жыршы, заманы туралы терең толғаған ойшыл. «Зар заман» ақыны. Орыс отаршылдығын жаны ауыра жырлаған ақын.
  Дулат Бабатайұлы
  

• 31 слайд

  Ол-қазақ халқының бірлігін нығайтуға үлкен үлес қосқан атақты үш бидің бірі,қазақ хандары тұсында мемлекет басқару ісіне араласқан мемлекет және қоғам қайраткері.
  Әйтеке Би Байбекұлы
   
  

• 32 слайд

  Тұңғыш әскери ғалымы, ұлы саяхатшы, суретші, археолог, тарихшы, публицист, әдебиетші,зерттеуші, географ, ойшыл, ағартушы – демократ, Европаға қазақ әдебиеті мен мәдениетін алғаш танытушы.
  Шоқан
  

• 33 слайд

  Атақты ақын, ағартушы-педагог, аудармашы, қазақ әліпбиінің негізін қалаған тілші ғалым.
  А.Байтұрсынов
  

• 34 слайд

  Жамбыл облысы, Мойынқұм ауданы. Ол—жыршы-жырау, халық ақыны, ірі айтыскер ақын. «Халық поэзиясының алыбы», 16 жасында ұстазы Сүйінбайдан бата алған.
  Жамбыл Жабаев
  

• 35 слайд

  Сыр бойындағы Жанкент қаласымен Сарыарқа алабы.
  Ол-қобыз атасы, күйші, жыршы, қазақтың алғашқы ақыны .
  Қорқыт ата
  

• 36 слайд

  Ол-қазақтың мемлекет және қоғам қайраткері, Әз Тәуке хан құрған «Билер кеңесінің» мүшесі, атақты шешен, Орта жүздің төбе биі.
   
  Қазыбек би Келдібекұлы
  

• 37 слайд

  Туған жері - Семей облысы, Абай ауданы. Абай басшылығымен араб, парсы, түрік, орыс тілдерін жетік меңгерген. 1905-1906 жылдары Меккеге қажылыққа барған.
  Поэмалары: «Нартайлақ-Айсұлу», «Қалқаман-Мамыр», «Ләйлі-Мәжнүн», «Еңлік-Кебек», «Мұтылғанның өмірі».
  Шәкәрім Құдайбердіұлы
  

• 38 слайд

  Отырар қаласы. Ол-энциклопедист - ғалым, ақын, әдебиетші. «Шығыстың Аристотелі».
  Әл-Фараби
  

• 39 слайд

  СҚО, қазіргі Мағжан Жұмабаев ауданы, Сасық көл маңы. Ол-қазақ өлеңінің дүлдүлі, ақын.
  М.Жұмабаев
  

• 40 слайд

  Талдықорған облысы, Ақсу ауданы. Ол-ақын, жазушы, драматург, публицист, аудармашы.
  Ілияс Жансүгіров
  

• 41 слайд

  Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Көлбастау аулы. Ол-Ұлы Отан соғысының аты аңызға айналған қаһарманы, Кеңес Одағының батыры, ҚР Мемлекттік сыйлығының иегері, жазушы, әскери қайраткері.
  Б.Момышұлы
  

• 42 слайд

  IV-тур :
  «Шешендік өнер»
  

• 43 слайд

  Төле бидің шешендігі.
  Бір күні Төле би сапар шегіп,жол жүреді.Сөйтіп,Ақылбайдың үйіне тоқтайды.Төле биді жақсы қарсы алып,дастарқан жайып,алдына бас әкеледі.Сонда Төле би қолына пышақ алып,етті кесе бастайды,еттің бір мұртын аузына салып,құлағы мен таңдайын Данагүлге береді.
  
  Тапсырма: Ал, енді топ мүшелері сіздер қалай ойлайсыздар Төле би не мақсатпен Данагүлге құлақ пен таңдай берді.
  

• 44 слайд

  VI- кезең:
  «Сөз майталманы»
  

• 45 слайд

  Назарларыңызға
  рахмет!