Туған тел көнөнә бағышланған сценарий

Туған тел көнөнә бағышланған сценарий

Маҡсаттар: Башҡорт  теленә ҡарата һөйөү, туған телдәргә ихтирам, ғорурлыҡ  тойғолары уятыу, балаларҙың телмәрен халҡыбыҙҙың  йырҙары, бейеүҙәре  аша  байытыу, туған телгә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү.

(Ҡурай моңо уйнай)
Уҡытыусы: Хәйерле көн барығыҙға,
Хәйерле көн, ҡәҙерле балалар, ҡунаҡтар!

 Бөгөн беҙ  бергәләшеп ошо залға йыйылдыҡ. 14декабрь Башҡортостан  Республикаһында туған тел көнө. Был бик ҙур hәм күркәм байрам. Үҙҙәренең матур, бөйөк телдәрен данларға беҙҙең залда төрлө милләт кешеләре йыйылды. 
Донъяла ете меңгә яҡын тел бар. Шуларҙың һикһән өсө киң таралған. Ә өс йөҙ һикһән өс тел бөтөнләй юҡҡа сығарға мөмкин. 

Давайте красиво поздароваемся на разных языках.

Скажите по-татарски «Здравствуйте!»
Балалар: Исәнмесез!
Уҡытыусы: А как по-башкирски «Здравствуйте»?
Балалар: Һаумыһығыҙ!
Уҡытыусы: А как по-чувашски?
Балалар: Авани!
Уҡытыусы: А как по марийски?
Балалар: Сай улады!
Уҡытыусы: А как по азербайджански?
Балалар: Салам!
Уҡытыусы: А как по таджикски?
Балалар:Салом алейкум!
Уҡытыусы: А как по-турецки?
Балалар:Гюн айдын!
Уҡытыусы: А как по английски?
Балалар: Һеллоу!
Уҡытыусы:
Видите, как по - разному и красиво звучит одно и то
же слово на разных языках. Спасибо.
Беҙҙең Рәсәй күп милләтле дәүләт. Әйтегеҙ әле балалар, ниндәй милләт кешеләре йәшәй беҙҙең туған еребеҙ Башҡортостан республикаһында?

 (татар, башҡорт, рус, сыуаш, латыш, h.б).

 Ниндәй тел Башҡортостанда милләт теле тип һанала?

 (рус hәм башҡорт теле).

1-се уҡыусы:

Күп милләтле республикабыҙҙа иң күбе рус, татар hәм башҡорт халҡы.
Туған тел… Кеше  тәү мәртәбә ошо телдә “әсәй”, ”атай”  һүҙҙәрен әйтә. Ошо тел ярҙамында  үҙенең тирә-яғындағы төрлө төшөнсәләр, атамалар менән таныша, кешеләр менән  аңлаша. Әхләҡ  төшөнсәләрен  әсә телендә аңына һеңдерә, күңеленә беркетә.    

“Халыҡтың теле – уның тормошоноң иң матур, мәңге шиңмәй, мәңге һулымай торған сәскәһе ул. Телдә бөтә халыҡ сағыла. Тыуған илдең күге, һауаһы, уның баҫыуҙары һәм яландары, урмандары һәм тауҙары, йылғалары һәм күлдәре, ҡышҡы бурандары һәм йәйге ямғырҙары уның йырҙарында, моңло көйҙәрендә, сәсәндәр ижадында яңғырай.

2-се уҡыусы:

Родной язык с самого момента рождения накладывает на человека свой особый отпечаток, наделяя его своеобразным видением вещей, которое никогда не исчезнет, даже если человек в последующем овладеет многими другими языками. И, конечно же, изучение языка другого народа – иностранного языка – это прекрасный способ знакомства с иным видением мира. Потому как каждый народ представляет собой неповторимую культуру со своей историей, традициями, образом жизни и языком. А значит, важнейшей задачей является сохранение языковой базы, как больших народов, так и малочисленных народностей.

Уҡыусылар  шиғырҙар һөйләй.

1-се уҡыусы

Беҙҙе бер саҡ ҡырағай күрҙеләр,

“Телһеҙ” башҡорт тип көлдөләр,

Ер-һыуыбыҙ, илебеҙ таланды,

Йөрәгебеҙ булды яралы.

Ирек һөйҙөк, ҡоштай талпынып,

Ләкин ауыр яза татыныҡ.

Телебеҙҙе батша ҡырҡтырҙы,

Тархан мырҙа ҡамсы һуҡтырҙы.

Телһеҙ булдыҡ. Ләкин хыялдар

Даръяларҙан тәрән, киң ине.

Бығауҙарҙы бер саҡ өҙөрбөҙ,

Ирек таңы тыуыр бер, тинек.

Рус туғаным менән бергәләп

Азат иттек изге еремде

Көслө, бай һәм сәсән яһаныҡ

Минең туған башҡорт телемде.

                                    (Б.Бикбай)

2-се уҡыусы

Үҙ телемдә һөйләшәм,

Минән ҡоштар көнләшә.

Үҙ телемдә һөйләшәм,

Мин ҡояшҡа тиңләшәм.

Үҙ телемдә һөйләшәм,

Бар булмышым нур ғына

Үҙ телемдә һөйләшәм,

Күңелкәйем йыр ғына…

                        (Д.Талхина)

3-сө уҡыусы

“Әсәй!” тигәндә лә һин кәрәк,

“Атай!” тигәндә лә һин кәрәк.

Берҙән-берем, айым, ҡояшым,

Тип  әйтһәм дә, телем, һин кәрәк.

Салауат та ғорур башҡортон

Туған теле менән данлаған.

Киң Уралын – данлы төйәген

Һаҡлар өсөн ерен данлаған.

Эй, туған тел, нәфис телем һин,

Наҙлы моңоң мине һуғарған.

Күңелдәрем һүнмәҫ – һүрелмәҫ

Әсә телкәйенән нур алған.

                         (К.Кинйәбулатова)

4-се уҡыусы

Син – минем тере тарихым,

Син – минем киләчәгем,

Тик синдә, газиз туган тел.

Бәхеткә житәчәгем.

Уҡытыусы : Башҡорт  халҡы – тәбиғәт балаһы, ул йыр-моңға бай, бейеүҙәре  генә ни тора. Хәҙер башҡорт милли  бейеүен ҡарайыҡ.

 Дүртенсе класс ҡыҙҙары башҡарыуында бейеү.

5-се уҡыусы

 Т.Зумакулова

Родной  язык!

Он  с  детства  мне  знаком,

На   нем  впервые  я  сказала  «мама»,

На  нем   клялась  я  в  верности  упрямой,

И  каждый  вздох  понятен  мне  на  нём.

Родной  язык!

Он  дорог мне,  он  мой,

На  нем  ветра  в  предгорьях  наших  свищут,

На  нем   впервые  довелось  услышать

Мне  лепет  птиц  зеленою  весной.

Уҡытыусы: Эй туған тел! Ниндәй ҡөҙрәтлеһең һин! Гүзәлһең, күркәмһең, йыйнаҡһың; һин байһың, ҡеүәтлеһең, мәргәнһең! Шуға ла халыҡ ил ағаһы булған сәсәндәрҙең ялҡынлы  тапҡыр һүҙен яу ҡыйыр булат ҡылыс үткерлеге менән сағыштырған да инде.

Уҡытыусы:

-Телде өйрәнеү ни өсөн кәрәк?

 Уҡыусылар;

 1-се уҡыусы

   Тыуған ояһынан айырылған ҡош

         Ҡанатына мәңге ял тапмай.

         Туған телен яратмаған кеше,

         Башҡаларҙың телен яратмай.

2-се уҡыусы

                           Аңла, балам...

         Илдәр, телдәр, диндәр алмашына –

         Ниҙәр көтә әҙәм балаһын?

         Аңла, балам, һине үҙең итеп

         Туған телең һаҡлап ҡалаһын.

3-сө уҡыусы

       Ваҡыт менән бергә үҙгәрә бел

         Телдәр өйрән, балам, донъя күр.

         Йөҙ сөйөрмә ләкин үҙ телеңдән:

         Был – Ватанды һатыу менән бер.

4-се уҡыусы

        Һин тыуғас та, әсә һөтө менән

         Иренеңә тамған туған тел.

         Туған телең юйһаң, әсәйеңде

         Онотоуың булыр, балам, бел!

6-сы уҡыусы

Родной язык.

Валерий Яковлевич Брюсов

Мой верный друг! Мой враг коварный!

Мой царь! Мой раб! Родной язык!

Мои стихи – как дым алтарный!

Как вызов яростный – мой крик!

Ты дал мечте безумной крылья,

Мечту ты путами обвил.

Меня спасал в часы бессилья

И сокрушал избытком сил.

Как часто в тайне звуков странных

И в потаённом смысле слов

Я обретал напев нежданных,

Овладевавших мной стихов!

7-се уҡыусы

Мин халҡымдың сәскә күңеленән

Бал ҡортондай ынйы йыямын,

Йыямын да — йәнле ынйыларҙан

Хуш еҫле бер кәрәҙ ҡоямын.

Шуға ла мин беләм тел ҡәҙерен:

Бер телдән дә телем кәм түгел-

Көслө лә ул, бай ҙа, яғымлы ла,

Кәм күрер уны тик кәм күңел.

Халҡым теле миңә-хаҡлыҡ теле,

Унан башҡа минең илем юҡ;

Илен hөймәҫ кенә телен hөймәҫ,

Иле юҡтың ғына теле юҡ!

Әсәм теле миңә — сәсән теле,

Унан башҡа минең халҡым юҡ,

Йөрәгендә халҡы булмағандың

Кеше булырға ла хаҡы юҡ!

Уҡытыусы:

Хәҙерге башҡорт теле – һәр яҡлап үҫкән телдәрҙең береһе. Туған телдә халыҡтың тормошо һәм уның Тыуған илгә булған ҡайнар мөхәббәте сағыла.

Уҡыусылар башҡарыуында М.Сәлимовтың  Р.Шәкүр  һүҙҙәренә яҙылған “Ерем, илем, телем”  йыры башҡарыла.  

     Ерем, илем, телем

1. Башҡорт телендә һөйләшәм,

Башҡорт телендә.

Минең йәшәү тамырҙарым

Башҡорт  ерендә.

2. Туған телем, һин халҡымдың,

Былбыл тауышы.

Быуаттарҙан быуаттарға

Ҡанат ҡағышы.

3. Киң  Уралым, йырлап  аға

Һинең  һыуҙарың.

Алыҫ-алыҫ  яңғырайҙар

Һинең  моңдарың.

8-се уҡыусы

:

"Язык-душа нации. Язык-это живая плоть идеи, чувства, мысли, которая создавалась миллионами поколений"- говорит Алексей Толстой.

"Богатство языка есть богатство мыслей. Язык важен для патриота" – утверждает Н. Карамзин.

"Держитесь ближе к народному языку..." - М.Горький.

"Язык так же древен, как и сознание"- К.Маркс, Ф.Энгельс.

Уҡытыусы:

Беҙҙең телебеҙ музыкаль, һығылмалы, өндәребеҙ бай һәм яғымлы.

Башҡорт балаһы мин,

Ер хәтерендә

Мең йыл уйылып барған эҙем бар.

Быуындарға ялғап быуындарҙы,

Илде тотҡан телем, илем бар.

Уҡыусылары башҡарыуында йыр.

“Был минең тыуған ерем.”

Йыр һуңында барыһы ла сәхнәгә сыға.

Иң шәп уҡысылар маҡтау ҡағыҙҙары һәм бүләктәр менән бүләкләнә.

Уҡытыусы:

Тел – кешенең ғүмерлек юлдашы. Тыуғандан алып һуңғы һулышына тиклем тел һәм һүҙ кеше менән бергә йәшәй.Һәр халыҡтың үҙ теле, көйө, яйы бар. Сабый тәү тапҡыр әсәһе әйткән һүҙҙәрҙең мәғәнәһен аңлау, уның һорауҙарына яуап биреүҙән үҙ телендә һөйләшергә өйрәнә. Шуға ла туған тел әсә теле тип атала. Иғтибарығыҙ өсө рәхмәт!