Задания для олимпиады по марийскому языку и литературе для 7-11 классов

Марий йылме да литератур дене  олимпиадный заданий – влак (7-8 класс)

Вашмут (примерный ответ)

Марий йылме

1.  5 балл.

Йолвундаш, кидшум, илыш корно, суртпого, сурт-пече.

2. 5 балл.

Кок имне, чувар тувыр,чал уп, лудо шикш, сар куку.

3. 5 балл.

Луд-шы-н,вожыл-шы-н, ни-мучаш-дыме,лывы-гоч-шо, ил-ем-ыште-м-же,ача-ава-лан-да-же.

4. 5 балл.-чарналтыш палым чын шындымылан.

Вагонышто калык ятыр, но яра олмым окна тураште, улыл полкыштак, верештым.Вакшышым шым нал : Озан марте кандаш шагат веле кудалман, а тужвалне волгыдо кечывал. Мыйын шичме купеште кумытын улыт : иктаж кумло ияшрак поръен, тудын ватыже да кумшо-нылымше классыштырак тунемше удыр.

5. 5 балл – простой, повествовательный, двусоставной, распространенный, полный.

        Марий литератур.

     1.5 балл – ик лумлан ик балл,но вич балл деч шуко шындыман огыл (шуко гынат).

Н. Лекайн, С.Николаев, М.Казаков, С.Вишневский, Макс Майн, В. Юксерн, Г.Матюковский, Ким Васин, М.Рыбаков, З.Каткова, С.Николаев, Осмин Йыван

В. Абукаев, В.Горохов.

    2.5 балл. –кажне лумлан  0,5 балл дене.

 Григорьев Сергей Григорьевич, Майоров Яков Павлович, Ялкаев Яныш Ялкаевич, Матюков Геннадий Иванович,  Романов Иван Ефимович, Тимофеева Зоя Александровна, Байгузин Юрий Владимирович, Степанов Максим Степанович, Ефремов Георгий Захарович, Букетов Аркадий Иванович.

    3.  1 балл.-а)  проиведенийысе геройын шканже шке але вес енлан кутырымо кужу ойжо.

    4.   б),1) –Ормок, «Ормок».

 5.  5 балл. –вашмутым чын пуымылан.

Максимальный балл – 42 б.

Марий йылме да литератур дене  олимпиадный заданий – влак (9 класс)

Вашмут-влак

Марий йылме

1.                  Морфологий – ойлымаш ужаш-влакым тунемше грамматикын ужышыже (мутын формыж нерген туныктымаш). – 5 балл

2.                  5 балл.  Кутырымо годым эреак пырля кучылталтмыштлан кöра южо мут-влак икте-весышт деч ойыраш лийдымыш савырнат. Кок мут пырля каласалтын, ик шонымашым ончыкта, нуно значенийышт дене посна мут деке лишемыт. Тыгай мут сочетанийым кÿэмалтше ойсавыртыш маныт.

3.  2 балл.  Сложный предложенийысе простой предлодений-влак кӧргыштӧ запятой уло гын, коклаштышт точкан запятой шындалтеш.

4.         5 балл.  Воктечемже – наречий. Действий лийме верым ончыкта., ед. ч., 1-ше л.,  умландарыше член.

Почешет – наречий. Действий лийме верым ончыкта, ед. ч., 2-шо л., умландарыше член.

5.         5 балл.  Тиде предложений простой, повествовательный, кок составан, распространённый, полный. Грамматический рÿдыжӧ – кочам коштеш. Кочам – подлежащий, ед. ч. лÿм мут дене каласалтын; коштеш –сказуемый, глагол дене каласалтын,: изьявительный наклонений, мн. ч., 3-шо л., кыз.-шуш. жап.

Вашмут. Литератур. 9 класс.

1.         5 балл. Яныш Ялкаевич Ялкаев.

2.         5 балл. 1773 – 1774. Емельян Пугачёв восстаний.

3.         5 балл. Йыван Кырля.

4.         5 балл. Олык Ипай.

5.         5 балл.

Эн кукшо балл  - 47 балл

ВАШМУТ 10 КЛАСС

Марий йылме

1.      Препинаний пале-влакым шынден, текстым возен налза, кўлеш верыште буквам ешарыза.

      Кайыккомбо—пуртусын ик эн мотор кайыкше. Тудо шуко турло лиеш: ош санган, ош шуян, сур тусан, курыкышто але чодырасе ерлаште илыше да молат. А вет суртышто ашныме комбат сур кайыккомбо гыч шарлен.

      Мемнан курым деч икмыняр тужем ий ожно египтян-влак кайыккомбо-влакым турло пайдажлан: шыллан, коялан, пунлан—ашненыт.Тыге ир кайык сурткайыкыш савырнен. Путынь мландына сурт комбылан поян.Тудо айдемылан шуко пайдам пуа:мамыкым, пуным, шылым, коям.

     А кайыккомбо-влак куснылшо кайык улыт. Пыжашым нуно мландеш йонештарат. Аваже кум-куд муно гыч игым пуктен луктеш, а узыжо тудым тыгодым орола.

    Марий кундемыште шемырак тусан кайыккомбымат ужалтеш. Мемнан деран эртен кайымышт годым гына икмыняр жаплан верланат, а вара шокшо верыш чонештен каят.

(«Кайык—мыйын йолташем» книга гыч. 118 мут).

Чын шындыме кажне знаклан 1 балл, чылаже  14 балл

2.      Ушт-ылд-ал-ышт-еш,  вес-турл-ем-д-а, йорлы-рак-ша-т, умыр-горн-ышт-ем

Чын шеледыме мутлан 1 балл. Чылаже 4 балл.

3.      Падеж-вочмык, дополнений-ешартык, осложненный предложений- нелемдыме ойлончо, побудительный предложений-  таратыше ойлончо, сложный предложений-кыдежан ойлончо.

Кажне чын вашмутлан 1 балл, чылаже-5 балл.

4.      Чот мут-влак ышталтме могырым ончымаште кум тушкалан шелалтыт: простой—икте, шымыт, шудо;  сложный—латикте, кумло, латкандаше; составной—коло икте, шудо латкокыт, кумло визыт.

Кажне примерлан 1балл-чылаже—9 балл

5.      Кушеш пояш; ячаш, иктымак туен вурседылаш; пеш чаманен ашнаш; йулаш; пеш шуко.

Кажне умылтарымашлан 1 балл—чылаже 5 балл.

Литератур

1.      Шабдар Осып «Удырамаш корно». Автор—1 балл+ 1 произведений лум—1 балл= чылаже 2 балл.

2.      Чын ввшмут—1 балл.

3.            Марина, Кори кугыза, Ведат—Шабдар Осып «Удырамаш корно».

      Курай, Ялантай, Тулбай—Коршунов «Аксар ден Юлавий»

      Ватю, Микаля, Праско—Никандр Ильяков «Опак Микита»

Кажне чын вашмутлан  1 балл, чылаже 6 балл.

4.      Никандр Лекайн--… Никандр Сергеевич Еремеев

Шадт Булат--…Булатов Шаймурат Минигалиевич

Илья Ломберский--…Илья Михайлович Токмурзин

Герасим Микай--…Михаил степанович Герасимов

Упымарий--…Валериян Михайлович Васильев

Владимир Сузы--…Владимир Павлович Семенов

Никон Игнатьев-…Никон Васильевич Игнатьев

Шабдар Осып--…Иосиф Архипович Архипов

Йыван Кырля--…Иванов Кирилл Иванович

Г.Эвайн--…Гурий гаврилович Кармазин

Кажне чын вашмутлан 1 балл, чылаже 10  балл

5.      А) амфибрахий, анапест, хорей;

Б) роман, романс, ойлымаш;

В) метафор, эпитет, муро;

Г) мыскара, сатира, новелла;

Д) драме, опер, либретто.

Кажне чын вашмутлан 1 балл, чылаже—4 балл.

10 класс чылаже  60 балл

ВАШМУТ 11 КЛАСС

1.      Финляндийыште, Венгрийыште, США-ште, Германийыште, Японийыште.

Г.Берецки, П.Помози, Я.Пустаи, А.Алхониеми, А.Мойсио, С.Сааринен, Р.Грунталь,Й.Луутонен, К.Мацумура, Т.Ианака, Т.Шебеок. (2 балл)

2. [Й],  [Ч], [Щ] – 3 балл

3. А) Кок пале мутым мужырын але пачаш-пачаш каласыме дене: ошалге-кÿрен, сото-сото…

    Б) Мут-влак ушнымо дене:  вичияш, кокияш (план)… (5 балл)

4. Кумыланденыт  -(3 балл)

1.              Кудырташ, шарнаш. (2балл)

2.              (5 балл)

3.              Комиссар Ванька – «Эренер» М.Шкетан,

Иванова Марпа - «Ече» М.Шкетан,

Алгаев Илья – «Кенеж йÿд» Н.Арбан,

Курай – «Аксар ден Юлавий» К.Коршунов,

Григорий Васильевич Румянцев – «Ава шÿм» В.Иванов

4.         Гиперболл  (5 балл)

5.         А) Ўпо, Чолман, Кунгур – «Юкей Егоров» Ким Васин;   (10 балл)

Б) Чорос, Солиновко, Пÿрö – «Андрий Толкын» Яныш Ялкайн;

В) Тарту, Йошкар Памаш, Талман – «Вÿдшö келге, серже тура» В.Иванов;

Г) Южный Сахалин, Онор, Тойохара – «Атаманыч» Василий Юксерн;

Д) Барнаул, Усола, Алтай –«Уна» поэме Осмин Йыван

6.         А) Ямб, аабб – мужыран (парный) рифме.

       Б) Анапест, абаб – ыресла (перекрестный) рифме

(Кажне чын вашмутлан 1 балл дене ( 1 балл размерым палымылан, 1 балл – рифмым палымылан), чылаже 4 балл.

11 класс чылаже  46 балл

Марий йылме да литератур дене  олимпиадный заданий – влак (7-8 класс)

Марий йылме.

1.Шомак-влакым чын возыза.

Йол+пундаш, кид+шум, илыш+корно, сурт+пого, сурт+пече.

2.Келшыше муткылдыш-влакым ыштыза.

Кок, чувар, чал, лудо, сар, куку, уп, имне, тувыр, шикш.

3.Шомак-влакым состав дене лончылыза.

Лӱдшын – вожылшын, нимучашдыме, лывыгочшо, илемыштемже, ача-аваландаже.

4. Чарналтыш пале-влакым чын шынден текстым возен налза.

Вагонышто калык ятыр но яра олмым окна тураште ӱлыл полкыштак верештым. Вакшышым шым нал Озан марте кандаш шагат веле кудалман а тӱжвалне волгыдо кечывал. Мыйын шичме купеште кумытын улыт  иктаж кумло ияшрак поръеҥ тудын ватыже да кумшо-нылымше классыштырак тунемше ӱдыр.

5.Предложенийым член шот да синтаксически лончылаш.

Лекше кече шӧртньӧ тӱсан шыма волгыдыж дене одар пистым вӱдылеш.

Марий литератур.

1.Марий Эл Республикын калык писательже-влакым шарнен возыза.

2.Палемдыме поэт ден  писатель-влакын чын лӱмыштым возыза.

С.Чавайн, М.Шкетан, Я.Ялкайн, Геннадий Матюковский, Иван Одар, Зоя Висвис, Ю.Байгуза., Макс Майн, Георгий Ефруш, А.Букетов-Сайн.

3.Мо тугай монолог?

а) проиведенийысе геройын шканже шке але вес енлан кутырымо кужу ойжо.

б)предметын, тудын палыжым але действийжым иктаж-мо шотышто икгайрак улшо предмет, качество але  действий гоч ончыкта.

в)согласный йӱк-влакын йоҥгалтмышт.

4.Ко тыге мура, могай произведений гыг?

            «Кычкыме имнем чулка йолан,

Мланде куралмем – ваштар кадыр.

Йӱлем пасу – куэ ото,

Шке улам поян тарзе…

а) Лотай         б)Ӧрмок      в)Чепиш

1) «Ӧрмок»      2) «Юкей Егоров»       3)Мичун уке ачажат»

 5.   Калык ойпогыш (фольклорыш) мо пура?

Всероссийская олимпиада школьников 2019-2020 учебный год

Школьный этап

9 класс.  Марий йылме.

1.         Мом морфологий маныт?

2.         Южо мут сочетанийым молан кÿэмалтше ойсавыртыш маныт?

3.         Предложенийыште кунам точкан запятой шындалтеш?

4.         Палемдыме мут-влакым  морфологически лончылаш. Шыргыжалын эртет воктечемже, почешет шып ончалын кодам. (С. Вишневский.)

5.         Предложенийым синтаксически лончылаш. Кочам телымат, кенежымат портышкем дене коштеш, сарыште сусыргышо йолжым, витне, кечат ырыктен ок керт. (В.Сапаев)

Литератур.

1.         Яныш Ялкайнын чын фамилийже.

2.         «Акпатыр» драме могай исторический событийым суретла?

3.         Первый звуковой киношто модшо марий поэт.

4.                  Марий поэт, 25 ийым веле илен, но тиде жапыште 10 сборникым савыктен луктын.

5.                  Пошкырт кундемыште шочшо писатель-поэт-влак.

Марий йылме

10-шо класс

(заданий-влак)

1.      Препинаний пале-влакым шынден, текстым возен налза, кўлеш верыште буквам ешарыза.

      Кайыккомбо  пуртусын ик эн мотор кайыкше. Тудо шуко турло лиеш ош санган ош шуян  сур тусан  курыкышто але чодырасе ерлаште илыше да молат. А вет суртышто ашныме комбат сур кайыккомбо гыч шарлен.

      Мемнан курым деч икмыняр тужем ий ожно египтян-влак кайыккомбо-влакым турло пайдажлан  шыллан  коялан  пунлан  ашненыт.Тыге ир кайык сурткайыкыш савырнен. Путынь мландына сурт комбылан поян.Тудо айдемылан шуко пайдам пуа мамыкым пуным  шылым  коям.

     А кайыккомбо-влак куснылшо кайык улыт. Пыжашым нуно мландеш йонештарат. Аваже кум-куд муно гыч игым пуктен луктеш а узыжо тудым тыгодым орола.

    Марий кундемыште шемырак тусан кайыккомбымат ужалтеш. Мемнан деран эртен кайымышт годым гына икмыняр жаплан верланат  а вара шокшо верыш чонештен каят.

(«Кайык—мыйын йолташем» книга гыч. 118 мут)

2.       Предложенийлаште палемдыме мут-влакым состав дене лончылыза.

1) Кугуракышт, ош солыкым луктын, пўжвўдшым ўштылдалыштеш (А.Эрыкан).

2) Мыйын ончылнем тыглай майорла кояш тырша гынат, садак ала-можо вестўрлемда (А.Тимофеев).

3) Эсогыл йорлыракшат семыклан мом-гынат шапашла (О.Шабдар).

4) Конешне, мый (Гриша) ўмыргорныштем шагал огыл йўштым ужынам, чытенам (В.Абукаев-Эмгак).

3.       Термин-влакым  марла серыза.

Падеж,  дополнений, осложненный предложений, побудительный предложений, сложный предложений.

4.      Марий йылмыште чот мут-влакын ышталтме йоныштым ончыктыза, кажне тушкалан 3 пример гыч возыза.

5.      Куэмалтше савыртыш-влакым умылтарыза.

Кусеным оварташ, нушко пила гай йыгаш, нулен ашнаш, ломыжыш савырнаш, кеч пуям пуяле.

Марий литератур

10 класс

1. Тиде ужашым могай произведений гыч налме? Произведенийын авторжым палемдыза.

«…Ой, неле тунемаш! Неле пычкемыш ял гыч мийыше, пуанаш тўналше ўдырамашлан тўжем ий дене погынышо наукым, кечын изи чинче падыраш гай поген, вуйышко опташ. Ой, неле… Тунемаш пеш куштылго, модын воштыл куржталме дене иктак манын, ко манеш? Кугу вийым пышташ кўлеш, шуко жапым пуаш верештеш, шуко, мучашдыме шуко книгам лудман, вуйгонгыра пеныжалтын коржаш тўналмешке, чот шоныде ок лий.»

                  2. «Элнет» оперылан либреттым ко возен?

                  3. Герой-влакын могай произведений гыч улмыштым палемдыза. Произведенийын авторжым возыза.

Марина, Кори кугыза, Ведат.

Курай, Ялантай, Тулбай.

Ватю, Микаля, Праско.

                    4. Поэт, писатель-влакын псевдонимыштым ончен чын лумыштым возыза.

Никандр Лекайн--…

Шадт Булат--…

Илья Ломберский--…

Герасим Микай--…

Упымарий--…

Владимир Сузы--…

Никон Игнатьев-…

Шабдар Осып--…

Йыван Кырля--…

Г.Эвайн--…

        5. Кажне тушкаште «кумшо утым муза».

А) амфибрахий, анапест, хорей;

Б) роман, романс, ойлымаш;

В) метафор, эпитет, муро;

Г) мыскара, сатира, новелла;

Д) драме, опер, либретто.

11 класслан марий йылме да литератур дене олимпиадный йодыш-влак

1.              Марий йылмым могай вес элыште шымлат? Икмыняр шымлызын лумжым каласыза.

(2 балл)

2.              Марий йылмысе мужырдымо пушкыдо согласный йÿк-влакым возыза. (3 балл)

3.              Сложный пале мут-влакын ышталтме йöныштым умылтарыза, пример дене пенгыдемдыза. (5 балл)

4.              II-шо эртыше жап форман глаголым ончыктыза:  (3 балл)

1)      Кумыландышт;

2)      Кумыланденыт;

3)      Кумыландат;

4)      Кумыланденыт улмаш.

5. Синоним-влак коклаште уто шомакым ончыктыза: (2балл)

- ондалаш;

- йонылышым ойлаш;

- чиялташ;

- кудырташ;

- йомаклаш;

- шарнаш.

6. Предложенийым член дене лончылыза, могай ойлымаш ужаш дене каласалтын, палемдыза.

(5 балл)

Трук миен шогалмем дене мый лÿдмö гай лийын колтышым.

7. Ончыктымо герой-влак могай произведений гыч улыт? Произведвенийын лÿмжым да авторжым палемден кодыза. (10 балл)

1. Комиссар Ванька.

2. Иванова Марпа.

3. Алгаев Илья.

4. Курай.

5. Григорий Васильевич Румянцев.

8. Кугемден каласыме сылнештартыме йöным кузе маныт? (2 балл)

А) метафора;

Б) олицетворений;

В) литота;

Г) гипербола.

9. Ончыктымо вер-шöр-влак могай произведений гыч улыт, авторжо кö? (10 балл: 5+5)

А) Ўпо, Чолман, Кунгур;

Б) Чорос, Солиновко, Пÿрö;

В) Тарту, Йошкар Памаш,, Талман;

Г) Южный Сахалин, Онор, Тойохара;

Д) Барнаул, Усола, Алтай.

10.   Почеламутым могай размер дене возымо? Тыгак почеламутын рифмыжым буква дене ончыктыза да палемден кодыза. (4 балл)

А) Куэ !  Мый тыйым пеш йöратенам, -

     Садлан пöртем воктене шынденам,

     Нигö деч ончыч шошым ужаргет,

     Нигö деч ончыч шыжым чевергет.

Б) Ўжара каватÿрым айлен,

     Тымык эр оланам пожалта.

     Ала-кушто коштеш пиалем,

     Пеле йÿкын мура-муралта.