Асыҡ дәрес "Алтын көҙ килә еремә (3 класс)

Тема: «Алтын кҵҕ килҳ еремҳ» Йомғаҗлау дҳресе.

(3 класс)

Р.Ҳ.Яппарова

Рощинский урта мҳктҳбенең башҗорт теле уҗытыусыұы

Рощинский мҳктҳбе

Тема: Алтын кҵҕ килҳ еремҳ. Йомғаҗлау дҳресе.

Маҗсат: 1) “Алтын кҵҕ килҳ еремҳ” темаұы буйынса алған белемдҳрен системаға ұалыу, конкретлаштырыу;

2)   Уҗыусыларҕың телмҳр күнекмҳлҳрен үҫтереү;

3)   Тҳбиғҳткҳ ұҵйҵү, күҕҳтеүсҳнлек, ұаҗсыл җараш тҳрбиҳлҳү.

Йыұазландырыу: кҵҕ тураұында ұүрҳттҳр, ағастар тураұында кроссворд, карточкалар, фонояҕма, кипкҳн япраҗтар.

Дҳрес барышы:

I.                 Ойоштороу мҳле.

II.              Тҵп ҵлҵш.

1.   Фонетик күнегеү. 19 бит -Тирҳ яҗҗа кҵҕ апай Ұипте ұары буяуын:

Ұары урман, ұары тау

Алып тора күҕ яуын. (М. Дилмҵхҳмҳтов.)

- Был шиғырҕа ниндҳй йыл миҕгеле тураұында ҳйтелҳ?

2.   Яңы тема.

Дҳрестең темаұын плакаттан бергҳлҳп уҗыу.

Бҵгҵн дҳрестҳ кҵҕ миҕгеле тураұында ұҵйлҳшербеҕ, үтелгҳндҳрҕе җабатларбыҕ.

1) Шиғырҕы тасуири уҗыу. Кҵҕ биҕҳктҳре. (Ф. Рҳхимғолова.) 30 бит.

-   Был шиғырҕа нимҳлҳр тураұында ҳйтелҳ?

-   Эйе, кҵҕ кҵнҵ ағастарҕың япраҗтары тҵрлҵ тҵҫтҳ була. Ҳкрен генҳ иҫкҳн елгҳ лҳ улар елбҳҕҳктҳр кеүек ергҳ җойолоп тҵшҳлҳр. Беҕҕең класс таҗтаұында ла тҵрлҵ тҵҫтҳге япраҗтар йҳбештерелгҳн. Уларҕа дҳрестең планы яҕылған.

2) Бына беренсе япраҗ ҵҕҵлҵп тҵштҵ.Унда “Кҵҕгҵ тҳбиғҳт” тип яҕылған. 

-   Ұүрҳттҳргҳ җарап тҳбиғҳттҳге кҵҕгҵ үҕгҳрештҳр тураұында ұҵйлҳмдҳр тҵҕҵү.

-   Китап менҳн эш. 46 бит 46-сы күнегеү. Бирелгҳн ұүҕҕҳрҕҳн ұҵйлҳмдҳр тҵҕҵп яҕыу. - Йомаҗтар сисеү. Җырҕар буш җала,

Ямғырҕар яуа,

Ерҕҳр дымлана

Был җайсаҗ була? (Кҵҕ.)

Үҕе илай – үҕе ұыйлай. (Кҵҕ.)

Күктҳн килде, ергҳ китте. (Ямғыр.)

Аяҗұыҕ – җулұыҕ җапҗа аса. (Ел.)

Үҕе туҗ кеүек, җайғыұы юҗ кеүек,

Илай башлаұа туҗтамай. (Кҵҕгҵ ямғыр.)

Аяғы юҗ – гиҕҳ,

Күҕҕҳре юҗ йҳш түгҳ. (Болот.)

Кҵҕ сисенҳ, йҳй кейенҳ. (Ағас.)

-       Кроссворд сисеү. Таҗтаға кипкҳн япраҗтар ұҳм хҳрефтҳр йҳбештерелгҳн. Ағастарҕың япраҗтарын дҵрҵҫ тапұағыҕ, бер ұүҕ уҗырұығыҕ. 

(Б а ш җ о р т о с т а н)

-       Эйе, был ағастар барыұы ла беҕҕең Башҗортостанда үҫҳ. Урман - ҕур байлыҗ. Уны ұаҗларға кҳрҳк.

3)                     Икенсе япраҗ ҵҕҵлҵп тҵштҵ. Унда “Җоштарҕың ұҳм хайуандарҕың тормошондағы кҵҕгҵ үҕгҳрештҳр”тип яҕылған.

-       Җоштарҕың исемдҳрен җабатлау. Күсмҳ ұҳм җышлаусы җоштарҕы билдҳлҳү.

-       Р Сҳлмҳнов муз.”Җоштар китҳ” йырын йырлау.

-       Урманда тағы ла нимҳлҳр йҳшҳй? Улар җышҗылыҗҗа нисек ҳҕерлҳнҳлҳр икҳн?

4)                     Ҵсҵнсҵ япраҗ ҵҕҵлҵп тҵштҵ. Унда “Кҵҕгҵ эштҳр”тип яҕылған. Кҵҕ кҵнҵ кешелҳрҕең тормошонда ниндҳй үҕгҳрештҳр була икҳн?

-       Картина буйынса эш.

-       Ҳ беҕҕең мҳктҳп баҗсаұында ниндҳй йҳшелсҳлҳр үҫҳ? Ҳйҕҳгеҕ шуларҕы йыйып кҳрзингҳ ұалайыҗ.

-       Ололарҕың кҵҕгҵ эштҳре тураұында ұҵйлҳшеү. Ұорауҕарға яуаптар. 40 бит 40 күнегеү. Икмҳк җҳҕере тураұында ҳңгҳмҳ.

-       Мҳҗҳлдҳрҕе аңлатыу. Икмҳк – табын җояшы. Эшең булұа йҵҕ, туҗлыҗлы килер кҵҕ.

5)   Ял минуты.

С. Муллабаевтың “Болот” шиғырын хҳрҳкҳттҳр менҳн ұҵйлҳү.

Елбер-елбер Елдҳр иҫҳ. Елдҳр менҳн Болот күсҳ.        Йҵрҵй-йҵрҵй        Тау-тау болот,

Яуҕы кҵмҵш        Тамсы булып. Тамсы түгел Орлоҗ сҳсте: Җырҕа алтын Башаҗ үҫте.

6)   Дүртенсе япраҗ ҵҕҵлҵп тҵштҵ. Унда “Кҵҕ тураұында шиғырҕар” тип яҕылған.

Уҗыусылар кҵҕ тураұында шиғырҕар ұҵйлҳйҕҳр.

Кҵҕ килгҳн.
Кҵҕ килгҳн, кҵҕ килгҳн, Кҵҕ быйыл бик тиҕ килгҳн. Җайындар, тирҳктҳр, талдар Ұарынан күлдҳк кейгҳн.	Кҵҕ килгҳн, тиҕ килгҳн, Тиҕ килгҳнен кем белгҳн Кҵҕ бит ұорап та тормаған? Баҗсаға барып ингҳн. (Г. Юнысова.) Кҵҕ.
Сыбар балаҫтай Аҗлан ҵҫтҳре. Аңҗымай хҳҕер Сҳскҳ еҫтҳре.	Йҳй йҳмле булұа, Емеше менҳн,- Ҳ кҵҕ бик күркҳм Уңышы менҳн. (С. Муллабаев.)
Кҵҕгҵ урман йыры. Алтын сҳсен тарап үреп, Ұары күлдҳген кейеп, Кҵҕбикҳ җунаҗҗа килде Урманға йырлап – бейеп. (З. Җотлогилдина.)	Беҕҕең баҗса. Беҕҕең баҗса ҕур түгел, Ҕур булмаұа ла – матур. Унда үҫҳ елҳк – емеш, Җыяр, кишер,помидор. (З. Шҳйхетдинова.) Кҵҕ килде.
Моңұоуланды урмандар, Ұарғайҕы җырҕар ҵҫтҵ. Йылға – күлдҳр топ – тоноҗ – Кҵҕ килде бит, кҵҕ килде. Баҗсабыҕға кҵтмҳҫтҳн Ниндҳй алтын тҵҫ керҕе.	Япраҗтар яуҕы юлға – Кҵҕ килде бит, кҵҕ килде. Килұҳ ни, килұен ҳйҕҳ, Яратам алтын кҵҕҕҵ… Мҳктҳп, класс, парталар Ұағынып кҵтҳ беҕҕе. (М. Ғҳли.)

III.      Йомғаҗлау.

-       Дҳрестҳ нимҳлҳр эшлҳнек?

-       Уҗыныҗ, яҕҕыҗ, йомаҗтар систек, ұҵйлҳмдҳр тҵҕҵнҵк, шиғырҕар ұҵйлҳнек, йыр йырланыҗ.

IV.              Ҵй эше. Кҵҕ тураұында ұүрҳт тҵшҵрҵргҳ.

V.                 Баұалау.