«Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе»

Тақырыбы: «Асыл сөзді іздесең,

Абайды оқы, ерінбе»

Сабақтың мақсаттары:

1.Білімділік: Халқымыздың ұлы ақыны, ғұлама ойшылы, сазгер Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығын қалай меңгергендігін бақылап, пысықтау,өлеңдерін жатқа айту.

2.Дамытушылық: Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне әсер ету, шеберлігін, сөйлеу мәдениетін жетілдіру. Ой - өрісін кеңейтіп, тілін дамыту.

3.Тәрбиелік: Бүгінгі ұрпақтың Абай мұрасына қызығушылығын арттыру, оқып - білуге, тани түсуіне ынталандыру. Адамгершілік, эстетикалық тәрбие беріп, туған елін, Отанын сүю, құрметтеу сезімдеріне әсер ету.

Сабақтың түрі: «Таңғажайып алаң» ойыны түрінде өткізу.

Сабақтың әдісі: Сұрақ - жауап.

Көрнекілігі: 1. Абайдың портреті

2. Лозунгтер

3. Кітап көрмесі

4. Магниттік тақта

5. Ойын таблосы.

Барысы: І. Ұйымдастыру

ІІ. Оқушылардың ойынға әзірліктерін тексеру.

ІІІ. «Таңғажайып алаң» ойынын жүргізу.

1. Мұғалімнің кіріспе сөзі.

«Әлемнің Абайы» өлеңінен үзінді оқу.

Абай біздің –Кемеңгер,

Теңдесі жоқ асқар биік шыңымыз,

Ақ ниетті, әділетшіл шыңымыз,

Асыл қазына, ашылмаған сырымыз.

Таусылмайтын мәңгі бақи жырымыз!

Парасатты болып туған,

Шыңғыстаудың Абайы

Ән мен жырын мұра қылған,

Сарыарқаның Абайы,

Нақылменен сана құйған,

Қазағымның Абайы,

Ақылменен дана болған

Бүкіл елдің Абайы.

Бүгінгі сабағымыздың эпиграфы: «Өлді деуге сия ма, ойлаңдаршы, өлмей тұғын артында сөз қалдырған,»- деп төрелігін өзі шешкен Абай бүгін жарқын бейнесімен де, жалынды жырымен де, бізбен бірге жасасып келеді.

Ұлы атамыздың бізге берген екіншісі, қалдырған аманаты – асыл сөздері. Біз оны ардақтаймыз. Аз өмір сүріп, азаппен өткен Абай бүгін бізбен мәңгі жасамақ.

І. Ойынның алғашқы үштігін шақырамын.

(3 оқушы таблоға келеді)

Сұрақ: Асыл сөзді іздесең,

Абайды оқы, ерінбе,

Адалдықты көздесең,

Жаттап тоқы көңілге

(С.Торайғыров)

Демеушілердің сыйлығы.

ІІ. Екінші үштікті шақырамын.

Сұрақ: 1909 жылы Санкт-Петербургкке алғашқы өлеңдер жинағы жарық көрді кімнің көмегімен? (Кәкітай Ысқақов)

ІІІ. Ойынның үшінші үштігін шақырамын.

Сұрақ: «Орысша оқу керек,- дейді ол, хикметт те, мал да, өнер де, ғылым да, - бәрі орыста зор. Залалынан қашық болу, пайдасына ортақ болуға тілін, оқуын, ғылымын білмелі керек... Сен оның тілін білсең, көкірек көзің ашылады. Орыстың ғылымы, өнері - дүниенің кілті,»- деп, «Мен айтқан жол - мал аяр жол емес» деген тақырыбын берген. Бұл Абайдың қай қара сөзінен алынған үзінді?

(«Жиырма бесінші сөзі»)

Демеушілердің сыйлығы.

Көрермендерге сұрақ: Залдағы көрермендермен ойын.

1-сұрақ: Абай әндерінің біразы өкінішке, күрсініске, өкпеге толы. Жақсысына қуанады, қайғысына ортақтасады, жаманына ренжиді, ұқпағанына өкінеді. Абай жүрегінен «айналасы жұп жұмыр келген» Ән боп төгіледі де

«Қайнайды қаным,

Ашиды жаным

Мінездерін көргенде,» - деп халықтан бірлік кеткенін, ел іргесі тозып бара жатқанын ащы өкінішпен айта келіп, осының себебін іздейді де,

Ол: «Ауырмай тәнім,

Ауырды жаным

Қаңғыртты қыста басымды,» - деп іштегі запыранын әнмен төгіп – төгіп алды.

Осы өлең жолдары Абайдың қай әнінен алынған?

(«Сегіз аяқ»)

2-сұрақ: Поэманың тақырыбы әділдік пен жауыздықтан құрылған. Ғұлама ғалым арқылы жауыздығын өзіне мойындатып, қан төгуден бас тартқызған Абай поэмасын ата?

(Ескендір)

3-ші сұрақ:Абай аудармасынан бір сұрақ беремін.

Абайдың «Қараңғы түнде тау қалғып» әні кімнен аударылған?

(Лермонтов)

Демеушілердің сыйлығы.

Ү. Қорытынды ойын:

Сұрақ: «Жас бала да анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады: біреуі-ішсем, жесем, ұйықтасам деп тұрады, бұлар – тәннің құмары, екіншісі – білсем, көрсем, үйренсем екен дейді, бұл – жан құмары...»

Осы үзінді Абайдың нешінші қара сөзінен алынған?

(«Жетінші»)

ҮІ. Шешуші ойын:

Сұрақ: «Қазақтың классик әдебиетінің атасы, қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі,» - деп аса көрнекті жазушы баға берген. Ол кім?

(Әуезов)

Жеңген ойыншыларға демеушілердің сыйлығын табыс ету.

Мұғалімнің қорытынды сөзі:

Міне, балалар өздерің өткен Абай шығармашылығынан алған білімдеріңді көрсеттіңдер. Халқымыздың мәдени тарихында Абайдың алатын орны ерекше.

Осыған байланысты әрбір сабақ барысында өздерің жаттаған өлеңдерінен жатқа өлең оқытамын.

«Әлемнің Абайы» (авторы Жұмағазы Аянбаев)

«Ғылым таппай мақтанба » 1886 ж жазылған.

Оқушылар білімін бағалау.

Үйге тапсырма: Абайдың 2 өлеңін жаттап келу.

Сабақтың тақырыбы: Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы

Сабақтың мақсаты: Ұлы ақын Абай өмірі мен шығармашылығы туралы білетіндерін еске түсіре отырып, шығармаларына талдау жасайды, ойшыл көтерген проблемалар тағылымынан үлгі алады.

Міндеттер:

1.Мазмұнға байланысты міндет: Ақын шығармаларының тәрбиелік мәнін түсінеді, адамгершілік тәрбие берудегі ақынның философиялық шолуларының маңызын түсінеді.

2.Сыни ойлауды дамытуға байланысты міндет: Оқушының дүниетанымы қалыптасады, шығармашылық қабілеттері шыңдалады, оқушының азаматтық бейнесі қалыптасады.

3. Топтық міндет: Оқушылар өз беттерімен ой түйеді, ізденеді, ойын ашық айтады.

Сабақтың түрі: танымдық ізденіс сабағы

Сабақтың әдісі: «Түртіп алу», «Топтастыру», «Еркін жазу», «Бір айналым сөйлесу» стратегиялары.

Көрнекілігі: Абайдың өмірі мен шығармашылығына арналған слайдтар жиынтығы

Сабақ құрылымы

I. Қызығушылығын ояту

Жүрегіңнің түбіне терең бойла,

Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла.

Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өстім,

Мыңмен жалғыз алыстым кінә қойма,

- деп ақынның өзі айтқандай «соқтықпалы, соқпақсыз жерде өсіп», тар жол, тайғақ кешу өмірін кешкен, өкініш пен өксігі көп, қайғысы мен қасіреті мол қараңғы қапас өлкеде де ел мұңын «асау жүрегінен» ағыта, шабытты жыр ғып төккен алып Абай туралы сабағымызды жыр алыбы Жамбылдың өлеңімен бастағанды жөн көріп тұрмын.

Абайдың суретін көрген ол:

Мына тұрған Абайдың суреті ме?

Өлең сөздің ұқсаған құдіретіне.

Ақыл, қайрат, білімді тең ұстаған

Өр Абайдың төтеген кім бетіне? – деп айтқан екен.

II. Мағынаны тану

Қазақтың бас ақыны – Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы білмейтін қазақ жоқ шығар. Қазақтың заңғар жазушысы М.Әуезов «Абай – қазақтың классик әдебиетінің атасы, қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі» деп баға берген еді. Бүгінгі тақырып бойынша сынып оқушыларына алдын-ала Абай Құнанбайұлы туралы деректер жинау тапсырылған еді.

1. «Білімге бастап ел-жұртын»

Оқушылар слайд арқылы Абай Құнанбайұлының өмірімен, шығармашылығымен таныстырады)

2. Абай – ақын

*Абайдың өлеңдерін тақырыптарға бөле отырып, талдау жұмысын жүргізеді.

*Абайдың өлеңдері сұралады.

*Өлеңдерінің шығу тарихы сұралады.

3. Абай – аудармашы

Оқушылар слайд арқылы Абайдың аудармалары туралы айтады.

4. Абай – қарасөз шебері

*Қарасөздерінің жазылу ерекшеліктері туралы айтады;

*Бейнетаспадан Абайдың қарасөзі тыңдатылады.

5. Абай – сазгер.

*Абайдың әндер мен күйлері туралы айтылады.

* «Желсіз түнде жарық ай «әні тыңдатылады.

III. Ой-толғаныс (Абайдың мұражайы бейнефильм арқылы көрсетіледі)

Оқушылардың бүгінгі сабақтан алған білімдерін тексеру мақсатында «Толықтыру» сынамасы беріледі.

1. Абай Құнанбайұлы 1845жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданында дүниеге келген.

2. Абай бос уақытында Шығыстың ұлы ақындары – Низами, Сағди, Қожа Хафиз, Навой, Физули, Фирдоуси шығармаларын өз бетімен оқиды.

3. Абай 1885жылы алғаш білім туралы «Жасымда ғылым бар деп ескермедім» өлеңін жазды.

4. Тіршіліктің тұтқасы еңбек пен білімде ғана деп түсінген ақын «Түбінде баянды еңбек егін салған» өлеңін жазды.

5. Абайдың қырық бес қара сөзі бар, қырық алтыншы сөзі - өз алдына жеке тарихи шығарма.

6. Абайдың «Көзімнің қарасы», «Желсіз түнде жарық ай», «Айттым сәлем, Қаламқас», «Бой бұлғаң» т.б. әндері бар.

7. Әлихан Бөкейханов Абайдың өмірі мен шығармашылығы жөнінде алғаш зерттеу мақаласын жазды.

Оқушылар өз жұмыстарын тексереді, бағалайды.

Сабақты Сағынғали Сейітовтың « Кім?» өлеңімен аяқтау.

Жүрегін шырақ етіп жандырған кім?

Жырымен жан сусынын қандырған кім?

Өзіне өзі орнатып ескерткішті

Мұра ғып кейінгіге қалдырған кім?

Ерте оянып, ойланып ержеткен кім?

Талабын тас қияға өрлеткен кім?

Құба жон, құбақан құм құла қырды

Өлеңнің бесігінде тербеткен кім?

Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өскен кім?

Үнінен әділдіктің лебі ескен кім?

Арманын аттандырған келешекке

Біздермен осы күнді тербеткен кім?

Тайсалмай мыңмен жалғыз алысқан кім?

Өзендей құйған барып көк теңізге

Лермонтов, Пушкиндермен табысқан кім?

Көрікті көңілде жыр, қолда қалам

Өмірдің өріне өрлей басқан қадам

Қазақтың өлеңінің ұлы атасы,

Ол – Абай, Ұлты – қазақ, Аты –Адам.

Абай Әлемін бүкіл дүниеге таратушы кемеңгер Ұлы Мұхтар Әуезов «Мен Абай тереңінен шөміштеп қана іштім» деген екен. Ал біз Ұлы ғұлама тереңіне бас қойғанымызбен тек қана сол тереңнен дәм таттық қой деп ойлаймын. Сол себептен оқудан, білуге ұмытушылықтан, ізденуден жалықпайық.

IV Үйге тапсырма беру :

« Абай – қазақ поэзиясының асқар биігі» ой толғау жазу.

V Бағалау

Оқушыларды еңбектеріне қарай бағалау.