Биология пәнінен тест кітапшасы (6-9 сыныптар)

Ж. Досмұхамедов атындағы ЖББОМБК

 

Биология пәнінен тест жинақтары

2016 жыл

Батыс Қазақстан облысы, Сырым аудандық білім бері бөлімінің шығармашылық тобы кеңесінде қаралып, аудан көлемінде таратылуға мақұлданды.

Құрастырғандар:

Кулмуханова Н.Ж.  – ЖББ Ж.Досмұхамедов атындағы орта

    мектеп-балабақша кешенінің  жоғары     

    санатты химия- биология пәнінің

    мұғалімі

Наурызбаева Қ.Е. – ЖББ Ж.Досмұхамедов атындағы орта

    мектеп-балабақша кешенінің  жоғары     

    санатты химия- биология пәнінің

    мұғалімі

Пікір жазғандар:

Каналиева Г.Ғ- аудандық білім беру бөлімінің әдіскері

Бисенова М.Х – жоғары санатты биология пәнінің мұғалімі

Имангалиева Ж.Қ – жоғары  санатты биология пәнінің

                                  мұғалімі

Түсінік хат

Жалпы білім беретін мектептің 9 – сынып оқушыларын ОЖСБ-ға дайындау мақсатында жалпы білім берудің мемлекеттік стандартына сай дайындалып құрастырылған.

Кітапшада тірі организмдердің тобы-өсімдіктер мен жануарларды, адам ағзасын оқып үйрену қарастырылады.  6-8 сыныптар бойынша тест тапсырмалары,  7 – сыныптағы «Балықтар», «Құстар», «Сүтқоректілер» тарауларына арналған сұрақ-жауаптар, 8 – сыныптың «Адамның мінез-құлқы және психикасы» тарауына бір немесе бірнеше жауаптарымен тест тапсырмалары жинақталған,сонымен қатар 9 – сынып бойынша деңгейлік сұрақтар берілген. Оқушылар тест тапсырмасына, сұрақтарға жауаптарды өз беттерімен іздеу арқылы білімге деген жауапкершілігін, логикалық ойлауын және шығармашылық ізденісін жетілдіруге негізделген. 

Балықтар класы

1.       Акулалардың денесі қандай? созылыңқы, жұмыр, ұршық тәрізді

2.       Шеміршектілердің жұтқыншағының екі бүйіріндегі неше жұп желбезек санылаулары бар? 5-7

3.       Тұлға бөлімі мен құйрық бөлімнің арасы немен бөлінген? клоака

4.       Шеміршекті балықтардың тыныс алу мүшесі? желбезектер

5.       Қылтамырды басқаша қалай атайды? капиляр

6.       Скаттардың ең ірі түрі? манта

7.       Балық патшасы? бекіре

8.       Бекіре балықтардың тағы бір тобын қалай атайды? Тасбекірелер

9.       Саусаққанатты балықтар. Қазіргі кезде олардан тек бір ғана түрі бар, ол қандай? латимерия

10.   Қортпа, шоқыр, пілмай, бекіре қандай теңізде кездеседі? Каспий

11.   Албырттектестер деп аталатын, тіршілігінде бір-ақ рет уылдырық шашып өлетін қандай балықтар? Кета, нерка, құнысбалықтар

12.   Албырт балықтарынан алынады? Қызыл уылдырық  

13.   Балықтарды зерттейтін ғылым? ихтиология

14.   Шеміршекті балықтарғы қандай балықтар жатады?

Акулалар, жұпбалықтар, тұтасбастылар

15.   Шеміршекті балықтардың есту мүшесі? Тек ішкі құлақ

16.   Шеміршекті балықтардың денесін қандай қабыршақ қаптайды? плакоидты

17.     Шеміршекті балықтардың желбезек доғаларының саны?  5-7 жұп

18.   Желбезек шашақтарын торлап жатады? Ұсақ қылтамыр

19.   Қанайналым шеңбері? 1

20.   Жүрегі неше қуысты және оларды ата? 2 қуысты: 1 құлақша, 1 қарынша

21.   Сүйекті балықтардың неше түрлері бар? 20мың

22.   Сүйекті балықтардың қабыршақтарының сызықтарына қарап нені айыруға болады? Балықтың жасын

23.   Сүйекті балықтардың денесі? Бас, тұлға, құйрық

24.   Акулалардың ішіндегі адамға қауіптісі? Сұр акула

25.   Сүйекті балықтардың алдыңғы миы қандай?

шағын екі ми сыңарына бөлінбеген

26.   Өрістегіш балықтар: қортпа, шоқыр, пілмай,бекіре

27.   Аналық безде жетілетін майда жұмыртқа жасуларды қалай атайды? уылдырық

28.   Саусаққанатты балықтарға қай балық жатады? латимерия

29.   Аталық безден бөлінетін сұйықтық? Шоғал

30.   Балықтардың қандай мүшесі айқын көрінеді? Бүйір сызық

31.   Шеміршекті балықтар неше классқа бөлінеді?

тақтажелбезектілер, тұтасбастылар

32.   Акулалардың нешеге жуық түрі бар? 350

33.   Балықтарың неше түрі бар? 2 (сүйекті,шеміршекті)

34.   Сүйекті балықтарда ерекше мүше қандай? Торсылдақ

35.   Тұқытектестер отряды: аққайран,мөңке,қаракөз,табан,ақмарқа,қаяз

36.   Сүйекті балықтарда алғаш рет зәрдің уақытша сақталатын мүшесі? қуық

37.   Қазақстандық су айдындарынды қаншаға жуық балық түрлері кездеседі? 180

38.   Ежелгі балық? Латимерия

39.   Сүйекті балықтардың ми бөлімі нешеу? 5

40.   Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген балықтар: Каспий және Арал албырттары

41.   Сетінектің бауырынан алынып, мешел аурына қарсы пайдаланады: балық майы

42.   Балықтардың терісі неше қабаттан тұрады және қандай? 3 қабат: сыртқы, ішкі, эпидермис

43.   «Адамжегіш акула» ақ акула- каркарадон

44.   Шеміршекті балықта тік ішек немен аяқталады? клоака

45.   Сүйекті балықтардың неше класс тармағы бар? 2 класс

46.   Сүйекті балықтардың кейбір отрядның қанқасында сүйектен көрі не көп? шеміршек

47.   Сүйекті балықтар желбезектерінің сыртында не болады? Сүйекті желбезек қақпағы

48.   Балықтар бір-бірімен қалай байланыс жасайды? Түрліше дыбыстар шығарып

49.   Сүйекті балықтардың тістері болады: Жақсүйектерінде және түрлі сүйектерінде

50.   Бауырдың қызметі? Улы заттар мен зиянды өнімдерді зарарсыздандыру

51.   Бекіренің кәсіптік мәнінің зор себебі: Дәмді еті, қара уылдырығы

52.   Балықтардың 90%-дан астамы қандай топқа тіркелген? Сәулеқанатты балықтар

53.   Теңіз алабұғасы қандай жынысты? қосжынысты

54.   Шеміршектілердің нағыз тері қабаты неден түзілген? Дәнекер ұлпасынан

55.   Скаттардың ең ірі түрі? манта

56.     Шеміршектілердің жұтқыншағы: Өңешке, өңеш көлемді қарынға жалғасады

57.   Акуланың дене қуысында қандай бүйрек орналасқан?

Таспа тәрізді созылыңқы жұп бүйрек бар

58.   Кейбір скаттардың денесінде қандай ерекше мүшесі бар?

Электр қуатын шығаратын мүшесі бар

59.   Ақ акуланың дене тұрқы неше метр? 4,3 – 4,6 метр

60.   Сүйекті балықтың тік ішегі аяқталады: Аналь тесігі

61.   Балықтардың ең жүзгіші: тынық мұхит желкенді балығы

62.   Қостынысты балықтар қай өзендерде кездеседі?

Амазонка өзені, Африка өзені, Австралия өзені

63.   Латимерия Африка жағалауынан алғаш рет ауға түскен жыл?

1938 жылы

64.   Латимерияның өкпесі күрделі өзгеріске ұшырап неге айналған? Майлы мүшеге айналған.

65.   2010 жылы Қызыл кітапқа енгізілген балық: Балқаш алабұғасы, іле шармайы

66.   Албырттектестерге жататын бахтах балығын кейде қалай атайды? Патша балығы

67.   Сетінектерді неліктен сетінек деп атаған?

Кептірілген еті сыртылдап, ыдырайтын болғандықтан

68.   Жебезегімен әрі өкпемен тыныс алатын балықтар: қос тынысты балықтар

69.     Ең ірі сүйекті балық: кәдімгі майшабақ королі

70.   Майшабақтектестер отряды? Мұхит майшабағы, сардинка, қылқа, түлкібалық, еділ майшабағы

71.   Ең ірі теңіз балығы: кит пошымды акула

72.   Жайық өзенінде кездесетін Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген? Еділ майшабағы

73.   Сүйекті балықтың ең ауыры: айбалық

74.   Қалаққанатты балықтар класс тармағы:

 2(қостынысты, саусаққанатты)

75.   Шеміршекті балықтардың көбеюі: көпшілігі іштей ұрықтанады, кейбір түрі тірі шабақтайды

Құстар класы

1. Қызылшақа балапандар қандай болады? Әлсіз, көзі соқыр, қауырсыны жетілмеген
2. Ширақ балапандар қандай болады?

Үлпілдек, қауырсынды әрі ширақ, жұмыртқадан шыға сала тіршілік әрекетіне көшеді

3. Етті қарын қандай қызмет атқарады? тістің
4. Нанду қандай құс және құрылысын атаңдар?

Ол үш саусақты, қанаты жақсы дамыған, бірақ ұша алмайды, жылдам жүгіреді

5. Алғаш қай құс қолға үйретілді? қаз
6. Құстардың жүрегі неше қуысты? Төрт қуысты: екі құлақша, екі қарынша
7. Қызылшақа балапандарды шығаратын құстар? Кептерлер, торғайлар, тоқылдақтар, қарлығаш, қараторғай
8. 1980 жылға дейін құстардың арғы тегі болған құс? Археоптерикс
9. Құстарды зерттейтін ғылым? Орнитология
10. Австралияның бұталы, құрғақ далалы жерлерінде таралған, салмағы 45-50 кг болатын құс? Эму
11. Қыран құстардың қоразын қалай атайды? Шәулі
12. Көктемнің алғашқы айында жауған соңғы қарды не деп атайды? Құс қанатының ызғары
13. Құйрық қауырсыны ұзын болып келетін тауықтың қандай қолтұқымы бар? феникс
14. Жыл құстары: қараторғай, тырна
15. Ұшатын, жүзетін құстардың төс сүйегінде болады: қыртөс
16. Қыстап шығатын құстар: шымшық, сауысқан, торғай, қарғалар

17. Құстардың ауа қапшықтарының көлемі өкпеден неше есе үлкен?              10 есе
18. Тауық жұмыртқасынан қанша тәуліктен соң балапан шығады? 21 тәуліктен соң
19. Құстардың арғы тегі не деп аталады және қанша жыл бұрын болған? Протоавис 225 млн жыл бұрын
20. Дене құрылысына, тіршілік әрекетіне байланыстықұстарды бөледі:

3 бөлік: қыртөсті, қыртөсссіз, жүзетін құстар

21. Ұшуға бейімделуіне сәйкес құстарда не болмайды? Қуық
22. Зоолог ғалымдар пайымдауы бойынша құстар бұдан қанша млн жыл бұрын пайда болды? 225 млн
23. Жапалақ тектестерден тек қандай құс Қызыл кітапқа тіркелген? Үкі
24. Қолға үйретілген үй құстарының ең ірісі қандай құс? Күркетауық
25. Қазақстанда сирек кездесетін құстың бірі? Қоқиқаз
26. Өңештің кеңейген бөлігі не деп аталады? жемсау
27. Құстардың жақсүйектері тұтас мүйізді тақташалармен қапталған,оны не деп атайды? тұмсығы
28. Жұмыртқаның доғал ұшында бұл екі қабықтың арасы нені құрайды? Ауа қуысын
29. Ең ұзақ жұмыртқа басатын құс?  Кезеген альбатрос
30. Жұмыртқалағыш тауықтар жылына неше жұмыртқа береді? 220-250
31. Етті тауықтардың қандай түрлерін білесің?

Виандот, род-ойленд, шантеклер, доминикан, дисерсей, корниш, плимутрок

32. Асыранды тауықтың арғы жабайы тегі: банкив тауығы
33. Дуадақ қандай құс және оның салмағы неше кг-ға дейін жетеді? Ірі құс, 16 кг
34. Ірі қауырсындардың теріге еніп тұрған бөлігі: қаламша
35. Әлемде неше түрі кездеседі? 8600
36. Құстар қандай жынысты?дара жынысты, іштей ұрықтанады
37. Колибридің салмағы қанша? 1,5 грамм
38. Кеңірдектің екі ауатамырға тармақталған жері не деп аталады? Төменгі көмекей
39. Құстардың қанқасы қандай? жеңіл әрі берік
40. Аналық қаздардың салмағы неше кг салмақ тартады? 4-7 кг
41. Бөдененің «фараон» қолтұқымының қоразының салмағы неше кг? 200 кг
42. Жапониядағы қолдан өсіретін үй құсының бірі қандай? бөдене
43. Бұдан неше мың жыл бұрын Еуропа мен Батыс Сібірде қандай құс үйретілген?

7 мың жыл бұрын жабайы сұр қаз

44. 150 млн жыл бұрын тіршілік еткен археоптерикстердің екінші атауы? Алғашқы қанаттылар
45. Аяқтарындағы толар сақ, табан сүйектері қандай сүйекке айналған? жіліншек
46. Құстардың қарны қандай бөлімдерден тұрады? Безді және етті
47. Аш ішекке бауырдан келетін өт өзек мен ненің безі ашылады?      Ұйқы безі
48. Құстардың қай бұлшық еттері өте жақсы дамыған?

Төссүйектегі кеуде, бұғана асты

49. Құстардың орын ауыстыруын не арқылы анықтайды? Сақина салу
50. 1886 жылы Ресей аумағынан ұшып өтетін құстардың толық картасысын жасаған орыс зоологы: М.А.Мензбир
51. Құстарға тән  тыныс алу: Қосарлы тынысалу
52. Құстардың қанайналым шеңбері: 2
53. Күркетауықты алғаш қай елде қолға үйретті? Мексика және АҚШ
54. Кивидің салмағы қанша? 2-3 кг
55. Құстардың дене температурасы: +41;+43
56. Бүйректе түзілген зәр қышқылы қалай сыртқа шығарылады?

Екі несепағар түтігінен – клоакаға  одан нәжіспен саңғырық түрінде тез шығарылады

57. Қазіргі кезде бөдененің қандай етті қолтұқымы өсіріледі? Фараон
58. Шағаланың қорегі: балық
59. Жапония мен Қытайда әсемдік үшін қай құс өсіріледі? баққунақ
60. Төбелестіру мақсатында қандай қолтұқымдарды асырайды?

Малай, үнді, ағылшын қол тұқымдары

61. Құстардың есту мүшесі? Ішкі және ортаңғы құлақ
62. Бөдененің қоразының салмағы неше? 200гр
63. Азияның оңтүстігінде бұталы, орманды жерлерде қандай жабайы құс мекендейді? тауыстар
64. Тауыстардың құйрық қауырсындары қандай?

Құйрық қауырсындары ұзын,көзге ұқсас, әр түрлі түсті ірі өрнектері болады

65. Император пингвиннің салмағы мен бойы қандай?

Салмағы – 45 кг, бойы – 110-120 см

66. Пингвиндердің ең ірісінің салмағы неше? 45 кг
67. Құстардың жақсүйектері немен қапталған? тұтас мүйізді тақташалармен
68. Өңештің кеңейген бөлігі: жемсау
69. Құстардың ірі қауырсындарының мүйізді өзегі: сояу
70. Құстар жұмыртқасының сырты қапталады: әк қабықпен

Сүтқоректілер классы

1. Сүтқоректілердің қанқасы неден тұрады? Бассүйек, омыртқа жотасы мен кеуде қуысы, иық белдеуі мен алдыңғы аяқтардан және жамбас белдеуі мен артқы аяқтардан тұрады
2. Сүтқоректілерді зерттейтін ғылым? маммалогия
3. Қазіргі кезде тіршілік ететін сүтқоректілер неше класс тармағына жиіктеледі? 2 класс: ілкіаңдар, қазіргі аңдар
4. Сүтқоректілердің тістері құрлысына атқаратын қызметіне неше топқа бөлінеді? 2 топқа: күрек,сойдақ, кіші, үлкен азутістілер
5. Ең ұзақ буаз болатын сүтқоректі жануар? Азиялық піл 690-760 күнге дейін
6. Қан денеге қандай заттарды тасымалдайды? Газ бен қоректік заттар
7. Сүткқоректілердің жүрегі неше қуысты? Төрт қуысты
8. Езуден шақшытқа дейінгі жақ сүйекті  иікпен жалғастыратып тұтастыратын бұлшық ет не деп аталады? ұрт
9. Қазіргі кезде сүтқоректілердің неше түрі бар? 4500
10. Сүтқоректілердің есту мүшесі: ішкі, ортаңғы, сыртқы құлақ
11. Төменгі сатыдағы сүтқоректілер қалай аталады? Қалталы сүтқоректілер
12. Сүтқоректілердің тыныс мүшелері:

Өкпе, танау тесігі, жұтқыншақ, көмекей, кеңірдек, ауа тамырлары

13. Көкет: кеуде мен құрсақты бөліп тұрады
14. Теріде қандай бездер болады?Май,тер,сүт,иіс шығаратын бездер
15. Жатырдың қабырғасында ұрық пен аналық ағзаның арасындағы арнайы мүше?               Ұрық жолдасы
16. Аңтісті кесірткелер бұдан қанша млн жыл бұрын тіршілік еткен? 250-180 млн
17. Сүтқоректілердің құстардан айырмашылығы? Сол жақ қарыншадан басталатын қолқа тамырда сол жақ қолқа доғасын құрайды
18.  

19. Қалталы сүтқоректілер неше жыл бұрын пайда болған? 140 миллион жыл бұрын
20. Киттердің иіс сезу мүшесі қалай дамыған? Өте нашар
21. Ілкіаңдарға жататын сүтқоректілер? Ехидна, үйректұмсық, түрпі
22. Жабайы аңдардың өнімдері қандай? мүйіздері, бағалы терісі
23. Ауыз қуысына неше жұп сілекей бездерінің өзектері ашылады?

 3-4 жұп

24. Сүтқоректілерде қандай қан араласпайды?

Вена қаны мен артерия қаны

25. Сыртқы және ортаңғы құлақ арасы немен бөлінген?

 Дабыл жарғағымен бөлінген

26. Өкпе көпіршектерінің екінші атауы? альвеолдар
27. Тыныс шығару қозғалысына не қатысады? Көкет
28. Қарындағы көптеген ұсақ бездер не бөледі? Қарын сөлін
29. Ортаңғы құлақ қуысында қандай сүйектер бар? Балға, төс, үзеңгі
30. Үйректұмық қандай сүтқоректілерге жатады? Алғашқы аңдар
31. Суда тіршілік ететін сүтқоректілердің қандай түрін білесің?

Құндыз, кәмшаттар, кит, түленде, т.б.

32. Ұшатын сүтқоректілерге не жатады? жарқанат
33. Жабайы қоян неше күнде төлдейді? 45-51күн
34. Сүтқоректілердің мойын омыртқа саны қанша? 7
35. Ауыз қуысы немен жалғасады? Жұтқыншақпен өңеш арқылы қарынмен жалғасады
36. Сүтқоректілер өкпесінің іші көптеген перделер арқылы қуыстарға бөлінген. Оларды не деп атайды? Өкпе көпіршіктері
37. Ширақ балапанды құстар қалай аталады? Тауық, қаз, жыртқыш құстар
38. Тауықтектестер: қырғауыл, бөдене, кекілік, ұлар
39. Көшпелі құстар: поляр үкісі, кейбір жыртқыш құстар
40. Қыран құстардың балапаны: Ақүрпек

8- сыныпқа арналған сұрақтар

Адамның мінез-құлқы және психикасы

1.       Адамның мінез-құлқы қандай процестердің байланысы болып табылады?

a)      Химиялық поцестердің

b)     Психикалық

c)      Физиологиялық

d)     Жеке процес

e)      Қажетсіну процесі

f)      Биологиялық процестердің

2.       Рефлекс ұғымын ғылымға алғаш рет енгізген француз ғалымы ?

a)      И.П.Павлов

b)     Р.Декарт

c)      И.М.Сеченов

d)     А.А.Ухтомский

e)      И.И.Мечников

3.       Рефлекстер туралы ілімді одан әрі толықтырып дамытқан көрнекті орыс ғалымы кім ?

a)     И.П.Павлов

b)     Р.Декарт

c)      И.М.Сеченов

d)     А.А.Ухтомский

e)      И.И.Мечников

4.       Әрбір адамның тіршілігі барысында өзіне тән қандай рефлекстер қалыптасады?

a)      Шартсыз тежелу

b)     Шартты

c)      Физиологиялық

d)     Шартты тежелу

e)      Психологиялық

5.       Бала туылғаннан бастап 2-4 жасқа дейін шамамен тәулігіне неше сағат ұйықтау керек?

a)      24 сағат

b)     5 сағат

c)      16 сағат

d)     10 сағат

e)      20 сағат

6.       Ұйқының неше түрі бар және оларды ата?

a)       5 түрі

b)      2 түрі

c)       7 түрі

d)      8 түрі

e)       тез ұйқы, баяу ұйқы

7.       Түс көру-  ........ мидың қалыпты жұмысы

a)      Баяу ұйқы кезіндегі

b)     Тез ұйқы кезіндегі

c)      Терең ұйқы кезіндегі

8.       Емшек ему рефлексі, ол – шартсыз тағамдық рефлекс. Қорғаныш, қорғаныс рефлекстері кезінде қандай құбылыс байқалады?

a)     қарашықтың тарылуы

b)     Организмнің өзгеруі

c)      Бойдың өсуі

d)     Сөйлеу

e)      Жарыққа кірпік қағу

9.       Организмнің тіршілікті қолдау және оны дамыту үшін талабы -ерекше күй,ол қалай аталады?

a)      Психика

b)     Қажетсіну

c)      Адамның мінез-құлқы

d)     Ұйқы

e)      Ұйқы гигиенасы

10.   И.М.Сеченовтің«Адам организмінің саналы және санасыз іс-әрекеттерінің барлық актілері» -деген ұғымы сәйкес келеді

a)      Психика

b)     Рефлекс

c)      Қажетсіну

d)     Түс көру

e)      Ұйқы

11.   Жаңа туған сәбиде  ең қарапайым қандай рефлекс байқалады?

a)      Шартты

b)     Шартсыз

c)      Физиологиялық

d)     Туа біткен рефлекс

e)      Жүре пайда болатын рефлекс

12.   Шартсыз рефлекс

a)      Туа пайда болады

b)     Бір түрдің барлық дарақтарына тән

c)      Өмір бойы өзгермейді, тұрақты

d)     Тұқым қуаламайды

e)      Жүре пайда болады

f)      Әрбір дарақтың жеке өзіне тән

13.   Шартты рефлекс

a.      Туа пайда болады

b.      Жүре пайда болады

c.      Бір түрдің барлық дарақтарына тән

d.      Өмір бойы өзгермейді, тұрақты

e.      Тұқым қуаламайды

f.       Әрбір дарақтың жеке өзіне тән

14.   Жаңа туған сәбиде  байқалады?

a)     Ему рефлексі

b)     Қажетсіну

c)      Қорғаныштық

d)     Бағдарлаушы шартсыз

e)      Шартсыз рефлекс

15.   Сәбиге таныс емес затты  көрсеткенде соған қарай басы мен көзін бұруы

a)      Ему рефлексі

b)     Қажетсіну

c)      Қорғаныштық

d)     Бағдарлаушы шартсыз

16.   Туа пайда болған ретті тізбек арқылы бірімен – бірі байланысқан шартсыз рефлекстер жиынтығы?

a)      Инстинкт

b)     Тежелу

c)      Рефлекс

d)     Түйсік

e)      Шартты тежелу

17.   Қажетсіну деп нені атаймыз?

a)     Организмнің тіршілікті қолдау және оны дамыту үшін талабы – ерекше күй

b)     Адамның ішкі дүниесі, оның түйсігі мен қабылдауы, жады мен түсінігі, ойлауы мен қиялдауы, сезімі мен еркі.

c)      Ми қыртысында баяу және ірі электр толқындары пайда болатын

d)     Органикалық қосылыстар ыдыраған кезде организмнің тіршілік әрекетіне қажет энергияның көп мөлшері бөлінуі.

e)      Бүйректің жұмысы бұзылған жағдайда

18.   Психика дегеніміз не?

a)      Ер бала мен қыз баланың отбасы мен қоғамда өзін жеткілікті түрде бақылай алатын орнықты мінез-құлқы қалыптасатын даму кезеңі.

b)     Қоғамның әлеуметтік толықанды мүшесінің қалыптасуы.

c)      Адамның ішкі дүниесі, оның түйсігі мен қабылдауы, жады мен түйсігі, ойлауы мен қиялдауы, сезімі мен еркі.

d)     Организмнің тіршілікті қолдау және оны дамыту үшін талабы – ерекше күй

e)      Ақыл-ой жұмысына қабілеттілікті қалпына келтіреді, сергектік әрі күш береді

19.   Рефлекс дегеніміз:

a)      Мінез-құлықтың өзгеруі

b)     саналы, санасыз іс-әрекеттердің актілері

c)      оның екі түрі бар

d)     Адамның күйзеліске түсуі

e)      Туа пайда болатын және жүре пайда болатын іс-әрекет актілері

f)      Организмнің қажеттілігіне орай пайда болады

g)     Өсе келе жоғалып кететін әрекет

h)     Жүйке жүйесіне байланысты

20.   Тез ұйқы кезінде:

a)      Өте ұсақ, жиі, жылдам  толқындар пайда болуы

b)      Терең ұйқы жағдайына тән

c)       Қан қысымы жоғарлайды

d)      Мидың биоэлектрлік беленділігі артады

e)       Ірі толқындардың пайда болуы

f)       Зат алмасу күшейеді

g)      Қан қысымы төмендейді

h)      Ұзақ уақыт ұйықтау

21.   Шартты тежелу:

a)      Кенет тоқтап қалады

b)     Жіктелген тежелу

c)      Эмоцияға байланысты

d)     Бұрын пайда болған рефлекстер жойылады

e)      Адам тұлғасына байланысты

f)      Ішкі тежелу

g)     Ажыратылған тежелу

h)     Тәрбиелеу кезінде байқалады

22.   Психика дегеніміз:

a)     Адамның ішкі дүниесі

b)     Қажетсіну

c)      Түйсігі мен қабылдауы

d)     Адамның бейімділігі

e)      Ерекше күй

f)      Әрекеттердің күрделі кешені

g)     Жады мен түйсігі

h)     Ойлауы мен қиялдауы

23.   Адамның тіршілігінде едәуір таралған негізгі қажетсінулеріне

жатады?

a)      Өзіндік көзқарас, түсінік, сезім, ой, эмоциялар.

b)     Тамақ және су ішу, белсенді қозғалыс, жылу сақтау

c)      Білім алу, жұмыс істеу, қоғам үшін іс-әрекет ету

d)     Отбасындағы, жұмысындағы іс-әрекет

24.   Шартты рефлекс дегеніміз не?

a)      Бұл кезде ең едәуір маңыздысы –емшек ему рефлексі

b)     Ағзаның көбеюіне тікелей қатысы жоқ

c)      Адамның ішкі дүниесі, оның түйсігі мен қабылдауы

d)     Рефлекстер доғасына үлкен ми сыңарлары қыртысында қалыптасады

e)      Тек қана шартсыз рефлекстер негізінде түзіледі

f)      Туа біткеннен пайда болатын рефлекс

g)     Организмнің жыныстық жетілуінің кезеңі

25.   Баяу ұйқы кезінде:

a)     Тамырдың соғуы баяулайды

b)     Қан қысымы төмендейді

c)      Баяу және тез ұйқы бірін-бірі алмастырады

d)     Ми қыртысында баяу, биоэлектрлі толқындар пайда болады

e)      Зат алмасулары жоғарылайды

f)      Энергия беріледі

g)     Адамның қуаты жоғарлайды

h)     Бұлшық еттер босаңсиды

26.   Түс көру ол...

a)      Адамның ішкі дүниесі, оның түйсігі мен қабылдауы, жады мен түсінігі, ойлауы мен қиялдауы

b)     Ақыл-ой жұмысына қабілеттілікті қалпына келтіреді, сергектік әрі күш береді

c)      Тез ұйқы кезіндегі мидың қалыпты жұмысы

d)     Адам организмінің саналы жіне санасыз іс-әрекеттерінің барлық актілері

27.   Ұйқының көп таралған бұзылуының бірі?

a)      Летаргия

b)     Ұйқысыздық

c)      Терең ұйқы

d)     Баяу ұйқы

e)      Тез ұйқы

28.   Қимылсыз ұйқы ауруы

a)      Тез ұйқы кезеңі

b)     Терең ұйқы кезеңі

c)      Летаргия

d)     Ұйқысыздық

e)      Түс көру

29.   Басым құбылысты зерттеп  негізін салған көрнекті орыс ғалымы

a)      И.П.Павлов

b)      Р.Декарт

c)      И.М.Сеченов

d)      А.А.Ухтомский

e)      И.И.Мечников

30.   Индукция құбылысын ашқан

a)      И.П.Павлов

b)      Р.Декарт

c)       И.М.Сеченов

d)      А.А.Ухтомский

e)       И.И.Мечников

6 сыныпқа арналған  тест  сұрақтары

№ 1 тест.  «Өсімдік жасушасының құрылысы» бөлімі

1. Ботаника зерттейді.

А. өсімдіктерді. В.қоршаған  ортаны.С.бүкіл  табиғатты. Д.жануарларды.

2. Тірі ағзалар  туралы  көп  салалы ғылым.

А.экология. В.ботаника. С.биология. Д.анатомия.

3. Жасушаның цитоплазмасы.

А.ұсақ денешіктер. В.түссіз қоймалжың зат. С.тығыз  зат.Д.ірі денешіктер.

4.Жасушаның  бейорганикалық  заты. А.май. В. көмірсу. С.минеральді тұздар. Д.ақуыз.

5.Өсімдіктердің жасыл  болуы..................байланысты.

А.хлоропластарға. В.хромопластарға. Д.лейкопластарға.С.вакуольге.

6.Хлорофилл орналасқан. А.хромопласта.В.лейкопласта.С.хлоропласта.Д.ядрода.

7.Жасушаны  алғаш  көрген  ғалым.

а. А.Левенгук. в.Ж.Б.Ламарк. с.К.Линней.  д. Р.Гук

8.Тек өсімдік жасушасында  ғана  тəн  денешік.

А.пластид. В. ядро. С.вакуоль Д.жасунық

9. Жасушалары жас ұдайы  бөлінетін  ұлпа.

А.жабын ұлпа. В.түзуші ұлпа. С. өткізгіш ұлпа..Д.қор жинаушы ұлпа.

10. Микроскопты ойлап  тапқан  ғалымдар.

а. Л.Пастер. в.Р.Гук. с. С.Навашин. д.Əкелі-балалы Янсендер.

11.Сүзгілі  түтіктерден тұратын  ұлпа.

А.өткізгіш. В.негізгі. С.тірек. В.түзуші. 

12. Өсімдік  сабағында ,пиязшығында,жапырағында,тамырсабақта  орналасқан ұлпа.А. Су жинаушы. В.жабын. С.негізгі. Д. қор жинаушы.

13.Ең күрделі ұлғайтқыш  құрал. А. лупа. В. окуляр.С.объектив. Д. микроскоп.

14.Микроскоптың ең негізгі  бөлігі. А.көру түтігі. В.штатив. С.окуляр.Д.айна.

15.Микроскоптың 2 линзасы бар бөлігінің  атауы.

А.объектив. В.көру  түтігі. С.окуляр.Д.лупа.

№ 2 тест. Жасуша жəне ұлпа

1.Жасушаның тығыз сыртында 2 қабат  қабықшасы  бар бөлімі.

А.цитоплазма. В.ядро. С.пластид.Д.жасуша қабықшасы.

2.Өңді құрайтын ұлпа.

А.Түзуші. В.жабын. С.негізгі.Д.тірек.

3.Түтікше  пішінді ұзынша жасушасы  бар ұлпа.

А.түзуші В.жабын. С. тірек. Д.өткізгіш.

4. Өсімдік «қаңқасын»  құрайтын  ұлпа.

А.жабын. В.өткізгіш. С.тірек. Д.негізгі.

5.Сабақтың  ең  ұшында болатын ұлпа.

А.жабын. В.тірек. С.өткізгіш. Д.түзуші.

6.Жасушада қор жинауға  қатысатын түссіз  пластид.

А.лейкопласт. В.хромопласт. С.хлоропласт.Д.вакуоль

7.Жасуша ішіндегі сұйықтықтың  қысымын  реттейтін бөлігі.

А.ядро. В.вакуоль С.цитоплазма. Д.пластид.

8.Микроскоптың барлық  бөлшектері бекінетін  орын.

А.көру түтігі. В.объектив. С.штатив. Д.окуляр.

9.Гүл күлтелеріне,жемістерге  түс  беретін пластид.

А.хлоропласт.В.хлорофилл. С.лейкопласт.Д.хромопласт

10.Көп жылдық өсімдіктерде өңнің орнын басатын қабат.

А.қыртыс. В.тоз. С.қор. Д.шайыр.

11.Жасушаның қабықшасының жұқарған жері. 

А.тесік. В. саңылау. С.жасунық.Д. ойық.

12.Алмұрттың жұмсақ етіндегі қатты түйіршіктерінің ұлпасы.

А. тірек.В.жабын С.өткізгіш Д. түзуші

13.Өсімдіктерде  керексіз заттарды шығаратын ұлпа.

А.жабын. В. бөліп шығарушы  С.өткізгіш.Д.негізгі

14. Жасушасына  су  жинаушы ұлпа 

А.тірек. В.жабын. С. түзуші  Д.негізгі

15.Жапырақта  түзілген органикалық заттарды жер асты мүшесіне 

жеткізетін ұлпа.

А.өткізгіш. В.жабын. С.негізгі Д.түзуші

№3 тест.Өсімдіктердің өсімді (вегетативті) мүшелері.

1.Ағзаның белгілі бір қызмет  атқаратын бөлігі.

А.ұлпа.В.жапырақ.С.сабақ. Д. мүше.

2.Өсімдіктің жер асты  мүшесі.

А.жапырақ.В.өркен. С. тамыр.Д.тамырсабақ.

3.Тамырдың  түктер орналасқан  бөлімі.

А.өсу бөлімі.В.сору бөлімі.С.өткізу бөлімі.Д.тамыр оймақшасы.

4.Тамырдың тамыр бөліміне кірмейтін жері.

А.жасымықша. В. өркен. С.оймақша. Д.қабықша.

5.Тамырдың  жас  жасушалары бөлінбейтін  бөлігі.

А.сору бөлімі. В.бөліну аймағы. С.өсу бөлімі. Д.өткізу бөлімі.

6.Тамырдың қарқынды өсу  мезгілі.

А.көктем. В.жаз. С. күз. Д.түн.

7.Жасуша қабықшасын түзуге  қажетті элемент.

А.азот. В.фосфор. С.калий . Д. көміртек.

8.Нарғызгүлдің  тамыры.

А.жемтамыр. В.тіреу тамыр .С.түйнекті  тамыр.Д.кіндік тамыр.

9.Өркеннің орталық тірек бөлімі.

А.жапырақ. В.тамыр.С.буын.Д.сабақ.

10.Бүршіктің сыртындағы  қабыршақтарының түсу  мерзімі.

А.көктем. В.жаз.С.күз. Д.қыс.

11.Өсімдіктің бүршік,жапырақ,гүл,жеміс  бекінетін бөлімі.

А.жапырақ.В.сабақ. С.бүршік. Д.өркен.

12.Құлмақтың  сабағы.

А.тік сабақ. В.қысқарған.С.ұзарған Д.шырмалғыш.

13.Тыныс  алуға қатысатын,пішіні төмпешікке ұқсаған сабақта болатын

жасушаның атауы.

А.сабақша . В.жапырақша. С.жасымықша. Д.оймақша.

14.Сабақтың ішкі құрылысында қабықтан  кейін орналасатын қабат.

А.сүрек. В.өзек. С.тоз.Д.камбий.

15.Ауа райы  қолайлы  болса сабақтағы жылдық  шеңбердің  ені.

А.жуан. В.жіңішке. С.ұзын. Д.қысқа.

№4 тест.Өсімдіктің өсімді  мүшелері.

1.Сабақта  су  мен минералды тұздар қозғалатын қабат

А.өзек. В.қабық. С.сүрек. Д.камбий.

2.Сабақта  органикалық заттар  қозғалатын  қабат.

А.камбий  В. өзек. С.  қабық Д.сүрек.

3.Тамырсабақ  дегеніміз  не ?

А.өркен Б. жеміс С.пиязшық.Д.түйнек.

4.Түйнекте  жетілмеген жапырақтың  қурап  түсіп  қалған  ізі.

А.бүршік. В.  жидек. С.көзше .Д.сояу

5.Жасушадағы  артық  суды  буландыратын.

А.бүршік. В. сабақ С. өркен.Д. жапырақ.

6.Жай  жапырақтың  тақта  саны

 А. 1.  В. 2. С.3   Д.4

7.Жапырағы  қатарласа  жүйкеленетін өсімдік.

А.терек. В. үйеңкі С.жүгері.Д.бидай

8. Күн  энергиясының  қатысуымен  болатын  құбылыс.

А. синтез В. фотосинтез. С. хемосинтез.Д.оргсинтез.

9.Пиязшықтың қысқарған  сабағының  екінші  аты.

А.қолтық. В.  түбіртек. С.  мұртша.  Д.бүртік.

10.Тікенге  айналған  жапырақтары  бар  өсімдік.

А.итмұрын. В.асбұршақ. С. сексеуіл.  Д.жантақ.

11.  Мұртшаға  айналған  жапырақтары  бар өсімдік.

А.кəріқыз. В.үрмебұршақ. С.жүгері.  Д.қияр

12. Жетілмеген  жапырақтары бар  өсімдік.

А.кактус. В.сарыағаш .  С.жүзгін.  Д.сексеуіл

13. Тамырсабағы  арқылы  көбейетін  өсімдік. 

А.жыланқияқ. В.картоп. С.сарымсақ.  Д.қызанақ

14.Пиязшықтары  арқылы көбейетін өсімдік.

А.інжугүл. В.лалагүл. С.  құлпынай   Д.қазжуа.

15.Жас өркендері  арқылы  көбейетін өсімдік.

А.қарағаш. В.пияз. С.картоп.  Д. орамжапырақ

№5 тест.Өсімдіктердің көбею (генеративті) мүшелері.

1. Жыныс мүшелері бар,бұтақтанбайтын түрі өзгерген,қысқарған өркен.

А. жеміс. В. тұқым. С.гүл. Д.күлте.

2.Жіпше мен  тозаңқаптан тұрады.

А.аталық. В.аналық. С.гүл. Д.тұқым.

3.Гүл  бөлімдерінің сыртын қаптап  тұрады.

А.гүл табаны. В.гүл сағағы.С. күлте. Д.тостағанша

4. Сыртқы жəне ішкі қабықшасы бар жасуша.

А.тозаңқап. В.тозаң . С.аталық жіпше. Д.аналық .

5.Аналықтың тозаңды қабылдайтын бөлігі.

А.ауызы. В.мойны. С.жатыны.Д.тозаңқап

6.Аталық гүлдер мен аналық гүлдер бір өсімдікте болса.

А.екі үйлі.В.қос жынысты С.бір үйлі. Д.дара жынысты

7.Белгілі ретпен орналасқан ұсақ гүлдер тобы.

А.дұрыс гүл.В. гүлшоғыр.С.бұрыс гүл.Д. гүлтабаны

8.Күрделі  масақ гүлшоғыры бар  өсімдік.

А.бидай. В. жүзім.С.қайың Д.сəбіз

9.Жай шатырлы өсімдік.

А.жүгері В.пияз С.беде Д.күріш

10.Аталық жəне аналықжыныс жасушаларының қосылуы

А.жыныссыз көбею В.жынысты көбею С.тозаңдану Д.ұрықтану

11. Қосарлы ұрықтануды ашқан  ғалым.

а. А.С Мичурин   в.  К.Линней .   с.Г.Навашин     д.  Ч.Дарвин

12.Жүзім жемісінің атауы.

А.жидек. В.жидек тəрізді С.қауашақ Д.тұқымша.

13. Бұршақ  жемісінің  тобы.

А. бұршаққын. В. қауашақ С. бұршаққап.  Д.тұқымша.

14. Күнбағыс  жемісі  қалай  аталады ?

А.дəнек. В. шемішке С. жаңғақ.   Д. тұқымша.

15. Дəнек  жеміс  қай  өсімдікте  болады ?

А.арпа В. қайың  С. бақбақ.  Д.үйеңкі.

№6 тест.Өсімдіктің көбею мүшелері

1. Қос жарнақты тұқымда ұрықтың  қорек заттары жиналатын орын.

А. тұқым қабығы В.эндосперм.С.ұрық. Д.жарнақ

2.Бидай тұқымында қорек заттары жиналатын орын.

А.жарнақ. В.эндосперм С. жемісқап.Д.сабақша.

3.Дара жарнақты өсімдікте тұқым жарнағының саны.

А.үш .В. төрт. С.бір. Д. екі.

4.Тұқымның алғашқы тамырша,алғашқы сабақша жəне бүршікшеден тұратын бөлігі. А.ұрық. В. жарнақ. С.қабық.  Д.эндосперм

5.Гүлдің тостағаншадан  кейін орналасқан бөлімі.

А.сағақ. В.гүлтабаны.С.аталығы. Д. күлте.

6.Аналықтың ең жуан бөлігі.

А.ауызы.В.мойыны. С.күлтесі   Д.жатыны.

7.Аталықтың жіңішкерген бөлігі.

А.тозаңқап. В.жіпше. С.тозаң.  Д.тозаң ұясы.

8.Аналық гүлдер бір өсімдікте,аталық гүлдер екінші өсімдікте болса қалай аталады?

А.дара жынысты В. қос жынысты.С.екі үйлі   Д.бір үйлі.

9.Жазықтығында бірден артық сызық жүргізуге болмайтын гүл.

А.бұрысгүл.В.дұрысгүл. С.аталық гүл. Д.аналық гүл.

10.Қызғалдақ гүлі қандай?

А.қос жынысты гүл. В.дара жынысты гүл.С.дұрысгүл .Д.бұрысгүл.

11.Жүгерінің аналық гүлі қандай гүлшоғырға жатады?

А.жай масақ. В.собық. С.жай шатыр.Д.шоғырбас.

12.Күнбағыстың гүлшоғыры қалай аталады. 

А.жай масақ. В.шашақ.С.шоғырбас. Д.себетгүл.

13.Ұрықтану тозаңданудан бұрын ба,əлде кейін бе?

А.бұрын. В.қатар.С.кейін. Д.бірге.

14.Терек тұқымы не арқылы таралады?

А.су арқылы. В.өздігінен. С.бунақденелілер. Д.жел арқылы.

15.Таңқурай тұқымы не арқылы  таралады?

А. жел арқылы. В.өздігінен С.бунақденелілер Д.су арқылы.

№7 тест Жануарлар

1.Жануарлар қоректенетін заттар.

А.дайын органикалық заттармен. В.сумен С.ауамен Д.бейорганикалық 

заттармен

2.Жануарлардың денесі қандай болады?

А. симметриялы.В.сəулелі симметриялы С.бір жақты симметриялы

Д.екі жақты  симметриялы

3.Талшықтыларға  жататын жəндіктер.

А.амеба протей В.вольвокс С.арцелла Д.кірпікшелі кебісше

4.Тамыраяқтылар  тобына  жататын жəндіктер.

А.жасыл эвглена В.вольвокс С.арцелла Д. кірпікшелі кебісше

5.Қантышқақ ауруын тудыратын жəндік.

А.дизентерия амебасы В.безгек паразиті С.лейшмания Д.арцелла

6.Эпителий ұлпаларын түзетіндер.

А.сүйек В.шеміршек С.бұлшықет Д.сыртқы жамылғы.

7.Дəнекер ұлпаларын  түзетіндер.

А.сыртқы жамылғы В.бұлшықет С.сүйек Д.жүйке

8.Нейрон қандай ұлпаға  жатады?

А.эпителий В.дəнекер С.бұлшықет Д.жүйке

9. Гидраның  тыныс алуы.  А.өкпесімен  В. бүкіл денесімен  С.желбезек Д.демтүтікпен

10.Қоңыздардың  тыныс  алуы. А.демтүтікпен В.өкпе арқылы С.бүкіл денесі Д.шапанша қуысы

11. Шаян тəрізділердің зəр шығару мүшесінің қызметі.

А.жіңішке түтік. В.бүйрек С.жасыл жұп бездер Д.мальпигий түтікшелері

12. Ұлудың зəр шығару  мүшесі. А.бүйрек В.жіңішке түтік С.жұп бездер. Д.мальпигий  түтікшелері

13. Фагоцитоз құбылысын ашқан ғалым. а. К.Линней   в.  Ч.Дарвин    с. С.Павлов  д.  И.Мечников.

14.Ұлудың жүрегі неше бөлімді. А.бір бөлімді  В.екі  С. үш .  Д.төрт  бөлімді. 15.Балықтың қан айналым жүйесі.

А.екі шеңберлі В.төрт шеңберлі С.үш . Д.бір шеңберлі.

16.Гидраның қозғалуы.

А.адымдап В.аяқпен С.шапанша қуысы Д.қанатымен

17.Шегірткенің даму  сатылары.

А.бір саты В.екі саты С.үш саты. Д.төрт саты

18.Ширақ балапан шығаратын  құс.

А.тауық В.торғай С.қарлығаш Д.бүркіт

19. Қызылшақа балапан шығаратын құс.

А.тауық В.үйрек С.бөдене Д.бүркіт

20. Көбелектің дернəсілі.

А.пілла. В.жұлдызқұрт Д.құрт  С.жұмыртқа

7 сыныпқа арналған  тест  сұрақтары

№ 1 тест . Ағзалық тіршілік əлемі.

1.Мақтаның  бактериялық ауруы.

А.гоммоз. В.сальмонеллез.С.ботулизм.Д.туберкулез.

2.Бактерия жасушасына енетін вирус.

А.цианобактерия В.бактериофаг. С.тұмау вирусы . Д. спора

3.Көзге көрінбейтін  тірі ағзаларды зерттейтін ғылым.

А.цитология В.микология С.микробиология Д.макробиология

4.Бактерия спораларының атқаратын қызметі.

А.көбею В.тыныс  алу. С.қоректену Д.қорғану

5.Өлі ағза денесінде тіршілік ететін бактериялар.

А.паразиттер.В.сафрофиттер.С.бактериофагтар.Д.фитонциттер.

6.Тұмау ауруын  тудыратындар.

А.бактериялар.В.вирустар. С.шаң-тозаңдар.Д. құрттар.

7.Саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым.

А.биология. В. ботаника. С.микология  Д.бриология

8. Саңырауқұлақ жасушасында жиналатын қоректік қор затының атауы. А.нəруыз В.көмірсулар. С.бейорганикалық заттар.Д. май қышқылдары

9.Талшығы бар  спораның атауы.

А.конидий. В.зооспора. С.спорангий.Д.конидисидам.

10.Споралар түзетін орын.

А.зооспора В.конидий. С.зигота. Д.спорангий

11.Нан ашытуға пайдаланатын саңырауқұлақ.

А.ақ зең.В.аспергилл.  С.ашытқы Д.пеницилл.

12.Көгілдір зең  саңырауқұлағының атауы.

А.пеницилл. В. аспергилл. С.ашытқы Д.мукор.

13.Лимон қышқылы  аланатын  саңырауқұлақ.

А.пеницилл.В.аспергилл. С.арышқұлақ.Д.қайыңқұлақ

14.Қалпақшалы  саңырауқұлақтың жемісті денесі құрамы.

А.қалпақ жəне түбіртек. В.қалпақ жəне жіпше. С.жіпшумақ.Д.қалпақ 

жəне  спора.

15.Саңырауқұлақтың өсімдікпен  селбесуі.

А.микориза. В.биоценоз. С.бактериоз Д.симбиоз.

16.Қалпақшалы қызыл түсті улы  саңырауқұлақ.

А.шыбынжұт. В.көңілкеш. С.түбіртек. Д.жалған  түбіртек

17. Қалпақшалы  саңырауқұлақтың топырақ ішінде көрінбей жататын  бөлігі. А.белдеулік  сақина. В.түбіртек. С.түбіртек жіпшесі Д.жіпшумақ. 18.Жеуге жарамды  саңырауқұлақ.

А.көңілкеш.В.жалған  түбіртек. С.қайыңқұлақ. Д .шыбынжұт

19.Бидай  масағын зақымдайтын паразит  саңырауқұлақ.

А.қаракүйе. В.қастауыш С.діңқұлақ.Д.ақұнтақ

20.Жүгері  собығында  болатын паразит  саңырауқұлақ.

А.қастауыш. В.діңқұлақ. С.қаракүйе.  Д.ақұнтақ

21. Тасқа  жабысып өсетін қына  пішіні

А.жапырақ  тəрізді В.бұта  тəрізді С.жебе  тəрізді Д.қабық  тəрізді

22.Қына  денесін құрайтын  балдыр. А.көк-жасыл. В.жасыл. С.қоңыр. Д.қызыл 23. Қына жақсы өсу  үшін қажетті  жағдай.

А.таулы жер.В.таза  ауа. С.тундра Д.далалық жер.

24.Қалалардың лас  ауасында қына  өсе  ме?

А.өспейді. В.сирек өседі  С.өседі Д.тез өседі

25.Сыртқы орта  тазалығын көрсететін  ағза.

А.вирус. В.балдыр С.саңырауқұлақ Д.қына

26.Қынадағы  фотосинтез  үдерісіне  қатынасатын  ағза.

А.саңырауқұлақ. В.вирус. С.көк-жасыл  балдыр. Д.бактерия.

27. Қыналарды  зерттеушілер. А.биологтар. В.микологтар. С.бриологтар. Д.лихенологтар.

№ 2 тест. Балдырлар əлемі.

1.Ұлпалары болмайтын, мүшелерге бөлінбейтін өсімді бөлігі қалай аталады? А.таллом. В.талшық С.спора Д.зооспора.

2.Жүйенің ең кіші бірлігі.

А.туыс В.тұқымдас. С.қатар. Д.түр.

3.Балдыр жасушасындағы хлоропластардың атауы.

А.хлорофилл. В.лейкопласт. С.хроматофор. Д.хромопласт.

4.Жасыл балдырлардың біржасушалы талшықты  түрі.

А.хлорелла.В.хламидомонада.С.хлорелла. Д.глеокапса.

5.Ғарышқа ұшырылған біржасушалы талшықсыз жасыл балдыр.

А.хлорелла. В.глеокапса. С.хлорококк. Д.диатомды балдыр.

6.Хроматофоры оралма тəрізді орналасқан көпжасушалы жасыл  балдыр.

А.улотрикс. В.спирогира. С.кладофора. Д.ульва.

7.Қоңыр  балдырлар кездесетін  жерлері.

А.Арал теңізінде. В.Балқашта С.Зайсанда Д.Каспий теңізінде.

8.Ламинария  су түбіне қандай бөліктері арқылы бекінеді?

А.ризоидтары В.талломдары С.жіпшелері Д.талшықтары.

9. Қағаз өндірісінде  пайдаланатын жасыл  балдыр.

А.ульва. В.кладофора. С.каулерпа Д.улотрикс.

10.Хроматофоры білезік тəрізді су түбіне бекініп өсетін  жіп тəрізді

жасыл  балдыр.

А.спирогира. В. кладофора. С. улотрикс. Д.каулерпа.

11.Балдырлардың  суға бөліп шығаратын  газы.

А.көмірқышқыл газы. В. иіс  газы. С.азот. Д. оттегі.

12.Қоңыр балдырларда хлорофилден басқа қандай түсті пигмент бар? А.жасыл  бояу. В.хромопласт. С.хлоропласт. Д.қоңыр бояу.

13.Балдырлар жынысты көбейгенде гаметалардың қосылуынан

не пайда  болады?

А.зигота. В.жіпше . С. жіпшумақ. Д.спора.

14.20-30 метр тереңдікте өсетін  балдыр.

А.хламидоманада. В.улотрикс. С.спирогира Д.ламинария.

15. Балдыр жасушасына  жасыл түс  береді.

А.хлорофилл. В.хромотафор. С.хромопласт. Д.лейкоплас

№3 тест. Жоғары  сатыдағы споралы жəне  тұқымды  өсімдіктер.

1.Ұлпалары мен  мүшелері жақсы  жетілген өсімдіктер қай  сатыға  жатады ?

А. жоғары саты. В.төменгі саты. С. ортаңғы  сатыдағы Д.бірінші  сатыдағы 2. Мүктерді зерттейтін  ғылым.

А. биология . В. микология С. бриология Д.лихенология

3. Мүктерде  тамыр  қызметін  атқаратын мүше.

А.жіпшелер. В.талшықтар.С.өркендер. Д.ризоидтар.

4.Жасыл  мүк  қалай  аталады?

А.ризоидты В.ризоидсыз С. хлорофилді Д.хлорофилі жоқ.

5.Шымтезек  мүгінің екінші  аты.

А.көкек  мүгі В.  жасыл  мүк. С. сары  мүк. Д. ақ мүк.

6. Шымтезек  мүгінің  жапырақ жасушаларының қанша  түрі  бар?

А. бір. В.екі С.үш. Д. төрт

7. Ішінде цитоплазмасы жоқ  жасушалар күйі.

А. тірі . В. өлі. С. қатты . Д. жұмсақ

8. Су қоры  қандай  күйдегі  жасушада  жиналады?

А.өлі В. жұмсақ С. тірі Д. қатты

9.Плаунның споралары  жетілетін  бөлігі.

А.тамыры В.  масағы С.жапырағы Д.өркені

10.Сабағы  өте  көп  буын жəне  буынаралықтарынан  тұратын споралы  өсімдік.

А.қырықбуын В. шоқпарбас  плаун. С.қырықжапырақ.Д.усасыр қырықжапырағы

11.Қырықбуынның  масақтары  бар  өркені қалай  аталады?

А.жаздық өркен. В. күздік өркен. С.қыстық  өркен. Д.  көктемгі  өркен.

12.Қырықбуынның  жапырақтары  болмайтын  өркені қалай аталады?

А. жаздық өркен В.күздік  өркен. С.қыстық  өркен. Д.көктемгі  өркен

13. Жапырақ  тақтасы  қауырсын  тəрізді бірнеше қайтара тілімделген споралы

өсімдіктің  атауы.

А. мыңжапырақ .В. қырықжапырақ. С.қырықбуын. Д.плаун.

14.Тұқымы бар, жемісі жоқ өсімдіктер қалай аталады?

А.ашық тұқымдылар В.жабық  тұқымдылар. С.біртұқымдылар. Д.көптұқымдылар.

15.Жапырақтарын жылда  түсіретін ашық  тұқымды  өсімдік.

А. самырсын. В.шырша. С. арша Д.балқарағай.

16.Ашық тұқымды өсімдіктердің  гүлі  бола ма?

А.бір гүлі  болады. В.бес  гүлі болады. С. гүлі болмайды  Д.жүздеген  гүлі  болады.

17. Бұта  болып өсетін  ашық тұқымды  өсімдік.

А.зеравшан  аршасы. В.  самырсын. С. кəдімгі арша. Д.кəдімгі  қарағай

18.Қарағайдың  ағаш  сабағының  атауы.

А.дің. В.сүрек. С.өзек. Д.қабық.

19.Қарағай  неше  үйлі өсімдік?

А. көп үйлі. В.үш үйлі .С.екі  үйлі. Д.бір үйлі

20.Ашық  тұқымды екі үйлі өсімдік.

А.секвоя. В.самырсын.С. туйя /бозарша/ Д.кəдімгі арша 

№4 тест. Жабық тұқымды  өсімдіктер.

1.  Жабық  тұқымды өсімдіктердің  тұқымы жетілетін орын қалай  аталады?

А.бүр В. өркен С.сабақ Д.жеміс

2.Жеміс  дамитын мүше.

А.жапырақ. В.сабақ. С.гүл. Д.тамыр.

3.Жақын  түрлер  қандай топқа  біріктіріледі?

А.тұқымдас. В.класс. С.қатар. Д.туыс

4.Тұқымында  екі  жарнағы болса  қалай  аталады?

А.екі жарнақты. В.қос  жарнақты. С.бүтін  жарнақты. Д.көп жарнақты.

5.Бидай тұқымында  қанша  жарнақ  болады?

А.екі В.үш. С.төрт Д.бір

6.Аналықтың түп  жағындағы  жуан  бөлігі.

А.жатын. В. ауызы С.мойыны. Д. табаны

7.Көкнəр жемісі  қалай  аталады?

А.жидек В.жаңғақ. С.қауашақ Д.бұршаққын.

8.Сексеуіл  қай  тұқымдасқа  жатады?

А.астық В.ағаш С.алқа Д.алабота

9.Қызылша  тамырының  атауы.

А.тамыр.В.жемтамыр.С.атпатамыр.Д.өркен.

10.Қиярдың  тұқымдасы. А.астық Б.алабота. С.асқабақ Д.алқа

11.Асқабақтар  тұқымдасындағы нағыз  жидекті  өсімдік.

А.итмұрын. В.асқабақ. С.қияр. Д.қарбыз

12.Мақтаның  тұқымдасы.

А.алабота. В.көкнəр. С.бұршақ Д.құлқайыргүлділер.

13.Құлқайырлар тұқымдасынан бөлмеде  сəндік үшін өсірілетін түрі.

А.айдарша.В.қытай  раушаны С.жалбызтікен.Д.баобаб.

14.Өрік  қай  тұқымдасқа  жатады?

А.бұршақ.В.раушангүлділер С.құлқайыр.Д.алабота.

15.Раушангүлділер тұқымдасының жабайы  өсетін  түрінің  атауы.

А.алмұрт.В.шие. С.итмұрын Д.таңқурай

16.Жоңышқаның  тұқымдасы

А.алабота. В.бұршақ. С.раушангүлділер. Д.құлқайырлар

17.Бұршақгүлділердегі  аталықтар  саны.

А.9+1 В.10+1. С.8+1 Д.7+1

18.Картоптың  тұқымдасы.

А.бұршақ  В.құлқайыр С.раушангүлділер. Д.алқа

19.Алқатұқымдастардың  ішіндегі  ең улы  өсімдік.

А.меңдуана. В.кермек жалбыз. С.сəлбен. Д. шырайгүл.

20.Бақбақтың  тұқымдасы.

А.ерінгүлділер.В.күрделігүлділер. С.алқа.Д.алабота

21.Құртқашаш тұқымындағы  жарнақ  саны  қанша?

А.бір. В.екі С.үш Д.төрт

22.Арпаның  тұқымдасы.

А.алқа В.құртқашаш. С.масақ. Д.астық

23.Қызғалдақ /жауқазын/ қай  тұқымдасқа  жатады?

А.күрделігүлділер. В.раушангүлділер. С.ерінгүлділер. Д.лалагүлдер

№5 тест. Гүлді  өсімдіктер жəне  саңырауқұлақтар.

1.Алқа тұқымдасының гүліндегі күлте  жапырақшаларының  саны-

А. 4 В.5 . С.6  Д. 8. 

2.Раушангүлділер тұқымдасына  жататын сəндік  гүл:

А.алма. В. шырша С. байғұт. Д. раушан .

3.Ағзаның жасушаларынан ағзалық заттарды сорып  қоректенетін бактериялар

А.паразиттер. В. симбиоздар. С.сапрофиттер. Д.псилофиттер. 

4.Күрделігүлділер тұқымдасына  жататын майлы  өсімдік:

А.жүгері В.күнбағыс. С. күріш. Д. тары .

5. Жануарлар  əлемін  зерттейтін  ғылым.

А.ботаника В. география С. анатомия. Д. зоология 

6. Тұқымдары өздігінен  таралатын өсімдік.

А.шытырлақ В.қамыс С. қайың Д.шоңайна 

7. Төменгі сатыдағы өсімдіктерге  жатады:

А.саңырауқұлақтар,балдырлар В.балдырлар,қыналар. С.бактериялар,қыналар

Д.бактериялар,балдырлар.  8.Гермафродит  дегеніміз:

А.аналық безі  орналасқан дене. В.аналық жəне  аталық  бездері бір  ағзада орналасқан

дене.С.аталық безі  орналасқан  дене. Д.бүршіктен  дамитын дене.

9.Бір  жасушалы  саңырауқұлақ.

А.түлкіжем. В. дің  саңырауқұлақ. С.түбіртек. Д.ашытқы саңырауқұлақ. 

10.Тұқым бүршігінен түзіледі:

А.ұрық. В. эндосперм. С. тұқым. Д. жемісқап. 

11. Раушангүлділерге  жататын шөптесін  өсімдік:

А.жоңышқа В. картоп. С.қойбүлдірген. Д. көкнəр. 

12.Аспергилл саңырауқұлағы қандай саңырауқұлақ?

А.жеуге жарамды.В.жеуге жарамсыз. С. зең. Д.улы.

13.Қастауыш қандай саңырауқұлақ?

А.жеуге жарамды. В.улы. С.зең. Д. паразит

14.Ағаш  сабағында  өсетін паразит саңырауқұлақ

А.қастауыш  саңырауқұлақ В. тат саңырауқұлағы С.діңқұлақ Д.ақ ұнтақ саңырауқұлағы 

15. Алқа тұқымдастарға  жататын өсімдік.

А.итмұрын В.темекі С.сəбіз Д.алмұрт  .

№6 тест. Жəндіктер əлемі.

 1.Денесінде хроматофоры бар бір  жасушалы тірі ағзаның аталуы.

А.эвглена.  В.гидра . С.медуза. Д. лейшмания

2.Бір  жасушалы  талшықты эвглена жəне екі  талшықты халамидоманада, бір  жасушалы  бодоның   жəне  домалаңғының қайсысы  жəндік.

А.хламидоманада. В.эвглена С.домалаңғы.Д.бодо.

 3.Бір  жасушалы тірі  ағзалар тобының  атауы.

А.ішек  қуыстылар В.гидра  тəрізділер . С.тамыраяқтылар.Д.маржандар

4.Біржасушалы жəндіктер дүние  тармағының талшықтылар жəне  саркодиналар типінен біріктірілген  типтің атауы.

А.споралылар.  В.талшықтылар.С.кірпікшелілер. Д.тамыраяқтылар.

5. Безгек  ауруын қоздырушы безгек  паразиті.

А.қантұрғын В.құртамыш  С.лейшмания. Д. лямблия.

6. Кеміруші  бунақденелі.

          А.орман  қандаласы  В.қоңыз. С. балара. Д.көбелек.

7.Зоология ғылымының паразит құрттарды зерттейтін  саласы.

          А.дерматология.  В.финнология   С.гельминтология.Д.энтомология.

8.Көпжасушалы  жəндік жəне  көп  жасушалы жануарлар денесінің ішкі  қабырғасы

мен  ішкі  мүшелері арасындағы  кеңістік.

           А.сірқабық  В.целом   С.гиподерма. Д. таллом.

9.Денесі  айқын  үш  бөліктен: бас,көкірек жəне  құрсақтан тұратын буынаяқты 

жəндік.

            А.бүйі.  В.көбелек   С.дəуіт. Д.өзен шаяны.

10.Бунақденелілердің арқа  жағында қанаты орналасқан дене бөлігі.

            А.бас   В.көкірек    С.құрсақ . Д.шынтақ.

11.Буынаяқтылардың сыртқы  қаңқасының  негізі.

             А.хитин.  В.гиподерма  С.сірқабық. Д.целом.

12.Сүзіп  жалаушы  бунақденелі:

             А.шыбын .  В.маса С. көбелек. Д.ара.

13.Шала  түрленетін бунақденелілердің дамуы  кезінде болмайтын  саты.

              А.жұмыртқа.  В.имаго   С.дернəсіл. Д.қуыршақ.

14.Тек  қана  тікентерілерге  тəн  жүйе.

              А.целом.    В.желбезек .  С.сутүтікше.Д.демтүтік.

15.Ұлулардың тұлғадан ерекше қатпарлы қабаты.

              А.желбезек . В.шапанша.    С.үккі. Д.қақпақша.

16.Жəндіктер  денесінде бұған  дейін  кездеспей,ұлуда  ғана  кездескен ас  қорытуға 

қатысты  без

            А.жүрекше . В.құлақша   С.бауыр. Д.жасыл жұп бездер.

17.Үйірлі шегірткелер дернəсілінің  тығыз топтасуы.

             А.жаушоғыл..    В.көпшоғыр   С.үйір.Д.біршоғыр.

18.Тағамға  пайдаланатын ірі  денелі теңізқияры.

              А.голотурия   В.трепанг    С.теңізжұлдызы Д.теңіз кірпісі.

19.Қазақстан Республикасы Қызыл  кітабына  тіркелген жануарлар  неше  санатқа

бөлінеді?

              А. 5.        В. 6 .        С. 4.  Д. 7.

20.Əлі  толық  зерттелмеген,ерекше  қорғауды  қажет  ететін Қазақстан 

Республикасының  Қызыл кітабына  тіркелген  инелік.

   А. көркемше  инелік. В.далалық инелік   С.шолғыншы инелік.Д.нəзікқұйрық инелік.

21.Өте сирек  кездесетін ең  ірі  денелі шекшек.

     А.бұғы қоңыз   В.ақтеңбіл дəуіт .С.далалық  кергі.  Д.зауза қоңыз.

22.Қазақстанда Жайық өзенінің  жайылмасында ғана  кездесетін ең  ірі  қоңыз.

               А.көң қоңыз   В.зауза  қоңыз   С.бұғы қоңыз. Д.атқоңыз.

23. Ірі  қарада қарасан ауруын  тудыратын,аналығы  ғана қан соратын қан  сорғыш

ірі  шыбын.

             А.сона.    В. бөгелек    С.оқыра. Д. көк шыбын.

24.Шаруашылықта зиянды  бунақденелілерден құтылудың  негізгі  əдісі.

           А.биологиялық əдіс  В.дезинфекция. С.жерді  өңдеу.Д.химиялық əдіс.

25.Адамға ауру жұқтыратын  паразиттерден құтылу  жолы.

А.дəрі қолдану. В.дəрі  бүрку.С. өртеу.    Д.жеке  басты  жəне  тұрғын  жайды  таза  ұстау.

№7 тест. Көпжасушалы жəндіктер жəне жануарлар дүние тармағы.

1.Гидра тəрізділер типінің аталуы.

А.ішекқуыстылар. В.жалпақ құрттар.С.жұмыр құрттар.Д.тікен терілер.

2.Медузалар  класының  атауы.

А.гидратəріздестер.В.табақша тəріздестер. С.көпқармалауышты.

Д. маржандар.

3.Ақ сұлама құрты қандай  класқа  жатады?

А.сорғыш құрттар.В.таспа құрттар. С.кірпікшелі.Д.буылтық құрттар.

4. Сиыр цепені құрттары класының атауы.

А.сорғыш. В.кірпікшелі С..буылтық. Д. таспа құрттар.

5.Жұмыр құрттар  типінің екінші қабатының аталуы.

А.гиподерма.В.сірқабық. С.энтодерма. Д. мезодерма.

6. Балалардың тоқ ішегінде кездесетін құрт.

А.аскарида. В.үшкірқұрт. С. қылқұрт. Д. суыртқы.

7. Буылтық құрттар  типінің өкілі

А.ішексорғы.В. ақ сұлама С.зымырақ. Д. сүлік.

8. Гирудин заты  бөлінетін құрт.

А.аскарида. В. сиыр цепені. С.сүлік. Д.шұбалшаң.

9.Шаянтəріздестер класының өкілі.

А. циклоп. В.құршаян. С.шаршылы өрмекші. Д.қарақұрт.

10.Энцефалит ауруын тудыратын  кене.

А.қышыма кене.В.мамықкене. С.берішкене Д.тайгалық кене.

11.Бөртпе сүзекті таратушы  паразит.

А.бүрге. В.бит. С.бөгелек. Д.қандала.

12.Бунақденелілерді жоятын  химиялық зат.

А.хлор.В.гербицид. С.инсектицид.Д.хлорид.

13.Суды радиоактивті заттардан тазартуға қатысатындар.

А.маржандар.В.шаяндар. С.балықтар.Д. тікентерілер.

14.Өрмекшілердің зəр шығару  мүшесі.

А.мальпигий  түтігі. В.бүйрек. С. жасыл жұп бездер.Д.бауыр.

15.Бұзаубастың  тіршілік ететін жері.

А.суда. В. топырақ астында. С. топырақ үстінде. Д. ұшып жүріп.

№8 тест. Ұлулар типі.

1.Ұлулар  типінің кластары.

      А.қос жақтаулы  В.бір  жақтаулы   С.үш жақтаулы.Д.жақтаусыз.

2. Тип неге « ұлулар»  деп  аталады.Бұрын  қалай  аталып еді:

      А.бір жақтаулы   В.былқылдақ денелілер  С.бауыраяқтылар.Д.қос жақтаулылар

3. Бақалшақ  қалдығы  сақталған  ұлулар

      А.сегізаяқ  В.кальмар  С.жалаңаш  шырыш Д.каракатица

4. Ұлулар  типіне  жататын жəндіктердің  негізгі  ерекшеліктері

       А.шапанша   В.целом   С.сірқабық .Д.хитин

5.Тұлғадан  ерекше  қатпарлы  қабат

        А.желбезек  В.сірқабық  С.үккі .Д. шапанша

6. Ұлулардың  ас  қорыту жүйесіндегі ерекше  без

       А.жүрекше   В.құлақша  С.бауыр.Д.жасыл жұп бездер

7.Ұлулардың қан тарату жүйесіндегі  ерекшелік.

      А.ашық   В.тұйық    С.жабық.Д. үлкен қан айналу шеңбері

8. Реактивті қозғалыс  жасайтын ұлу.

     А.каракатица   В.жүзім  ұлуы С.айқұлақ . Д. сегізаяқ

9.Құрлықтағы ұлулар  қалай тыныс  алады ?

     А.терісі  арқылы  В.демтүтік  С.өкпе Д.бүкіл денесі

10. Бауыраяқты  ұлуға жататыны

      А.айқұлақ.  В.жүзім ұлуы   С. сегізаяқ .Д.кальмар

11. Басаяқты  ұлуға  жатады.

       А.айқұлақ В.каракатица  С.тоспа  ұлуы Д.жүзім ұлуы

12. Қос жақтаулы  ұлу  жататыны.

       А.кальмар   В.тоспа ұлуы. С.қошқармүйіз.Д.кемеқұрт

13. Қармалауышы  бар  ұлу.

        А.кальмар   В.айқұлақ   С.жүзім ұлуы Д.кемеқұрт

14.Сорғышты  ұлулар.

         А.жүзім ұлуы В.сегізаяқ  С.айқұлақ Д.тоспа ұлуы

15.Тағамға  пайдаланатын  ұлулар.

        А.жүзім  ұлуы  В.жалаңаш  шырыш   С.кальмар.Д.қошқармүйіз

№9 тест. Балықтар əлемі.

 1. Ішкі  қаңқаның қызметін  атқаратын мүше.

А.склет   В.омыртқа  С.желі Д.целом

2. Желілердің  қан  айналым  жүйесі.

А.ашық   В.жабық   С.кіші қан айналу шеңбері. Д.тұйық.

3.Желінің орналасқан  орны.

А.іште   В.сыртта  С.артта.Д.ортада

4. Желбезек  саңылаулары орналасқан мүше.

А.ауыз   В.өңеш   С.жұтқыншақ .Д.кеңірдек

5. Қандауыршаның  жүйке  жүйесі.

А.ми     В.жүйке  түтігі  С.жұлын Д.мишық

6. Жануарлар  дүниесінің  ең  жоғарғы  типінің  атауы.

А.хордалылар   В.желілілер   С.омыртқалылар Д.сүтқоректілер

7. Желілердің ең  қарапайым тип  тармағы.

А.бас сүйексіздер   В.қабықтылар   С.омыртқалылар Д.бас сүйектілер

8. Қандауыршаның  қан  айналу  мүшесі.

А.жүрек  В.арқа қан  тамыры С.құрсақ қолқа қантамыры Д.вена қан тамыры

9. Жақсүйексіз омыртқалылар класының  өкілі.

         А.асцидия  В.қандауырша  С.баланоглосс. Д.минога

10.Дене температурасы тұрақты жануарлар тобының  атауы.

А.жылы қандылар  В.салқынқандылар  С.қабыршақтылар. Д. шеміршектілер.

11. Балықтарды  зерттейтін  ғылым  саласы.

А.герпетология   В.ихтиология  С.орнитология Д. гельминтология

12.Қазақстанда  кездесетін балықтардың  түр  саны.

А.160    В.180   С.190.     Д.200

13. Қазақстанның  қызыл  кітабының соңғы  басылымының  шыққан  жылы.

А.1978       В.1991         С.1996     Д.1997.

14. Қандауыршаның  көбеюі  мен  дамуын  зерттеген ғалым.

А-А.О.Ковалевский  В- И.И.Мечников   С- А.А.Иванов Д-А.И.Павлов.

15. Шеміршекті  балықтардың  түр  саны.

         А.650.    В.800    С.850     Д.750.

16. Шеміршекті  балықтардың  қабыршақтарының  атауы.

         А.сірқабық   В.эпидермис   С.плакоид. Д.кутикула.

17.Дене  температурасы тұрақсыз  омыртқалы жануарлардың  атауы

А.жылы қандылар В.салқын қандылар С.суық қандылар .Д. ыстық қандылар.

18. Ұрығының  дамуында арнайы  қабықтар түзілмейтін омыртқалылар  тобы    А.қағанақтылар В.қағанақсыздар   С.плакоидтылар. Д. қабыршақсыздар.

19. Қандауыршаның  терісінің сыртындағы жұқа  қабық.

        А.сірқабық   В.эпидермис    С.нағыз  тері.Д.плакоид.

20. Торсылдағы  болатын  балықтар  тобы.

        А.шеміршекті   В.тақта  желбезектілер    С.сүйекті Д.дөңгелекауызды.

21. Балықтың аталық  безінен  бөлінетін сұйықтық.

         А.уылдырық   В.шоғал     С.сілекей . Д. өт.

22. Жайық  өзенінен көтерілетін /өрістейтін/ балықтар.

          А.бекіре тəріздестер  В.сетінектер  С.камбалалар . Д. шортандар

23. Ерте  замандардан  бері  сақталып келе  жатқан  балық.

          А.тұқы.  В.кета    С.камбала Д. латимерия.

24. Желбезек  саңылаулары сыртқа жеке-жеке ашылатын балықтар  тобы.  А.сүйекті  В.сəулеқанатты  С.шеміршекті Д.қабыршақты.

25. Балықтардың терісінде болатын ерекше сезім  мүшелері.

       А.бүйір сызығы  В.плакойдтары   С.желбезегі .Д.қанаттары.26. 26. Қара уылдырық  алынатын балықтар.       

   А.шортандар В.бекірелер.  С.сазандар.Д. камбалалар.

№10 тест. Қосмекенділер жəне жорғалаушылар  əлемі.

1. Алғаш рет құрлықта тіршілік етуге бейімделген омыртқалы

жануарлар.

А. қосмекенділер. В.сүтқоректілер. С. бунақденелілер.Д.ішек қуыстылар.

2.Тік ішектің кеңейіп келген соңғы бөлігі.

А.аналь  тесігі.В. онекі елі ішек. С.ұлтабар. Д.клоака.

3.Қосмекенділердің дернəсілдерінің тыныс алу  мүшесі.

А.ауызы. В.өкпе. С.желбезек. Д.терісі арқылы.

4.Кіші қанайналым шеңбері екінші  сөзбен қалай аталады?

А.вена шеңбері .В.өкпелік шеңбер.С.артерия шеңбері.Д.жүректік  шеңбер.

5.Қосмекенділердің дернəсілдерінің  атауы.

А.шабақ. В.имаго.С.личинка. Д.шөмішбалық.

6. Даната  құрбақасының Қазақстанда таралған өңірі.

А.Зайсан,Балқаш. В.Орал,Ақтөбе. С.Қостанай,Кереку. Д.Қызылорда,Тараз.

7. Нағыз құрлықта  тіршілік етуге  бейімделгендер.

А.қосмекенділер.В.бунақденелілер.С.жорғалаушылар.Д.ішек қуыстылар.

8.Жорғалаушылар  жүрегінің құрылыс  ерекшелігі.

А.бір қуысты. В. үш қуысты. С.екі қуысты. Д. төрт қуысты.

9. Қазақстанда  кездесетін тасбақаның түр  саны.

А.бес. В. жеті. С.төрт. Д. екі.

10. Жорғалаушылардың  тыныс  алу  мүшесі.

А. өкпе. В. желбезек. С. демтүтік. Д.терісі арқылы.

11.Жорғалаушыларды  зерттейтін  ғылым  саласы.

А.гельминтология.В.орнитология. С.ихтиология.Д.герпетология.

12.Арнайы жылан  өсіретін тəлімбақ.

А.ферма. В.питомник. С.террариум.Д.фазенда.

13. Жорғалаушылардың қаңқасында алғаш  рет  пайда  болған  бөлім.

А. бас   бөлімі. В.кеуде қуысы. С.аяқтары.Д. құйрықтары.

14.Жыландардың  улы тістері  орналасқан  жері.

А.тілінде. В.таңдайында. С. үстіңгі жақсүйекте. В.астыңғы жақсүйекте.

15.Қазақстанда  таралған аяқсыз  кесірткенің  атауы.

А.шұбар  батбат.В.келес.С.шұбар кесіртке. Д.сарлан.

16.Жүрегі 4  қуысты жорғалаушылар.

А.жылан В. тасбақа. С.кесіртке. Д.крокодил.

17. Жаңа Зеландияда кездесетін үшкөзді жорғалаушы.

А.гаттерия. В. құбылғы. С. қолтырауын.Д. тасбақа.

18.Қазақстанда  таралған улы  жыландардың түр  саны.

А.екі. В.төрт. С.бес. Д.алты.

19. Қазақстанда  кездесетін ең ірі кесіртке.

А.шұбар  батбат.В. сарлан. С. сұр  келес. Д. үлкен көз кесіртке.

20. Зəр  заты  түзілетін  мүше.

А.клоака. В.несепағар  түтік.С. қуық. Д. бүйрек.

21.Жорғалаушылардың  алдыңғы  ми  бөлігінің ерекшелігі.

А.жүйке жасушалары. В.жасушалар  шоғыры.С. мишығы.Д. жұлыны.

22.Жорғалаушылар ұрпақтарының  дамуы.

А.іштей ұрықтанады. В.жұмыртқа  салады.С.уылдырық салады Д.тірі  туады.

23.Жорғалаушылар  терісінің құрылыс  ерекшелігі.

А.плакоидты. В. қабыршақты. С. сірқабықты. Д. хитинмен қапталған.

24.Батпақ  тасбақасының Қазақстанда таралған  аумағы.

А. Ертісте. В.Тобылда. С.Жайықта. Д.Сырдарияда.

№11 тест. Құстар жоғары класы.

1. Құстар  дүниесінде таралған  түр  саны.

А.8700.  В. 8600.  С.8300.  Д. 8100.

2. Құстарды  зерттейтін  ғылым  саласы.

А. орнитология.  В.герпетология С. ихтиология. Д. кинология.

3.Маусымдық құстар.

А. көшпелі құстар. В.отырықшы құстар.С. жыл құстары Д. көктемгі құстар.

4. Ұшатын  құстардың  төссүйегінің ерекшелігі.

А. қырсыз  В.нашар жетілген. С.доғал. Д.қырлы.

5.Ұсақ ауатамырдың тұйық тармақтарының атауы.

А.ауа қапшықтары. В.төменгі көмекей.С.жоғарғы көмекей.Д.бронхы.

6.Өңештің  кеңейген бөлігі.

А. ауа қапшықтары В.жоғарғы көмекей. С.жемсау. Д.бронхы.

7.Құс қарынының қоректік заттар ұсақтайтын  бөлімі.

А.безді қарын.В. етті қарын.С.жемсау.Д.асқазан.

8.Құс қанының оттекпен екі рет қанығуы.

А. тыныс  алу. В.тыныс  шығару. С.қосарлы тыныс шығару. Д.қосарлы

тыныс  алу.

9. Ұрғашы құстың атауы.

А.қораз.В.мекиен. С.ұябасар. Д. аналық.

10.Еркек құстың атауы.

А.əтеш.В.мекиен.С.қораз. Д.аталық.

11.Құстың дене  температурасы.

А.+ 41--43. В.+40—38. С.+37—35.  Д.+34--32

12.Құстың жұмыртқа жасушасы ұрықтанатын  мүше.

А.аналық без. В. жұмыртқа жол.С. ұрық табақшасы.Д.халаза

13. Төссүйегінде қыры болмайтын  құстар тобы. А. жүзетін құстар.В. ұшатын құстар.С. жүретін құстар.Д. пингвиндер.

14.Қазақстанда қоқиқаз қорғалатын қорық.

А.Наурызым. В.Үстірт. С.Марқакөл.Д. Қорғалжын.

15.Аққу балапанының атауы.

А.көгілдір. В. ақүрпек. С.шəулі.Д.сұңқылдақ.

16. Қазақстанның оңтүстік өңірінде таралған ұзын сирақты киелі құс.

А. бірқазан В. аққу. С. ақ дегелек. Д. қоқиқаз

17.Қыран құстар  қоразының атауы.

А.ақиық.В шəулі.С.бүркіт. Д.ұябасар.

18. үй тауығының жабайы арғы тегі.

А. мысыр  тауығы.В. феникс.С. тауыс Д.банкив тауығы

19.Мүшел жыл  санауға  кірген құс.

А.тауық. В. қаз С. үйрек. Д. сұңқар.

20.Қазақ халқының қыран  құстарға байланысты дəстүрлі өнері.

А.бүркіт салу. В. ителгі салу. С. құсбегілік. Д. саятшылық.

№12 тест. Үй  хайуанаттары мен ауыл шаруашылық жануарлары.

1. Ірі қараның  жабайы тегі.

А.тарпан. В. қодас. С.зеңгі баба. Д. Тур .

2.  Жылқының алғаш қолға үйретілген аймағы.

А.Қытай. В. Қазақстан. С.Америка.Д.Африка. 

3.  Қазақстанда кеңінен таралған түйе қолтұқымы.

А.сыңар өркешті. В.айыр өркешті. С.аруана. Д. нар.

4.  Қойдың  қолға үйретілген уақыты.

А.14-15 мың жыл бұрын. В.13-12 мың жыл С.10-11 мың жыл Д.8-9 мың жыл.

5.  Қазақстанда шығарылған биязы жүнді қой тұқымы.

А.арқар-меринос. В.дегерес. С. еділбай. Д. сараджын.

6.  Қазақстанда соңғы жылы  шығарылған жылқы қолтұқымы.

А.адай. В.көшім.С. Қостанай . Д. мұғалжар.

7.  Сыңар өркешті түйенің ғылыми атауы.

А.бактриан. В.дромадер. С.гуанако.Д.лама.

8.  Жамбыл өңірі мен Қырғызстанда шығарылған сиыр қолтұқымы.

А.Алатау сиыры. В.Əулиекөл. С. Əулиеата.Д. қызыл  сиыр.

9.  Жабайы түйенің атауы.

А.айыр өркешті. В. сыңар өркешті. С.нар. Д.аруана.

10. Жібек шаруашылығының  бастапқы отаны.

А. Моңғолия. В.Қытай. С.Үндістан. Д.Бразилия.

11. Бұғы мүйізінен алынатын бағалы өнім.

А. ментокрин.В.сантокрин. С.пантокрин. Д.антокрин.

12. Қазақстанның  шөлейтті аймағында көп өсірілетін қой қолтұқымы.

А.қарғалы В.дегерес. С.қаракөл. Д.сараджын

13. Жылқының жабайы тегі.

А.тарпан. В.домбай. С. керқұлан. Д.жабы.

14. Еліміздің батыс аймағында ертеден өсіріліп келе жатқан қой қолтұқымы.

А.арқар-меринос.В. дегерес. С. сараджын. Д.еділбай.

15. Үй хайуанаттарының  мəдени  орталықтарын анықтаған ғалым.

А. И.Павлов.  В.  Н.Вавилов.  С. И.Мечников.  Д.   К.Мыңбаев.

16. Күйіс қайырмайтын төрт түліктің бірі.

А.сиыр. В. қой. С.жылқы. Д.түйе.

17. Айыр өркешті  түйенің ғылыми атауы.

А.бактриан. В. дромадер. С. лама. Д.альпака.

18. Терісі бағалы аңдардан алынатын өнім.

А.мақпал. В.камшат. С.түбіт. Д.үлбір.

8 сыныпқа арналған  тест  сұрақтары

№ 1 тест . Адамның  шығу тегі,жасуша,ішкі секреция бездері,ұлпалар.

1.Адамның шығу тегі,эволюциясы,таралуы жəне құрылысы,қызметі мен дамуы 

туралы ғылым.

А.адам  биологиясы В.анатомиясы С.физиология  Д.цитология

2.Организмнің құрылысы,жеке мүшелерін жəне жүйелерін зерттейтін ғылым.

А.гистология В. анатомия. С. физиология Д.эмбриология

3. Ұлпалар  туралы ғылым.

А.эмбриология. В.анатомия. С.гигиена Д.гистология

4.Ұрықтың  дамуын зерттейтін ғылым саласы.

А.анатомия. В.гистология С. эмбриология Д.физиология

5.Миының көлемі 1600 куб.см,иегі аса жетілмеген,бойы 170 см-дей топ болып тіршілік еткен адам түрі.

А. епті адам В. тік жүретін адам. С.кроманьон Д.неандерталь

6.Жасушада нәруызды синтездейтін органоид.

А. ядро В.лизосома. С. рибосома. Д.митохондрия

7. Жасушадағы заттардың тасымалына қатысады.

А. гольджи комплексі В.эндоплазмалық тор.С.митохондрия Д.мембрана

8. Жасушаның энергетикалық станциясы.

А.гольджи комплексі В.рибосома. С. эндоплазмалық  тор. Д. митохондрия

9. 1 г  май ыдырағанда бөлінетін энергия.

А.39,8 кДж. В. 38,9 кДж. С. 37,8 кДж. Д.36,9 кДж.

10.Құрылысы,түзілуі жəне атқаратын қызметтері ұқсас жасушалар  жиынтығы. А.мүше В.жүйе. С. ұлпа. Д.без.

11.Ұйқы безі орналасқан  жүйе.

А. тыныс  алу В.эндокриндік С.зəр шығару  Д. ас қорыту

12.Эндемиялық зоб ауруы тамақта  жетіспесе пайда  болады.

А.витамин В.тұз.С.калий Д. иод.

13.Микседема ауруы қай бездің қызметі бұзылса  дамиды?

А.гипофиз.В.эпифиз. С. айырша без. Д.қалқанша  без.

14.Қалқанша без қызметі шамадан тыс артық гормон бөлсе  пайда

болатын ауру.

А.микседема. В. эндемиялық зоб. С.кретинизм. Д.базедов ауруы

15.Рибомомалардың қызметі.

А.фотосинтез. В. липидтерді синтездеу. С.нəруыз молекуларын синтездеу. Д.қорғаныштық

16. Ащы ішек жатады.

А.зəр шығаруға В.ас қорыту жүйесіне В.сезім  жүйесіне Д. тыныс алу жүйесіне

17.Акромегалия ауруы белгісіне жатпайды.

А.дауысы гүжілдейді В.шөлдегіш келеді С.қол-аяқ сүйектері ұзын

Д.тілі аузына  сыймайды

18.Жүрек бұлшық еті тұрады:

А.бірыңғай салалы  бұлшық ет ұлпасынан В.көлденең жолақты бұлшық ет талшықтарынан С.сіңірлерден Д.қаңқа ұлпасынан

19. Ұйқы безі бөлетін  гомондардың қызметі.

А.көмірсу алмасуын реттейді В.ағзаның өсуін  С. май алмасуды Д.барлық бездер  жұмысын

20. Қалқанша бездің қызметі балалық шақта төмендесе пайда  болатын ауру.

А.кретенизм В.ергежейлілік С.микседема Д.алып ауруы

№ 2 тест . Ішкі секреция бездері жəне  сүйек тақырыбы.

1.Жалпақ   сүйек .

А. ортан жілік. В.асықты жілік. Д.омыртқа С.жамбас сүйек.Е.алақан сүйектері

2.Сүйекті  түзетін  ұлпа.

А.дəнекер.В.эпителий. С.бұлшық ет. Д.жүйке Е.жасуша  аралық  зат.

3.Адамның қол сүйектері.

А.бұғана,жауырын В.тоқпан,кəрі жілік С.жамбас,сегізкөз  Д.ортан,асықты жілік Е.омыртқа,қабырға

4.Жалпақ сүйек.

А.алақан сүйектері.В.ортан жілік С.бұғана Д.жауырын Е.иық  сүйек

5.Аяқтың белдеу сүйектері.

А.шыбық ,толарсақ,тобық В.мықын,шат,жауырын С.мықын,шат,шонданай  Д.мықын,толарсақ,шат. Е.шат,шыбық,шонданай.

6.Шеміршектер  арқылы  омыртқалар  байланысқан.

А.жартылай қозғалмалы. В.буындар С.қозғалмайтын. Д.қозғалмалы Е.буындық байланыс

7.Қысқа  сүйектер

А.төс В.қабырға С. жамбас белдеуі Д.омыртқа Е.жауырын.

8.Адам  абайсызда ойлы шұңқырлы жерден аяғын ыңғайсыз  басудан болады.

А.буынның шығуы В. сүйектің  шығуы С. қаңқаның  зақымдануы  Д. сіңірдің созылуы  Е.сүйектің  сынуы

9.Сопақша мидың қызметі.

А.қозғалуды  реттейді В. бағдарлауды реттейді С. сезуді  Д.тыныс алу,қан  айналу,ас қорытуды  басқару Е.тепе - теңдікті  сақтау.

10.Ішкі жəне сыртқы  секреция  бездерінің қызметін қатар  атқарады.

А.май  безі В.сілекей безі С.ұйқы  безі Д.гипофиз Е.эпифиз

11.Көру аймағы  мидың бөлімінде  орналасқан.

А.шүйдеде В. ми қыртысында С.самай бөлімінде Д.орталық  ми  қыртысында 

Е.үлкен ми  сыңарларының  маңдай бөлімінде

12.Ми  шайқалу  белгісіне  жатпайды.

А.есінен  тану В.талып  қалу С.көп  сөйлеу Д.басы  айналу  Е.құсу

13.Адамның  кеуде  қуысында  орналасқан  мүше.

А.ішектер В.қарын С.өкпе Д.бүйрек Е.бауыр

14.Ұзын  сүйектер.

А.жілік  сүйектері В.жамбас С.бас  сүйек Д.қабырға Е.төс.

15.Аралас секреция  бездеріне  жатады

А.бүйрек  үсті безі В.тер  безі С.гипофиз Д.ұйқы безі Е.қалқанша  без.

№ 3 тест . Организмнің ішкі ортасы тақырыбы.

1.Адам  организміндегі қанның қалыпты  мөлшері.

          А. 6 литр. В. 4,5-5 л.  С. 4,5 л. Д. 5,5 л

   2. Қандағы қан плазмасының пайыздық мөлшері.

           А. 55 пайыз В.60-65 пайыз. С.45-50 пайыз. Д.50-55 пайыз

3.  1 куб мм қандағы  эритроциттер  саны.

    А. 5-5,5 млн. В.5,5-6 млн. С.4,5-5 млн Д.  6-7 млн.

4. Эритроцитке  қызыл  түс  беретін ерекше  нəруыз.

    А.глобулин. В.альбумин. С.фибриноген. Д.гемоглобин.

5.Эритроциттердің  тіршілік  ұзақтығы.

    А. 90 күн. В. 100 күн. С.110 күн. Д.  120 күн.

6.Эритроциттер қайда түзіледі ?

   А.бауырда. В.  көкбауырда. С. сүйек  кемігінде.Д.бүйректе.

7. 1 куб мм  қандағы  лейкоциттер  саны.

    А.4-9 мың. В.8-9 мың С.9-10 мың. Д.11-12 мың.

8.Эритроциттер қайда  бұзылады?

   А.бүйрек пен  бауырда. В. жүрек  пен  көкбауырда. С.жүрек пен  бүйректе.Д.бауыр  мен көкбауырда.

9. Лейкоциттер  қайда  бұзылады?

    А. жүректе. В.  бүйректе. С. Бауыр мен көкбауырда.  Д.  бауырда.

10. Лейкоциттердің негізгі  қызметі.

     А. оттегін  сіңіру. В. көмірқышқыл газын тасу. С.  Бөгде денелердің енуінен сақтау. Д.микробтарды жою.

11.Фагоцитоз  құбылысын  ашқан  ғалым.

  а. И.И. Мечников. в. И.В. Павлов с. И. М.  Сеченов. д.Н.И.Пирогов.

12. Қанның ұю  қызметін  атқаратындар.

     А. қан плазмасы. В. эритроциттер. С.лейкоциттер. Д. тромбоциттер

13.1 куб мм қанда  болатын  тромбоциттер  саны.

       А. 150-200 мың. В.160-220 мың С.170-300 мың Д.250-400 мың.

14.Тромбоциттер  қайда бұзылады?

    А.көкбауыр  мен өкпеде. В.бауыр мен өкпеде. С.бауыр  мен бүйректе.   Д.бауыр  мен көкбауырда

15.Лимфоциттер лейкоциттердің қанша  пайызын   құрайды?

  А.20-30 пайыз. В.18-30 пайыз. С.20-50 пайыз. Д. 20-60 пайыз.

№ 4 тест . Организмнің ішкі ортасы жүрек-қан тамырлар тақырыбы.

1.Адамның қан  топтарын  алғаш ашқан  ғалым.

а. И.В.Павлов. в. К.Ландштейнер. с.У.  Гарвей. д. А.Гиппократ

2. Эритроциттердің  бірігіп  қалуы.

    А.резус-фактор. В. фагоцитоз. С.фильтрация.Д. агглютинация.

3. Əмбебап донор қаны қай  топ?     

     А. I  топ    в. II   топ    с. III топ    д.IV топ

4. Əмбебап рецепиент қаны  қай  топ?

                А. I  топ    в. II   топ    с. III топ    д.IV топ

 5. Ересек адам  жүрегінің  массасы.

              А. 200-350 грамм. В. 250-300 г. С. 350-400 гр. С. 400-450 г.

 6. Адам жүрегінің құрылысы.

               А. бір қуысты. В. екі қуысты. С.үш қуысты Д. төрт  қуысты.

 7. Адам  жүрегінде  жүрекше саны: А. бір. В. екі С. үш. Д.  төрт.

8.  Жүректегі қарынша саны:   А.бір. В.екі С. үш Д.  төрт

9. Жүректің сыртқы  қабаты.

    А.миокард. В. эпикард. С.эндокард. Д.экзокард.

10. Дені сау адамның  қалыпты  қан  қысымы.

     А. 100-80 мм.сын .бағ. В. 110-90 мм.сын.бағ. С.150-100 сын бағ. Д.120-80 мм.сын.бағ

11.Қан қысымының  төмендеуі

     А. гипотония В. гипертония  С. ишемия.  Д.гиподинамия.

12.Қанның  ұюында тромб түзілуіне  қандай нəруыз  қатысады ?

     А.глобулин В.фибриноген. С.инсулин Д. гемоглобин.

13.Тыныштық  кезіндегі  1  минуттағы тамырдың  соғу  жиілігі.

       А. 90 рет.  В.60 рет. С. 90-100 рет. Д. 70-80  рет.

14.Қан  ағысының жылдамдығы  қай дерде  жоғары?

      А.өкпе  артериясында. В.қолқада. С.капиллярда. Д.  венада.

15. Қан қысымының жоғарлауы

       А. гипотония В. гиподинамия.  С. ишемия.  Д. гипертония

№ 5 тест . Тыныс алу жүйесі

1. Мұрын  қуысы неше  бөлікке бөлінген?

А-екі бөлікке  В-үш бөлікке   С-төрт  бөлікке Д.бір бөлікке

2.Мұрын қуысының  ішкі  беті.

А.50 см².  В.100 см². С.150 см². Д.200 см².

3.Дыбыс түзу  қызметін қандай  мүше  атқарады?

А.мұрын қуысы В.тіл  С.көмей  Д.кеңірдек

4. Кеңірдек  қабырғасы  түзілген.

А.бұлшық ет  ұлпасынан. В.шеміршекті  сақинадан  С.шеміршекті жартылай сақинадан Д.шеміршекті толық сақинадан

5. Кеңірдек  жалғасы. А.аңқа .  В.көмей С.жұтқыншақ  Д.бронхылар

6. Кеңірдек қалай бөлінеді?

А.екі бронхыға  В.үш бронхыға С.бронхиолаға Д.төрт бронхыға

7.Тыныштық күйде тыныс  алу көлемі  қандай?

А.1000 мл.  В.1500 мл.   С.3500 мл. Д.500 мл.

8. Тыныс  орталығы  қайда  орналасқан?

А.өкпеде   В.мишықта    С.сопақша  мида.Д.аралық мида

9. Тыныс  қозғалыстарына  не қатысады? А.көкет . В.қарын  бұлшық  еттері.С.қабырғааралық бұлшық еттер Д.төс ет

10.Тыныштық күйдегі тыныс  алу  қозғалыстарының мөлшері.

           А.10-12.       В.16-18.     С. 20-22.   Д.14-16.

11. Қан  оттекпен  қай жерде  қанығады?

             А.жүректе  В.өкпеде    С.бүйректе Д. бронхыда.

12. Өкпе  мен ұлпадағы газ  алмасу  неге  байланысты?

    А.фагоцитоз   В.диффузия   С.желдету/вентиляция/ Д.суспензия

13.Тыныс  алу мүшесінің  ауруы.

 А.отит   В.гепатит  С.гастрит Д.пневмония

14. Өкпенің тіршілік  сыйымдылығын анықтайтын  құрал.

             А.спирометр .  В.динамометр. С.барометр Д.ареометр

15. Кеңірдек ұзындығы.А. 8-12 см. В. 9-13 см С.10-14 см. Д.15-18 см.

№6 тест . Ас қорыту жүйесі

1.Нəруыз текті заттар.

А.ферменттер. В.витаминдер. С.көмірсулар. Д. майлар.

2. Адамның дене салмағының қанша пайызын  нəруыз құрайды

А.25-30%. В.25 % . С.35-40 % .  Д. 15%.

3. Адам дене салмағының қанша пайызы көмірсу

А.25%.  В.20%.   С.1 % .  Д.0,3%.

4. Адам дене салмағының қанша пайызын май құрайды?

А.30-40%  В.16%  С.10-20 % Д.20%

5.Көмірсулардың  тəуліктік мөлшері.

         А.80-90 г.   В.100 г.   С. 400-500 г. Д.600 г.

6. Адам денесіндегі судың орташа  мөлшері.

А. 60%  В. 50%.   .  С.70-75% .  Д.78-80%.

7. Адамдағы аш ішектің ұзындығы.

А.3-4 м. В.4-5 м. С.5,5-6 м. Д.8-9 м.

8. Адамдағы тоқ ішектің ұзындығы.

А.70-80 см. В.90-100 см. С.1,1 -1,3 м. Д.1,5-2 м.           

9. Ас қорыту  жəне тыныс  алу жолдары қай жерде қиылысады?

А.ауыз қуысында В.жұтқыншақта С.көмейде Д.өңеште.

10.Ас асқазаннан кейін түседі

А.аш ішекке В.тоқ ішекке С.ұлтабарға. Д.тік ішекке

11.Адамдағы бауырдың  салмағы. А.500 г. В.1000 г. С.1500 г. Д.20г.

12.Лизоцим ферментінің қасиеті.

А. асқазандағы  сүтті  ыдыратады. В.крахмалды ыдыратады.

С.нəруызды ыдыратады.Д. бактерияларды жояды.

13.Липаза  ферментінің қызметі.

А. минералды тұздарды. В.крахмалды С.нəруызды ыдыратады.

Д. майларды ыдыратады

14. Адамдағы  сүт тістің саны. А.28. В.30. С. 20. Д.34.

15. Нəруыздың  тəуліктік  мөлшері. А.80-90 г. В.100 г. С.200 г. Д.400-500 г.

№7 тест. Зат жəне энергия алмасу.

 1.Пластикалық алмасу нəтижесінде

А.заттар ыдырайды жəне синтезделеді. Вкүрделі органикалық қосылыстар синтезделеді.С.энергия бөлінеді. Д.энергия сіңіріледі.

2.Органикалық заттар  ыдырағанда

А.энергия жинақталады. В. Энергия сіңіріледі. С. энергия бөлінеді Д.жай заттар түзіледі.

3. Нəруыздар  түзіледі

А.глюкозадан В.глицерин  мен  май қышқылынан С.аминқышқылдарынан Д.несепнəр мен зəр қышқылынан.

4. Майлар ыдырайды

А.глюкозаға В.глицерин мен май қышқылдарына. С.аминқышқылдарына Д.несепнəр мен зəр қышқылына.

5. Көмірсулар ыдырайды

А.глюкозаға В,глицерин мен  май қышқылдары С.аминқышқылдары

Д.несепнəр  мен зəр қышқылына.

6. Организм  сыртқы ортадан  не алады?

А.оттек В.көмірқышқыл газын С.органикалық  заттар,су,минералды

заттар. Д.несепнəр  мен зəр қышқылын.

7. Энергетикалық алмасу

А.ассимиляция В.диссимиляция С.пластикалық Д. синтез

8. Қорытылған астың сіңірілуі кезінде алдымен лимфаға,одан қанға  түсетін  зат.

А. майлар В.глицерин  мен май қышқылдары С.аминқышқылдары

Д.глюкоза.

9.Адамға тəн  майлар қайда  түзіледі?

А.бауыр жасушаларында В.тоқ ішек жасушаларында С.ішек  бүрлерінің эпителий жасушаларында Д.аш ішек бүрлерінде.

10. Гемоглобин құрамына кіретін , оттек пен көмірқышқыл газын тасымалдайтын  зат.

А.кальций  мен фосфор В.йод С.темір Д.хлор

11. Сүйек құрамына  кіретін зат.

А.калий мен натрий В.кальций  мен фосфор Д.күкірт пенмырыш С.темір мен йод.

12. Энергетикалық алмасудың  бірінші кезеңінің атауы.

А. дайындық В. тыныс алу С. оттексіз кезең Д. оттекті

13. Энергетикалық алмасудың екінші  кезеңінің атауы.

А.ас қорыту В.оттексіз  кезең Д. оттекті  кезең  Д. зат  алмасу

14. Энергетикалық  алмасудың  үшінші кезеңінің  атауы.

А.ас қорыту В.оттексіз  кезең С. Оттекті кезең Д.зат алмасу

15. Организмнің  витаминдермен  улануы.

А.гиповитаминоз. В. Авитаминоз С.гипервитаминоз Д.витаминоз.

№8 тест. Сыртқа  шығару  жүйелері,көбею  мен жеке даму,адамның мінез құлқы жəне психикасы.

1. Бүйректің  массасы. А.80 г. В.90 г. С.100 г. Д. 150 г.

2. Бүйрек арқылы  тəулігіне  ағатын  қан мөлшері.

А.1500-1700 л.В.1000-1400 л. С. 1800-1900 л. Д. 2000-2100 л.

3.Бүйректің негізгі қызмет  атқаратын  бірлігі.

А.қыртысты  зат. В.нефрон С.ми заты. Д. бүйрек  астауы.

4. Зəр шығару  мүшелерінің ауруларын зерттейтін  медицина  саласы.

А. нефрология В.урология С. терапия Д.цитология

5. Зəр шығаратын  түтік  пен қуықтың  қабынуы.

А.цистит. В.нефрит. С.отит. Д.гастрит.

6. Бүйрек шумағының  қабынуы.

А.нефрит. В.цистит С.гастрит. Д. бронхит.

7. Тері ауруларын емдейтін  дəрігер.

А.уролог. В.хирург. С.дерматолог. Д.нарколог.

8. Адамдағы жыныс хромосомаларының саны. А.23. В.13. С.33.Д .43.

9. Организмнің жыныстық жетілу  кезеңі.

А.психикалық жетілу. В.əлеуметтік жетілу.

С.физиологиялық жетілу Д.анатомиялық  жетілу

10. Ересек адамның ұйқысының  орташа  мөлшері.

А.6 сағ. В.7 сағ. С.8 сағ. Д. 9 сағат.

11.Шартты рефлекстерді зерттеген орыс  ғалымы.

А.И.П.Павлов.  В.И.М.Сеченов.  С. Н.И. Лунин Д. И.И. Мечников.

12. Жүктілік кезеңінің ұзақтығы.

А.260күн В. 270 күн. С.280 күн Д.290 күн.

13. Терінің негізгі сыртқы қабаты.

А.дерма В.май қабаты. С.түк. Д.эпидермис.

14. Тері арқылы өтетін  газ алмасу мөлшері.

А.0,5%   В. 1%     С.1,5%    Д. 2%

15. Қуықта жиналатын  зəр  мөлшері.

А.100-200 мл. В.200-300 мл. С.300-400 мл. Д.400-500 мл.

9 – сынып оқушыларына арналған ОЖСБ-ға дайындық сұрақтары

Биология ғылымы, міндеттері, тіршіліктің жаратылу деңгейі тақырыптарына арналған деңгейлік сұрақтар.

А

1.      Биология ғылымы нені зерттейді?

2.      Биология салаларын атаңдар. Олардың қызметтері қандай?

3.      Қандай деңгейді ең жоғары деп есептейді?

В

1.      Тіршіліктің негізгі жаратылым деңгейлерін атаңдар.

2.      Тірі ағзалардың даму бірліктері қандай?

3.      Тірі материя жаратылымының барлық деңгейлеріне қандай қасиеттер тән?

С

1.      Биологиялық жүйелердің өлі табиғат зерзаттарынан айырмашылығы неде?

2.      Тіршілік жаратылысын әр түрлі деңгейлерге бөлу нышандары қандай?

Тірі материяны зерттеу әдістері тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А

1.      Биология ғылымының маңызы қандай?

2.      Тірі ағзаны зерттейтін әдістер туралы айтыңыздар.

В

1.      Қазақстан Республикасы Ғылым академиясының қай ғылыми бөлімдері аталған?

2.      Қазақстандық ғалымдар биологияның қай бағыттарын жетілдеруде?

С

1.      Өздерің ғылымдағы қандай табыстар маңызда деп есептейсіздер, неге?

2.      Биологиядан бұрын оқыған қай ғалымның аты-жөнін білесіңдер?

Жасуша – тіршіліктің өлшем бірлігі  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А

1.      Тірі жүйенің қарапайым өлшем  бірлігін атаңдар.

2.      Жасушаның қандай қасиеттері бар?

В

1.      Жасушалық теорияның негізгі қағидалары қандай?

2.      Жасуша ұғымын кім кіргізді?

                                                       С

1.      Биохимиялық үдерістердің құпиясына қалай көз жеткізуге болады?

2.      Жасушалық теорияны қандай ғалымдар дамытты?

Тірі материяның химиялық құрамы, бейағзалық заттар  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А

1.      Тіршілік құрамына енетін элементтердің барлығы қандай топтарға бөлінеді?

2.      Жасушада қай элементтер барлығынан көп? Оларды атаңдар.

В

1.      Ағзаның микроэлементсіз болуы мүмкін бе?

2.      Судың ағзадағы биологиялық рөлі қандай?

С

1.      Суда қай заттар ериді, қайсысы ерімейді, неліктен? Ерігішітік пен ерімейтіндікті қай терминмен таңбалайды?

2.      Минералды тұздар жасушада қандай қызмет атқарады?

Көмірсулар, майлар және нәруыздар 

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А

1.      Көмірсулар деп аталуы неліктен?

2.      Көмірсуларға мысал келтіріңдер. Олардың қасиеттері қандай?

3.      Майлар (липидтер) деген не?

4.      Тірі ағзалар нәруыздарының құрамында қанша аминқышқылдар болады?

5.      Аминқышқылдар қандай топтардан тұрады?

                                                        В

1.      Молекулалар мөлшеріне байланысты көмірсулар қандай екі топқа бөлінеді? олар ерігіштік дәредесі бойынша қалай ерекшеленеді?

2.      Тірі ағзалардың ең маңызды көмірсуларын атаңдар, олардың физиологиялық рөлін көрсетіңдер.

3.      Нәруыздарда аминқышқылдардың қосылуы қалай жүреді? Бұған қай топтар  қатысады? Химиялық байланыстың қай типі түзіледі?

4.      Наруыз молекулаларының қандай құрылымдары бар?

С

1.      Көмірсулар қандай қызмет атқарады?

2.      Майлар (липидтер) жануарлар ағзасында қандай рөл атқарады?

3.      Майлардың  (липидтердің) қасиеттері туралы не білесіңдер?

4.      Нәруыздар ағзада қандай қызмет атқарады?

5.      Нәруыздардың алуантүрлілігі неге байланысты?

Нуклеин қышқылдары, АТФ 

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А

1.      Нуклеин қышқылдарының қандай мономері болады?

2.      Нуклеотидтер қандай 3 құрамбөліктен тұрады?

3.      АТФ деген не? оның жасушадағы рөлі қандай?

                                                       В

1.      Бір желідегі және желілер аралығындағы нуклеотидтер арасындағы химиялық байланыс типтерін атаңдар.

2.      ДНҚ-ның РНҚ-дан айырмашылығы неде? Салыстырмалы сипаттама  келтіріңдер.

3.      ДНҚ-ның жасушадағы рөлі қандай?

С

1.      РНҚ үш түрін атаңдар.

2.      Екіеселенудің қандай маңызы бар?

3.      Нәруыз биосинтезі қалай іске асырылады?

Жасушаның құрылымы  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А

1.     Плазмалық жарғақшаның құрылысы қандай ?

2.    Өсімдік жасушасында пластидтер қай типтерге бөлінеді?

                                                              В

1.    Қай үдерістер фагоцитоз және пиноцитоз деп аталады?

2.     Лизосомалар мен Гольджи жиынтығы арасында қандай байланыс бар?

С

1.    Эндоплазмалық тор және рибосомалар қандай қызмет атқарады?

2.    Митохондриялар неге энергетикалық станса деп аталады?

Жасуша ядросы.Хромосомалар және гендер.Прокариот және эукариот жасушаларыныңтерекшеліктері тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.      Ядроның жасуша тіршілігін басқарудағы ролі қандай?

2.      Атқаратын қызметіне байланысты ядро құрылысының ерекшеліктері қандай?

В

      1.Тұқым қуалау ақпараттарын таратудағы ядроның құрылымы қандай?

      2.Өсімдік және жануар жасушаларының айырмашылығы қандай?

С

1.Прокариоттар мен эукариоттар арасындағы негізгі айырмашылықтар неде?

2.Саңырауқұлақ жасушасының  өсімдіктер мен жануар жасушасына ұқсастығы мен айырмашылығы.

Тірі жүйелердегі зат және энергия алмасу типтері тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Ғаламшарымыз биосфераның қай үдерісі арқасында сыртқы көздерден энергия алады?

2.Ғаламшарымызда қай ағзалардың арқасында тіршілік пайда болды? Өз ойларыңды айтып, негіздеңдер.

В

      1.Тірі жүйелердің энергия алу үдерісінде барлық белгі топтардың қайсысы таптырмайтын топтар деп есептеледі?

      2.Гетеротрофта дегеніміз не?

С

1.Хемосинтездің ерекелігі неде?Хемосинтетиктерге мысалдар келтіріңдер.

2.Өздігінен реттелу қалай жүзеге асады?

Тынысалудың кезеңдері тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Ағзалардың көпшілігінің  энергия және АТФ синтезін алудың негізгі жолы ретінде тынысалу үдерісін пайдалануы неліктен?

2.Тынысалу үдерісін ойдағыдай жүзеге асыру үшін барлық қажетті құрамбөліктер мен жағдайларды атаңдар.

В

      1.АТФ-ның қандай мөлшері тынысалудың қай кезеңінде түзіледі?

      2.Митохондриялар мен жанудағы  тынысалу үдерісінің ұқсастығы мен айырмашылығы неде?

С

1.Өсімдіктер тіршілігіндегі өтем нүктесі деген не?

2.Эукариоттардың барлығына дерлігіне Кребс  айналымының, прокариоттар мен эукариоттардың  барлығына гликолиздің лайық болуы неліктен?

Фотосинтез тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар

А.

1.Фотосинтез үдерісінің биосферадағы рөлі қандай?

2.Фотосинтез қандай мөлшерде және қандай органоидтарында жүзеге асырады?

3.Фотосинтез үдерісіне қай сатылары қамтылады, олардың әрқайсысында не өтеді?

В

      1.Фотолиз үрдісін сипаттаңдар.

      2.Егер сынауықта фотолизді жаңадан өндірсе, оны қалай қолдануға болар еді?

      3.Қараңғы сатыны сипаттаңдар.

С

1.Қараңғы сатыда жарық сатысының қай заттары пайдаланылады?

2.Фотосинтез үдерісінің қарқындылығына қандай жағдайлар ықпал етеді?

3.Фотосинтезді оқытып үйретудің іс жүзіндегі маңызы қандай?

Генетикалық ақпарат  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Тұқымқуалау ақпараты деген не? Ген (тек) деген не?

2.Генетикалық ген деген не?Бір аминқышқылын ДНҚ-дағы қанша нуклеотидтер кодтайді?

3.Жасушаның қандай құрамбөліктері ДНҚ-ның тұқымқуалау ақпараттың тікелей цитоплазмадағы нәруыз синтезінің орнына жеткізеді?

В

      1.Гентикалық кодтің әмбебаптық қасиеті нені білдіреді?Көлегейленбеушілік қасиетін сипаттаңдар.

      2.Генетикалық код неге триплетті?Генетикалық кодтің  азғындаушылық ұғымы нені білдіреді?

      3.Кодон, триплет, антикодон ұғымдарының  жасушадағы нуклеин қышқылдарының әр түрлі типтерімен арақатынастарын салыстырыңдар.

С

1.Нуклеин қышқылдарының құрамына нуклеотидтердің 5 типі енеді деп елестетіңдер.Сонда 20 аминқышқылдары үшін генетикалық код қалай болып көрінер еді?

2.Пілдерден, баобабтардан вирустарға дейін барлық ағзаларда генетикалық кодтың  әмбебап болуын қалай деп есептейсіңдер?

№1.Егер нәруыз мыналардан тұрса: а)Гли+Асп+Цис; ә) Иле+Фен+Лей; б)Гли+Тре+Сер; в) Вал+Глу+Тре; г)Про+Фен+Арг, ДНҚ нуклеотидтердің реттілігінің қандай болатынын анықтаңдар.

№2. Егер ДНҚ-дағы нуклеотидтер былай орналасса: а) ГАА ТТТ; ә)ААГТЦТ;  б)ЦЦЦГТА; в)ГГТАГА;  г)ТГТААГ, аминқышқылдардың реттілігінің қандай болатынын анықтаңдар.

№3.Егер ДНҚ бетімен 300 аминқышқылдардан  нәруыз синтезделсе, ДНҚ-дағы нуклеотидтер санының қанша болғанын есептеңдер.Кідіртпе – кодондарды ескердіңдер ме? Осыған байланысты жауап қалай өзгереді?

№4.Нәруыз биосинтезі құрамында 114 нуклеотиді бар м-РНҚ (а-РНҚ) бетімен өткен болса, дұрыс нұсқаның нөмірін анықтаңдар.

Нұсқа	Аминқышқылдар	Пептидті байланыстар	Су молекулалары(бөлінген)
№1 №2 №3 №4 №5 №6	144 46 48 48 47 47	143 47 48 47 46 47	143 47 48 50 4 47

      Кідіртпе-кодондар ескерілді ме?

ДНҚ-ның екіеселену ерекшеліктері, оның тұқымқуалаушылықты сақтаудағы рөлі тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Матрица деген не?

2.Жасушадағы матрицалық үдерістен мысал келтіріңдер.

В

      1.ДНҚ синтезін неліктен матрицалық үдеріс деп атайды.Репликация кезінде матрицаның мәнін атаңдар.

      2.ДНҚ-дағы байланыс типтері репликация тетігіне қалай әсер етеді?

С

1.Репликация үдерісін егжей-тегжейлі түсіндіріңдер.Репликация болмаған жағдайда тіршілік қалай дамитынын ойланып көріңдер.

2.Матрицалық репликацияда жаңа ДНҚ биосинтезі үшін қолда бар ДНҚ молекуласы пайдаланылады. Ал нәруыз биосинтезі үшін қандай матрица болуы қажет?

Нәруыз биосинтез кезеңдері:транскрипция және трансляция тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Нәруыз биосинтездері қандай екі кезеңдерден құралады?

2.Транскрипция деген не?

3.Трансляция деген не?

В

      1.Нәруыздар биосинтезі үдерісіндегі РНҚ-ның үш түрінің рөлін сипаттаңдар.

      2.Транскрипция үдерісін сипаттаңдар.

      3.Трансляция үдерісін сипаттаңдар.

С

1.Бактериялардың және эукариоттың  транскрипциясының ұқсастығы мен айырмашылығы неде?

2.Бактериялардың және эукариоттың  трансляциясының ұқсастығы мен айырмашылығы неде?

Жасушалардың бөлінуі.Митоз.Мейоз  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Жасушалардың бөлінуге даярлығы кезеңінде қандай үдерістер жүреді?

2.Мейоз деген не?Митоз фазаларын сипаттаңдар.

3.Митоздың биологиялық маңызын айтыңдар.

В

      1. Ядроның қандай құрылымын хроматидті құрылым дейді?

      2. Центромер қандай қызмет атқарады?

      3.Жыныс гаметаларының даму үдерісі қалай аталады?

С

1.Эволюция үдерісінде мейоз қалыптаспаса, жер бетінде тіршілік қалай дамитын еді?

2.Кроссинговердің маңызын айтыңдар.Бір отбасында туған он баланың екеуі дәлме-дәл бірдей болуы мүмкін бе, егер олар бір жұмыртқадан тумаған болса?

3.Мейоздың биологиялық мәні неде?

Ағзалардың көбею формалары  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Жынысты және жыныссыз көбею үдерістері арасындағы негізгі айырмашылық неде?

2.Жынысты және жыныссыз көбеюдің артықшылығы және кемшілігі неде?

В

      1. Өздеріңе белгілі ағзалардың жыныссыз жолмен көбею жолдарын атаңдар.

 2. Олардың қайсысы біржасушалыларға тән, қайсысы оған жатпайды?

С

1.Жынысты көбею түрлерін атап, оларды қысқаша сипаттаңдар.

2.Жынысты көбеюдің қай жолдарында әр түрлі дарақтар арасында генетикалық материалдардың алмасуы жүреді? Қай жолдарда тек өздігінен ұрықтанады?

Гаметогенез және ұрықтану.Олардың биологиялық маңызы  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Гүлді өсімдіктердің ұрықтану ерекшелігі неде?

2.Бұдан қандай артықшылық болады?

В

      1. Гүлді өсімдіктерде жеміс, тұқым, эндосперм, ұрық, тұқым қауызы неден түзіледі?

      2. Овогенез және сперматогенездің айырмашылығы неде?

С

1.Овогенез  аймақтарын сипатта.

2.Сперматогенездің ерекшеліктері қандай?

Онтогенез – тірі ағзаның жеке дамуы   тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Онтогенез қандай екі ірі кезеңге бөлінеді?

2.Оған қандай оқиғаға шектеу жасайды?

В

      1. Ұрық дамуындағы қандай үш сатысы бар?

      2. Олардың әрқайсысынане тән?

С

1.Метаморфоз деген не, ол қай тірі ағзаларға тән қасиет?

2.Тіршілік иелерінің қайсысы өмір бойы өседі, қайсысында өсуге шектеу жасалады?

Органогенез  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Барлық үш қабатты жануарларда  қандай ұрық жапырақшалары түзіледі?

2.Бұл жапырақшалар қандай жүйеде түзіледі және олар қайда орналасады?

В

      1. Энтотермадан қандай мүшелер жүйесі пайда болады?

      2. Ұрық жапырақшаларының  әрқайсысынан қандай мүшелер жүйесі түзіледі?

С

1.Ұрықтың дамуына қандай факторлар әсер ете алады?

2.Ұрықты зақымдандырып алмау үшін неден қашқақтау керек?

3.Мезодермадан қандай мүшелер түзіледі?

4.Эндодермадан қандай мүшелер түзіледі?

Негізгі генетикалық ұғымдар.Мендель заңы және оның тәжірибелері   тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Сынақтәжірибелерде айқын қорытынды жасауға мүмкіндік беретін нәтижелерге Мендельдің дегеніне жету сәті қалай түсті?

2.Мендельдің пікірі бойынша «будандар» және «таза тармақ» деген  не? Бұл ағзаларды қалай атайтын болар едіңдер?

В

      1. Басымдық теориясын қалай түсіндіңдер?

      2. Гаметалар тазалығы заңының мәні неде?

С

1.Сары түсті ата – енелерде жасыл ұрпақтар неге және неше пайыз пайда болады?

2.Пэннет торкөзі нені білдіреді?Өз ойларыңды тұжырымдап, түсіндіріңдер.

Басымдылықтың әр алуан типтері.Талдағыш будандастыру   тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Басымдылықтың неше типі бар?

2.Талдағыш будандастыру не үшін жасалады?

3.Толық және толық емес басымдылық кезіндегі екінші ұрпақ будандарының  ыдырау формулаларын атаңдар.

В

      1. Екінші ұрпақ будандарында  қандай жағдайларда 2:1 формуласы бойынша ыдыраудың пайда болуы мүмкін?

      2. Адамда биологиялық түр ретінде неге қанның 4 тобы болады?

      3.Толық және толық емес басымдылық кезінде генотип бойынша ыдырау формуласы бірдей бола ма және неге?

С

1.Толық және толық емес басымдылық кезінде екінші ұрпақ буданының ыдырау  формуласы қалай және неліктен ерекшеленеді?

2.Бір отбасындағы балалар мен ата – аналардың қан топтары неліктен сәйкес болып, ал өзгелерде неліктен ондай болмайды?Жауабын мысал арқылы түсіндіру керек.

3.ХХ ғасырдың басында ғалымдар неге барлық белгілерді «мендельдендіретін» және «мендельдендірмейтін» деп бөлді? Қазіргі ғылыми көзқарас бойынша осылай бөлу заңдылыққа жата ма?

Дигибридті будандастыру.Тәуелсіз тұқымқуалау заңы  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Дигибридтібудандастыру кезінде ағза жасушаларында қанша ген (әріп) белгіленеді?

2.Гаметаларда неше ген (әріп) болады?

В

      1. Белгілердің тек біреуінің  екі аллелін жеткізетін гаметаның түзілуі  мүмкін бе?Мысалы, тек түсті немесе тек пішінді ғана түзуі мүмкін бе?Неге?

      2. Дигибридті будандыстыру кезінде қанша генотипті және фентипті  белгілердің  түзілуі мүмкін бе?

С

1.Тәуелсіз тұқымқуалау деген не?

2.Будандастыру сызбанұсқасын және Мендель тәжірибелерінің нәтижелерін пайдаланып, тәуелсіз тұқым қуалаудың дұрыстығын дәлелдеңдер.

Тіркес тұқымқуалау.Жыныстық хромосомалар және олардың гендері  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Гендер тіркесі мен алмасуы болатынын Морган қалай дәлелдеді?

2.Тіркес тұқым қуалау деген не?

В

      1. Хромосомалық теорияның ережесі қандай және оларцитологиялық тұрғыда қалай дәлелдейді?

      2. Генетиктер неліктен адам баласының жынысын тек әке ғана анықтайды деп тұжырымдайды?

С

1.Жыныстық тіркес белгілері еркекте гетерозиготалы күйде бола ма, әлде ұлына – әкесінен, қызына шешесінен көше ме?

Гендердің аллельсіз әрекеттесуі.Полимерия.Цитоплазмалық тұқымқуалау. Фенотиптің қалыптасуына ортаның рөлі  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1.Цитоплазмалық тұқымқуалаушылық деген не?

2.Полимерия деген не?

3.Реакция мөлшері деген не? Тап осы түр үшін тән белгінің  шегі немен шектеледі?

В

      1. Сандық белгілердің көбінесе генетикалық кодқа қалай жазылатынын түсіндіріңдер. Мұның сұрыптау үшін маңызы қандай?

      2. Екі жұпты аллельсіз гендері (шатыс) бар адамдар гаметалардың қанша іріктемелерін қалыптастыра алады?

      3. ДНҚ пластид және митохондрия жыныстық көбею кезінде келесі ұрпақтарға қалай беріледі? Егер фенотип тек қана апталық  немесе тек қана аналық ағзасында болса, теңбілді фенотипі  бар өсімдіктің ұрпағы дәл осындай түрге ие бола ала ма?

С

1.Егер бұл белгі бір генмен қамтамасыз етілсе және 2 аллелі ған болса, адам терісінің  тұқым қуалаған  түсі қалай  көрінер еді? Толық және толық емес басымдық кезінде  екінші ұрпақта қандай ажырау болар еді?

2.Туа соқырдың белгілі типі кезінде генетик дәрігерлердің  соқыр еркекке көзі ашық әйелмен  некелесуді неліктен  ұсынады және олардың балалары 100%дені сау болатыны неліктен? Бұл немен байланысты?

Генетиканың маңызы.Денсаулық сақтаудың генетикалық негізі  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Бұл параграфтан не білдіңдер?

2.Сендерге генетика дамуының қай бағыты өте маңызыдырақ болып көрінеді?

В

      1. Генетика медицинада, табиғат қорғауда, ауыл шаруашылығында қандай міндеттерді шешеді?

      2. Медициналық генетиканың дамуы мүмкін жолдарын ұсыныңдар?

С

1. Негізгі генетикалық заңнамаларымен танысу өздеріңнің  жеке өмірлеріңде  қалай әсер етеді?

2.Генетикалық ауруларға  тәуелділікті жеңілдету үшін қандай ережелерді орындау керек.

Өзгергіштік түрлері  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Мутацияның себептері қандай?

2.Комбинативтік өзергіштік деген не?

В

      1. Мутагендердің қандай заттары мен факторларын атай аласыңдар?

      2. Ағзалар үшін «реакция нормасы» деген не? Оның шегі немен анықталады және график арқылы қалай өрнектеуге болады?

С

1. Сәйкес  қатарлардың авторы кім?

2. Оның анықтамасы қалай және қалай дәлелденеді?

Гендік және жолдық мутациялар  тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Мутанттық өзгерістердің мөлшеріне байланысты мутация (өзгеру) типтерін атаңдар.

2.Қай жасушалардың мутанттық өзгерістерге ұшырауына  байланысты мутация типтерін атаңдар.

3.Олардың ағза үшін маңызына байланысты мутация типтерін атаңдар.

В

      1. Гендік немесе нүктелік мутацияларды сипаттаңдар.

      2. Геномдық мутацияны сипаттаңдар.

      3.Хромосомалық мутацияны сипаттаңдар.

С

1. Мутацияның пайдалылығы, сондай-ақ зияндылық мәні неде?Мутациялық өзгеріс болмайды деп санаңдар. Мұндай жағдайда  біздің ғаламшарда  тіршілік қалай көрінер еді?

2. Келесі ұрпақтарда қандай мутациялар міндетті түрде  пайда болатынын, сондай –ақ  егер жіктеудің барлық типтері ескерілсе, сақталып және көбейе түсетінін болжап көріңдер.

Адам генетикасы және оның әдістері.

Тұқымдау аурулары

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Адам генетикасының қанша әдістері бар?

2.Сол әдістердің жағымды және жағымсыздарын қысқаша сипаттаңдар.

В

      1. Қай әдістер ескілеу?

  2. Қай әдістер қазіргі заман дәрежесіне сәйкес?

С

1. Адам генетикасы әдістерінің ерекшелігі неде?

2. Гибридологиялық әдісті адамға неге қолдануға болмайды?

3. Басылыңқы аурудан табиғи сұрыпталу жолымен құтылуға болмайтыны неліктен? Кез келген биологиялық түр (тек адамда ғана емес) біркелкі дарақтардың генетикалық жиынтығы болып табылмайды. Дарақтардың әрқайсының белгілі генотипі бар.

Сұрыптау, оның міндеттері. Сұрыптаудың пайда бола бастау кезеңдері. Іріктеу – сұрыптаудың негізгі әдісі

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Сұрыптау ұғымының қандай маңызы бар?

2.Жануарлар мен өсімдіктерде сұрыптаудың қандай бастапқы кезеңі болды?

В

      1. Жалпылама және теріс сұрыптау неліктен тиімсіздеу болды?

      2. Ағзалардың қай топтарында дара сұрыптау жүргізу оңай?

С

1. Ұрпақ бойынша тұқымдық ата-енелерді сұрыптау неліктен сұрыптауда тиімді әдістердің бірі деп саналады?

2. Оның генетикалық ерекшеліктері неде?

Өсімдіктер мен жануарларды сұрыптау әдістері

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Инбридингті сұрыптауда қандай мақсатта қолданады?

2.Адамды жақын туыстастық будандастырудан қашқақтатудың себебі не?

3. Будандық күшті (гетерозисті) қолданудан келесі ұрпақта не болады? Бұл әдіс жаңа іріктемелер мен қолтұқымдар шығару кезіңде неге қолданылмайды?

В

      1. Өсімдік көпплоидтылығының айырмашылығы неде?

2. Көпплоидтылық және бағытты мутагенез өсімдіктерде, саңырауқұлақтарда, ұсақ ағзаларда жиі қолданылып, жануарларда неге сирек қолданылады?

С

1. Мичурин қалаған қасиеттері бар өсімдіктер шығару кезіңде қай әдістерді пайдаланды?

2. Мичурин шығарған көптеген іріктемелердің тұқымынан көбейткен кезде қасиеттерін жоғалтып, өсімді көбейткен кезде сақтайтыны неліктен?

3. Карпеченко будандастыруға қандай әдістермен және қай зерзатармен қол жеткізді?

Мәдени өсімдіктердің және үй хайуанаттарының пайда болу орталықтары. Саңырауқұлақтарды және ұсақ ағзаларды сұрыптаудың ерекшеліктері

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Мәдени өсімдіктерінің пайда болу орталықтары туралы ілімнің авторы кім?

2.Бүгінгі күні осындай орталықтардың қаншасы бар?

В

      1. Жануарларды қолға үйрету орталықтары қай қағида бойынша бөлінген?

      2. Оларды атаңдар. Олар қайда орналасқан?

С

1. Саңырауқұлақтар және ұсақ ағзаларды сұрыптауда жаңа әдістерді іс жүзінде пайдаланудың болашағы қандай?

2. Биотехнология әдістері арқылы қандай экологиялық проблемалар шешіледі?

Ең жаңа сұрыптау әдістері, гендік инженерия. Қазақстандағы және әлемдегі осы заманғы сұрыпталудың табыстары

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Қандай ағзаларды сұрыптауда биотехнологиялық әдістер қолданылады? Ағзалардың қай топтарында ол жиірек пайдаланылады?

2.Гендік инженерия деген не?

В

      1. Криоконсервация деген не? Сұрыптаудың болашағы неде?

      2. Қазақстанда қандай ғалымдар сұрыптау мен биотехнологияның дамуына еңбек сіңірді?

С

1. Гендік инженерия және биотехнологияның адамзат алдында қандай болашағы болатынын айтыңдар. Егер Қазақстан ғалымдарын осы бағыт бойынша басқаратын болсаңдар, ойланып, биотехнологтардың алдына қандай мақсат қояр едіңдер?

2. Қазақстанда өсімдік пен жануарлардың сирек кездесетін түрлерін сақтау үшін криоконсервация әдістерін қалай қолдануға болады?

Эволюция. Эволюциялық түсініктердің дамуы,

эволюцияның дәлелдемелері

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Саған эволюциялық ұғым анықтамасының қайсысы дұрысырақ болып көрінеді, неге? Жауабыңды дәлелде.

2.Биология ғылымында екінші тарихи кезеңде бірінші кезеңдегіден онша дұрыс емес түсініктердің басым болуы неліктен?

В

      1. Карл Линнейдің еңбегі неде? Оның шығармашылығын сипатта.

      2. Трансформизм деген не?

С

1. Бірінші эволюциялық теорияның авторы кім деп есептеледі?

2. Оның құндылығы және кемшілігі неде?

Ч.Дарвиннің эволюциялық ілімінің пайда болуы.

Эволюцияның қозғаушы күші

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Ғаламшарымыздағы тірі ағзалар неге бәсекелеседі?

2. Бәсекелестік негізі не?

В

      1. Табиғи сұрыпталу деген не?

      2. Табиғи сұрыпталудың амалсыздан болуы неліктен? Оның қандай себебі бар?

С

1. Өзгергіштік деген не?

2. Мутация дегенді қалай түсенесің?

Органикалық әлем эволюциясының дәлелдері

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Онтогенез және филогенез деген не?

2. Қандай ғылым өліп біткен өсімдіктер мен жануарларды зерттейді? Ал қандай ғылым қазіргі түрлердің ғаламшарда орналасуын қарастырады?

3. Өтпелі формалар мен филогенетикалық қатарлар деген не?

В

      1. Ағзалық эволюциялық үдерістер дәлелдерінің қайсысы дәлелді деп есептейсіңдер, неге?

      2. Биогенетикалық заңның дұрыстығын дәлелдейтін деректер келтіріңдер. Оның авторы кім?

      3. Эволюцияның генетикалық дәлелдерін сипаттаңдар.

С

1. Қалай ойлайсыңдар, егер Аустралиядан бұрын жалпы материктен шағын континент бөлінсе, онда қандай жануарлар сақталып қалар еді?

2. Омыртқалылар класының жүрек және ми құрылыстарын салыстыра отырып биологиялық эволюцияның үдерісін дәлелдеңдер.

Түр, оның өлшемдері. Популяция

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Түр деген не?

2. Популяция деген не?

3. Қазір қанша түр өлшемдері бар? Оларды атаңдар.

В

      1. Морфологиялық өлшемнің ұзақ уақыт бірден-бір өлшем болып сақталуы неліктен? Оны пайдаланудағы пайдасы және зияны неде?

      2. Қазіргі кезде қай өлшем негізгі деп есептеледі? Оны сипаттаңдар.

      3. Дарақтарды бір популяцияға біріктіру үшін қандай басты ұстанымға басшылыққа алынады?

С

1. Неліктен физиологиялық-биологиялық өлшем генетикалық өлшемнің нәтижесі деп есептеледі?

2. Бір өлшем бойынша түрді анықтап, пікір айтуға бола ма? Жауабыңды дәлелде.

3. Неліктен түраралық будандар көбінесе ұрпақ қалдырмайды?

Эволюциялық үдерістегі өзгергіштіктің рөлі

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Эволюциядағы табиғи сұрыпталудың рөлі неде?

2. Дарвин неге оны негізгі эволюциялық фактор (себеп) деп есептеді? Сен Дарвинмен келісесің бе?

В

      1. Тұқым қуалау және модификациялық өзгергіштіктер арасында қандай айырмашылық бар?

      2. Солардың қайсысы эволюцияда ең аз рөл атқаратын болады?

С

1. Табиғи сұрыпталу мен тұқым қуалау өзгергіштігі өзара қалай байланысты? Кез келген нақтылы мысал (жеке басыңыздан болғаны жөн) түсіндіріңдер.

2. Табиғи сұрыпталу; өзгергіштіктің нәтижесі неде?

Тіршілік үшін күрес, оның себептері мен түрлері

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Эволюциялық үдерісте тіршілік үшін күрестің рөлі неде?

2. Өсімдіктерде және жануарларда болатын тіршілік үшін күрестің барлық түрлеріне мысал келтіріңдер.

В

      1. Сендер осы мысалдардың қайсысын дербес бақыладыңдар, дарақтар әрбір нақтылы жағдайда не үшін бәсекелесті?

      2. Күрестің қай түрлері барлығынан күштірек өтеді және неге?

С

1. «Оңай кездейсоқтық» деген не, оның эволюциялық үдерістегі рөлі қандай?

2. Адам жабайы табиғатта қандай сұрыптау жүргізеді, неге және бұл қандай зардап шектіреді?

Табиғи іріктелу

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Табиғи іріктелу үдерісіне анықтама беріңдер.

2. Іріктелу әрекетінің нәтижесі не болып табылады?

В

      1. Табиғи іріктелу үдерісі неге пайда болады?

      2. Өздеріңе белгілі іріктелу түрлерін тізбелеп, оларға қысқаша сипаттама беріңдер, мысалдар келтіріңдер.

С

1. Дарвин атап айтқанда табиғи іріктелуді неге негізгі эволюциялық фактор деп санады? Сендер Дарвин пікірімен келісесіңдер ме және неге келісесіңдер?

2. Табиғи іріктелу қысымының қарқындылығы мен іріктелу коэффициенті арасында қандай байланыс бар?

Табиғи іріктелу формасы

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Табиғи іріктелу қандай түрлерге бөлінеді?

2. Табиғи іріктелудің қандай түрі эктопаразиттерде жүреді? Неліктен?

В

      1. Өздеріңе мәлім іріктелу түрлерін тізбелеп, оларға қысқаша сипаттама беріңдер. Мысалдар келтіріңдер.

      2. Бұған дейін 3 млрд жыл бұрын өмір сүрген архебактерияларда немесе сұршаяндарда (400 млн жыл) іріктелудің қай түрі болған, неге?

С

1. Мынадай кезде: а) полиплоидия; ә) тез өзгерген жағдайларда; б) жыртқыштар немесе паразиттер санының артуы кезінде іріктелудің қай түрі пайда болады? Жауаптарыңды түсіндіріңдер.

2. Мысалы, 50 жылда бір рет жасалған өзгермелі нұсқалар қисық сызығын талдай отырып, іріктелу типін анықтауға бола ма?

Кестені толтырыңдар.

№	Табиғи іріктелу типі	Қысқаша сипаттама	Мысалдар
			өсімдіктерде	жануарларда
1	Қозғаушы
2	Тұрақтандырушы
3	Межелеу

Гендердің ығуы. Популяциялық толқын. Оқшаулау

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Алғашқы эволюциялық факторларды тізбелеп айтыңдар.

2. Популяциялық толқындардың авторы кім?

В

      1. Ппуляциялық толқындарға мысал келтіріңдер және олардың эволюциялық үдерістегі рөлін сипаттаңдар.

      2. Оқшауланудың әр түрлі типтеріне мысал келтіріңдер және олардың эволюциялық үдерістегі рөлін сипаттаңдар.

С

1. Гендердің ығысуына мысал келтіріңдер және олардың эволюциялық үдерістегі рөлін сипаттаңдар.

2. Алғашқы эволюциялық фактор, оқшаулану және түр түзу типтері өзара қалай байланысқан?

Тірі ағзалардың қоршаған ортаға бейімделуі

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Бейімделгіштік деген не?

2. Бейімделгіштік қандай күштердің әсерінен (себептер, факторлар) қалыптасады?

В

      1. Қазіргі кезде жерде нашар бейімделген түрлер бар ма?

      2. Бейімделгіштіктің үнемі салыстырмалы болуы неліктен? Дәлелді мысал келтір.

С

1. Қоршаған ортаға мүлде бейімделе өмір сүруге бола ма?

2. Тіршілік ортасы өзгерген кезде ағзалар және олардың бейімделуінде не болады?

Түр түзу үдерісі, оның типтері

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Микроэволюциия деген не? Олар қандай екі жолмен өтеді?

2. Макроэволюция деген не? Ол қандай үш жолмен өтеді?

В

      1. Ароморфоз бен ортаға көндігу арасындағы айырмашылық неде? Қайсысы жиі болып тұрады? Олар ірі таксондар түзу кезінде бірінің орнын бірі баса ала ма?

      2. Морфологиялық алға басу – әрқашан биологиялық алға басуға, ал морфологиялық кері кету биологиялық кері кетуге келтіре ме? Мұның қандай себептері бар? Жауабыңды дәлелде.

     3. Азғындау мен ортаға көндігу арасындағы айырмашылық неде? Қайсысы жиі болып тұрады? Неге азғындау өтеді?

С

1. Ортаға бейімделгіштік пен бейімделгіштік арасында айырмашылық бар ма, сендер қалай ойлайсыңдар және неге?

2. Морфофизиологиялық алға басу үнемі биологиялық алға басуды жүргізе ала ма, морфофизиологиялық кері кету үнемі биологиялық кері кетуді жүргізе ала ма? Мысалдар келтіріп түсіндіріп көр.

3. Ароморфоздан соң үнемі ортаға бейімделгіштік бола бере ме?

Тіршіліктің пайда болуы туралы түсініктердің қалыптасуы

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Тіршіліктің жаратылу үдерісінде қандай екі қарама-қарсы көзқарас болды?

2. Бақалар – ұйыма балдырдан, құрттар – топырақтан ал шыбындар шіріген еттен пайда бола ала ма? Жауапты Реди тәжірибесімен дәлелдеңдер.

В

      1. Л.Спалланцани қандай тәжірибелер жасады? Ол қалай дәлелденді?

      2. Л. Спалланцани қорытындысына тойтарыс жасау үшін витализм жақтаушылары қандай дәлелдерді пайдаланды?

С

1. Л.Пастер тәжірибелері нені дәлелдеді? Л.Пастер тәжірибелерінің Л.Спалланцани тәжірибелерінен айырмашылығы неде?

2. Сен қалай ойлайсың, бірнеше миллиард жылдар бұрын өздігінен  туындай алды ма? Біздің ғаламшарда тіршілік қайдан пайда болған?

Тіршіліктің пайда болуы туралы осы заманғы түсініктер

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Опарин теориясының мәні неде?

2. Опарин-Холдейн болжамын сынақтәжірибемен дәлелдеген кім?

В

      1. Алғашқы ағзалық заттардың абиогендік синтезін қандай модельді тәжірибелер расқа шығарды?

      2. С.Миллер сынақтәжірибелерінің мақсаты неде?

С

1. Коацерваттар қандай энергия көзін пайдаланады?

2. Миллер құтысы деген не?

Жер бетінде тіршіліктің қалыптасу кезеңдері

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Бүгінгі күні ғалымдар тіршіліктің пайда бола бастауы мен дамуын қанша кезеңге бөледі?

2. Кезеңдердің атын еске түсіріп, солардың әрқайсысына қысқаша сипаттама беріңдер.

В

      1. Жер бетінде тіршіліктің даму кезеңдерінің қайсысын ғалымдар толық модельдеді?

      2. Олардың қайсысы сынақтәжірибеде қолдау таппай қалды?

С

1. Тіршіліктің жаралу сәтінде Жер бетінде қандай жағдайлар болды?

2. Олардың бұл үдеріске бейімділігі қандай?

Жердің геологиялық шежіресі. Архей

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Ғалымдар Жер ғаламшарының тарихын қалай қалпына келтіре алады?

2. Ғаламшарымыздың бүкіл тарихын қандай ірі және ұсақ үзіктерге бөледі?

3. Жер тарихының дамуында қанша дәуірлерге бөлінеді?

В

      1. Тіршілік қай мерзімде пайда болды?

      2. Жер тарихындағы ең бірінші дәуірді атап, сипаттаңдар.

      3. Жердің даму дәуірлерін дұрыс тәртіпте атаңдар. Олардың қайсысы криптозойға біріктіріледі және неліктен?

С

1. Тарихи реті мен нағыз дәуірге тиесілігін қадағалай отырып, соңғы үш дәуірдің кезеңдерін дұрыс көрсетіп көріңдер.

2. Архейде қандай араморфоздар пайда болды?

Протерозойдағы тіршілік

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Жер дамуындағы ең ұзақ заманды атаңдар. Олардың ұзақтығы қаншаға созылған?

2. Жер дамуындағы ең алғашқы заманды атаңдар. Олардың ұзақтығы қаншаға созылған?

В

      1. Архейдегі тіршілікті сипаттаңдар.

      2. Архей және протерозойды зерттеу барысында тіршіліктің шығуына қандай дәлелдер алынды?

С

1. Жер бетіндегі жағдайлар өзгерісінің үлгісін жасай отырып, биологияның бұрынғы кезеңдеріне басқа жолдар ұсыныңдар. Мысалы, атмосферадағы оттегінің бастапқы қатысы жіне озонның болуы.

2. Архей және протерозойды зерттеу барысында тірліктің шығу тегінің қандай дәлелдері алынды? Сендер осы кезеңдердің қай ароморфоздарфн өте маңыздырақ деп есептейсіңдер?

Кестені толтырыңдар.

Заман	Ұзақтығы	Негізгі оқиғалар
		Өсімдіктер	Жануарлар
Архей
Протерозой

Палезойдағы тіршілік

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Бұған дейін қай заман болды және қай заманнан кейін палеозой заманы басталды?

2. Эволюциялық бірізділігін дұрыс сақтап, палеозой заманының кезеңдерін тізбеліп беріңдер.

В

      1. Палеозойдың өсімдіктер әлемін сипаттаңдар.

      2. Палеозойдың жануарлар әлемін сипаттаңдар.

С

1. Палеозой заманының өсімдіктерінің негізгі ароморфоздарын тізбелеп беріңдер.

2. Жануарлар пайда болған палеозой заманының негізгі ароморфоздарын тізбеліп беріңдер.

Кестені толтырыңдар.

Кезең	Ароморфоз (өзгеру мәні)	Ароморфоз нәтижелері	Өсімдіктерде	Жануарларда
Кембрий
Ордовик
Силур
Девон
Карбон
Пермь

Мезозой және кайнозойдағы тіршілік

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Кайнозой заманының алдында қай заман болды, мезозойдың алдында ше? Бұл замандар климатының ерекшелігі неде?

2. Мезозой және кайнозой замандарының кезеңдерін эволюциялық дұрыс бірізділікте дамуын тізбелеп беріңдер.

В

      1. Жаңадан пайда болған, үстемдік еткен және тіршілігін жойған өсімдіктер формаларын кезеңдер бойынша көрсетіп, мезозой және кайнозойдағы өсімдіктер әлемін сипаттаңдар.

 2. Жаңадан пайда болған, үстемдік еткен және өліп біткен жануарлар формаларын кезеңдер бойынша көрсетіп, мезозой және кайнозойдағы жануарлар әлемін сипаттаңдар.

С

1. Қалай ойлайсыңдар, кезекті мұз басу немесе басқа жаһандық климат өзгертудің болуы мүмкін бе? Олардың себебі неде және бұл эволюция үдерісінде қалай бейнеленеді?

2. Кезеңін және ағзалардың қай тобында пайда болғанын көрсетіп, мезозой және кайнозой замандарында жануарларда пайда болған негізгі ароморфоздарды тізбелеп беріңдер.

Кезең	Заман	Ароморфоз (өзгеру мәні)	Ароморфоз нәтижелері	Өсімдіктерде	Жануарларда

Ағзаларды жүйелеу

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Жүйелеу ненй зерттейді? Жүйелеу негізін қалаушы кім деп есептеледі?

2. Қай өсімдіктер жоғарғы сатыдағы, қайсысы төменгі сатыдағыға жатады?

3. Жүйелеуде қай өлшембірлік ең кіші, қайсысы ең үлкені болады?

В

      1. Ағзалар түрлерінің қосарлы атаутізімін енгізудің қажеті не? Ол нені білдіреді?

      2. «Омыртқасыз жәндіктер» және «омыртқалы жануарлар» ұғымдарына анықтама беріңіздер. «Омыртқалылар» және «желілілер» ұғымының өзара байланысы қандай екенін түсіндіріңдер.

     3. Алғашқы жүйелеу жасаған кезде К.Линней ағзалардың қандай ерекшеліктерін ескерді, сондай-ақ осы заманғы ғалымдар қай ерекшеліктерді есепке алады? Бұдан ағзаларды жүйелеу қалай өзгерді?

С

1. Қай белгілердің арқасында жеке дүниеге бөлінгенін көрсетіп, тірі ағзалар дүниесін қысқаша сипаттаңдар.

2. К.Линнейдің 10000 өсімдіктер түрін дербес сипаттап үлгергені белгілі. Бірнеше ондаған жылдарда ғана сипаттап жазылған түрлердің саны 100000 болды, егер жүйелеу ашылмаса, биология ғылымы қалай дамыр еді?

3. Жүйелеудің эволюция үдерісінің бейнеленген көрінісі екенін дәлелдеңдер.

Адамның дамуы

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Адамның приматтардан пайда болуын дәлелдеңдер. Қысқаша сипаттаңдар.

2. Рудимент деген не?

3. Атавизм деген не?

В

      1. Осы заманғы маймылдардың қайсысы адамға жақынырақ?

      2. Туыстық жағынан біз қандай дәрежедеміз?

      3. Адамның маймылдардан дамығаны жөніндегі дәлелдердің қайсысы шындыққа жақынырақ? Неліктен?

С

1. Фармакологияның көптеген жаңа дәлілік препараттарын өргежей шимпанзеге сынауды ұнатудың себебі не?

2. «Қапаста өсірілген горилланың 700-ге жуық мылқаулар тіліндегі рәміздерді игеру» дерегін талдап көріңдер. Біздің заманда жоғары сатыдағы приматтарының эволюциясы өтер ме еді?

Адамның бейімделуі

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Эволюциялық бірізділікпен адамның барлық ататегін анықтаңдар.

2. Homo туысының әрбір келесі өкілінің құрылысы мен өмір сүруіндегі ерекшелік неде?

В

      1. Тік жүру, екі аяқпен жүру, құрал және от пайдалану тәрізді адамның бейімделуі неге байланысты болды?

      2. Homo туысы өкілдерінің қайсысы «саналылар» деп аталды және неге?

С

1. Сенің ойыңша біздің ататектеріміздің қайсысын ақылды тіршілік иесі деуге болады және неге?

2. Homo туысының алғашқы өкілдері қайда пайда болды? Бұған қай жағдайлар себепші болды?

Антропогенез факторлары. Адам нәсілдері

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Антропогенездің қандай факторлары оның ертеректегі сатыларында басты рөл атқарды және неге?

2. Қандай факторлары кейінгі сатыларында басты рөл атқарды және неге?

В

      1. Жер бетінде қашан және неге нәсілдер қалыптасты, қанша нәсіл бар?

      2. Антропосойиогенездің негізгі әлеуметтік факторы қайсы?

С

1. Мына сөйлемді қалай түсінесің: «Еңбек – қол өнімі, алайда қол да еңбек өнімі» немесе «Маймылды адам еткен еңбек»?

2. Түрлік өлшемдерді пайдаланып, әр түрлі нәсілдер бір түрге жататынын дәлелдеңдер.

Экологияға кіріспе

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Экология нені зерттейді? Бұл сөзді латыншадан қазақшаға аударғандағы мәні қандай?

2. Экология терминін кім, қай еңбегінде, қашан ғылымға енгізді?

В

      1. Жүйелеу атауларына кейбір экологиялық сипаттамаларды қай ғалым енгізді?

      2. Ж.Б.Ламарк және Ч.Дарвин тірлік экологиясына қоршаған жағдайлардың қандай рөлін бөліп көрсетті?

С

1. Экологияның қандай бөлімдері бар?

2. Қазіргі уақытта экологияға неліктен көп көңіл бөледі?

Ағзалардың негізгі тіршілік ортасы

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Ағзалардың сулы ортада таралып, бейімделуіне судың қандай қасиеттері себеп болған?

2. Аэробты ағзалардың орасан саналуандығын жер үсті-ауалы ортаның қандай сипаттары анықтады?

В

      1. Эндобионттың өмір сүруіне топырақ ортасындағы жағдайлардың қайсысы қолайлы?

      2. Эволюция барысында эндобиоттар ағзасында қандай өзгерістер болды?

С

1. Топырақта тіршілік ететін ағзаларды атаңдар.

2. Гидробионттар деген не?

Орта факторлары және тірі ағзалар

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Абиоздық факторлар деген не? Мысал келтіріңдер.

2. Жанды факторлар деген не? Мысал келтіріңдер.

В

      1. Антропогендік факторлар деген не? Мысал келтіріңдер.

      2. Еліктеуші немесе шектеуші фактор деген не? Бұл фактордың барынша аз және ең көп болуы нені білдіреді?

С

1. Әр түрлі факторлардың қандай мәнін қолайлы деуге болады? Нақтылы мысалдар келтіріңдер.

2. Әр түрлі факторлардың қандай мәнін салғырт деуге болады? Нақтылы мысалдар келтіріңдер.

Биологиялық ырғақ. Жарықкезеңдік. Радиация

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Биологиялық ырғақ деген не? Олар өлі табиғатта қандай құбылысқа бйланысты пайда болады?

2. Радиация туралы не білесіңдер?

В

      1. Ағзалардың әр алуан топтарында биологиялық ырғақтардың қалыпты алмасуына мысал келтіріңдер.

      2. Тірі ағзалардың қандай өзгерістері биологиялық ырғақтардың дер кезінде алмаса алмауына мүмкіндік жасады?

С

1. Биологиялық ырғақтың заңдылықтары мен мерзімін зерттейтін ілім қалай аталады?

2. Жарықкезеңдік деген не? Ұзақ және қысқа күн өсімдіктерінен мысал келтіріңдер.

Популяция, бірлестік

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Популяция деген не? Популяцияның түрден айырмашылығы неде?

2. Популяцияның түр санына, тығыздық, жыныс және жас құрамына сипаттама беріп, талдап түсіндіріңдер.

В

      1. Популяцияның туып-көбеюшілік (өсімталдық), өлім-жітім, тығыздық, өсіміне сипаттама беріп, талдап түсіндір.

      2. Бірлестік (биоценоз) терминін қалай түсінесіңдер?

С

1. Бірлестіктегі ағзалар арасында қандай байланыс болады? Мысал келтіріңдер.

2. Қарапайым эволюция деген не? Түрдің немесе популяцияның қарапайым экологиялық өлшем бірлігі – түр немесе популяция деген не?

Экожүйе (биогеоценоздар)

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Экожүйенің (биогеоценоз) бірлестіктен (биоценоз) айырмашылығы неде? Мысалдар келтіріңдер.

2. Түзушілер деген не, олардың қандай рөлі бар? Сипаттама жасап, мысалдар келтіріңдер.

В

      1. Түзушілер – тұтынушылар. Суретті талдаңдар.

      2. Түзушілер – бүлдірушілер. Суретті түсіндіріңдер.

С

1. Сукцессия деген не? Қандай тәртіпте өтетінін түсіндіре отырып, осы үдеріске сипаттама беріңдер.

2. Экожүйелердің негізгі қасиеттері мен көрсеткіштері қандай?

Өнеркәсіптік жер келбеті мен ауыл шаруашылық өндірістің экожүйесі тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Агроценоз деген не? Мысалдар келтіріңдер.

2. Агроценоз бен экожүйеде (биогеоценозда) энергиямен қамтамасыз ету және энергия алмасудағы айырмашылық неде?

В

      1. Агроценоз бен экожүйенің түрлік құрамы, өздігінен реттелуге және өнімділікке бейімділіктің айырмашылығы неде?

      2. Қаланың аумағы қанша % орын алады? Ірі қалалардан мысалдар келтіріңдер.

С

1. Қаладағы тірлікке қандай жағымсыз техногендік факторлар әсер етеді?

2. Қаладағы энергия мен зат алмасуының ерекшелігі неде?

Биосфера туралы В.Вернадский ілімі

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Биосфера терминін тұңғыш ұсынған кім? Биосфера туралы ілімді кім жасады?

2. Биосфераның қандай шекаралары бар?

В

      1. Биосферада қандай қабықтар орын алды және басып өтеді?

      2. Биомассадағы тірі ағзалардың әр түрлі типтерінің %-ы қандай?

С

1. Биосфера өнімділігі деген не? Қандай өлшем бірліктермен өлшенеді және өлшем нәтижесі қанша болады?

2. Биосфера деген не? Бұл ұғымның экожүйе ұғымына қатысы қандай?

Зат айналымы және табиғаттағы энергия ағымы

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Көміртегі айналымын қысқаша сипаттаңдар. Үдеріс барысында оған қандай ағзалар қатысады? Бұл үдерістегі адам әрекетінің ерекше рөлі неде?

2. Азот айналымын қысқаша сипаттаңдар. Үдеріс барысында оған қандай ағзалар қатысады? Бұл үдеріске адам қандай ықпал жасайды?

3. Тұрақтану деген не? Бұл ұғым биосфаға қалай қолданылады?

4. Палеозой кезеңінде биосферада қандай өзгерістер болды?

В

      1. Күкірттің айналымын қысқаша сипаттаңдар. Үдеріс барысында оған қандай ағзалар қатысады? Бұл үдерістегі антропогендік фактордың рөлі қандай?

      2. Фосфордың айналымын қысқаша сипаттаңдар. Үдеріс барысында оған қандай ағзалар қатысады? Бұл үдеріске адам ықпал жасай ала ма?

     3. Мезозой заманында биосферада қандай өзгерістер болады?

     4. Мезозой заманының юра және бор кезеңдерінің өкілдері қай жануарлар?

С

1. Тірі заттардың атқаратын қызметін сипаттаңдар.

2. Тірі заттардың тотығу, газ және концентрациялық, тотығу-тотықсыздандыру және биохимиялық әрекеттегі атқаратын қызметін сипаттаңдар.

3. Қазіргі уақытта адам әрекетінен биосферада қандай өзгерістер болды?

4. Ноосфера нені білдіреді?

Адам іс-әрекетінен туындаған биосферадағы жаһандық өзгерістер тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Киото хаттамасы деген қандай құжат? Ол қашан күшіне енді?

2. «Учепрасе» ұйымы қашан және қандай мақсатта негізделген?

В

      1. Адам іс-әрекетінен климатта қандай жаһандық өзгерістер болуы мүмкін?

      2. Рим клубы ұйымы қашан және қандай мақсатта құрылды?

С

1. Көктемелік әсер қай дамыған елдерде өте қауіпті деп ойлайсыңдар? Неге?

2. Өздерің тұратын өңірде табиғат қорғаушылар ұйымы бар ма?

Қазақстанның экологиялық проблемалары

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Семей полигоны деген не?

2. «Невада-Семей» қозғалысын кім басқарды?

В

      1. Семей полигонында сынақ неше жылға созылды?

      2. Бұл сынаққа мораторий жариялаған кім?

С

1. Арал теңізі суының тартылу негізгі себептерінің бірі не?

2. Аралдан басқа республиканың қай су алабы экологиялық қиыншылыққа тап болды?

Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану

тақырыбына арналған деңгейлік сұрақтар.

А.

1. Мониторинг деген не?

2. Мониторинг жүйесіндегі 3 деңгейді атаңдар.

В

      1. Санитарлық-улылық мониторингтің қандай міндеттері бар?

      2. Табиғи кешендердің бұзылу деңгейін қалай анықтайды?

С

1. Биосфералық мониторингтің негізгі әдісін атаңдар.

2. Жаһандық мониторинг торабы не үшін қажет?

Жауаптары:

6 сынып.

№1 тест.

1-А. 2-С. 3-В. 4-С. 5-А.

6-С. 7-Д. 8-А. 9-В.10-Д.

11-А.12-Д.13-Д.14-А.15-С

№2 тест.

1-В. 2-В.3-Д.4-С.5-Д.

6-А.7-В.8-С.9-Д.10-В.

11-С.12-А.13-В.14-Д.15-А.

№3 тест.

1-Д. 2-С.3-В.4-С.5-С.

6-А.7-В.8-С.9-Д.10-А.

11-В.12-Д.13-С.14-Д.15-А.

№4 тест.

1-С. 2-С.3-А.4-С.5-Д.

6-А.7-С.8-В.9-В.10-А.

11-В.12-С.13-А.14-В.15-А.

№5 тест.

1-С. 2-А.3-Д.4-В.5-А.

6-С.7-В.8-А.9-В.10-В.

11-С.12-А.13-В.14-Д.15-А.

№6тест.

1-Д. 2-В.3-С.4-А.5-Д.

6-Д.7-В.8-С.9-А.10-С.

11-В.12-Д.13-А.14-Д.15-С.

№7 тест.

1-А. 2-Д.3-В.4-С.5-А.

6-Д.7-С.8-Д.9-В.10-А.

11-С.12-А.13-Д.14-В.15-Д.

16-А. 17-С. 18-А. 19-Д. 20-В.

7 сынып.

№1 тест.

1-А. 2-В. 3-С. 4-Д. 5-В.

6-А. 7-С. 8-Д. 9-В.10-Д.

11-С.12-А.13-В.14-С.15-Д

16-А.17-Д.18-С.19-В.20-С.

21-Д.22-А.23-В.24-А.25-Д.

26-С.27-Д.

№2 тест.

1-С. 2-Д.3-С.4-В.5-А

6-В.7-Д.8-А.9-В.10-С.

11-Д.12-Д.13-А.14-Д.15-В.

№3 тест.

1-Д. 2-С.3-Д.4-А.5-Д.

6-В.7-В.8-А.9-В.10-А.

11-Д.12-А.13-В.14-А.15-Д.

16-С. 17-С.18-А. 19-Д.20-Д.

№4 тест.

1-Д. 2-С.3-Д.4-В.5-С.

6-А.7-С.8-Д.9-В.10-С.

11-А.12-Д.13-В.14-В.15-С.

16-В.17-А.18-Д.19-А.20-В.

21-А.22-Д.23-Д.

№5 тест.

1-С. 2-Д.3-А.4-В.5-Д.

6-А.7-В.8-В.9-Д.10-С.

11-С.12-С.13-Д.14-С.15-В.

№6тест.

1-А. 2-Д.3-С.4-В.5-А.

6-В.7-С.8-В.9-Д.10-С.

11-А.12-А.13-Д.14-С.15-В

16-С.17-А.18-В.19-А.20-Д.

21-С.22-С.23-А.24-С.25-Д.

№7 тест.

1-А. 2-В.3-С.4-Д.5-А.

6-В.7-Д.8-С.9-А.10-Д.

11-В.12-С.13-Д.14-А.15-В.

№8 тест.

1-А. 2-В.3-С.4-А.5-Д.

6-С.7-А.8-А.9-С.10-В.

11-В.12-Д.13-А.14-В.15-С.

№9 тест.

1-С. 2-Д.3-А.4-С.5-В.

6-В.7-А.8-С.9-Д.10-А.

11-В.12-В.13-С.14-А.15-Д.

16-С. 17-В.18-В. 19-А.20-С.

21-В.22-А.23-Д.24-С.25-А.26-В.

№10 тест.

1-А. 2-Д.3-С.4-В.5-Д.

6-А.7-С.8-В.9-Д.10-А.

11-Д.12-А.13-В.14-С.15-Д.

16-Д. 17-А.18-В. 19-С.20-Д.

21-В.22-А.23-В.24-С.

№11 тест.

1-В. 2-А.3-С.4-Д.5-А.

6-С.7-В.8-Д.9-В.10-С.

11-А.12-В.13-С.14-Д.15-А.

16-С. 17-В.18-Д. 19-А.20-Д.

№12 тест.

1-Д. 2-В.3-В.4-С.5-А.

6-Д.7-В.8-С.9-А.10-В.

11-С.12-Д.13-А.14-Д.15-В.

16-С. 17-А.18-Д. 

8 сынып.

№1 тест.

1-А. 2-В.3-Д.4-С.5-Д.

6-С.7-В.8-Д.9-В.10-С.

11-Д.12-Д.13-Д.14-Д.15-С.

16-В. 17-В.18-В. 19-А.20-А.

№2 тест.

1-С. 2-А.3-В.4-Д.5-С.

6-А.7-Д.8-Д.9-Д.10-С.

11-А.12-С.13-С.14-А.15-Д.

№3 тест.

1-В. 2-А.3-С.4-Д.5-Д.

6-С.7-А.8-Д.9-С.10-С.

11-А.12-Д.13-Д.14-А.15-В.

№4 тест.

1-В. 2-Д.3-А.4-Д.5-В.

6-Д.7-В.8-В.9-В.10-Д.

11-А.12-В.13-Д.14-В.15-Д.

№5 тест.

1-А. 2-В.3-С.4-С.5-Д.

6-А.7-Д.8-С.9-С.10-В.

11-В.12-В.13-Д.14-А.15-В.

№6 тест.

1-А. 2-В.3-С.4-С.5-С.

6-А.7-С.8-Д.9-В.10-А.

11-С.12-Д.13-А.14-С.15-В.

№7 тест.

1-Д. 2-С.3-С.4-В.5-А.

6-С.7-В.8-А.9-Д.10-С.

11-В.12-А.13-В.14-С.15-С.

№8 тест.

1-Д. 2-А.3-В.4-В.5-А.

6-А.7-С.8-А.9-С.10-С.

11-А.12-С.13-Д.14-В.15-Д

Мазмұны

1. Балықтар класына сұрақтар............................................2-5 бет
2. Құстар класына сұрақтар................................................6-9 бет
3. Сүтқоректілер класына сұрақтар...................................10-12 бет
4. 8 – сынып бойынша «Мінез-құлық және психика» тарауына араналған тест сұрақтары (бір немесе бірнеше жауаптарымен)................................................................13-25 бет
5. 6 – 8 сыныпқа арналған тест тапсырмалары

 (бір жауаппен) ...............................................................25-75 бет

6. 9 – сынып оқушыларына арналған ОЖСБ-ға

дайындық сұрақтары...............................................................75-114 бет

7. 6 – 8 сыныптарған арналаған тест тапсырмасының жауаптары.............115-119 бет