Химия пәнінен ашық сабақ "Электролиттік диссоциация"

 Сабақтың тақырыбы: Электролиттік диссоциация

Қышқылдардың, негіздердің, тұздардыңхимиялық қасиеттерінің диссоциациялану тұрғысынан теңдеулерін жазу.

Сабақтың түрі:аралас сабақ

Сабақтың мақсаты:

1.      Электролиттік диссоциация теориясын қайталау

2.      Қышқылдар, негіздер, тұздардың химиялық қасиеттерін                                    көрсететін толық иондық және қысқартылған иондық      теңдеулерін жаздыру.

3.      Қышқылдар, негіздер, тұздардың химиялық және физикалық қасиеттерін күнделікті өмірде қолдануға үйрету.

Қажетті құралдар: периодтық жүйе,ерігіштік кесте, Бекетовтың қатары, үлестірме қағаздар.

Сабақтың өту барысы:

1.      Ұйымдастыру юөлімі.

2.      Негізгі бөлім:

1.      Күшті электролиттерді ата: HNO₃,H₂SO₄, HCI, NaOH, KOH,Ba(OH)₂

2.      Индикатордың түрлерін ата.

3.      Na⁺ CI^-  -иондарының арасындағы тартылыс күшін ата.

4.      Тұздар,негіздер, қышқылдар, ерігенде не балқығанда неге ыдырайды?

5.      Э.Д.Т.-негізгі қағидалары қандай?

I-тапсырма: Электролиттік диссоциация теориясының үш типі.Тақтаға әр топтан бір оқушы шығып толық және қысқартылған иондық теңдеулерін жазады.

I-топ: Газ бөліну реакциясы

Na₂CO₃+2HCI2NaCI+H₂O+CO₂

2Na⁺+CO₃^2-+2H⁺+2CI^-2Na+2CI^-+H₂O+CO₂

II-топ: Тұнба түзе жүретін реакция

CuSO₄+2NaOH Cu(OH)+ 2NaSO₄

Cu²⁺+SO₄^2-+2Na⁺+2OH^- Cu(OH)₂+2Na⁺+SO4^2-

Cu²⁺+2H⁺+2OH^-Cu(OH)₂

III-топ: Бейтараптану реакциясы

NaOH+HCINaCI+H₂O

Na⁺+OH^-+CI^-Na⁺+CI^-+H₂O

OH^-+H⁺H₂O

II -тапсырма. Ерігіштік кестені пайдалану.Әр топқа жеке кеспе қағаздар таратылады.Түскен тұнбаны анықта,оның түрі қандай?

I-топ: I-нұсқа. Реакцияны аяқтау.

 H₂SO₄+BaCI₂2HCI+BaSO ₄

KOH+H₂SO₄K₂SO₄ +2H₂O бейтараптану ракциясы

                               II-топ: II-нұсқа

HCI+AgNO₃  AgCI ақтүсті тұнба+ KNO₃

Zn+H2SO4  ZnSO4+H2

                             III-топ:   III- нұсқа

K2SO4+Ba(NO3)2   KNO3+BaSO₄ суда ерімейтін ақ тұнба

FeSO4+2NaOH  Na2SO4+Fe(OH)2

III -тапсырма: Мына заттардың қайсысының әрекеттесуі нәтижесінде газ түзіледі?

Үлестірме  қағаздар таратылады.

I-топ

1.  Ca(HCO3)2 + HCI CaCI2+H2CO3(CO2; H2O)

2.  NaOH+HCI  NaCI+H2O

3.  FeSO4+2NaOH  Fe(OH)2+Na2SO4

II- топ

1.  H2SO4+BaCI2 BaSO4+2HCI

2.  KOH+H2SO4  K2SO4+H2O

3.  Na2CO3+HCI  2NaCI+H2CO3(CO2; H2O)

III-топ:

1.  Cu(OH)2+H2SO4  CuSO4+2H2O

2.  2KOH+Zn(NO3)2  Zn(OH)2+2KNO3

3.  Ca(HCO3)2+HCI CaCI2+H2CO3(CO2; H2O)

IV-тапрысма. Бекетовтың кестесі бойынша элементтердің электролиттік диссосацияға ұшыраған кезде сутекті ығыстыру қасиеті, металдардың активтілік қатарын ескерту. 3 топқа жеке-жеке кеспе қағаздар таратылады. Сол кеспе қағаздардан металдарды активтілігі бойынша құрастырылады. Сутекті ығыстырып шығара алмайтын металдарды ескереді.

 V- тапсырма. «Сарыағаш» минералды суы құйылған ыдыста Na⁺; K⁺ катиондары, H₂CO ₃^- ; CO₃^2- ; F^- аниондары берілген. Осы минералды суда түзілуі мүмкін болатын тұздардың формуласын жаз. Оқушылар өздері тақтаға тұздардың формулаларын құрайды.

NaHCO₃; NaCO₃;  K₂CO₃;  KF; KHCO₃

VI-тапсырма. 3 топқа бөлек бөлек әр түсті қағазға жазылған  катиондар мен аниондар бірнешеу таратылады. Сол қағаздарға  байланысты тұнбаның түрін анықтайды.

Мысалы: Ba²⁺ +SO₄ ^–   BaSO₄ ақ тұнба ақ қағаздан жасалған

Pb²⁺ + S^2-  PbS  қара қағаздан жасалған қара тұнба

Ag ⁺ + Br  Ag Br сары қағаздан жасалған сары тұнба

w(HCI)=15%                    m(ер-ді)=p*V

m(CaCo₃)=20r                  m(ер-ді)=120мл*1,075г/мл=129г

Vқ.ж(CO₂)-?                    w=m(е,з)*100%m(ер-ді)=>w* m(ер-ді)/100%

m(HCI)=15*129/100=19.35 г

МФ(HCI)=19.35/73=0.27

МФ(CaCO₃)=20/100=0.2

МФ(CaCO₃)<МФ(HCI)

100г (CaCO) – 22.4л(CO₂)

20г(CaCO₃) – x л (CO₂)

X=20*22.4/100=4.48л(CO₂)

                                           2.Сергіту сәті:

   1. NaCI, ZnO, AL₂O₃ ,Ca(OH)_{2 ,} HNO_3, FeS,

   2.SO_{2 ,} NaF, H₂S,  H₂SO_4,  BaSO_4,  CuSO_4,

   3.BaCI₂, Na₂S, KNO_3, NACI_2,  ALCI_3,  CACO_3,

    4.K₂SO_{4 ,} Na₂SO₃

3. Фронтальді сұрақтар

  1.  ЭДТ тұрғысынан негіздер, қышқылдар, тұздар дегеніміз не?

  2.  Электролит дегеніміз не?

  3.  Бейэлектролит дегеніміз не?

  4.  Әлсіз,орташа,күшті электролиттер дегеніміз не?

  5.  Бейтараптану реакциясына анықтама бер

  6.  Тұздар гидролизі дегеніміз не?

  7.  Күшті негіз бен күшті қышқылдан құралған тұздарды ата

  8.  Күшті негіз бен әлсіз қышқылдан құралған тұздар

  9.  Әлсіз негіз бен күшті қышқылдан құралған тұздар

 10.  Қышқыл ортада түстерін қызылға өзгертетін индикатор

                               4. Білімқұмарлар мен зеректер

   1. Жазба жұмысын тексер                      2. Кім жүйрік

1. Массасы 6,4 г күкірт жанғанда неше литр (қ,ж) күкірт (IV)  оксиді түзіледі

2. Массасы 200г темір сульфиді ертіндісі массасы 8г натрий гидроксидің ертіндісімен араластырғанда неше грамм тұнда түзіледі

3. Оқулықпен жұмыс:

 VII-тапсырма

1 нұсқа

 K₂CO3,KNO₃,K₂SO₄,KCI,NaCI, NaNO₃, NaNO₂, Na₂SIO₃, Na₂CO₃

2 нұсқа

Ca(NO₃)₂, CaSO₄,CaCL₂,CaCO₃,CaSiO₃, Ca₃(PO₄)₂, Zn(NO₃) ZnCo₃, Na₂CO₃

3нұсқа

ALCL₃,AL(NO₃)AIPO₄,AL₂(SO₄)₃, FeCL₄,FeSO₄, Fe(NO₃)₃,CuCL₂

5.Химиялық лото

2HCL  Na₂SO₄  BaSO₄  BaCL₂

Na₂ CO₃  H₂O  2HF  2NaF 2NaF CO₂

HNO₃  H₂O  KOH  KNO₃

              6.Бейнезертхана

1. 2NH₃+H₂SO₄=(NH₄)₂SO₄

VIII-тапсырма

Үш топқа есептер шығаруға беріледі

                            I-топ:

m(CuSO₄)=20г            СuSO₄+2NaOH        Na₂SO₄+Cu(OH)₂

m(NaOH)=8г               160г\моль 80г\моль 98г\моль

m(Cu(OH)₂)-?         v=m\M       v(CuSO₄)=20г\моль=0,125моль

v(NaOH)=8г\моль=0,2моль

1моль(CuSO4)- 2моль(NaOH)

Х моль (CuSO4)- 0,2моль (NaOH)

Х=1*02/2=0.1моль

80г(NaOH) – 98г (Cu(OH)₂

8г(NaOH) – Хг  (Cu(OH) ₂                                      X=8r*98/80=9.8r

               II-топ:

V (ер-ді)=200мл      NA₂CO₃+2HCI  2NaCI+H2O+CO2

W(HCI)=20%          106           36.5                        44

P=1.1г/мл                106           73                           22.4л

w=m(ер,зат)/m(е-з)*100;       m(ер-ді)=p*V;

V(CO₂)-?       m(ер,зат)=w*p*V/100

m(HCI)=20*1.1*200/100=44r

v(HCI)=44/36.5=1.2моль

v(Na₂CO₃)=90/106=0.85моль

1моль(Na₂CO₃) – 2моль (HCI)

X моль(Na₂CO₃) – 1.2моль (HCI)

X=1*1.2моль/2моль= 0.6 моль

0,85моль-0,6мольһ0,25моль

73г (HCI) -22,4л (CO₂)

44г(HCL) – х л (СO₂)                      X=44г*22,4г\73г=13,2л(CO₂)

                            III-топ

V=(eр-ді)=120мл        2HCL+CaCO₃ CaCL₂+H₂O+CO₂

P=1,075г\мл   М  36,5г\моль  100г\моль     44г\моль

2.BaCL₂+MgSO₄=BaSO₄   +MgCL₂

3.BaCL₂+H₂SO₄=BaSO₄=2HCL

4.CaCO₃+2HCL=CaCL₂+CO₂+H₂O

                             IXтапсырма. Өз қолыммен жасасап түсінемін (практикалық жұмыс)

Zn+2HCL=ZnCL₂_H2

ZnCL₂+2NaOH=Zn(OH)₂+NaCL

BaCL₂+H₂SO₄=BaSO₄+2HCL

Zn+4HNO₃=Zn(NO₃)₂+2H₂O

CaCO₃+2HCL=CaCL₂+CO₂+H₂O

                          IXтапсырма.                     Денгейлік тапсырма

1,Мына заттар ерітінділері арасында жүретін реакцияны жазыңдар?

А)K₂CO₃+HCL=

Ә)FeCL₃+KOH=

Б)NaOH+H₂SO₄=

2.Мына айналуларды іске асырыңдар

CuSO₄    Cu(OH)₂      CuO       CuCL₂       CuSO₄

3.Төмендегі қысқартылған иондық теңдеулері берілген реакциялардың толық молекулалық және толық иондық теңдеулерін жазыңдар