"Ішек сөлінің асқа әсері". сабақ жоспары

Күні. Сыныбы			02.03.2017ж. 8  «А»
Тақырыбы:			Ішек сөлінің асқа әсері. Астың қорытылуы және сіңірілуі. Ішек бүрлерінің құрылысы мен қызметі. Ас қорытуда тоқ ішектің рөлі. Ас қорытудың реттелуі. Тамақтану және денсаулық.
Мақсаты: Міндеті:			Оқушыларға  ішек сөлі, астың қорытылуы, тоқ ішек пен бүрлер, ас қорытудың реттелуі мен адам өміріндегі маңызы туралы түсініктерін  қалыптастыру. 1.       Астың қорытылуы, тоқ ішек пен бүрлердің құрылысы, астың қорытылуында тоқ ішектің рөлі. Ас қорытудың реттелуі мен тамақтанудың маңызы туралы түсінік қалыптастыру. 2.       Логикалық және сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыту. 3.       Бірлесіп жұмыс жасау мен өзге әріптестерінің ойын құрметтеуге Организмдердің тіршілік ортасына бейімделу түрлеріне тәрбиелеу.
Күтілетін нәтиже:			1.       Астың қорытылуы, тоқ ішек пен бүрлердің құрылысы, астың қорытылуында тоқ ішектің рөлі. Ас қорытудың реттелуі мен тамақтанудың маңызы туралы түсінік қалыптасады. 2.       Логикалық және сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамытады. 3.       Бірлесіп жұмыс жасау мен өзге әріптестерінің ойын құрметтеуге тәрбиеленеді.
Әдіс-тәсілдері:			Еркін әңгіме, баяндау,тест, сұрақ-жауап,  СТО технологиясының элементтері.
Дағдылары	Уақыт	Мұғалімнің іс-әрекеті		Оқушының іс-әрекеті
Білу		1.       Ұйымдастыру. 2.       Психологиялық ахуал орнату. 3.       Топқа бөлу. «Кір жаятын жіп» Әдісі 1. Астың қорытылуы қай мүшеден басталады? (ауыз қуысында) 2. Асқазанда ас қанша уақыт болады? (4-11 сағат) 3. Астың қорытылуына қандай сөл әсер етеді? (асқазан сөлі) 4. Тәулігіне асқазан сөлінің қанша мөлшері бөлінеді? (2-2,5 л.) 5. Асқазан сөлі қандай зат? ( иіссіз, түссіз сұйықтық) 6. Асқазан сөлінде қандай ферменттер болады? (пепсин, химизин) 7. Пепсин қандай қызмет атқарады? (нәруыздарды ыдыратады) 8. Химозин қандай қызмет атқарады? ( сүтті ірітеді) 9. Пепсин,химозиннен басқа тағы қандай ферменттер болады? (ана сүтінің майын ыдырататын ферменттер ) 10. Ферменттер белсенді әсер ету үшін тамақтың температурасы қанша болу керек? (370 С болу керек)		Жекелей шығып жіпке ілініп тұрған сұрақтарға жауап береді.
Түсіну		Жаңа тақырып түсіндіру Ішекте астың қорытылуы және сіңуі Қарында жартылай қорытылған ас алдымен ұлтабарға түседі. Ұлтабарға бауырдан келетін өт өзегі жөне ұйқыбездің өзегі ашылады. Бауырдан келетін өттің әсерінен майлы тағамдар ыдырай бастайды. Ұлтабарда негізінен барлық тағамдық заттар қорытылады. Нәруыздар - аминқышқылдарына, крахмал - қантқа, майлар - май қышқылдары мен глицеринге дейін ыдырайды. Ұлтабардан ас белгілі мөлшерде оқтын-оқтын аш ішектің келесі бөліміне өтеді. Мұнда тағамдық заттар ішек сөлінің әсерінен толық қорытылып, еріген қосылыстарға айналады. Астың сіңуі Аш ішектің ішкі сілемейлі қабықшасында өте ұсақ көптеген тұйық өскіндер - бүрлер болады. Бүрлердің сырты бір кабатты эпителий жасушаларынан түзіледі. Бүрлердің ішкі жағын көптеген қан және лимфа тамырлары торлап жатады. Бүрлер ішектің ішкі кілегейлі қабықшасында өте көп болады. Бүрлер арқылы әбден қорытылған аминқышқылдары мен қант (глюкоза) қанға өтеді. Глицерин мен май қышқылдары лимфа тамырларынаөтеді де, тері астындағы шел қабатқажиналады. Аминқышқылдары мен қант бауырға барып, қайта өзгерістерге ұшырап, бүкіл денеге таралады. Тоқішекте астың қорытылуы Астың қорытылуы мен сіңуі негізінен ашішекте аяқталады. Тоқішектің бездерінен бөлінетін сөлде ас қорытатын ферментер өте аз болады. Оның есесіне тоқішекте бактериялар көп. Бактериялардың ферменттері күрделі көмірсу - жасунықты (клетчатканы) ыдырата алады. Бактериялар «К» және В12 витаминдерін синтездейді. Асқорыту мүшелерінің  басқа бөлімдеріне қарағанда тоқішекке түскен ас қалдықтары ұзағырақ сақталады. Ас қалдықтары тоқ ішектің суды қарқынды сіңіруінің нәтижесінде біртіндеп тығыззат – нәжіске айналады. Тікішектің төменгі бөлігінде екі сақинатәріздібұлшыкеттер бар. Осы бұлшықеттердің көмегімен нәжіс сыртқа шығарылады. Астың ауыз қуысынан бастап, жұтқыншақ, өңеш, қарын, ашішек, тоқішекте қорытылу жолы  асқазан жолы деп аталады		Оқушылар зер салып тыңдайды. Мұғаліммен еркін диалог құрып тақырыпты меңгереді.
Қолдану		Постермен жұмыс 1.       Ас қорыту жолы? 2.       Ферменттер? 3.       Асқазан және ішек сөлдері?		Тиісінше 3 топ бірлесіп постер құрып қорғайды.
Талдау		«Бірге ойлаймыз» әдісі · көршілеріңіз естімейтіндей етіп, сіздің сұрағыңызға жауапты талқылаңыз. · мұғаліміңіз 1 – 4 дейін санды таңдайды; · осы санға сәйкес келетін оқушы жауап береді; · талқылау және саралау үшін тамаша тәсіл.		Топтар 1 -2 сұрақтан дайындайды. Өзге топтар сол сұрақтарға жауап береді. Мұғалім саралап талдау жасайды.
Жинақтау		«Сұрақты ұстап ал!»  әдісі Әр топқа тиісінше 2 сұрақтан қойылады. Топтағы оқушылар өзара талқылап тез жауап береді. 1.       Микробүрлердің маңызы? 2.       Ферменттердің маңызы? 3.       Ас қорыту қалай реттеледі? 4.       Дұрыс және дұрыс емес тамақтану? 5.       Ішектерге сипаттама бер?		Топ көшбасшысы лақтырылған допты ұстап алып сұраққа барынша тез әрі тура жауап береді.
Бағалау		Оқушылардың өздеріне қойған бағасын сараптап талқылау жасау. Тест жұмысы. 1.Ас қорыту жүйесінің қызметі қандай:  А) тағамды өзгеріске ұшырату және сіңдіру  В)тағамды ас қорыту жолымен қозғалту  С) тағам қалдықтарын шығару  Д) аталғандардың бәрі  2.Нәруызды ыдырататын пепсин ферменті қай ортада белсенді:  А) бейтарап  В) қышқыл  С) сілті  Д) )аталғандардың бәрі  3.Ас қорыту мүшелерін қандай оптикалық аспап арқылы тексеруге болады:  А) зонд жұту  В) эндоскопиялық  С) УДЗ  Д)рентгенскопиялық  4.Адамда қанша тіс болады:  А) 25 Ә) 36 Б) 32 Д) 34  5.Сілекей құрамында зиянсыздандыратын қасиеті бар нәруызды зат:  А) лизоцим  В) пепсин  С) мальтоза  Д) тұз қышқылы  6.Сөл бөліну мен жұтыну орталығы мидың қай бөлімінде болады:  А) сопақша мида  В) аралық мида  С) мишықта  Д) үлкен ми сыңарлары  7.Қандай без қанды тазартады,өтті бөледі және глюкозаны гликогенге айналдырады:  А) ұйқы безі  В) бауыр  С) тоқ ішек  Д) аш ішек  8.Қандай органикалық заттар лимфа жүйесіне сіңіріледі:  А) майлар  В) нәруыздар  С) көмірсулар  Д) витаминдер  9.Қай ішекте судың едәуір бөлігі сіңіріледі:  А) асқазанда  В) аш ішекте  С) тоқ ішекте  Д) тік ішек  10.Ас қорыту жүйесіне байланысты ауруларды көрсет:  А) бауыр циррозы ,гастрит  В) пневмония,туберкулез  С) анемия,ақ қан ауруы  Д) цистит,нефрит  Үйге тапсырма беру		Мұқият тыңдайды. Тест сұрақтарына жауап береді. Үй тапсырмасын күнделікке түсіреді.

Краткое описание документа:

Оқушыларға ішек сөлі, астың қорытылуы, тоқ ішек пен бүрлер, ас қорытудың реттелуі мен адам өміріндегі маңызы туралы түсініктерін қалыптастыру. 1.Астың қорытылуы, тоқ ішек пен бүрлердің құрылысы, астың қорытылуында тоқ ішектің рөлі. Ас қорытудың реттелуі мен тамақтанудың маңызы туралы түсінік қалыптастыру. 2.Логикалық және сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыту. 3.Бірлесіп жұмыс жасау мен өзге әріптестерінің ойын құрметтеуге Организмдердің тіршілік ортасына бейімделу түрлеріне тәрбиелеу.