Инфоурок Другое КонспектыКлассный час "Национальный праздник Шагаа"

Классный час "Национальный праздник Шагаа"

Скачать материал

 

Шагаа байырлалының ачызында бурунгу өгбелеривистиң сагып чорааны чаагай езу-чаңчылдарны катап диргизип, амыдыралга боттандырып турар бис. Ол дээрге өзүп орар аныяк-өскенге өөредип-кижизидип турары канчаар-даа аажок улуг депшилгениң көргүзүү-дүр. Шагаа – эң-не хүндүткелдиг байырлал. Аңаа белеткенири база тускай езу-чурумнуг, сагылгалыг. Ол бүгүнүң дугайында республиканың чонунга тайылбырны бээри-биле, Камбы-лама эргелелиниң төлээзи Тензин Чинба башкы, чоннуң хүндүлеп адап өөренгени Буян башкынын тайылбыры.

– Шагаа – шаг-үениң чаазы, экизи, арыг-силии, эң-не аянныы. Бо чылын Аът чылын уткуп ап турар бис. Бистиң амыдырал-чуртталгавыста болуп турар кандыг-даа байырлалдардан артык улуг, чаагай байырлал. Каш хонук болгаш омак-хөглүг, оюн-тоглаалыг байырлалывыс моорлап келир. Ынчангаш бис чурттап орар аал-оранывысты, мага-бодувусту, сагыш-сеткиливисти арыглап алырывыска, чиик болур болгаш бүгү чүүл эки болур. Ба­йырлалды элбек аъш-чемниг, каас идик-хептиг, алдын-мөңгүннүг, акша-көпеектиг, оюн-тоглаа-биле уткуур бис. Ол дээрге аас-кежиктиг, эки чурттаарының үлегери. Ынчангаш эң-не кол чүүл – арага-дары ижип болбас, муңгарап, хомудап, багай чүүл чугаалап болбас, багай сеткил бодавас. Чырык байырлалда езулуг кылыр ужурлуг чүүлүвүс–ойнап-хөглээр, өскелерге экини болгаш өөрүшкүнү күзээр.Белеткел ажылдарынга хамаарыштыр алырга, Будда башкы шупту амытаннарны чалап тургаш, ол амытаннарның аайы-биле болзун деп күзээн. Ынчап кээрге, шупту чедиишкин күзеп турар болганда, кижи бүрүзү номга олуруп алыры чугула. Айда чаңгыс катап номга олуруп ап турары – дараазында чылда база чедиишкиннерни кыйгырып ап турары-дыр.

Шагаа байырлалының келир шагы 3 шак 40 минутадан 5 шак 40 минутага чедир, а 5 шак 40 минута турда, шуут үнүп келир шагы ол. Шак ол үеде чаңчыл езугаар саң салыр езулал болур. Саң салырының езулалы – чер-чуртувустуң ээлерин чемгерип, кежик-чолду дилеп алыры. Бирги хүнде ойнап-хөглээр, чаагай, амданныг аъш-чем чооглаар, ийиги хүнде хей-аът тугу азар, үшкү хүнде буян-кежик кыйгырар, а оон арткан хүннерде, бүдүн ай дургузунда, улуг назылыг, аарыг-аржык, хөй ажы-төлдүг улуска ачы-дуза чедирерге бүдүн чылда бай, чедиишкинниг болурунуң демдээ болур.

Шагаа байырлалын чүгле бис эвес, а Азия чурттары, Кыдат, Япония, Вьетнам дээш, оон-даа өске чурттар бис-биле деңге ут­куур. Кыдатта болза, Шагаа хүнү 5 шак 40 минута турда үнүп келген болза, олар бүгү делегейге дааш-шимээн үндүрер чаңчылдыг. Олар алгы-кышкылыг өөрүп-амыраар, чок болза хөгжүм херекселдери азы дээрже адар тускай чараш өңнерлиг  частыр чүүлдерин адар. База ол ышкаш олар хөй санныг чулаларны кывыскаш, дээрже ужудуп үндүрер чаңчылдыг. Ооң ужуру – бүгү делегей чырый берзин, хөглүг дааш-шимээнге оттуп келзин, шаг-үениң экизин, чаазын аянныг уткуп алзын дээни. Ко­реяда дыка улуг коңга бар, ону дагжадыр, Японияда аажок улуг, калбак демир бар, олар оозун киңгиредир соп, дааш үндүрер.

Хүндүлүг чонувуска аас-кежиктиг болурун, ажы-төл кадык-чаагай болзун, эртем-билиглиг, ажыл-агыйлыг, эп-найыралдыг болзун, узун назылыг болзун дээн чаагай күзээшкиннери бүрүнү-биле күүсеттине берзин! Бүгү-ле чүүл менди-чаагай болзун!

Наступающий год станет годом Синей деревянной Лошади, который, по утверждениям астрологов, несет в себе динамизм и напористость, сочетание строгой расчетливости и огненной страсти. Космический элемент года Лошади – дерево, символизирует собой и практичность, и вспыльчивость. Считается, что люди, рожденные в этот год, оптимистичны, энергичны, общительны, способны на нестандартные решения. Они умеют ладить с другими и преуспевают в тех видах деятельности, где требуется проявлять инициативу и силу убеждения. Их трудолюбие

      За три дня до Шагаа и в течение месяца после наступления нового года нельзя совершать неблаговидные поступки, в том числе употреблять алкоголь. В этот период стократно увеличиваются благие деяния и настолько же — обратные.В ночь накануне Шагаа желательно не спать, хотя бы в промежутке между 3 ночи и 6 утра — ведь новый год наступает не в полночь, а с восходом солнца в первый новогодний день. Существует поверье, что в новогоднюю ночь Будда объезжает на своей колеснице землю и, если ему попадаются спящие люди, он их принимает за мертвых и не благословляет направлено на благо своего дома и семьи.

Шагдан тура дойлаарывыс

Шагаа хуну унуп келди.

Дашкаар унуп, силгиленип,

Даштыг черге сандан салып,

Суттен чажып, отка оргуп,

Чудулгевис сагыылынар.

Амыр-менди чолукпушаан,

Ак чем амзап, йорээл салчыыл.

Алгы дожеп, шанак мунуп,

Артыы дагдан чунгулаалы.

Даалы, кажык, тевек ойнап,

Талалажып кагжыылынар.

Хырбачаны, согажаны

Хырый кезип, ууже бузуп,

Улуг паштар чак долдур

Улай-улай улдуртуулу,

Далган, тара, саржаг, чокпек

Тавак долдур сыгажыылы.

Аарыг-аржык чагдавазын,

Айыыл-халап таварбазын!

Бурган башкы ыдыктап каан

Буян-кежик бодаразын!

Бурун тыва ёзу-биле

Мурнувуска согуржуулу!

 

Оюн «Кошкак звено»

 1)Тывызыктар

        1Дендии куштуг, девиденчиг уннуг. (Динмирээшкин)

2Беш алышкы дош чуктеди. Ийи тончулуг, ийи билзектиг, ортузунда кадаглыг (хачы)

3Амдан киирер ак чемим (сут)

4Тейи дежик, ишти курттуг (ог)

5      Мун кижи чангыс курлуг (ширбииш)

6Чырык коргенде чунун-даа артынга чаштынар (холеге)

7Чанын билбес кижи Чагдап болбас чашпан (шагар-оът)

8Хур-хур хурээлей

Тар-тар тараалай

9Ховен иштинде чанагаш оол чыдыр (буурек)

10Узун-оолдун ужу дуктуг (кургулдай)

11Дорт хуулар чеченим

Он ийи хенчектиг (чыл)

      12Чускук дег боттуг сурун дег ыыттыг (ары)

13Ховен дег ак дуктуг мен,

        Аяк ишти ханныг мен (тоолай)

14Тейлеп-ле турар, тейлеп-ле турар,

        Тейлээн соонда теккиледир узер (балды)

         15 Менден биче мени мегеледи

          Сенден биче сени мегеледи (душ)

 

 

 

 

2)Улегер домактар

Ай херели чылыг чок, артык сеткил ажык чок.

Агы чечээ – ажыг, артык сос – анчыг.

Дыт – човурээлиг, сос – чорулдээлиг.

Дыннаанын чулчурбас – хоп болур, корбээнин хооретпес – меге болур.

Черни час оттурар, сеткилди эжи оттурар.

Оглунга иези болушпаска эки, кызынга адазы болушпаска эки.

Шапты балды куш тодер, чалгаа кижи ажыл чылзыр.

Кургаг черге хеме чорбас. Харам кижээ эш тывылбас.

Маадыр олзе-даа, мактал ады олбес.

1.    Ужук билбес кижи…(Уну чоктан дора.)

2. Кижи озер… (Кидис шойлур)

3. Чадаг чорба, аьттыг чор…(Чааскаан чорба, эштиг чор)

4. Эки кижээ эш хой… (Эки аътка ээ хой)

5. Чадаг кижиге чер ырак…(Чалгаа кижиге чем ырак)

6. Куш уязынга ынак…(Кулун иезинге ынак)

7. Шевер кижи мактадыр…(Чевен кижи бактадыр)

3)Айтырыглар

Шагааны тыва каш чылдан эгелеп катап байырлап эгелээнил (1988 улу чылы)

Тыва календарьда каш чыл бар (12)

Кандыг олуттуг аът чылы келирил ()ыяш

Тыва календарда чаа чыл кайы уеде келирил (Дан бажында)

Сан деп чул (Шагаанын одаа)

Шагаанын санынга кандыг чемни салырыл (ак чем)

Шагаада чаламага кандыг оннерлиг кадактарны баглаарыл (Ак, кок сарыг)

Шагаада хоруглуг чуулдер (удувас, арага ишпес)

Шагаага кажандан эгелеп белеткенип эгелээрил (Кустен)

 

4)Тыва тоолдарны  адаар.

5)Узун тыныш

6)Дурген чугаа, Кожамык ырлаар

Тиилекчини тывар, шаннаар

 

 

 

 

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Классный час "Национальный праздник Шагаа""

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Музыковед

Получите профессию

HR-менеджер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 610 429 материалов в базе

Скачать материал

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 06.04.2016 1033
    • DOCX 49.5 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Шулуу Саида Сояновна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Шулуу Саида Сояновна
    Шулуу Саида Сояновна
    • На сайте: 7 лет и 11 месяцев
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 4815
    • Всего материалов: 5

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой