«КОМПЬЮТЕРЛІК ГЕОМЕТРИЯ ЖӘНЕ ГРАФИКА» пәнінен ОҚУ ТӘЖІРИБЕСІНЕ АРНАЛҒАН ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫСТАР ЖИНАҒЫ

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

«Рымбек Байсейітов атындағы Семей қаржы-экономикалық колледжі» РМҚК

«компьютерлік геометрия және графика»

пәнінен

ОҚУ ТӘЖІРИБЕСІНЕ АРНАЛҒАН

ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫСТАР ЖИНАҒЫ

Мамандық:  «Акпараттык жүйелер (колдану облыстары бойынша)»

Мамандандыру: «Техник» (қолдану облыстары бойынша)

2016-2017 оқу жылы

Дайындаған оқытушылар:  Мукушева Л.А., Мукушова Г.К. - «Рымбек Байсейітов атындағы Семей қаржы-экономикалық колледжі» РМҚК оқытушылары

Арнайы пәндер циклдық комиссиясы-1 отырысында қаралып, талқыланды

Хаттама №_____ «___­_­»____________2016 ж.

Циклдық комиссия төрайымы__________ Мукушева Л.А.

Арнайы пәндер циклдық комиссиясы-2 отырысында қаралып, талқыланды

Хаттама №_____ «___­_­»____________2016 ж.

Циклдық комиссия төрайымы__________ Мукушова Г.К.

Пәннің тақырыптық жоспары

№	Бөлімдер мен тақырыптар аттары	Күндізгі оқу бөліміндегі оқу уақытының саны (сағ)
1	Курс тақырыбы 1. CorelDraw бағдарламасының қолданушыға тиімді баптауы.	4
1.1	CorelDrawқұжаты	2
1.2	Басты терезе, интерфейс элементтері	2
2	Курс тақырыбы 2. Графикалық объектілерді құру: төртбұрыштар және эллипстер, түзулер, қисықтар мен өлшемдік сызықтар, каллиграфия.	8
2.1	Объектілерді салу	2
2.2	Эллипстер мен  шеңберлерді салу	2
2.3	Тіктөртбұрыштар мен шаршыларды салу	2
2.4	Пішіні алдын ала анықталған қарапайым фигуралар салу	2
3	Курс тақырыбы 3. Контурмен құюды (заливка) пішімдеу.	12
3.1	Объектілерді түспен бояу	2
3.2	Арбиспен қою үшін түс таңдау	2
3.3	Ашық бейнедегі түстер палитрасы	2
3.4	Үнсіз келісім түстері	2
3.5	Келісім бойынша түс беру	2
3.6	Өлшем бірліктері	2
4	Курс тақырыбы 4. Графикалық объектілерді импорттау және экспорттау.	10
4.1	Объектілердің әрекеттестігі	2
4.2	Объектілерді біріктіру	2
4.3	Қисық сызықтарды редакциялау	2
4.4	Тораптар мен сегменттерді редакциялау	2
4.5	Контурларды қосу және үзу	2
5	Курс тақырыбы 5. Мәтіндік өңдеушілермен жұмыс жасау: пішімдеу, редакциялау, орналастыру.	12
5.1	CorelDraw бағдарламасында мәтіндерді өңдеу	2
5.2	Фигуралық мәтін	2
5.3	Қаріптің өлшемін таңдау	2
5.4	Қарапайым мәтін	2
5.5	Қарапайым мәтінді пішімдеу	2
5.6	Мәтінді дәл баптау	2
6	Курс тақырыбы 6. Графикалық объектілерді өңдеу: масштабын өзгерту, орналастыру, бұрмалау, топтастыру, клондау(көшірме алу).	14
6.1	Объектілерді туралау	2
6.2	Сызғыштар және бағыттаушылар	2
6.3	Топтау батырмалары	2
6.4	Трансформация командалары арқылы туралау	2
6.5	Тор бойынша туралау	2
6.6	Туралау командасы	2
6.7	Үлестіру командасы	2
7	Курс тақырыбы 7. Графикалық объектілердің формаларын өзгерту және арнайы эффекттер қолдану.	12
7.1	Қабаттар	2
7.2	Қабаттар мен объектілер   менеджеріндегі қабаттар	2
7.3	«Объетілер менеджеріндегі» объектілер	2
7.4	Қабаттарды жасау және объетілерді олардың арасында жылжыту	2
7.5	Объектілерді топтан тасымалдау	2
7.6	Тор мен бағыттаушылардың түсінің ауыстырылуы	2
	Барлығы	72

Кіріспe

Техникақауіпсіздігініңережелері

«Информатика және есептеу техникасының негіздері»кабинетіндеқымбатбағалы, күрделі, ұқыптыұстаудықажетететінқұрылғы-PENTIUM компьютерлеріорнатылады.

Техникағаұқыптыкөңілбөлукерек, кабинеткеасықпай, итермелемей, компьютер тұрған үстелдерге соқтықпай жаймен кіру қажет, жұмыс үстелінде ЭЕМ-ның құрамды бөліктері–жүйелікблок, пернетақта, монитор (дисплей) орнатылған.

Жұмыс кезінде монитордың электр желілері өте үлкен кернеумен жұмыс істейді. Құрылғыға, электр желілерімен мониторға дұрыс көңіл бөлмеу құрылғының күйіп кетуіне, электр тогымен зақымдануға алып келеді.

1.         Қатаң түрде тиым салынады.

■         Біріктірілген желілердің жалғасқан жерлерін қозғауға;

■         Экранға және монитор мен пернетақтаның сырт жағына тиісуге;

■         Оқытушының рұқсатынсыз құрылғыны қосып өшіруге;

■         Монитор мен пернетақтаның бетіне дискілер, кітап, дәптерлер қоюға;

■         Су киіммен, дымқыл қолмен жұмыс істеуге.

2.        Жұмыс жасап отырған кезде ДК-ден ақау табылса, күйік иісі шықса
немесе дереу құрылғымен жұмысты тоқтатып, оқытушыға хабарлау қажет.
Өрт сөндіруге көмек көрсету қажет;

3.        ДК жұмыс жасау алдындағы қауіпсіздік ережесінің талаптары:

■         ДК-ді іске қосу кезінде оның көзге көрініп тұрған бұзылған,зақымданған жерлері бар-жоғына көз жеткізу қажет;

■         Монитор экранындағы берілген ақпараттарды қабылдағанда,пернетақтамен жұмыс істегенде еңкеймей, кеудені тік ұстап, назарыңызэкран ортасында болатындай етіп орналастыру қажет;

■       Оқытушы тапсырмасы мен түсініктемесін  мұқият тыңдап,  жұмыстыңмақсаты мен нәтижесін ұғыну керек, қажет болған жағдайда оқытушығаберу керек;

■       Жұмысты тіркеу журналына ДК-де жұмысты бастау уақытын толтырукерек, жұмысты оқытушының рұқсатымен ғана бастау керек.

4.         ДК-де жұмыс істеу барысында монитор экраны электромагниттік сәулешығару көзі болып табылады, сондықтан экранға өте жақын отыру көзгежайсыз әсер етеді, жұмыс істеу қабілеттілігін төмендетіп шаршатады.

ЭЕМ-мен жұмыс істеу кезінде одан 60-70см қашықтықта, бірақ монитор экранынан кем дегенде 50см қашықтықта қисайып, еңкейіп, жатып алмай, денені тік ұстап отыру қажет. Тұрақты көзәйнегі бар оқушылар көзәйнекпен жұмыс істеуі керек.

ДК-де жұмыс істеу үлкен назар аударып, айқын қимылдар жасап, өзін-өзі бақылап отыруды қажет етеді.

Әлсіз жарықтандырылған және адам өзін-өзі нашар сезінген жағдайда жұмыс істеуге болмайды.

5. ДК-де жұмыс істеу кезінде қойылатын талаптар.

■      ДК-де жұмыс істеу ережелерін қатаң сақтап, оқытушы тапсырмасынмұқият орындау керек;

■      Құрылғының бүлінбеуі  мен  бұзылмауын  қадағалау  керек.  Жұмысжасап отырған кезде құрылғылардан ерекше дыбыс шықса немесе олөздігінен өшіп қалса, бұл туралы оқытушыға хабарлау керек;

■      Пернетақта пернелерін қатты соқпай, жаймен басу керек;

■      Егер   компьютер   іске   қосылмай   тұрса,   пернетақтаға   тиіспеу   онықолданбау қажет;

■      Пернетақтада таза қолдарымен жұмыс істеуі қажет;

■      құрылғының бұзылған жерін өздігімен қалыпқа келтіруге тырыспаукерек;

■      Кабинетке бөгде адамдар келсе, жұмыс орнынан тұрмай-ақ қоюға
болады.

ДК жұмыс істеу соңындагы қойылатын талаптар

■      ДК-ді оқытушының рұқсатымен өшіру қажет;

■      Құрылғыны таза, жұмсақ матамен сүрту қажет;

ДК-де жұмыс істеу ережелерін білу және ол ережелерді сауатты түрде орындау келеңсіз жағдайлардан сақтандырады, білім мен білік дағдыларын табысты жетік меңгеруге, мемлекеттік мүлік — компьютерлік техника мен құрылғыларды қорғап сақтай білуге үйретеді.

ДК-де жұмыс істеу ережелерін орындамау тэртіп пен реттілікті өрескел бұзу болып табылады.

Дербес компьютерде жұмысты ұйымдастыру

ДК-мен жұмыс жасағанда дұрыс отыру керек. Қолданушы басын аз еңкейтіп (5-7°), отырған орындығына арқасын сүйеп, тік отыру керек. Шынтақты қолға, иыққа күш түсірмес үшін столға тіреп отыру керек. Иық пен шынтақтың, тізе мен белдің арасындағы бүрыш 90° кем болмау керек.

Көз деңгейі экранның ортасына немесе одан 2/3 биіктікте болу керек. Көзқарас экранның ортасына перпендикуляр, ал көзқарастың көлденең кеңістікте ауытқуы +5° -5° аралығында болу керек, кей жағдайда +10°- -10° аралыққа дейін рұқсат етіледі. Көлденең кеңістікте экранның дәл ортасынан тиімді қарау аймағы +15°—15° аралғында болу керек, рұқсат етіледі+30⁰—30° дейін. ДК экраны шет жақта орналасқан жағдайда, ондағы ақпаратты көруде қарау бүрышы эранның жоғары жағынан қарау шектеулігі 45 кем болмау керек. Осы талапты екі адам бір компьютерде жұмыс жасағанда қатаң сақтау керек. Қарау бурышы улкен болган сайын, бейнемонитор экранынан ацпаратты қабылдау жеңіл және көз шаршауы да аз болады.

Жақыннан тек көзілдірікпен көретін оқушылар, ДК тек көзілдірікпен жұмыс жасау керек.

 

Көз жаттығулары

І нұсқа

1.            Көзді өте қатты қысып жауып, ақырын асықпай ашу керек. Демалыс қалыпты.
Осы жаттығуды 1 -6 рет қайталау керек.

2.            Мұрын ұшына қарап және көзқарасты 1-4 рет толық қалыпты дем алғанға дейінтоқтату керек. Көз ауырғанға дейін қарауға болмайды. Одан кейін алысқа көзжіберу керек. 1-6 рет қайталау керек.

3.            Басты   қозғалтпай   жоғары-тура-төмен,   оңға-тура-төмен   қарау  керек,   осыжағдайда аталған әрекеттерді диагональді жақтарға   да жасау керек. Барлықжаттығуды 1 -6 рет қайталау керек.

II нұсқа

1.      Көзді қысып жауып, кең асықпай ашу керек. Осы жаттығуды 1-6 ретқайталау керек.

2.      Көз  көруін  жақсарту  үшін  мүрынның  ұшына  қарау  керек,   1-4  ретқайталау керек, содан кейін алысқа көз жіберу керек. Осы екі жағдайдада   көзқарасты   бірнеш   секундқа   тоқтату   керек. 1-6 рет жаттығудықайталау керек.

3.      Басты  қозғалтпай,  жәймен  айналдыра көзді  солға-төмен-жоғары-оңғақарау арқылы жаттығуды жасау керек. 1-6 рет қайталау керек.

4.      Басты қозғалтпай, көзқарасты жоғары 1-4 рет тоқтату керек, одан кейінтура алысқа көз жібреіп 1-6 рет қайталау керек. Осылай солға-төмен-жоғары-оңға қарау арқылы жаттығуды жасау керек.   1-6 рет қайталаукерек.   Сосын   оңға-жоғары-солға-төмен   қарау   арқылы,   даигональдіжақтарға да жаттығуды жасау керек. 1-6 рет қайталау керек.

III нұсқа

1.      Көзге салмақ түсірмей 10-15 рет жыпылықтату керек.

2.      Басты қозғалтпай, тік еқарау, бірнеше секнуд көзқарасты тоқтату, оданкейін солға бірнеше секунд және тура қарау керек. Көзқарасты бірнешесекундқа   жоғары   көтеру,   төмен   түсіру,   көз   бұлшық   еттеріне   күштүсірмей, тура қарау. Осы жаттығуларды 1-6 рет қайталау.Оңға қарай,тура солға көзбен айналу қозғалыстарын жасау. Жасалутездігі орташа болу керек. 1-4 рет қайталау керек. Көзқарасты тура қарау.11-6 рет қайталау.

Дене шынықтыру жаттығуларының жиынтыгы

Дене шынықтыру қозғалыс жылдамдығы мен белсенділігін жоғарлатады,    жүйке,    жүрек   қан-тамыр,   дем   алу   және   бұлшық   ет жүйелерінің   қызметін   қалыпқа   келтіреді,    жалпы   шаршағандық   пен күйзелісті ақыл-ойдың жұмыс істеу қабілеттілігін көтереді.

/. Дене шынықтыру жаттығулары. Жаттығу 4-6 рет қайталанады, екпін орташа.

Бір орында тұрып жүру 20-30 секунд.

1.         Бастапқы қалып-тік тұру;

1-қолдар алға, алақан төменге, 2-қолдар екі жаққа, алақан жоғарыға, 3-аяқтың ұшымен жүру, қолдар жоғарыға, секіру, 4-бастапқы қалып

2.         Бастапқы қалып-аяқтар алшақ, иықтың тұсында.

1-3 артқа иілу, қолды арқаға ұстау, 3-4- бастапқы қалып.

3.         Бастапқы қалып-аяқтар иықтың тұсында.

1-қолды төбеге қойып, кеудені оңға түру; 2-кеудені бастапқы қалыпқа әкелу, қолды екі жаққа жіберіп, басты шалқайтып, алға иілу; 3-бойды түзету, қолды төбеге қойып, кеудені солға бүру. 4-бастапқы қалып, бойды түзету, қолды төбеге қойып кеудені оңға бүру.

4.         Бастапқы қалып-аяқтар алшақ, қолын белде ұстау,

1-4-кеудені оңға, дөңгелене айналдыру; 5-8-кеудені солға дөңгелене айналдыру.

5.         Бастапқы қалып-тік түру.

1-қолды екі жаққа ұстап, оң аяқпен артқа бұлғау; 2-бастапқы қалып; 5-8-қолды екі жаққа ұстап, сол аяқпен артқа бұлғау.

6.         Бастапқы қалып-аяқтар алшақ, қолмен белді ұстау;

1-3-басты алға еңкейіп, оңға айналдыру; 4-бастапқы қалып; 5-8-басты артқа еңкейтіп, солға айналдыру.

2. Дене шынықтыру жаттығулары.

Бір орында жүру-20-30 секунд. Екпін орташа.

1.         Бастапқы қалып-тік түру, қолды басқа қоямыз.

1-2-аяқтың ұшымен тұрып секіру, шынтақты артқа беру. 3-4-табанымен түру, жайлап алға еңкейіп, шынтақты алға ұстау;

2.         Бастапқы қалып-тік түру.

1-1 қадам оңға, қолды екі жаққа ұстау, 2-қолды басын алақанмен жоғарыға қарай ұстау, 3-сол аяқты қойып, қолды жоғары көтеру, 4-қолмен екі жаққа және төменге доға жасап қозғау кеуденің алдыңғы жағын ала кесе-көлденең еркін қимылдар жасау.

Электр тогымен зақымданган жагдайда көрсетілетін алгашқы медициналық көмек

Электр тогына соғылғанда III-IV дәрежедегі күйік және естен тануға дейінгі органикалық және функционалдық өзгерістер болмаса, оның шамалы ауыртатыны сезіледі.

Электр тогымен зақымданған жағдайда токты тез ажырату қажет, зақымданушыны көмек көрсетушілерге зиян келмейтін, оларғы ток таралмайтындай сақтандыру шараларын сақтай отырып, электр желілерінен, ток әсерінен босату керек (зақымданушыны резина қолғаппен немесе қолмен құрғақ матамен орап алып, құрғақ тақтай мен кілемшеде тұрып токтан ажырату).

Электр тогымен зақымданған жағдайда ең алдымен зақымданушының дем алысы мен жүрек, қан-тамыр жүйесі жұмысына назар аудару қажет. Жүрек соғысы мен дем алысы тоқтап қалған жағдайда дереу жүрекке массаж жасау (төс сүйегінің ортасының сол жағына қарай минутына 40-60 рет алақанмен тез-тез басу) және ауызбен ауызға дем алдыру (алдымен зақымданушының аузын жауып, терең көкірек кере дем алып, зақымданушының аузына демді марлі немесе таза қол орамалмен жіберу) немесе мүрынмен мүрынға дем жіберу қажет.

Қолдан дем алдыру минутына 16-18 рет жиілікпен жүргізіледі. Сонымен қатар, арнайы жедел жәрдем тобы шақырылады.

Жүрекке массаж жасау мен қолдан дем алдыру зақымданушының дем алысы қалыпқа келгенше, не арнайы көмек көрсетілгенше жүргізіледі.

Жүрек соғысы мен тыныс алысы әлсіреген жағдайда таза ауамен тыныстандыру керек, мақтамен мүсәтір спиртін иіскетіп, аузына шай қасықпен (немесе 25 тамшы) кордиамин қүю, жағын шапалақтау қажет.

Теріге зақым келген жағдайда оны таза таңғышпен таңып, зақымданушыны дәрігерге көрсету қажет. Күйген теріні зеленкамен және марганцовканың қызғылт ерітіндісімен сүрту керек.

Информатика кабинетінде дәрігер келгенге дейінгі алғашқы жедел жәрдем көрсету қобдишасы болуы қажет, оның құрамының қандай болуы керектігі № 7 қосымшада көрсетілген.

Курс тақырыбы 1. CorelDraw бағдарламасының қолданушыға тиімді баптауы.

Сабақ тақырыбы: CorelDraw құжаты

CorelDRAW интерфейсі келесі элементтерден тұрады:

Жұмыс өрісі — қолданушы жұмыс жасайтын барлық объектілер көрсетіледі. CorelDRAW бағдарламасында атап өтетін жағдай біррнеше құжатпен бір уақытта Window (Окно) терезесінің көмегімен жұмыс жасауға болады. Жұмыс жасау аймағы жұмыс столынан және қағаздың бетінен тұрады. Объектілер  жұмыс жасау аймағының кез-келген бөлігінде орналаса алады, бірақ баспаға шығару кезінде тек қана беттің шекарасын ғана шығара алады.;

Баспа беті — беттің шекарасын көрсетеді, осы шекараның аймағында қолданушы барлық жұмысты жасауға тиісті, баспаға шығару кезінде осы көрсетілген бет қана шығады;

Терезенің атауы — ағымдағы құжаттың ашуын сипаттайды;

Менюлер жолы (Menu Bar) —CorelDRAW менюін құрайды;

Стандартты құрал-саймандар панелі (Standard) — менюлер пунктінен жиі қолданылатын пункттерді сиаепттайды;

Құрал-саймандар панелі (Toolbox) — объектілерді құру үшін және эффектілерді қолдану үшін сипатталатын негізгі құрал-саймандар панелі;

Қасиеттер панелі (Property Bar) — бұл панельде ағымдағы бейненің параметрлерін сипаттайды;

Бетпен басқару— ағымдағы редакторланып жатқан құжат бетінің тез ашылу навигациясының тобы;

Сызғыштар — курсор мен объектінің позициясын нақты анықтау үшін берілген тігінен және көлденеңінен берілген сызғыштар;

Жылжыту жолағы — қолданушының жұмыс аймағын көрсететін жылжыту үшін қолданылады;

Түстер палитрасы  — үнсіздік бойынша жұмыс аймағының оң жағында түстер палитрасы жинақталады;

Жағдайлар жолы (Status Bar) — маустың бағыттауышын көрсететін қалыптың ақпаратын және басқа да ақпаратты береді.

Курс тақырыбы 1. CorelDraw бағдарламасының қолданушыға тиімді баптауы.

Сабақ тақырыбы:Басты терезе, интерфейс элементтері

1) CorelDRAW жүктеу Windows үшін стандартты басты меню көмегімен орындалады. Экранда программаны жүктегеннен кейін пайдаланушылық интерфейсінің негізгі элементтерімен CorelDRAW басты терезесі ашылады (1-сурет).

1-сурет.  CorelDRAW пайдаланушысының жұмыс ортасы

Беттің параметрі мен өлшем бірлігін өзгерту

Жаңа құжат құрғаннан соң кейде баспа бетінің өлшемі бойынша қабылданған өзгерту қолданылады. Бұл операция атрибуттар панелінің элементтері көмегімен орындалады (2-сурет).

2-сурет. Атрибуттар панелі

Құжаттың баспа бетінің өлшемі атрибуттар панелінің сол жақ позициясында орналасқан ашылмалы тізім Paper Type/Size (Тип/Қағаз форматы) көмегімен таңдап алынады. Баспа бетінің өлшемі қағаз форматына сәйкес келуі қажет емес. Тек беттің өлшемінен аспаса жеткілікті.

2) Графиканың құралдар панелі

            Графиканың құралдар панелі терезенің сол жағында орналасқан, CorelDraw графикалық құралдарының батырмаларынан тұрады, олар құру және редактрлеумен байланысты көптеген процедураларды жүзеге асырады. Оң жақ бұрышында кішкене үшбұрышы бар белгішелер ашылады. Ол үшін сол құралдың батырмасына курсорды орнатып, тышқанның сол жақ батырмасын біраз уақыт ұстай тұрып немесе сол үшбұрышқа тышқанмен шертуге болады.

Графика панелі төменде келтірілген CorelDraw құралдарына кіруді қамтамасыз етеді.

	Көрсеткішобъектілерді өзгерту үшін ерекшелейді.
	Төртбұрыш– төртбұрыш салуға мүмкіндік береді.
	Эллипс эллипс салуға мүмкіндік береді.
	Мәтін – мәтінмен жұмыс істеуге арналған.
	Интерактивтіашықтықобъектілердің ашықтығын басқарады.
Фигура  тобы құралдардан тұрады
	Фигура формыөзгерісін береді
	Пышақ – объектілерді кесу сызықтары бойынша бөлшектеуге арналған
	Ластик – объектілердің бөлігін жоюға арналған
Қисық (Кривая)мына құралдардан тұрады:
	Қисық– «қолмен» сызықты салуға арналған;
	Қисық Безьетірек нүктелерде шерту арқылы түзу сызықтар салуға арналған
	Сурет салу (Живопись) тұрақты немесе айнымалы қалыңдықты перомен сурет салуды имитациялауға арналған;
	Өлшем (Размер)құралы чертеждерде өлшемді сызықтар мен белгілеулер қою үшін пайдаланылады
	Біріктіруші түзу (Соединительная линия)екі объектіні біріктіретін түзу сызықтар салуға қолданылады;
	Интерактивті біріктіруші сызықобъектілерге қосылатын және олармен бірге орын ауыстыратын, объектілерді сызықтармен қосуға арналған.
Масштабтобына мыналар кіреді:
	Масштаб объектілерді масштабтауға арналған.
	Панорама – барлық жұмыс столында көріну облысының орнын алмастыруға арналған
Көпбұрыш (Многоугольник) тобы мына құралдардан тұрады:
	Көпбұрышбұрыштардың берілген санымен көпбұрыш салады;
	Спираль спираль салуға мүмкіндік береді;
	Қағазды  бөлшектеу
Интерактивті құрал Заливкамына құралдардан тұрады:
	Интерактивті құрал Заливкаобъектілерді құю әдісімен басқарады.
	Бұрыштар бойынша интерактивті құю (Интерактивная заливка по углам)тірек нүктелермен шектелген, оларды жеке сегменттерге бөліп, құюды редактрлеуге мүмкіндік береді;
Интерактивті алмасу (Интерактивное перетекание) мыналардан тұрады:
	Интерактивтіалмасуаралық трансформацияның берілген санымен бір объекттен екіншісіне ауысуға мүмкіндік береді.
	Интерактивті контур құралыобъекті контурының дубликатын құрады. Орын ауыстыру (орталыққа немесе ішке) бағытына байланысты дубликаттар сыртқы немесе ішкі контур түзеді.
	Итерактивті жылжу (Интерактивное искажение)құралыобъектінің тез деформациялауға арналған. Ол үшін қасиет панелінде деформация типтері таңдап алынады.
	Интерактивті қабықша (Интерактивная оболочка) құралытаңдап алынған объектілердің контурын модификациялауға мүмкіндік береді.
	Интерактивті басу (Интерактивное выдавливание)құралыпсевдоүшөлшемді бейне құрайтын үшінші координаты бойынша тегіс объектілерді «басуға» мүмкіндік береді.
	Интерактивті көлеңке (Интерактивная тень)таңдап алынған объекттен алынатын көлеңке эффектісін құрады.
Пипеткатобы:
	Пипеткаобъектінің контур немесе элементін құю түсін ағымды етіп таңдап алуға мүмкіндік береді.
	Краскақұралы көмегімен бұл параметрлерді басқа объектілерге қолдануға болады.

Курс тақырыбы  1. CorelDraw бағдарламасының қолданушыға тиімді баптауы.

Сабақ тақырыбы:Объектілерді түспен бояу.

Мақсаты:  Corel Draw бағдарламасында бейнелерді түрлі бояуларға келтіру қызметімен танысу, оларды тәжірибеде пайдалана білу;

Теориядан қысқаша түсініктеме

Обьектілермен әртүрлі безендірулер жүргізу кезінде әртүрлі үлгідегі заливкаларды қолдануға болады. Corel Draw бағдарламасында келесі заливка түрлері бар: біркелкі, градиентті, өрнекті, текстуралық..(9.1-сурет)

Олардан басқа тағы да заливканың  Пипетка  және  Толтырғыш  (Заполнитель).

Бұл құралдар растрлық графикада мәлім болып келеді. Қолданылуы оңай, яғни түстер палитрасынан түс таңдап боялатын бейнеге орналастырылады. Олар құрал-саймандар тақтасының 9.2-суретте көрсетілгендей жерде орналасады.

Corel Draw бағдарламасының мүмкіндерінің бірі интерактивті заливка және торлы интерактивті заливка  бояу құралдары бар.(9.3-сурет)

Біркелкі заливка  дегеніміз жабық контурдың ішінде бір ғана біркелкі бояуды қамтитын және де оларды бояу палитрасынан немесе «Біркелкі заливка» атты терезеден алуға болатын жалпы заливка құралдарының бір нұсқасы.  Оны іске қосу үшін құралдар тақтасынан  батырмасының төменгі жақ шетіндегі орналасқан батырмасын бассаңыз    қатарынан  батырмасын таңдайсыз.

Алдыңызға үш бөлімшеден(вкладка) тұратын терезе шығады. Солардың бірінен керекті түсіңізді таңдай отырып, берілген объектіңізді біркелкі түске бояуға болады.

Курс тақырыбы  1. CorelDraw бағдарламасының қолданушыға тиімді баптауы.

Сабақ тақырыбы:Арбиспен қою үшін түс таңдау.

Абрис контур параметрлерімен басқарады. Бірінші екі белгіше абрис перосы мен абрис түсі диалогтік терезесіне кіруді қамтамасыз етеді.
Қалған белгішелер контур қалыңдығының стандартты мәнін таңдауға мүмкіндік береді.
Құю (Заливка) құю параметрлерімен басқарады.

Градиентті заливка дегеніміз жабық контур ішінде орналасқан түстердің біртіндеп екі немесе бірнеше түстердің арасына өтуін құратын жалпы заливка құралдарының бір нұсқасы. Оны іске қосу үшін құралдар тақтасынан  батырмасының төменгі жақ шетіндегі орналасқан  батырмасын бассаңыз

қатарынан  батырмасын таңдайсыз.Алдыңызға төмендегідей терезе пайда болады. (9.7-сурет)

"Заливка" құралы

"Заливка" құралы жеке топқа ерекшеленеді және келесі элементтерден тұрады:

7-сурет. Заливка құралдар панелі

·  Бояу түсінің диалогтік терезесі. Пайдаланылатын түстік модельге сәйкес түсті таңдауға мүмкіндік береді.

Градиентті бояу. Объектіні әртүрлі түсті және бір түстен екіншісіне ағымды ауысу әдістерін пайдалану арқылы бояуға мүмкіндік береді.

9.7-суретінен  көрініп түрғандай градиентті заливканың 4 типі бар: Сызықтық, радиалдық, конустық, квадраттық.

o   Тип. Градиентті бояу типін таңдау (сызықты, радиальды, кондық және квадратты).

o   Орталықтан ығысу (Смещение центра). Орталықтан тонның бөлінуі жүзеге асырылуына қатысты таңдауға мүмкіндік береді.

o   Параметрлер. Бұл бөлім қосымша баптаулардан тұрады.

o   Түстің ауысуы. Градиенттің бастапқы, соңғы және аралық түсін орнатуға мүмкіндік береді.

Курс тақырыбы  1. CorelDraw бағдарламасының қолданушыға тиімді баптауы.

Сабақ тақырыбы: Ашық бейнедегі түстер палитрасы.

1-жаттығу: «Бағдаршам» суретін және «Реле және автоматика» логотипін құру.

1. Тіктөртбұрыш салыңыз да, оның ішіне 3 эллипс  салыңызда, қызыл, сары, жасыл түстерге бояңыз. (9.5-сурет)

2.  Тіктөртбұрыш салыңыз да, оның ішіне эллипсті құрыңыз. Эллипстің жанына  мәтін құралын алып, «РЕЛЕ» «ЖӘНЕ АВТОМАТИКА» сөзін теріңіз. «r» және «а» әрпін құрыңыз. Осының барлығын 9.4-суреттегідей орналастырыңыз.

3. «r» және «а» әріптеріне және тіктөртбұрышқа біркелкі сұр түс таңдаңыз, ал эллипс пен «РЕЛЕ» «ЖӘНЕ АВТОМАТИКА» сөздеріне қара түс енгізіңіз.

4. Барлығын топтастырыңыз (9.6-сурет)

9.5-сурет    9.6-сурет

Курс тақырыбы  1. CorelDraw бағдарламасының қолданушыға тиімді баптауы.

Сабақ тақырыбы: Үнсіз келісім түстері.

1-жаттығу:  «Ілгек» бейнесін сызықтық  градиенті заливка құралының көмегімен саламыз.

1. Белгілі бір шағын көлемде эллипсті салыңыз да оған сызықтық градиенті заливканы таңдаңыз.(9.8-сурет)

2. Сол элипстің көшірмесін алып, оны ішкі центріне қарай көлемін  сәл ғана кішірейтіңіз.

3. Алынған көшірменің еңкею бұрышын 180⁰-ға дейін орнатыңыз

4. Тағы да сол элипстің көшірмесін алып, олардың еңкею бұрышын 0⁰ етіп қойыңыз да оларды 9.9-суреттегідей орналастырыңыз.

5. Тағы да кішігірім көлемдегі эллипсті құрыңыз. Оның еңкею бұрышын 180⁰ -ға дейін орнатыңыз

6. Осы соңғы құрылған эллипстің көшірмесін алып, оның көлемін ішкі центріне қарай сәл кішірейтіңіз де, ақ түске бояңыз.

7. Осы соңғы екі эллипсті топтастырыңыз да, тағы да 3 көшірмесін алып қойыңыз. Нәтижесінде 9.10-суреттегідей орналастырыңыз.

Курс тақырыбы  1. CorelDraw бағдарламасының қолданушыға тиімді баптауы.

Сабақ тақырыбы: Келісім бойынша түс беру.

1-жаттығу: «Кирпичтер» бейнесін екі түсті өрнек құралының көмегімен саламыз.

1. 75х30 мм өлшемді тікбұрыш салыңыз да , оған кірпіш тастар  секілді сызықтық заливканың екі түсті өрнегін енгізіңіз.

2. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «КИР», «ПИЧ», «ТЕР».

Оларға келесі параметрлерді енгізіңіз: гарнитура – Arial; кегль – 14 пт;

3. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «тел:», «2345678»,

«5678910». Оларға келесі параметрлерді енгізіңіз: гарнитура – Arial; кегль – 14 пт;

4. Соңында фигураларды 9.16 -суреттегідей орналастырасыз.

2-жаттығу:  «Торлы қоржындар» бейнесін екі түсті өрнек құралының көмегімен саламыз.

1. 20х11 мм өлшемді тікбұрыш салыңыз да , оған тор секілді сызықтық заливканың екі түсті өрнегін енгізіңіз: ұзындығын-3 мм, енін-3мм

2. Тікбұрыштың көшірмесін алыңыз да, оны шетке қарай ығыстырыңыз.

3. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «Қоржындар». Оларға келесі параметрлерді енгізіңіз: гарнитура – Times New Roman; кегль – 24 пт;

3. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «ТОРЛЫ». Оларға келесі параметрлерді енгізіңіз: гарнитура – Arial; кегль – 17 пт;

4. Соңында фигураларды 9.17 -суреттегідей орналастырасыз. Қоржындар торлы

3-жаттығу:  «Жұлдызды спортклуб» бейнесін толық түсті өрнек құралының

көмегімен саламыз.

1.  30х30  мм өлшемді тікбұрыш салыңыз да , оған жұлдызды фейрерверк түрдегі толық түсті өрнегін енгізіңіз: ұзындығын-30 мм, енін-30 мм

2. Контурын (сыртқы сызығын) түссіз қылыңыз.

3. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «Жұлдызды». Оларға келесі параметрлерді енгізіңіз: гарнитура  –  Times New Roman; кегль  –  35  пт;жазылуы  – курсив;

4. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «СПОРТКЛУБ». Оларға  келесі параметрлерді енгізіңіз: гарнитура  –  Arial; кегль  –  25  пт; символаралық интервал – 130%, сөздер арасындағы пробел – 1000%

5. Соңында фигураларды 9.18 -суреттегідей орналастырасыз.

ЖҰЛДЫЗДЫ

с п о р т к л у б

4-жаттығу:  «Паркет үйі» бейнесін растрлық суретті өрнек құралының көмегімен саламыз.

1. 5х20 мм өлшемді тікбұрыш салыңыз да , оған ағаш текстура түріндегі растрлық өрнегін енгізіңіз: ұзындығын-15 мм, енін-5 мм және  Түсті объектімен бірге қалыптастыру (Transform fill with objest – Преоброзовать заливку вместе с объектом)

батырмасына жалауша;

2. Тікбұрыштының тағы да 3 көшірмесін алып, оларға ағаш текстурасының басқа бір өрнектерін келтіріңіз.

3. тікбұрыштың 2 көшірмесін 450, ал басқа 2 көшірмесін -450 бұрыңыз,.

4.  Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «ҮЙІ» Оларға келесі

параметрлерді енгізіңіз: гарнитура – Times New Roman; кегль – 24 пт.

5. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «ПАРКЕТ». Оларға келесі

параметрлерді енгізіңіз: гарнитура – Arial; кегль – 20 пт.

6. Соңында фигураларды 9.19 -суреттегідей орналастырасыз.

ПАРКЕТ

ҮЙІ

Курс тақырыбы  1. CorelDraw бағдарламасының қолданушыға тиімді баптауы.

Сабақ тақырыбы: Өлшем бірліктері.

Текстуралық заливка.

Текстуралық заливканы  растрлық бейнеге ұқсастырылған түрі ретінде

қарастыруға болады.  Оны іске қосу үшін құралдар тақтасынан    батырмасын

таңдайсыз

Ашылған терезеден (9.20  -  сурет) сіз Текстуралар кітапханасынан және оның астында орналасқан тізімнен керекті түсті таңдап, белгіленген фигураңызға орналастыра алсыз.

10-жаттығу:  «Перделер салоны» бейнесін текстуралық заливка құралының көмегімен саламыз.

1. 20х20 мм өлшемді тікбұрыш салыңыз да , оған «Үлгілер» (Образцы-  Samples) текстуралар кітапханасынан «Перделер» (Шторы-Curtains) текстурасын енгізіңіз.

2. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «ПЕРДЕЛЕР» Оларға келесі  параметрлерді енгізіңіз: гарнитура – Times New Roman; кегль – 17 пт.

3. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздерді енгізіңіз: «САЛОНЫ» Оларға келесі параметрлерді енгізіңіз: гарнитура – Times New Roman; кегль – 21 пт.

4. Соңында фигураларды 9.21 -суреттегідей орналастырасыз.

ПЕРДЕЛЕР

Өзіндік жұмыс тапсырмалары:

1.  «ANAM» бейнесін біркелкі заливка құралының көмегімен салыңыз. NAM

2.  «Энергопром» бейнесін біркелкі заливка құралының көмегімен салыңыз.

ЭНЕРГОПРОМ

3.   «Возрождение» бейнесін радиалдық градиентті заливка құралының көмегімен  салыңыз.

ВОЗРОЖДЕНИЕ

4.  «Тропикано» бейнесін конустық градиентті заливка құралының көмегімен салыңыз.

Тропикано

5.  «Кухонные вытяжки» бейнесін квадраттық градиентті заливка құралының көмегімен салыңыз.

ВЫТЯЖКИ

ВЫТЯЖКИ

КУХ ОННЫЕ

КУХОННЫЕ

6.  «Облицовочный камень» бейнесін  текстуралық    заливка құралының көмегімен салыңыз.

Сұрақтары:

1.  Заливка дегеніміз не және оны бағдарламада пайдалану жолы?

2.  Қандай заливканың түрлерін білесіз?

3.  Құралдар тақтасының қандай батырмасын басу арқылы белгіленгенфугураңызға түс бере аласыз?

4.  Біркелкі заливка дегеніміз қандай түс және оны пайдалану жолы?

5.  Градиентті заливка дегеніміз қандай түс және оны пайдалану жолы?

6.  Өрнекті заливка дегеніміз қандай түс және оны пайдалану жолы?

7.  Текстуралық заливка дегеніміз қандай түс және оны пайдалану жолы?

8.  Жоғарыда берілген мысалдардан басқа түстер палитрасын қандай жағдайда  пайдалана аласыз?

Курс тақырыбы 2. Графикалық объектілерді құру: төртбұрыштар және эллипстер, түзулер, қисықтар мен өлшемдік сызықтар, каллиграфия.

Сабақ тақырыбы: Объектілерді салу.

Зертханалық жұмыс №1

Әдістемелік нұсқау:

Жоғарыда айтқандай CorelDRAW бағдарламасында кескіндермен жұмыс негізінен обьектілермен жұмыс болып табылады.Барлық обектілерді үш категорияға болуге болады:қарапайым, сызықтық және мәтіндік.

Бұл– тікбұрыштар,эллипстер,көпбұрыштар және стандартты фигуралар.

Тікбұрыштар категориясында тек стандартты фигураларды ғана өз қалауымызша құрастыруға болады.

Тікбұрыштың сыртқы түріне қарап көп жағдайларда басқа обьектілерден

ажырату қиынырақ.. Егер сол обьектіге тышқанның батырмасымен бассақ қалып күй қатарында  Rectangle on Layer 1  сөзі шығады, бұдан сіз оның тікбұрыш екендігіне сенімді боласыз.

CorelDRAW бағдарламасында барлық қарапайым объектілер сәйкес

саймандардың көмегімен құралады. Тікбұрыштар  Rectangle сайманының көмегімен тұрғызылады.  Rectangle  батырмасын басқан кезде тышқан көрсеткіші айқас сызыққа айналады. Қалып-күй қатарындағы тышқан көрсеткішін  Rectangle құралына апарып диоганаль бойынша созу керек.Тышқанмен жылжытып болғаннан кейін оның батырмасын жібергенде, тікбұрыштың жан-жақтарындағы жиектері белгіленеді және орталық маркер шығады. Ал қалып-күй қатарында «тіктөртбұрыш тобына  жататын обьекті белгіленді» деген хабарлама шығады.

CorelDRAW-да кез келген графикттік обьектіні құрғаннан кейін ол бөлініп алынған болып табылады және оның айналасында бөліп алу жақтауы пайда болады.

Тіктөртбұрыштардың атрибуттар құралы  (1.1-сурет) мына қасиеттерден тұрады:

төртбұрыштың өлшемі, төртбұрыштың орналасуы, масштаб коэффиценттері және т.б. Бұл қасиеттер батырмаларды өзгертуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге онда обьектілермен жұмыс жасау батырмалары орналасқан (бұрау, айналық бейне, бұрыштарды дөңгелектеу және т.б)

1.1-сурет Тіктөртбұрыштармен жұмыс жасаудағы атрибуттар құралы

Объектіні еркін қозғалыспен орталықтан айналдырудан басқа, тышқанның көмегімен орталықтан нақты және дәл айналдырудың мүмкіндері бар. Ол үшін «Өзгерту»  (Преобразование) атрибуттар тақтасын көрсетіп қою қажет. «Өзгерту» тақтасы бізге сол тікбұрышты бейненің формасын өзгерту үшін қолданылады.

Бұл атрибуттар тақтасын іске қосу үшін Терезе (Окна)  -  Тақталар (Панели)  -Өзгерту (Преобразование) бұйрықтарын орындаймыз.

1-жаттығу: Төртбұрыштар.

1. Rectangle (тікбұрыш)  құралын алыңыз да, тиісті формада тікбұрышты құрыңыз.

2. Квадратты құрыңыз

3. Тікбұрышты ортадан құру мүмкіндігін қолданып, төмендегідей (1.2-сурет) бейнені келтіріңіз.

1.2-сурет. Төртбұрыштар

2-жаттығу: «Такси» белгісі.

1. Белгілі бір өлшемде квадратты құрыңыз

2. Zoom(масштаб)   құралын таңдаңыз да, салынған квадраттың үстінен басыңыз.

3. Pick(Таңдау)құралын таңдаңыз.

4. Салынған квадратты ерекшелеңіз.

5. Квадраттың көшірмесін алыңыз да, көшірмені 4 рет орналастырыңыз.

6. Қойылған 4 квадратты жеке жеке «таңдау» құралының көмегімен ұстап тұрыңыз да 5-суреттегідей бейнені келтіріңіз

1.3.-сурет. Такси логотипі

3-жаттығу: Өнеркәсіпті гүл.

1. 10х15 мм өлшемімен тікбұрышты құрыңыз

2. Объектінің үстінен 2 рет басып, айналу режиміне өтіңіз. Сол жағдайда мынадай күйге түседі.   

3. Соның ортасында орналасқан  орталықты ұстап алып, тікбұрыштың шамамен 7 мм  жоғарғы жағына орналастырыңыз.(1.4-суретке қараңыз)

4. Соның 4 көшірмесін алып, 1.4.1 суреттегідей 4 объектіні айналу жағдайына апарып, орналастырыңыз да, келесі 1.5-суреттегі бейнеге  келтіріңіз.

4-жаттығу: Mitsubishi көлігінің маркасы

1. 12х10 мм өлшемді тікбұрышты құрыңыз.

2. Оны  батырмасына ұстап тұрасыз да, 300 оң жаққа қарай еңкейтіңіз

3. Айналу  орталығын  объектінің жоғарғы оң жақ бұрышына орналастырыңыз (1.6-сурет)

4. Шыққан ромбының 2 көшірмесін алып, оларды 1200 және 2400 айналдырыңыз (1.7-сурет)

5. Шыққан марка бейнесін терезенің оң жағында орналасқан түстер палитрасынан қара түсті таңдап бояңыз. Нәтижесінде 1.8-сурет шығарыңыз.

5-жаттығу.    Әртүрлі тікбұрыштардың таңдау бұрыштарының 0 немесе 100

айналуларын келтіріп, нәтижесінде келесі 1.10-суреттердегідей бейнелерді

шығарыңыз.

Курс тақырыбы 2. Графикалық объектілерді құру: төртбұрыштар және эллипстер, түзулер, қисықтар мен өлшемдік сызықтар, каллиграфия.

Сабақ тақырыбы: Эллипстер мен  шеңберлерді салу.

Өзіндік жұмыс тапсырмалар:

1.   «Квадраттардың айналуы» бейнені құрыңыз:

«Орнамент» бейнелерін шығарыңыз:

2.  «Валдис» бейнесін құрыңыз :

Сұрақтары:

1.  Corel Draw бағдарламасында құрал-саймандар тақтасынан тіктөртбұрыш

құралынан қандай әрикеттер орындайға болады?

2.  Corel Draw бағдарламасында құрал-саймандар тақтасынан форма құралды нен  үшін пайдаланылады?.

3.  «Өзгерту» құрал-саймандар тақтасын қалай қосамыз?

4.  Объектілердің бұрыштарын қандай жолдармен өзгертуге болады?

5.  Объекті бұрышының барлығында айналу саны 100 болса қандай фигура шығады?

Зертханалық жұмыс №1

Әдістемелік нұсқау:

Ellipse(Эллипс) құралының көмегімен келесі фигураларды құру болады: эллипс, дөңгелек, сектор, доға. (2.1-сурет)

2.1-сурет

Бұл фигураларды эллипстің атрибуттар тақтасынан көре аласыз. Бұлардан басқа эллипс құралына пайданып, әртүрлі өзгерістер келтіруге болатын бірнеше батырмалар орналасады. (2.2-сурет)

2.2-сурет. Эллипстің атрибуттар тақтасы

Эллипстің атрибуттар тақтасының ішінен  төмендегі 2.3-суреттегі эллипстің

қасиеттер тақтасының параметрлерін қарастырайық:

2.3-сурет

Сектор (Pie) және Доға (Arc) объектілердің сыртқы түрін анықтайтын келесі

параметрлер бар:

  Бастапқы және соңғы бұрыштар (Starting and Ending Angles)  -  доға дөңгелегінің ұзындығының бұрыштық өлшемі.

  Сағат тіліне қарсы доға мен сектор (Clockwise/Counterclockwise Arcs or Pies)  батырмасы  доға мен секторды инверсиалды түрде бейнелейтін санап шығару бағытына сұраныс қояды.

Қасиеттер тақтасындағы сектормен доғаның бастапқы және соңғы бұрыштарына нұсқау үшін берілген жолдарды қолдануға геометрия ілімін білуді талап етеді.

Көбінесе қолданатын ыңғайлы әрикеттің бірі, ол Форма  құралын пайдалану болып келеді. (2.4-сурет)

2.4-сурет. Бақылау түйін нүктесінің көмегімен доға, сектор және эллипстің өзгеруі

1.  Сектор және/немесе Доғаның  Бастапқы және соңғы бұрыштарына мәндерін беріп келе, төменде орналасқан суреттегідей бейнелерді құрыңыз. (2.6-сурет)

Өзіндік жұмыс тапсырмалар:

1.  «Өнерлер» бейнелерін құру.

2.  «Электромеханика» компаниясынынң логотипін құру

3.  «Сатурн» бейнесін құру

Сұрақтары:

1.  Эллипс құралының қызметі?

2.  Эллипстен басқа қандай фигуралар бар?

3.  Эллипстің атрибуттар тақтасының элементтері қандай және қызметтерін

айтыңыз?

4.  Формасын өзгертуге берілген эллипстің қандай қасиеттерін білесіз.

5.  Форманың көмегіменен эллипстің, сектордың, доғаның формаларын

өзгертткенде қандай нәтиже шығады?

6.  Сектор формасының бастапқы және соңғы бұрыштарының мәнін өзгерткенде не өзгереді?

Курс тақырыбы 2. Графикалық объектілерді құру: төртбұрыштар және эллипстер, түзулер, қисықтар мен өлшемдік сызықтар, каллиграфия.

Тіктөртбұрыштар мен шаршыларды салу.

Зертханалық жұмыс №1

Әдістемелік нұсқау:

Көпбұрыш (Poligon) құралы көпбұрышты фигураларды салу үшін берілген.

Биіктіктігін 3 тен 500-ге дейінгі аралықта беруге болады.

Оны құралдар тақтасынанбелгішесі арқылы қосуға болады. Бұл құралды

таңдаған кезде, оның атрибуттар тақтасынан тек қана бір батырма іске қосылып  тұрады. Ол көпбұрыштының, жұлдызшаның және қиын жұлдызшаның жақтарының және биіктіктерінің саны (Number of points or sides of polygon, star and  complex star).  Көпбұрыш құралынан көпбұрыш фигурасынан басқа жұлдызша, қиын жұлдызша, спираль және сызып алынған қағаз бейнелері бар. (3.1-сурет)

Егер де батырма көосетіліп тұрғандай 5 саны тұрса, онда бесбұрышты

көпбұрыштың бір бейнесі шығады. Ал егер де 6 немесе  одан да көп бұрыш саны белгіленіп тұрса(Оны өзіңіз батырмалары арқылы өзгертесіз.), алтыбұрышты немесе дан да көпбұрышты бфигура бейнеленеді.

Формақұралының көмегімен көпбұрыштың  сыртқы бейнесін өзгерту мүмкіндігі бар. мына формадан келесі фигураларды шығаруға болады. және т.б.

Өзіндік жаттығулар:

1.Графикалық кенкіндер арқылы келесі фигураларды шығарындар:

2.    «Тінтүір (тышқан) көмегімен  графикалық кескіндердің көлемдерін өзгертіндер:

3.    Биіктіктерге арналған операциялар  мен қисықтарды келтіру арқылы келесі фигураларды салыныз

4.Докер форманы (Окно ► Докеры ► Формовка) және параметрлерді  пайдаланып- Соединение, Пересечение и Обрезка, келесі фигураларды бейнелеңіздер.

Докер Форма

5.Трансформация / Докер/Өлшемін пайдаланып (Окно ► Докеры ► Преобразование ► Размер) келесі сүреттерді бейнеленіз:

 Докер Трансформация/Өлшем (Размер)

 

6.Трансформация / Докер/Жағдайды пайдаланып(Окно ► Докеры ► Преобразование ► Позиция) дәл өлшемді мүмкіндігін пайдаланып дәл өлшемді табыңыз:

 Докер Трансформация/Жағдай

7.    Центр арқылы айналу көмегімен (Окно ► Докеры ► Преобразование ► Вращать) және біріктіру(докер Формовка) арқылы келесі фигураларды салыңыз:

Докер Трансформация/ Айналу

8.      Докер Ауқымын және көрсетілуін сынаңыз: (Окно ► Докеры ► Преобразование ► Масштаб):

ДокерТрансформация/
Ауқым мен көрсетілуі

Курс тақырыбы 2. Графикалық объектілерді құру: төртбұрыштар және эллипстер, түзулер, қисықтар мен өлшемдік сызықтар, каллиграфия.

Сабақ тақырыбы: Пішіні алдын ала анықталған қарапайым фигуралар салу

1-жаттығу: Кәрездер (Соты)

1.  30х30 өлшемді алтыбұрыш қойыңыз да оны келесі координаталарарқылы

орналастырыңыздар: х=100 мм, у=100 мм;

2. Осының 6 көшірмесін алыңыз да, келесі координаталар арқылы орналастырыңыз:

  Х₁=115 мм, у₍=122,5 мм

  Х₂=130 мм, у₂=100 мм

  Х₃=115 мм, у₃=77,5 мм

  Х₄=85 мм, у₄=77,5 мм

  Х₅=70 мм, у₅=100 мм

  Х₆=85 мм, у₆=122,5 мм

Нәтижесінде  3.3-суреттегі бейне шығарыңыз.

2-жаттығу: «Алтай орманы»компаниясының логотипін құру.

Көбінесе көпбұрыштардың қатарында логотиптерді құруға үшбұрыштарды қолданады. Компанияның негізгі айналасатын өнімі қылқанды ағаш болғандықтан, оның да логотипін осы ағашты символы ретін алынған болатын. Қылқанды ағаш үшбұрыш құралымен салу тиімді болғандықтан қолданған болатынбыз.

1.  50х37,5 мм өлшемді үшбұрыш құрыңыз да, оған келесі координаталарды қойыңыз: х=70мм, у=70 мм. түсі – қара, контур түсі – қара;

2.  5х12,5 өлшемді үшбұрыш құрыңыз да, оған келесі координаталарды қойыңыз:

х=55,9 мм, у=57,5 мм. түсі – ақ, контур түсі – ақ;

3.  Объектіні вертикаль бойынша айналы кескіндеңіз – жоғарыдан төмен

4.  Трансформациялау режиміне өтіңізде, үшбұрыштың төменгі шыңын солға  қарай  ығыстырыңыз. Нәтижесінде 3.4-сурет шығуы тиіс.

5.  Кішкентай үшбұрыштының көшірмесін алыңыз да, оның координаталарын: х=60 мм, у=70 мм деп қойыңыз.

6.  Барлық бейне элементтерінің көшірмесін алыңыз да, Олардың айналы кескінін солдан оңға қарай аударыңыз және де координаталарын х=73 мм, у=63 мм, өлшемін 36х27 мм деп алыңыз.Үлкен үшбұрыштың көшірмесінен ақ түсті беріңіз, контурының түсі –  жоқ; кішкентай үшбұрыштың көшірмесіне қара түс, контурының түсі – жоқ. (3.6 сурет)

7.  Тағы бір үшбұрыш құрыңыз, оның өлшемі 36х27 мм және де оның

координаталарын х=73 мм, у= 63 мм. Түсі – жоқ, контур түсі – қара.

3-жаттығу: «Калейдоскоп» бейнесін құру.

1. өлшемін 30х30 мм болатындай сегізбұрыш құрыңыз да оның координаталарын х=100 мм, у=100 мм. Түсін қарамен, окнтур түсінде қарамен бояңыз.

2. Құрылған объектіні жұлдызшаға аударыңыз.

Өзіндік жұмыс  тапсырмалар:

1.   «Арнайықұрылыс»компаниясының логотипін құрыңыз:

2.  «Қыз» бен «Бала» бейнесін құрыңыз

3.  3-жаттығудағы «Колейдоскоп» бейнесін жалғастырыңыз да мына бейнеге

келтіріңіз.

4. Алдындағы мәліметтерді пайдаланып келесі суретті бейнеленіз:

Сұрақтары:

1.  Көпбұрыш құрылының қызметін қандай?

2.  Көпбұрыштан басқа қатарында қандай фигуралар бар?

3.  Форма көмегімен тағы қандай өзгерістерді орындай аласыздар?

4.  Өздеріңіздің тағы да қосымша осы құралдың көмегімен орындалатын символдар, логотиптерді құра аласыз? Құрып көріңіздер.

5.  Көпбұрыштың басқа алдағы өткен сабақтарындағы геометриялық фигуралар  құралдарына қарағанда қандай айырмашылығы бар?

Курс тақырыбы 3. Контурмен құюды (заливка) пішімдеу.

Сабақ тақырыбы: Объектілерді түспен бояу.

1-жаттығу:  «Бильярд шары» бейнесін радиалдық градиентті заливканың

көмегімен саламыз.

1. 30х12 көлемде эллипсті салыңыз да, оған қара түс таңдаңыз.

2. 35х35 көлемде эллипсті салыңыз да, оған радиалдық градиентті залискасын белгілеңіз. Пайда болған терезеден «Шеттен ығысу» (Сдвиг края) белгішесіне 15%, центрден көлденең бойына 15%, тік бойына 30% орнатыңыз.

3. Соңында фигураларды 9.11-суреттегідей орналастырасыз.

2-жаттығу:  «Лазер» бейнесін конустық градиенті заливка құралының көмегімен саламыз.

1. 60х10мм өлшемінде тікбұрыш салыңыз да, оған конустық градиентті заливканы орнатыңыз.

2. Жолдық мәтіннің  көмегімен «Лазер» сөзін құрыңыз және оған келесі

парамертлерді енгізіңіз: гарнитура  –  Arial; кегль  –  6пт; жазылуы  -  Полужирный, түсі-ақ.

3. Соңында фигураларды 9.12-суреттегідей орналастырасыз.

3-жаттығу:  «Полярлық жұлдыз» бейнесін квадраттық градиенті заливка

құралының көмегімен саламыз.

1. 55х11мм өлшемінде тікбұрыш салыңыз да, оған квадраттық градиентті заливканы орнатыңыз. Пайда болған терезеден «<Бұрыш»  параметрі  (Сдвиг края) белгішесіне 300, центрден көлденең бойына 38%, тік бойына 7% орнатыңыз. 

2. Жолдық мәтіннің көмегімен «Полярлық жұлдыз» сөзін құрыңыз және оған келесі парамертлерді енгізіңіз: гарнитура  –  Times New Roman; кегль  –  16пт; жазылуы  -Полужирный, түсі-ақ.

3. Соңында фигураларды 9.13-суреттегідей орналастырасыз.

Курс тақырыбы 3. Контурмен құюды (заливка) пішімдеу.

Сабақ тақырыбы: Арбиспен қою үшін түс таңдау.

"Интерактивное перетекание"эффектісі

"Интерактивное перетекание" құралы құралдар панелінде орналасқан интерактивті құралдар категориясына жатады.

1-сурет. Интерактивное перетекание құралдар панелінің сыртқы түрі

Берілген құрал көмегімен объектілердің әртүрлі формасы және түсі бойынша «морфингін» (плавное перетекание) орындауға болады. Сол кезде ағымның жолы, жиілігі мен сипаты белгіленеді.

Екі объектінің ағымын мысалға ала отырып құралдың жұмысын қарастырайық.

2-сурет.

1-суретте көк квадрат бейнесі және оның өлшеміне жақын қызыл дөңгелек келтірілген. Сол суреттің оң жағында "Интерактивное перетекание" құралын қолдану нәтижесі және оның жұмысының келесі параметрлері берілген: "Число шагов в перетекании" = 4; "Вид перетекания" = прямое; "Ускорение" = 0;

3-сурет. Интерактивное перетекание құралдар панелінің қасиеттер панелі

Берілген мысалда бір фигураның ортадан басқа ортаға жүргізіліп, ағым түзу бойынша жүзеге асырылады. Объектінің түрленуі жүзеге асатын басқа траекторияны белгілеу үшін қисық салу керек және бір объектінің ортасын басындағы нүктемен, ал басқа объектінің ортасын – қисықтың соңғы нүктесімен байланыстыру керек. Содан кейін берілген қисықты ағымның жаңа жолы ретінде таңдап алуға болады (2-сурет).

4-сурет.

Ағымды эффектті берілген құралды пайдалану сипатын анықтайтын қосымша атрибуттарды пайдалану есебінен алуға болады, мысал ретінде "Смешать вдоль всего пути" және "Повернуть все объекты"(5-сурет).

5-сурет.

"Интерактивная прозрачность" эффектісі

«Интерактивное прозрачность» құралы да интерактивті құралдар тобына жатады және объектінің кейбір бөліктерін ашық етуге мүмкіндік береді. Эффектіні басқару үшін қасиеттер панелінің баптауы қолданылады.

6-сурет.

Қасиеттер панелінің бірінші батырмасын басқанда ашықтықтың боялу типін беруге мүмкіндік беретін терезе ашылады. Бояу объекті түсіне салынады және ашықтың дәрежесін модельдейді.

Екі объектілер комбинациясы мысалында берілген құрал жұмысын қарастырайық.

Фондық объект		Алдыңғы тұрған объекті

Алдыңғы тұрған объектіге "Интерактивная прозрачность" эффектісін қолдана отырып, "Радиальная" бояу типін таңдап, объектіні фондық объектке орналастырайық.

Стандарттықтан басқа одан да күрделі сол типке жататын бояулар қолдануға болады:

Курс тақырыбы 3. Контурмен құюды (заливка) пішімдеу.

Сабақ тақырыбы: Ашық бейнедегі түстер палитрасы.

CorelDRAW-да Заливка инструменті көмегімен әртүрлі тұйық объекттерді бояуға болады. Мысалы жүректің бейнесін Градиентная заливка командасы көмегімен бояу. 

CMYKбойынша тұйық объекттерді бояу.

Курс тақырыбы 3. Контурмен құюды (заливка) пішімдеу.

Үнсіз келісім түстері.

Тапсырма

Заливка командасы арқылы келесі бейнелерді әртүрлі градиентті бояңыз.

Курс тақырыбы 3. Контурмен құюды (заливка) пішімдеу.

Келісім бойынша түс беру.

Тапсырма

Алтын шынжыр мысалында"Интерактивное перетекание" құралы көмегімен көлем имитациясын жасау керек.

Курс тақырыбы 3. Контурмен құюды (заливка) пішімдеу.

Сабақ тақырыбы: Өлшем бірліктері.

Бейне масштабы

Стандартты құралдар панелінде үнсіз келісім бойынша Ұлғайту деңгейінің ашылмалы тізімі тұр. Оның енгізу өрісінде бейненің ағымды масштабы көрсетіледі. Оны өз ыңғайыңызға қарай өзгертуге болады.

3сурет. Қасиеттер панелінде масштабтау құралдары

Сонымен қатар, бейнені өзгертуге мүмкіндік беретін  Масштабқұралы бар.

CorelDrawобъект түсінігі

Векторлы форматтағы кез келген бейне көптеген құрама бөліктерден тұрады, олар бір біріне тәуелсіз редактрленеді.  Олардың бейне құрылатын басты элементтері объект деп аталады. Объект болып бейне элементтері: түзу, қисық, эллипс, төртбұрыш, көпбұрыш және т.с.с. аталады. Бірнеше объектілердің комбинациясы көмегімен жаңа объект құруға болады. Сонымен қатар, CorelDraw объектілердің тобын бір бүтін объект ретінде топты ары қарай редактрлеу үшін құруға болады.

Курс тақырыбы 4. Графикалық объектілерді импорттау және экспорттау.

Сабақ тақырыбы: Объектілердің әрекеттестігі.

Объектілермен жұмыс істеудің қосымша мүмкіндіктері

CorelDraw программасы күрделі объектілерді құру және редактрлеу бойынша үлкен мүмкіндіктер береді. Упорядочить (Arrange) менюінде объектілермен әртүрлі операциялар орындауға мүмкіндік беретін командалар бар.

 Түрлендіру (Преобразования  )

Бұл терезеде объектілерді түрлендірудің барлық түрлері берілген. Олар бес вкладкадан тұрады.

Орналасу (Положение)

Объектілерді орналастыруға арналған. Г және В санағыштары объектілердің координаттарынан тұрады, олардың типі Относительное (Relative) жалаушасына байланысты. Егер жалауша алынса, онда координаттар абсолютті болып табылады, кері жағдайда – бұл объектінің бастапқы орнына қатысты орын ауыстыру координаттары. Терезенің төменгі жағындағы маркерлі тор нүктені таңдауға мүмкіндік береді, оның координаттары объектілер координаттарын сипаттау керек.

Енгізілген өзгерістер Применить батырмасын басу кезінде енгізіледі. Применить к копии батырмасы енгізілген өзгерістермен көшірме жасайды.

Келесі суретте терезені баптаудың әртүрлі режимі кезінде объектілердің орналасу параметрі келтірілген.

Орналасу вкладкасымен жұмыс істеу мысалы

Фигураның оң жақ шекарасын оның көшірмесін құра отырып, 20 бірлікке оңға жылжыту.

Бұрылыс (Поворот)

Фигураны бұру үшін пайдаланылады. Г және В санағыштары нүктелер координаттарынан тұрады. Относительно центра жалаушасы координат абсолюттігін немесе қатыстығын анықтайды. Угол санағышы фигура бұрылысының бұрышын анықтайды.

Бұрылыс вкладкасымен жұмыс істеу мысалы

Жоғары бұрышқа қатысты фигураны 20 градусқа бұру керек.

Масштаб

Объекті өлшемінің өзгеруі мен айна түрінде көрсетуі үшін пайдаланылады. Г және В санағыштары горизонталь мен вертикаль бойынша ұлғайту немесе қысу коэффициенттерінен тұрады. Отражение батырмасы горизонтальды және вертикальды осьқа қатысты айна түрінде көрсету үшін пайдаланылады.

Масштаб вкладкасымен жұмыс істеу мысалы

Фигураның өлшемін оның сол жақ төменгі бұрышысына қатысты пропорционалды өзгерту.

Фигура көшірмесін оның сол жақ төменгі бұрышына қатысты көрсете және оның масштабын кішірейте отырып, көшірмесін құру.

Өлшем (Размер)

Объектінің өлшемін өзгерту үшін пайдаланылады, бірақ мұнда өлшемнің тіркелген мәні көрсетіледі.

Өлшем вкладкасымен жұмыс істеу мысалы

Бұру (Наклон)

Г және В санағыштары горизонталь және вертикаль бойымен ауысу бұрыштарынан тұрады. Маркерлі тор тірек нүктені таңдап алуға мүмкіндік береді.

Бұру вкладкасымен жұмыс істеу мысалы

Теңбұрышты үшбұрыштан тікбұрышты үшбұрыш алу керек.

Курс тақырыбы 4. Графикалық объектілерді импорттау және экспорттау.

Сабақ тақырыбы: Объектілерді біріктіру.

Тегістеу және Бөлу (Выровнять и Распределить)

Берілген ішкі меню құжат бетінде объектіні тегістеуге мүмкіндік беретін командалардан тұрады.

Сол жаққа қарай тегістеу (Выровнять влево)

Объектілердің сол жақтары бір вертикаль бойынша орнатылады.

Оң жаққа қарай тегістеу (Выровнять вправо)

Объектілердің оң жақтары бір вертикаль бойынша орнатылады.

Жоғары жаққа қарай тегістеу (Выровнять по верху)

Объектілердің жоғары жақтары бір горизонтальға шығады.

Төменгі жаққа қарай тегістеу (Выровнять по низу)

Объектілердің төменгі жақтары бір горизонтальға шығады.

Орталықты горизонталь бойынша тегістеу (Выровнять центры по горизонтали)

Объектілер орталығы бір горизонталь бойынша орналасады.

Орталықты вертикаль бойынша тегістеу (Выровнять центры по вертикали)

Объектілердің орталығын бір вертикаль бойынша орналастыру.

Бетте орталықтандыру (Центрировать на странице)

Объектілер олардың орталығы беттің орталығымен сәйкес келетіндей орналасады.

Бетте горизонталь бойынша орталықтандыру (Центрировать на странице по горизонтали)

Объектілер олардың орталығы беттің орталағымен сәйкес келетіндей орналасады.

Бетте вертикаль бойынша орталықтандыру (Центрировать на странице по вертикали)

Объектілер олардың орталығы беттің орталағымен сәйкес келетіндей орналасады.

Рет (Порядок)

Бұл ішкі меню объектілердің жоспар бойынша орналасу ретін өзгертуге арналған командалардан тұрады.

Құру (Формирование)

Берілген ішкі меню командалары қиылысатын объектілер формасын түрлендіруге мүмкіндік береді.

Біріктіру (Объединить)

Қиылысатын объектілер біреуге айналады және оның шекарасы объектілердің ішкі контуры арқылы өтеді.

Алып тастау (Исключить)

Объектілер қиылысу шекарасы бойынша қиылады.

Қиылысу (Пересечение)

Объектілердің қиылысу облысы алынып, жеке фигураға айналады.

Жеңілдету (Упрощение)

Қиылысу облысы төменгі объектіден жойылады.

Төменгі объектіден жоғарғыны алып тастау (Передние минус задние)

Жоғарғы объектіден қиылысу облысы жойылады, ал төменгі объектілер толықтай жойылады.

Алдыңғы объектіден төменгіні алып тастау (Задние минус передние)

Төменгі объектіден қиылысу облысы жойылады, ал жоғарғы объектілер толықтай жойылады.

Курс тақырыбы 4. Графикалық объектілерді импорттау және экспорттау.

Сабақ тақырыбы: Қисық сызықтарды редакциялау.

Тапсырма

Объекттермен жұмыс жасаудың қосымша әдістері көмегімен "Дракончик" бейнесін жасау

Курс тақырыбы 4. Графикалық объектілерді импорттау және экспорттау.

Сабақ тақырыбы: Тораптар мен сегменттерді редакциялау.

"Интерактивный объем" құралы

Бұл құрал жазық объекттерге көлем иллюзиясын жасауға мүмкіндік береді. Иллюзия объекттің артынан немесе алдынан сол формадағы жазықтықты салу нәтижесінде болады. Екі фигурада қырлы шеттерімен біріктіріледі.

Бұл эффектті жасау үшін Объемқұралы қолданылады.

Тапсырма

«Интерактивный объем» құралы көмегімен келесі бейнені жасау

Курс тақырыбы 4. Графикалық объектілерді импорттау және экспорттау.

Сабақ тақырыбы: Контурларды қосу және үзу.

Растрлік бейнелерді өңдеу

Растрілік бейнені қою үшін Файл -> Импорт командасы қолданылады. Қою шарттарын да анықтауға болады.

Бейненің мөлшерін өзгерту Выбор командасы арқылы немесе Точечный рисунок -> Изменить размер командасын таңдау арқылы орындауға болады. Көрсетілген команда көмегімен растірлік бейненің кеңейтілуін өзгертуге болады.

Форма құралы кез-келген формалы бейнені алуға мүмкіндік береді. Мұнда түйіндер қосып, алуға болады.

Тапсырма

Келесі бейнені растірлік өндеу командалары көмегімен өндеу керек.

Курс тақырыбы 5. Мәтіндік өңдеушілермен жұмыс жасау: пішімдеу, редакциялау, орналастыру.

Сабақ тақырыбы: CorelDraw бағдарламасында мәтіндерді өңдеу.

Зертханалық жұмыс №1

Әдістемелік нұсқау:

Мәтінмен жұмыс жасаған кезде басты ролдердің бірін қаріп  ойнайды. Бұл түсініктің  өзіне символдардың сызбасын  және кегльді және  гарнитураны  қосады.  Гарнитура  (typeface)  –  ол берілген суреттің тыныс белгілерінің, символдарының, сандардың және әріптертердің жиыны. Арнайы қасиеттермен берілген гарнитура өзінше бірүлгідегі топтарды біріктіреді – қаріптер жанұясы (Type Family)

Көбінесе қолданылатын гарнитура тобын көрсетіп кетелік:

  Serif

  Sans-Serif

  Monospaced[Fixed Size]

  Script

  Dесorative

4.1-сурет

Coreldraw бағдарламасында мәтіннің екі негізгі типі бар:

  Азатжолды мәтін (Paragraph Text) Стандартты әдстермен келесі үлгідегі

пішімдеуді жүргізетін мәтіннің үлкен блоктарын құру. Құрылу үлгісі, мысалы 

 Азатжолдық мәтіннің құрылу үлгілері яғни мәтін белгілі бір блоктың ішінде орналасады.

  Жолдық мәтін (Artistic Text) қысқа мәтіндік тақырыпшаларды құру үшін

берілген; сонымен қатар бұндай мәтін графикалық эффектілерде қолдануда арнауға болады

Құрылу үлгісі, мысалы 4.3.-суреттегідей.

Яғни мәтін жолдың бойында, ешқандай блоктық қоршаусыз жазылады.

Мәтінмен  жұмыс жасау үшін құрал-саймандар тақтасынан    батырмасы

қолданылады.

Курс тақырыбы 5. Мәтіндік өңдеушілермен жұмыс жасау: пішімдеу, редакциялау, орналастыру.

Сабақ тақырыбы: Фигуралық мәтін.

1-жаттығу: Жеңілдіктер жүйесі

1. Эллипсті құрыңыз

2.  құралын басып мәнді қосыңыз

3. Мәтін құралының батырмасын Эллипс ішіне орналастырыңыз. Бұл жағдайда

эллипстің ішінде мәтіннің тіктөртбұрышты ерекшеленген аймағы пайда болады.

4.  Сол аймақтың ішіне 4.4-суретте көрсетіліп тұрғандай үлгіде «Жеңілдіктердің  жүйесі» мәтінін теріңіз.

4.4.-сурет. Эллипс ішінде орналасқан азатжолды мәтін

2-жаттығу: Сауда үйі

1. Бесбұрышты құрыңыз.

2.   құралын басып мәнді қосыңыз

3. Мәтін құралының батырмасын бесбұрыштың ішіне орналастырыңыз. Бұл

жағдайда бесбұрыштың ішінде мәтіннің тіктөртбұрышты ерекшеленген аймағы  пайда болады.

4.  Сол аймақтың ішіне 4.5-суретте көрсетіліп тұрғандай үлгіде «Сауда үйі» мәтінін  теріңіз.4.5.-сурет.

3-жаттығу:Айналар

1.   құралын басып мәнді қосыңыз да жұмыс аймағына басыңыз.

2. Бұл жағдайда мәтіннің тіктөртбұрышты ерекшеленген аймағы пайда болады.

3. «Айналар» мәтінін теріңіз.

4. Бағыттаушы құралын басыңыз да, мәтіннің көшірмесін алыңыз.

5. Көшірмесін орналастырыңыз да, атрибуттар тақтасынан    батырмасын басып айналы бейнесін қасына қойыңыз.

4-жаттығу:Қара квадрат

1.  құралын басып жолдық мәтінді қосыңыз да жұмыс аймағына басыңыз.

2. Бұл жағдайда мәтіннің тіктөртбұрышты ерекшеленген аймағы пайда болады.

3. «Қара» және «Квадрат» сөздерін теріңіз де, мәтінге 50 % қара түс беріңіз: Ол үшін құралын таңдаңыз. Оның ішінен түстер заливкасының диалогты терезесін таңдаңыз. Соның ішіндегі Ат (Имя) бөлімінен «Қара» түстен 50 % қара түсті таңдаңыз да ОК батырмасын басыңыз. (Сол әрикеттерді орындау барысында мәтініңіз ерекшеленіп тұруы қажет)

4. «Квадрат» сөзін 30 % -ға , «Қара» сөзін -30% -ға вертикальды бағытта еңкейтіңіз.

5. 4.6-суретте көрсетіліп тұрғандай орналастырыңыз.

6. Екі мәтіннің де 3 көшірмесін алыңыз да, олардың біреуіне 40%, екіншісіне 30%, үшіншісіне 20 % қара түске бояңыз. Мәтіннің бояу түстері 4.7  –суретте

көрсетілгендей бағытта орналасып тұрсын.

7. Жолдық мәтіннің көмегімен тағы да «Қара» және «Квадрат» сөзін құрыңыз.

8. «Квадрат» сөзін =  -  30 %  -ға , «Қара» сөзін = 30%  -ға вертикальды бағытта

еңкейтіңіз.

9. Түстерін қараға бояңыз.

10. Осылардың 3 көшірмесін алыңыз да, 4.8-суретте көрсетіліп тұрғандай

орналастырыңыз.

Курс тақырыбы 5. Мәтіндік өңдеушілермен жұмыс жасау: пішімдеу, редакциялау, орналастыру.

Сабақ тақырыбы: Қаріптің өлшемін таңдау.

Мәтінді пішімдеу (форматирование).

Азатжолдық және жолды мәтінге пішімдеудің пішімдеудің стандартты әдісін қолдануға болады. Мәтінді пішімдеу үшін әуелі мәтінді ерекшелеп алу керек. Содан соң келесі әрикеттерді орындалады:

1.  құралын таңдаңыз да, курсорды мәтінге апарыңыз.

2, Сіздің курсорыңыздың «І» мынадай күйге келуі тиіс.

3. Сол жағдайда тышқан курсорын ұстап тұрып, ерекшеленуі тиіс фрагментті алыңыз да, жіберіп қалыңыз. (ерекшеленген аймақ қарайып тұрады)Ерекшеленген фрагментті төменде орналасып тұрған қасиеттер тақтасының көмегімен пішімдеуге болады.

Сонымен қатар мәтінді келесі бұйрықтар арқылы пішімдеуге де болады:

1. Мәтін (Текст) менюінен  –  Символды пішімдеу (форматирование символа) және  Азатжолды пішімдеу (Форматирование абзаца) бұйрықтарын  таңдаңыз. Осы  бұйрықтарды таңдағаннан терезе экранынының оң жағына сол тиісті  командалардың терезелері шығады. 4.9-суретте көрсетілген.

4.9-сурет. Символдарды пішімдеу терезесі

Енді осы терезенің әрқайсысына тоқталып кетелік:

1.  Кегльді(мәтін өлшемін) өзгерту үшін «символдарды пішімдеу» тақтасынан бөліктен өзгертесіз;

2.  Гарнитураны өзгерту үшін «символдарды пішімдеу» тақтасынан бөлігін өзгертесіз;

3.  Қаріптерді кескіндеу үшін «символдарды пішімдеу» тақтасынан бөлімінен таңдайсыз;

4.  Мәтіннің асты сызылған кескінін «символдарды пішімдеу»

тақтасынан батырмасы арқылы орындайсыз;

5.  Мәтін жолдарының орналасу тәртібін  батырмасының    көмегімен орындалады;

6.  Қаріптердің эффектілерін  батырмалары арқылы орындайсыз.

Осылардың ішіндегі «Астысызылған» (Подчеркивание),

«Үстіненсызылған»(Зачеркивание), «Үстідан сызылған» (надчеркивание)  параметрлерінде келесі бұйрықтар тізбегі орналасады:

  Жоқ (нет)

  Дара жіңішке (одинарная тонкая)

  Дара жіңішке тек қана сөздерге берілген (одинарная тонкая, принимается только к словам)

  Дара семіз (одинарная жирная )

  Дара семіз тек қана сөздерге берілген (одинарная    жирная, принимается только к словам)

  Екі есе жіңішке (двойная тонкая )

  Өзгерту (Изменить)

Жоғарғы регистр (Верхний регистр) параметрінде келесі баптаулары бар:

  Жоқ (нет)

  Кішкене бассөздер (Небольшие прописные)

  Барлық бассөздер (Все прописные)

Жағдай (Положенне) параметрі келесі баптаулардан тұрады:

  Жоқ (нет)

  Жоласты (подстрочный)

  Жолүсті (надстрочный)

7.  Мәтіннің ығысуын (сдвик текста) «Астысызылған» (Подчеркивание) немесе  «Үстіненсызылған»(Зачеркивание) немесе «Үстідан сызылған» (надчеркивание) бөлімдеріндегі «Өзгерту» бұйрығын таңдап, келесе 4.10-суретте көрсетілгендей « -«--«....Стильдердің өзгеруі» терезесінен орындаймыз.

4.10-сурет. Астын сызу стилін өзгерту

8.  Мәтіннің жылжуын символдарды пішімдеу» тақтасынан бөлігінен орындай аласыз.

5-жаттығу: «Колесо»

1. «Колесо» мәтінін теріңіз. Гарнитурасы  –  Arial, кескінделуі  –  жартылайқалың (полужирный), түсі – қара

2. Мәтіннің пішімдеу параметрлерін төмендегі  1-кестеде көрсетіліп тұрғандай тұрғызыңыз.

3. Жолды мәтіннің көмегімен «О» әрпінің 3-ін құрыңыз: Гарнитурасы  –  Arial, кескінделуі – жартылайқалың(полужирный) және төмендегі өлшеммен түс беріңіз.

- 36 пт, қара

- 32 пт, ақ

- 29 пт, қара

- 25 пт, ақ

- 21 пт, қара

4.Осылардың тағы  да 3 көшірмесін алып, 4.11-суретте көрсетілгендей

орналастырыңыз.

Азатжолдарды пішімдеу.

4.12-сурет. Азатжолды пішімдеу терезесі

1. «Азатжолдарды пішімдеу» терезесінің ең бірінші жоғарғы жақ бөлігінде

орналасқан «Мәтінді тегістеу» параметрі. Ол-  мына суретте көрсетілген.

2.  «Азатжолдарды пішімдеу» терезесінің екінші бөлігінде орналасқан  Интервалдар параметрі бар. Оның өзі бірнешеге бөлінеді: азатжол және жол интервалы тіл, символ және сөз интервалдары.

6-жаттығу: Символдар арсындағы ара қашықтық

1. Текст құралының көмегіменен «Символдар ара қашықтығы» сөзін теріңіз.

2.  Сол мәтінің 2 көшірмесін алып, орналастырыңыз

3. 2-ші орналасқан азатжол мәтінінің ара қашықтығын символдар бойынша 100%  деп қойыңыз

4. 3-ші орналасқан азатжол мәтінінің ара қашықтығын  символдар бойынша (-50 %) деп алыңыз. Нәтижесінде сізде төмендегі сөйлемдер шығу керек:

7-жаттығу: Сөздер арасындағы интервал

1. Текст құралының көмегіменен «Сөздер ара қашықтығы» сөзін теріңіз.

2.  Сол мәтінің 2 көшірмесін алып, орналастырыңыз

3. 2-ші орналасқан азатжолдың пробел енінің ара қашықтығын 300% деп қойыңыз

4. 3-ші орналасқан азатжолдың пробел енінің ара қашықтығын  10 % деп алыңыз.

Нәтижесінде сізде төмендегі сөйлемдер шығу керек:

8-жаттығу: Жоларасы интервал

1. Текст құралының көмегіменен «Жоларасы интервал қашықтығы» сөзін теріңіз.

2. Сол мәтінің 3 көшірмесін алып, орналастырыңыз

3. 1-ші орналасқан азатжолдың ара қашықтығын 100% деп қойыңыз

4. 2-ші орналасқан азатжолдың 150 % деп алыңыз.

5. 3-ші орналасқан азатжолдың 65 % деп алыңыз

6. 4-ші орналасқан азатжолдың 0 % деп алыңыз

Нәтижесінде сізде төмендегі сөйлемдер шығу керек:

Курс тақырыбы 5. Мәтіндік өңдеушілермен жұмыс жасау: пішімдеу, редакциялау, орналастыру.

Сабақ тақырыбы: Қарапайым мәтін.

Қисық бойлай мәтін.

Қисық бойлай мәтін эффектісін тек қана жолдық мәтінмен орналастыруға болады

Қисық бойлай мәтін қою үшін келесі әрикеттер орындаңыз:

1.  Кез келген сызбанықұралын пайдалана отырып, сызыңыз.

2.   құралын таңдаңыз

3.  Тышқан курсорын сызбаның қасына жақындатсаңыз  курсорыңыз    мынадай күйге айналады. Сол жағдайда курсорыңызды басып қалыңыз.

4.  Енді тиісті мәтініңізді теріңіз.(мысал ретінде,  4.13-суреттің жоғарғысын

қараңыз)

Ал егер де қисық бойлай мәтінді (мысалға 4.13-суреттің төменгі жағын қараңыз) кез келген фигураның, эллипстің не тікбұрыштың ішкі бетіне жазғыңыз келсе, ол үшін пішімдеу тақтасын қосып, сол тақтанының (4.14-суреттен қараңыз) ішінен керекті командаларды орындап, өзгерістерді енгізуіңізге болады.

4.13-сурет. Қисық бойлай мәтін

Курс тақырыбы 5. Мәтіндік өңдеушілермен жұмыс жасау: пішімдеу, редакциялау, орналастыру.

Сабақ тақырыбы: Қарапайым мәтінді пішімдеу.

1- жаттығу: Хабарландыру жазбасын құру

1. Жолдық мәтіннің көмегімен «Хабарландыру» жазбасын құрыңыз.

2. Пішімдеудің келесі параметрлерін құрыңыз:

Гарнитура – Times New Roman Кегль – 24 пт

Кескінделулі – жартылайқалың

3. 49х49 өлшемді дөңгелек құрыңыз

4. Дөңгелекті доғаға өзгертіңіз де оның бастапқы бұрышын  –  35⁰, соңғы бұрышын –145⁰

5. «Хабарландыру» сөзін алыңыз да, келесі бұйрықтарды орындаңыз:  Мәтін(Текст) – қисық бойлай мәтінді орналастыру;

6. Тышқан курсорын доғаның тиісті секторына апарыңыз да, басып қалыңыз.

7. Ерекшелеуді алып тастау үшін жұмыс аймағының бос жеріне апарып басыңыз.

8. Тағы да бір рет «Хабарландыру» жазбасына басыңыз

9. Жазбаны ортадан орналастырыңыз. (4.15- сурет)

2-жаттығу: «Дөңес ойыс» жазбасын құру

1. 200х200 өлшемді дөңгелекті құрыңыз

2. Дөңгелекті доғаға өзгертіңіз де оның бастапқы бұрышын –  75⁰, соңғы бұрышын  –105⁰

3. Доғаның көшірмесін алып, оны вертикаль бойымен , яғни жоғарыдан төмен қарай айналы бейнесін орналастырыңыз 

4. Объектілерді 44-суретте көрсетіліп тұрғандай қылыңыз

5. Жолдың мәтінін таңдап, жоғарғыдағы доға секторына тышқан курсорын

жақындатыңыз. Егер курсорыңыздың формасы болса, басып қалыңыз да,

«ДӨҢЕС» жазуын теріңіз. Ал «ОЙЫС» жазуын төмендегі доға секторына жазыңыз.

6. Ерекшелеуді алып тастау үшін кез келген бос жерге басып қалыңыз

7. Жазбаларға   орналасу тәртібін қойыңыз

8. Екі доғаны ерекшелеңіз де жойып тастаңыз. (4.16-суретте нәтижесі)

3-жаттығу: Мөр(Печать) бейнесін құру

1. Жолдық мәтіннің көмегімен келесі сөздер тізбегін құрыңыз:  Өндіріс  + Жеткізу +Монтаж + Қызмет ету;

2. Келесі пішімдеу параметрлерін енгізіңіз:

Гарнитура – Arial  Кегль – 10 пт

Кескінделуі – жартылайқалың

3. 34,5 х 34,5 мм өлшемде дөңгелекті құру

4.  Өндіріс + Жеткізу + Монтаж + Қызмет ету  жазбасын дөңгелекке айнала

орнатыңыз.

5. Ерекшелеуді алып тастау үшін кез келген бос жерге басып қалыңыз

6. контур бойынша орналасқан мәтінді ерекшелеп алыңыз

7. Қисықтықтан қашықтығын 0,5 мм –ге теңестіріңіз

8. 42х42 мм өлшеммен дөңгелек көшірмесін құрыңыз. (4.17-сурет)

Курс тақырыбы 5. Мәтіндік өңдеушілермен жұмыс жасау: пішімдеу, редакциялау, орналастыру.

Сабақ тақырыбы: Мәтінді дәл баптау.

Өзіндік жұмыс тапсырмалар:

1. Жолды мәтінді қолдана отырып, «Шырақ» сөзін келесі бейнеде құрастырыңыз:

2.  «Графикон» жолдық мәтінді  тік  тұрыштың ішіне келесі үлгіде

Г р а ф и ко н  құрыңыз.

3. «Жоғарғы сапа» бонусын құрыңыз

4. «Медаль» бейнесін құрыңыз

5. Интернет-кафе бейнесін құрыңыз.

Сұрақтары:

1.  Corel Draw бағдарламасында мәтін құралыныің қызметі қандай?

2.  Мәтін құралын пайдаланудың өзі қандай типтерден құралады?

3.  Мәтінді форматтау жұмысын қалай орындаймыз?

4.  Жолдық мәтін мен азатжолдық мәтіннің айырмашылықтары неде?

5.  Қисық сызықтың бойымен жазылған мәтінді қандай типке жатқызамыз?

6.  Символдарды пішімдеудің қандай командаларымен танысыздар?

7.  Символдар арақашықтығын қалай өзгерте аламыз?

8.  Сөздер ара қышықтығын қалай өзгертеміз?

Курс тақырыбы 6. Графикалық объектілерді өңдеу: масштабын өзгерту, орналастыру, бұрмалау, топтастыру, клондау(көшірме алу).

Сабақ тақырыбы: Объектілерді туралау.

Зертханалық жұмыс №1

Қажетті құрал-жабдық: ДК, Corel Draw бағдарламасы .

Әдістемелік нұсқау:

Форма құралы  -  Объектіні қисық күйге келтіргеннен, оның сыртқы пішімін  әртүрлі бейнелерге өзгеруге арналған. Форма құралының негізгі құрылғылары:

тікбұрыштар, эллипсттер, тік сызықтар, қисық сызықтар, көпбұрыштар және т.б.

Векторлық графика бағдарламалардың маңызды объектілері  -  жатық түрде иіліп келетін қисықтар  болып табылады. Ондай қисықтарды қисық безье деп атаймыз.

Қисық безье -ол қисық және түзу безье түрлерінен тұратын әртүрлі формаларды келтіруге болатын құрал. Безье қолданушыдан геометрияны жақсы меңгере білуді талап етеді. Себебі, безье құралымен сызбаны не белгілі бір фигураны құру үшін мықты шыдамдылық, тиятақтылық қажет.

Қысық безье үзіндісі:

1-қисық безье сегменті

2-бастапқы түйін

3-түйін

4-таңдалған түйін

5-бағыттауыш маркерлері

6-бағыттауыштар

5.1-суретте элементтер атаулары берілген  қисық безьенің үзіндісі көрсетілген.

Қисық безьеге объектілерді өзгерту үшін: объектіні ерекшелеп аласыз да,  Реттеу  – қисықты келтіру  (Упорядочить-  преобразовать в кривую) бұйрығын таңдайсыз.

Тағы да бір рет объектінің үстінен басып қаласыз, сонда объектілер мысалға

мынадай өзгеріске ие болады: (5.2-сурет)

Жоғарыда көрсетілген командаларды орындағаннан соң, форма құралының

атрибуттар тақтасы шығады.(5.3-суретте көрсетілген)

5.3-сурет

1 – Түйінді қосу (Добавить узел)

2 – Түйінді жою (Удалить узел)

3 – 2 түйінді біріктіру (соеденить два узла)

4 – қисықты жару, айыру (разъеденить кривую)

5 – қисықты түзуге келтіру (преобразовать кривую в прямую)

6 - түзуді қисыққа келтіру (преобразовать прямую на кривую)

7 – үшкір бұрышты түйін істеу (Сделать узел с острым углом)

8 – Тегіс түйін істеу (Сделать узел гладким)

9 – симметриялық түйін істеу (сделать узел симметричным)

10 – Қисық бағытқа ықылас білдіру (Обратить направление кривой)

11 – Қисықты тұйықтау (Замкнуть кривую)

12 – узіндіні ерекшелеуден шығару (извлечь фрагмент)

13 – Қисықтың автоматты түрде тұйықталуы (Автоматическое замыкание кривой)

14 – Түйіндердің масштабы мен созылуы (Разтяжение и масштаб узлов)

15 – Түйіндердің бұрылысы мен қиылысуы (Поворот и скос узлов )

16 – Түйінді тегістеу (Выровнять узлы)

17 – Көлденең түрде түйіндерді қайтару (Отразить узлы горизонтально)

18 -  Тік күйге түйіндерді қайтару (Отразить узлы вертикально)

19 – Иілгіш  тәртібі (Гибкий режим)

20  -  Барлық түйіндерді ерекшелеу (Выделить все узлы)

21  –  Таңдалған түйіндердің қысқартылған саны(Сокрашение число выбранных

узлов)

Курс тақырыбы 6. Графикалық объектілерді өңдеу: масштабын өзгерту, орналастыру, бұрмалау, топтастыру, клондау(көшірме алу).

Сабақ тақырыбы: Сызғыштар және бағыттаушылар.

1 – жаттығу: «Қылыш» бейнесін құру

1. 40х40мм өлшемді эллипс құрыңыз.

2. Эллипсті қисық безье формасына келтіріңіз.Ол үшін: Реттеу  –  қисықты келтіру (Упорядочить- преобразовать в кривую) бұйрығын таңдайсыз

3. Формақұралын таңдаңыз. 5.4-суретте көрсетілгендей қосымша түйіндерді  қосыңыз.

4. Көлденең түрде түйіндерді қайтару (Отразить узлы горизонтально) және Тік күйге  түйіндерді қайтару (Отразить узлы вертикально) батырмаларын басып, қосқан 4 түйінді белгілеңіз.

5.  Тышқан курсорыменен кез келген түйіннің біреуін басып тұрып, ортаға қарай  жылжытыңыз.(5.5-суретке қараңыз)

6. Барлық түйіндерді ерекшелеу (Выделить все узлы) батырмасын басыңыз.

7. Тиісті түрге келу үшін Майыстыру нүктесімен түйін істеу (Сделать узел точкой  перегиба) батырмасын басыңыз.

8. Ішкі 4 түйінді белгілеңіз.(5.6-сурет)

9. Түйіндердің масштабы мен созылуы (Разтяжение и масштаб узлов) батырмасын басу арқылы тиісті режимді қосыңыз. Нәтижесінде белгіленген түйіндердің айналасына маркерлермен ерекшеленген габаритті қоршау шығуы керек. (5.7-сурет)

10. Тышқан батырмасыменен ортадағы жоғарғы маркерді ұстап алып, төменге қарай тартыңыз. Нәтижесінде 5.8-сурет шығуы керек.

Сегменттер.

Қисық безьеде сегменттер екі шеттегі түйіндерді қосатын кесіндіні ұсынады.

Жалпы оның 2 түрі бар: Тіксызықты сегмент және қисықсызықты сегмент;

Бұл сегменттер форма құралының атрибуттар тақтасындағы  қисықты түзуге

келтіру (преобразовать кривую в прямую) және түзуді қисыққа келтіру (преобразовать прямую на кривую) батырмалары арқылы орындалады.

2-жаттығу: «Қалқан (Щит)» формасын келтіру.

1. 40х20 мм тікбұрышты құрыңыз.

2. Алынған бейнені қисық безье формасына келтіріңіз.Ол үшін: Реттеу  –  қисықты

келтіру (Упорядочить- преобразовать в кривую) бұйрығын таңдайсыз.

3. Формақұралын таңдаңыз. Барлық бұрыштарды қисықсызықты сегментке, яғни батырманы басып,  келтіріңіз де, 5.8-суреттегідей шығарыңыз.

5.8-сурет

3-жаттығу: «Балық» бейнесін құру.

1. 50х25мм эллипсті құрыңыз

2. Алынған бейнені қисық безье формасына келтіріңіз.Ол үшін: Реттеу  –  қисықты келтіру (Упорядочить- преобразовать в кривую) бұйрығын таңдайсыз.

 (5.9-сурет)

3. Форма  құралын таңдаңыз.

4. эллипстің жоғарғы бөліміне 2 түйін қосыңыз. (5.10-сурет)

5.  Shift батырмасын басып тұрып, жоғарғы үш түйінді  ерекшелеп алыңыз да, «үшкір бұрышты түйін істеу» (Сделать узел с острым углом) батырмасын басып, 5.11-суреттегідей күйге келтіріңіз.

6. Эллипстің сол жақ  төменгі жағына 3 түйін қосыңыз (5.12-суретке қараңыз)

7.  Shift батырмасын басып тұрып, төмендегі  сол жақта орналасқан    үш түйінді ерекшелеп алыңыз да, «үшкір бұрышты түйін істеу»(Сделать узел с острым углом) батырмасын басып, 5.13-суреттегідей күйге келтіріңіз.

8. Эллипстің оң жағына 4 түйін қосыңыз (5.14-суретке қараңыз)

9. 7. Shift батырмасын басып тұрып, сол 4 түйінді ерекшелеп алыңыз да, «үшкір бұрышты түйін істеу» (Сделать узел с острым углом) батырмасын басыңыз, нәтижесінде  5.15-суреттегідей шығарыңыз.

Курс тақырыбы 6. Графикалық объектілерді өңдеу: масштабын өзгерту, орналастыру, бұрмалау, топтастыру, клондау(көшірме алу).

Сабақ тақырыбы: Топтау батырмалары

1-жаттығу: «Замок» сөзінің бейнесін құру.

1. жолдық мәтіннің көмегімен  «ЗАМОК» сөзінің  келесі 3 үзіндісін қүрыңыз:, «З», «А» және «МОК»

2. пішімдейдің келесі парпаметрлерін орнатың:

- гарнитура – Arial

- кегль – 72 пт

3.  Алынған бейнелерді қисық безье формасына келтіріңіз.Ол үшін: Реттеу  –

қисықты келтіру (Упорядочить- преобразовать в кривую) бұйрығын таңдайсыз.

4. Форма құралын таңдаңыз.

5. «З» әрпінің барлық түйіндерін қисық  формаға  келтіріңіз.  Алдымен әріпті

ерекшелеп алып, «Барлық түйіндерді ерекшелеу» (Выделить все узлы)

батырмасын басып, одан кейін батырмасын пайдаланып,  түзу сызықты қисыққа келтіру(преобразовать прямую на кривую) батырмасын шертіңіз. 

6. Соңында    Түйіндерді  Тегіс түйін істеу  (Сделать узел гладким)  батырмасын басып теңістеңіз.

7.  «А» әрпінің барлық түйіндерін қисық формаға келтіріңіз. Алдымен әріпті

ерекшелеп алып, «Барлық түйіндерді ерекшелеу» (Выделить все узлы)

батырмасын басып, одан кейін батырмасын пайдаланып, түзу сызықты қисыққа келтіру(преобразовать прямую на кривую) батырмасын шертіңіз.

8. Соңында Түйіндерді Тегіс түйін істеу  (Сделать узел гладким) батырмасын басып теңістеңіз.

9. «МОК» сөзінің барлық түйіндерін қисық формаға келтіріңіз. Алдымен әріпті  ерекшелеп алып, «Барлық түйіндерді ерекшелеу»  (Выделить все узлы) батырмасын басып, одан кейінбатырмасын пайдаланып, түзу сызықты қисыққа келтіру(преобразовать прямую на кривую) батырмасын шертіңіз.

10. Соңында Түйіндерді Тегіс түйін істеу(Сделать узел гладким) батырмасын басып теңістеңіз.

11. Өзгертілген «З» әрпін солдан оңға қарай айналы бейнеге келтіріңіз. (5.16-сурет)

12. Содан кейін «З» әрпінің ортадағы екі түйіндісін Shift пернесін басып тұрып, белгілеп алыңыз да, алға қарай тартыңыз. (5.17-суретті қараңыз)

13.  Нәтижесінде «З» әрпін ортадағы бұрыштарына қосымша түйінділер қосып, «кілт» басының белгісіндей келтіріңіз. (5.18-сурет)

Қисық безьені құрудың түзу немесе қисық сызықты екі жолы бар екендігін

білесіз. Олардың өздері сегменттермен түйіндерден тұрады. Қисық сызықты безьені құру үшін форма құралын пайдаланатынын білеміз. Ол тікбұрыш, эллипс, доға, көпбұрыш тәрізді фигуралардың формаларын өзгертуге ыңғайлы құрал. Бұл енді қисық безьені қолданудың бірінші оңай әдісінің бірі болып келеді. Екінші әдіс күрделі форманы құрайды. Ол түйіндермен сегменттерді құру кезінде белгілі бір объектіні толықтырып жалғасы болып келетін, әрбір түйінге қадам бойынша өтіп, рет-ретімен құрастырылатын фигураны шығару. Мысалы, 5.19-суреттен қараңыз.

5.19-сурет

Келесі үшінші әдіс әуелі түзу сызықты сегменттер жиыны екінші әдістегідей

құрастырып, содан кейін  форма құралын пайдаланып, әртүрлі әрикеттерді орындай келе келесі түрге келтіру. Мысалы, 5.20-суреттегідей «коронаны» құрған мезгілде.

  5.20-сурет

Қисықтарды құру үшін құралдар тақтасында арнайы қисық безьенің екі құралы бар:

- қисық (кривая) және  - қисық безье;(5.21-сурет)

5.21-сурет. Қисық безьенің құралдары

Қисық құралы    -  қисықсызық және түзусызықты қиындыларды құрастыруға мүмкіндік береді. Оның қызметі сурет салған карандаштың қызметімен бірдей, яғни өзіңіз белгілі бір формада суретті саласыз. Тышқанның курсорын жіберіп қалған сәтте, салған бейнеңізге тегістелуін деп алсаңыз, жиектері тегістеліп қалады.

Қисық безьені сіз жоғарыдағы мысалдардан да білетін боларсыз. Мысалға,

жапырақтың бейнесін құрған кезде.

1-жаттығу: «Вентилятор» және «Құс қанаты» бейнесін құру.

1.  -  қисық (кривая)  құралын қолданып, 5.22-суретте көрсетілгендей бейне

шығарыңыз

2. Оның көшірмесін құрыңыз да, оны 120⁰ бұрыңыз

3. Тағы да біреуін құрыңыз да, оны 240⁰бұрыңыз

4. Нәтижесінде 5.23-суреттегідей бейне шығарыңыз.

5.  -қисық (кривая)  құралын қолданып, 5.24-суретте көрсетілгендей бейне

Шығарыңыз

6. Оның бірнеше көшірмесін құрыңыз да, оны 5.25-суреттегідей шығарыңыз.

Өзіндік жұмыс тапсырмалары:

1. - қисық (кривая)  құралын пайдаланып, келесі суреттегі «Гүл», «Алма»,

«Мақта» бейнесін шығарыңыз

2.  -қисық (кривая) құралын пайдаланып, келесі суреттегі бейнесін шығарыңыз

3.  -қисық (кривая) құралын пайдаланып, келесі суреттегі бейнесін шығарыңыз

Сұрақтары:

1.  Форма құралының қызметі?

2.  Форма құралы мен қисық безье құралының ерекшеліктері?

3.  Қисық безье құралының негізгі атқаратын қызметі?

4.  Қисық безье формасына өзгертілген бейнені қосымша қандай құралдардың көмегімен келесі басқа бәр объект шығаруға болады?

5.  Форманың атрибуттар тақтасының батырмаларының қызметтерін атаңыз?

6.  Сегменттер дегеніміз не?

7.  Оның неше түрі бар?

8.  Форма атрибуттар тақтасынан бейненің барлық түйінділерін біртіндеп ерекшелеу үшінқосымша қандай перненің көмегі қажет?

9.  Түйінді дегеніміз не?

10.  Түйінділерді тегістеу үшін қолданатын батырма ?

Курс тақырыбы 6. Графикалық объектілерді өңдеу: масштабын өзгерту, орналастыру, бұрмалау, топтастыру, клондау(көшірме алу).

Сабақ тақырыбы: Трансформация командалары арқылы туралау.

Powerclipкомандасы

Бұл командалар тобы "Эффекты" менюінде орналасқан. Бұл меню келесі командалардан тұрады: Поместить в контейнер, Извлечь содержимое, Редактировать содержимое, Завершить редактирование этого уровня.

Поместить в контейнер командасы

Белгіленген объектті басқа объект-контейнерге салуға мүмкіндік береді. Контейнерге сыймаған объекттің бөлігі көрінбейді.

Извлечь содержимое командасы

Бұл команда алғашқы объектті контейнерден алуға мүмкіндік береді.

Редактировать содержимое командасы

Контейнердегі объектті редактирлеуге мүмкіндік береді. Мұнда редактирлеу Завершить редактирование этого уровня командасымен аяқталады.

Курс тақырыбы 6. Графикалық объектілерді өңдеу: масштабын өзгерту, орналастыру, бұрмалау, топтастыру, клондау(көшірме алу).

Сабақ тақырыбы: Тор бойынша туралау.

"Интерактивное искажение" құралы

"Интерактивное искажение" құралы интерактивты инструменттер категориясына жатады және объекттердің формасын деформациялауға арналған.

Қасиеттер панелінде таңдалған баптауларға байланысты құрал бірнеше режимде жұмыс жаса»й алады.

Курс тақырыбы 6. Графикалық объектілерді өңдеу: масштабын өзгерту, орналастыру, бұрмалау, топтастыру, клондау(көшірме алу).

Сабақ тақырыбы: Туралау командасы Үлестіру командасы.

Зертханалық жұмыс №6

Әдістемелік нұсқау:

Бетшеге объектілерді нақты және дәл  х,  у координаталарының орталығын анықтай отырып орналастыруға болады. Бұл жағдай  көбінесе фигуралар саны көп болғанда, әсіресе тікбұрыштар мен эллипстерді орналастырудан қиындықтар туғанда  ыңғайлы болып келеді. CorelDraw бағдарламасында сол координаталарды дәл белгілеп алу үшін арнайы  тор құралы қолданылады.

Тор (Сетка)

Тор  –  ол түйіндрмен объектілердің теңістелуін немесе олардың дәл орналасу тәртібін анықтау үшін берілген тік және көлденең қиылысу сызықтарынан құралған құрылғы. Торды қосу үшін:  Түр  –  Тор (Вид  -  Сетка)  меню қатарындағы

бұйрықтарды орындау керек.  Тор арасындағы интервалды өздеріміз өзгерте аламыз.

Ол үшін:  Түр  –  Тор мен сызықты баптау (Вид  –  настройка сетки и линейки)бұйрықтарын таңдау керек. Нәтижесінде алдымызда төмендегідей сұхбаттық терезе пайда болады. (6.1-сурет)

6.1-сурет. Тор мен сызықтардың параметрлерін баптау терезесі

Тордың сыртқы пішімін келесі жағдай қосқыштарын көмегімен таңдауға болады:

Торды сызық түрінде көрсету  (Показать сетку в виде линии) және Торды түйін түрінде көрсету (Показать сетку виде узлов) (6.2-сурет)

Параметрлерін баптау режимін  Жиілік (Частота)  немесе  Аралық (Интервал)

қосқыштарының арқасында таңдауға болады. (6.3-сурет).

Егер де  Жиілік  қосқышының жағдайы келтірілген болса, сол жиілікке тиісті

параметрлер (6.4-сурет) іске қосылады.

Ал егер  Аралық  қосқышының жағдайы келтірілген болса, сол аралыққа тиісті параметрлер(6.5-сурет) іске қосылады.

Тор сызықтарының арасындағы  аралықты  көлденең, әрі тік жолдармен де беруге болады.Мәндері миллиметрмен өлшенеді. (2 кесте)

Сонымен, сызықтардың қайталану жиілігімен  олардың рарасындағы аралықтың байланысын келесі түрде көрсетуге болды:

Тиісті параметрлер бапталғаннан кейін тор сызықтарының байланысын екпінді қылу қажет. Ол үшін:  Түр  –  торға байлау  (Вид-Привязка к сетке) бұйрықтарын таңдау  қажет. Бұл команда орындалғанын сол меню қатарында жалаушаның тұрғанынан білуге болады. Ал егер де торға бауды алып тастағыңыз келсе, дәл осы бұйрықтарды орындайсыз. Сол жағдайда жалауша меню қатарынан жоғалып кетеді.

Сонымен қатар, торға бауды қосып, алып тастау беттің атрибуттар қатарындағы батырманы басу арқылы да орындауға болады. (6.6-сурет)

6.6-сурет. «Торға бау» батырмасынынң атрибуттар қатарындағы орны.

1-жаттығу.

1. Түр – Тор мен сызықты баптау бұйрығын таңдап, сұхбаттық терезесін ашыңыз.

2. Ашылған терезедегі қосқышты «Аралық» (Интервал) ауыстырыңыз.

3. Аралықтарын тік жол және көлденең жол бойынша 5мм-ге теңестіріп қойыңыз.

4. ОК батырмасын басыңыз

5. Тор бейнесін қосыңыз.

6. Тор сызығына бауды екпінді етіңіз.

7. - қисық безье құралын таңдаңыз.   

8.  6.7-суретегідей бейне құрыңыз.

9. 30% қара түсті енгізіңіз

10. Тағы бір фигура құрыңыз. Оған 60% қара түс енгізіңіз

11. Нәтижесінде 6.8-сурет шығарыңыз.

2-жаттығу: «Кубик» бейнесін құру.

1. Түр – Тор мен сызықты баптау бұйрығын таңдап, сұхбаттық терезесін ашыңыз.

2. Ашылған терезедегі қосқышты «Аралық» (Интервал) ауыстырыңыз.

3. Аралықтарын тік жол және көлденең жол бойынша 10 мм-ге теңестіріп қойыңыз.

4. ОК батырмасын басыңыз

5. Тор бейнесін қосыңыз.

6. Тор сызығына бауды екпінді етіңіз.

7.  - қисық безье құралын таңдаңыз да,  6.9-суреттегідей бейне шығарыңыз.

8. 50% қара түсті енгізіңіз

9. Тағы бір фигура құрыңыз. Оған 10% қара түс енгізіңіз (6.10-сурет)

10. Тағы бір фигура құрыңыз.Оған 80% қара түс енгізіңіз.

11. Нәтижесінде 6.11-сурет шығарыңыз.

Курс тақырыбы 7. Графикалық объектілердің формаларын өзгерту және арнайы эффекттер қолдану.

Сабақ тақырыбы: Қабаттар.

Бағыттаушылар.

Бағыттаушылар  –  олар беттің кез келген жұмыс аймағында орналаса алатын

сызықтар болып келеді. Бағыттауыштардың 3 типі бар: көлденең, тік,

еңкейтілген.Бағыттауыштармен объекті ретінде жұмыс жасауға болады, яғни

оларды, қосуға, жоюға, белгілеуге , қиып алуға, көшіруге, орналастыруға,

блокировка қоюға болады. Бірақ та басқа объекілерге қарағанда бағыттауыштар тор сияқты өзінше бір құрудың бақылауы бар. Бағыттауыштарды қолданудың ыңғайлы сонда, олар тек қана тік және көлденең сызықтар  ғана  болмай,  сондай еңкейтілген сызықтар бола алады және де олардан талап етілген саныда көп болуы мүмкін.

«Бағыттауыштармен байлау» батырмасын екпінді қылуымыздан объектілерді

немесе түйіндерді орналастыру барысында олар бағыттауыштарға  немесе

бағыттауыштардың қиылысу нүктелеріне «жапсырылып» қалады.

Бағыттауыштарды құру үшін жұмыс аймағының жоғарғы және сол жақ бұрышында  орналасқан сызғыштармен жұмыс жасаған ыңғайлы.(6.12-сурет)

6.12-сурет

Оларды іске қосу үшін, мысалы жоғарғы сызғыштан бағыттауышты  екпінді қылу үшін тышқан курсорымен жоғарғыдағы сызғыштың үстінен басып тұрасыз да, жібермей оны төмен қарай тартасыз.  Бағыттауыштарды  ерекшеленіп тұрғанын қызыл түспен боялып  тұрғаннан білесіз. Сол жақтағы сызғыштан бағыттауышты  да,  дәл осылай аласыз.  Бағыттауыш ерекшеленгенде атрибуттар тақтасынан онң қасиеттер параметрлері пайда болады 6.13-суретте көрсетілген бағыттауыштың қасиеттер тақтасының батырмаларының қызметтерімен танысайық:

6.13-сурет. Бағыттауыштың қасиеттер тақтасы

Бағыттауыштарды жою үшін  үстінен тышқан курсорымен бір рет басасыз да, Delete пернесін баса саласыз.

Бағыттауыштар өзінше бір бөлімделеген сызықтардан құралады және де

солармен келесі әрикеттерді орындайды:

-  таңдау

-  орналастыру

-  айналдыру

-  түсін өзгерту

-  жою

-  қорғау

Тышқанның көмегімен бағыттауыштың жағдайын өзгерту үшін келесі әрикеттер  орындалады:

1.  таңдау батырмасын басыңыз.

2.  Қажетті орыннан (Жоғарыдағы сызғыштан немесе сол жақтағы сызғыштан) бағыттауышты алыңыз да, тиісті жерге орналастырыңыз. Егерде бағыттауышты орналастырған кезде тышқан курсоры  -бағытта болса, онда бағыттауыштың алынбағанын білдіреді, ал егер де тышқан курсоры ↕ белгіде болса, онда оның көлденең бағыттауышты ерекшелегені, ал егер тышқан курсоры ↔ белгіде болса, онда оның тік бағыттауышты ерекшелегені, ал егер ол    болса, онда оның еңкейтілген бағыттауышты ерекшеленгені.

Бағыттауыштың бағытын дәл өзгерту үшін келесі әрикеттерді орындау керек:

1. Тиісті бағыттауышты таңдау қажет

2. Бағыттауыштың атрибуттар тақтасындағы «объектінің жағдайы» батырмасын басып, пайда болған, «параметрлер» жолына бағыттауыштардың тиісті координатар мәнін беру қажет.

3. Нәтижесінде ENTER пернесі басылады.

Бағыттауышты тышқанның көмегімен бұру үшін келесі әрикеттерді орындау керек:

1.  -таңдау батырмасын басыңыз.

2. Қажетті орыннан (Жоғарыдағы сызғыштан немесе сол жақтағы сызғыштан) бағыттауышты алыңыз да, тиісті жерге орналастырыңыз.

3. Бағыттауыш үстінен тағы да бір  рет шертіңіз, сонда бағыттауыштардың

айналасын қоршаған қисайтылған бағыттауыштары бар бұрылу маркерлері

көрсетіледі.

4. Сол бұрғыштарың көмегімен тиісті жағдайда бағыттауыштарды айналдырыңыз Ал егерде бұрылу бұрышын дәл бергіңіз келсе, онда ерекшеленген  бағыттауышты «Бұрылу бұрышы» батырмасынан өзгерте аласыз.  Бағыттауышқа түйіндермен объектілерді байлау үшін «Түр  –  Бағыттауыштармен байлау» менюіндегі бұйрықтар арқылы немесе оны  беттің атрибутар тақтасынан батырма арқылы іске қосуға болады.

Түр  –  бағыттауыштарды баптау (Вид  –  настройка направляющих) бұйрықтарын таңдай отырып, «Параметрлер» терезесін ашасыз. (6.14-суреттен қараңыз)

Бұл терезеде көріп тұрғандай, «Сілтеуіш» терезесі сияқты оң жағында

тармақталған ағаш тәріздес жұмыс аймағының бұтақтары көрсетілген. Ал сол

жағында оң жақ бөліктегі қай тарау белгіленіп тұрса, соның параметрлерін

көрсеткен. Бізге қажетті тарауымыз бағыттауыштар Жұмыс аймағының тармағы  Құжат  -  Жалпы –  Бетше  –  бағыттауыштар тармағында орналасқан. Бағыттауыштың өзі 4 параметрден тұрады: тік бағыттауыштар, көлденең бағыттауыштар, Бағыттаушы бағыттауыштар, Бағыттауышты дайындау; (6.14-суреттен қараңыз).

Қай бағытауыштың тармағына бассаңыз, терезенің сол жағына соларға тиісті

параметрлері шығады.  6.14-суреттен көріп тұрғандай бағыттаушы бағыттауыштың параметрлері көрсетілген. Сонымен қатар терезенің сол жағынан «Қосу», «Орналастыру», «Жою», «Тазалау» батырмалары бар. Олардың әр қайсысы да өзіндік бір қызмет атқарады. «Қосу» батырмасы х пен у координаталарын бергеннен кейін тағыда бір бағыттауышты қосу қызметін атқарады; «Орналастыру» батырмасы х пен у координаталарын бергеннен кейін тағыда бір бағыттауышты орналастыру қызметін атқарады; «Жою» батырмасы тізімнің ішінен таңдалған бағыттауышты жояды; «Тазалау» батырмасы барлық бағыттауыштарды бірден жояды;

х пен у координаталарының 2 нүктесін немесе х пен у координаталарын және еңкею бұрышын беру арқылы  еңкейтілген бағыттауышты  орналастыруға болады. Еңкейтілген бағыттауышты таңдау әдісін  6.14-суретте көрсетілген терезедегі «Бағыттаушы бағыттауыштар» тармағында орналасқан  «Беру»  (Задать)    бөлімінің тізімінен алуға болады.

3-жаттығу: «Addic» логотипін құру.

1. Бағыттауыштармен байлауды қосыңыз

2. Келесі координатарымен белгіленген 4 көлденең бағыттауыштарды құрыңыз: у₁=180,0 мм, у₂= 185,0 мм, у₃= 200,0 мм, у₄ = 210,0 мм;

(6.15-сурет)

3. 2 еңкейтілген бағыттауыштарды құрыңыз: х₅=90,0 мм, у₅=210,0 мм, угол 5=135⁰;

Х₆₌90,0 мм, у₆= 210,0 мм, угол 6=45⁰; (6.16-сурет) 

4. Кез келген жұмыс аймағына тік бағыттауышты жүргізіңіз.

5. Тік бағыттауыштың еңкею бұрышын 45⁰қылып алыңыз, нәтижесінде 

6.17-суреттегідей шығарыңыз.

6.  - қисық безье құралын таңдаңыз.

7. 6.18-суреттегідей фигура шығарыңыз

8. Addic сөзін мәтіндің  құралмен жазыңыз да, соңында 6.19-суреттегідей логотипті шығарыңыз.

Объектілермен байлау (Привязка с объектом)

Тор мен бағыттауыштар  –  күрделі графикалық бейнелерді құрудағы дәлдікті

бақылаудың жалғыз әдісі емес. Басқа объектілердің әртүрлі нүктелерінен құрылып немесе орналастырылып жатқан объектілерге байлауды енгізуге болады. Құралдар – параметрлер деген меню қатарын іске қосып, параметрлердің сұхбаттық терезесін ашып, Байлау нүктесін таңдай аламыз. 6.20-суретті қараңыз.

6.20-сурет. Объектілерді байлауды баптау терезесі

Қолдану болатын байлаудың режимдерін объектінің байлау нүктелері анықтайды.

Сол режимдерді қарастырайық:

- Түйін (Узел) – объектінің түйінімен байлауды енгізеді;

- Қиылысу (Пересечение) – объектілер контурының қиылысу нүктелеріне;

- Орталық нүкте (Средняя точка) – сызықтың сегменттің орталық нүктесіне;

-  Квадрант  –  доға, эллипс және дөңгелектерде орналасқан нүктелерге. Берілген фигураның секторларына сол нүктелердің жағдайы 0,90,180,2700

бұрыштарымен анықталады;

-  Тангенс  –  Объектімен шектесетін, бірақ та, қиылыспайтын  эллипстің,  дөңгелектің немесе доғаның сыртқы бөлігіндегі нүктелерге;

-  Перпендикуляр  –  объектіге сызықтардың перпендикуляр орналасатын

сегментерінің сыртқы шеттерінің нүктелеріне;

- Шеті (Край) – объекінің шетінің нүктесіне жанасуы;

- Орталық (Центр)  - объектінің орталығы;

-  Мәтіннің базалық сызығы (Базовая линия текста)  –  азатжолдық және жолдық мәтіннің базалық сызығына;

Жұмысты тездету үшін байлаудың кез келген режимдер комбинациясын енгізуге немесе олардың кейбіреулерін алып тастауға болады.  Тышқан курсоры жақындағанда нүктелік байлаудың сезгіштік табалдырығын  (порог

чувствительности точек привязки) таңдау мүмкіндігі бар. (6.21-сурет)

6.21-сурет. Объектілерді байлау режимінің параметрлері

Сезгіштік табалдырығы  дегеніміз белгілі бір объектіні енгізгенде соның шеткі жақтауларына немесе түйіндерін  тышқан курсорымен жақындатқандағы шығатын көмекші түсіндірме анықтама (Подсказка).  Оны қосу үшін  6.21-суретте көрсетіліп тұрғандай Байлау табалдырығы (Порог привязки) бөліміне:

-  Биік (высокое)  –  байлау нүктесінің екпінді радиусы 16 экрандық пиксельден құралады--  Орташа (среднее)  –  байлау нүктесінің екпінді радиусы 8 экрандық пиксельден құралады

-  Төмен(низкое)  –  байлау нүктесінің екпінді радиусы 4 экрандық пиксельден құралады.

Осы көрсетілген 3 мәннің біреуін таңдап, Орналасқан байлаудың белгішесін көрсету (Показывать метки расположения привязки)  және  экран кеңесі  (Совет эрана) деген бөлімдерге жалауша қоясыз. Соңында ОК батырмасын басыңыз. Мысалы,

бесбұрышты фигура салынған. (6.23-суретке қараңыз) Соның кез келген түйініне тышқан курсорын жақындатыңыз да, нәтижесін көріңіз.

4-жаттығу: «Найзағай» бейнесін құру

1. Тікбұрыш құрыңыз да.

2. Оның ішіне тағы бір тікбұрыш құрыңыз.

3. Объектімен байлауды екпінді қылыңыз.

4.  - қисық безье құралын таңдаңыз

5. Найзағайдың бейнесін құрыңыз (6.24-сурет)

6. Фигураңызға 80% -қара түс орнатыңыз

7. Нәтижесінже басында құрылған 2 тікбұрышты алып тастаңыз, нәтижесінде 6.25-суреттегідей шығу қажет.

5-жаттығу: «Комплексснаб» бейнесін құру.

1. Алтыбұрыш құрыңыз.

2. Оны 150 бұрышқа бұрыңыз

3. Объектімен байлауды екпінді қылыңыз.

4.  - қисық безье құралын таңдаңыз

5.  Ортадан түйінді байлау (привязка узлов  к центру) бұйрығын пайдаланып, 6.26-суреттегі фигураны шығарыңыз және де оған 20 %-қара түсті орнатыңыз.

6. Ортадан түйінді байлау (привязка узлов к центру) бұйрығын пайдаланып, 

6.27-суреттегідей тағы бір фигураны шығарыңыз және де оған 20 %-қара түсті орнатыңыз

7. Дөңгелек құрыңыз және оған ақ түс орнатыңыз

8. Дөңгелекті доғаға өзгертіңіз

9. Форма  құралын таңдаңыз.

10.  Жақтауларға байлауды (привязка к краям) пайдаланып, секторды    6.28-суреттегідей келтіріңіз

11.  Сектордың көшірмесін алыңыз да, Форма   құралын пайдаланып, 6.29-суреттегідей формаға келтіріңіз.

12. Тағы бір сектор көшірмесін алыңыз да, оған 20 %  -  қара түсті таңдаңыз. ,

Форма  құралын пайдаланып, 6.30-суреттегідей формаға келтіріңіз.Мәтін құралын пайдаланып, «Комплексснаб» сөзін енгізіп, жөндеп, 6.30суреттегідей келтіреңіз.

Курс тақырыбы 7. Графикалық объектілердің формаларын өзгерту және арнайы эффекттер қолдану.

Сабақ тақырыбы: Қабаттар мен объектілер менеджеріндегі қабаттар.

Динамикалық бағыттауыштар.

Динамикалық бағыттауыштар  –  бұл бағдарламаның 12 нұсқасында пайда болған элементтер. Оның негізгі ерекшелігі сурет салу және құрастыру жүргізе білуіне назар аудару керек. Динамикалық бағыттауыштарды қарапайым бағыттауыштар мен байлау нүктелерінің қатынасы ретінде түсіндіруге де болады. Динамикалық бағыттауыштарда байлау нүктелерін соның ішінде орталықты, түйінді, квадранты, мәтіннің базалық сызығын «керіп қою» қасиеті бар.

Динамикалық  бағыттауыштарды екпінді қылу үшін Түр  –  Динамикалық

бағыттауыштар меню бұйрықтарын орындалады. Бұл жағдайда динамикалық

бағыттауыштар меню қатарында жалауша болады. Ал егер сөндіру керек болса, дәл осы тәртіппен командалар тізбегін орындау керек. Сол жағдайда жалауша алынып қалады.

Сонымен қатар динамикалық бағыттауыштарды қосу/сөндіру бұйрықтарын экран бетіндегі атрибуттар тақтасында орналасқан   батырманы басса болғаны.(6.31-суреттен қараңыз)

6.31-сурет

Динамикалық бағыттауыштарды пайдаланып, объектіні орналастыру үшін келесі әрикеттер орындау керек:

1.  Объектіні ерекшелеу;

2.  Объектінің кез келген жерінен (түйінінен, орталығынан, шетінен) ұстап тұрып, жіберместен белгілі бір орынға жылжытыңыз. Бұл жағдайда сіздің объектіңіз қозғалыссыз тұрады да, көгірдір түспен боялып пайда болған оның көшірмесі сіздің бағыттаған орнына жылжиды. (6.32-сурет)

3.  Ал егерде сіз тышқан курсорын бір жерге жіберіп қалсаңыз, бастапқы объектіңіз сол көшірмеңізді  орналастырған жеріне көшіріліп, алғашқы орнынан жоғалып кетеді.  Міне  осы  көгілдір түсті объектінің көшірмесі динамикалық объектісі, яғни белігі бір орынға бағытталған динамикалық көшірмесі болып табылады.

6.32-сурет

Динамикалық бағыттауыштарға да тиісті параметрлерін баптау қажет. Оны іске қосу  үшін Түр –  Динамикалық бағыттауыштарды баптау (Вид  -  Настройка динамических  направляющих) бұйрықтарын таңдайсыз. Сол жағдайда экран бетіне оның  параметрлер терезесі шығады. (6.33-сурет)

6.33-сурет

Таңдалған бағытты  Бағыттауышты алдын ала қарау  жолынан көре аламыз.

Сонымен  қатар параметрлер терезесінде бағыттауыштардың  бұрышын

орналастыратын тізімде бар. Оны біздер өзіміз градус деген бөлікте мәнді

орналастыруымызға да болады немесе оның төменгі жағында орналасқан тізімнен керекті бұрышты таңдауға да болады. Бұрыш таңдалғаннан кейін Қосу (Добавить) батырмасын басамыз. Егер бұрышыңыздың мәні керек болмаса, дәл осы тәртіпті орындап, Жою (Удалить) батырмасын баса саласыз. Бұрыш экранының кеңесін және де арақашықтың экранының кеңесін алып тастауға/қосуға да болады. Ол тек қана тиісті бөліктен жалаушаны алып тастау/ қою әрикеттерін орындайсыз.

6-жаттығу: «Евросоюз» бейнесін құру

1. Квадратты құрыңыз

2. Оның ішіне эллипсті салыңыз.

3. Динамикалық бағыттауышты екпіндеңіз:Түр – Динаикалық бағыттауыш;

4. Динамикалық бағыттауыш параметрлерін баптау терезесін ашыңыз: Түр  –

Динамикалық бағыттауыштарды баптау

5.    Динамикалық бағыттауыштардың келесі бұрыштық мәндерін беріңіз:       0⁰, 30⁰, 60⁰, 90⁰, 120⁰, 150⁰;

6. «Жұлдызша»   құрын таңдаңыз.

7. Жұлдызшаның 11 көшірмесін алыңыз.

8. Сол көшірменің біреуін алып тышқан курсорын жіберместен эллипстің шеттеріне жылдытасыз. ( мысалға 6.34-суретте көрсетілгендей 300 бұрыш бағытына апарыңыз)

9. Дәл осы тәртіппен қарған 11 жұлдызшаны да 0⁰, 30⁰, 60⁰, 90⁰, 120⁰, 150⁰ бұрыштарына орналастырасыз. (6.35-сурет)

10. Эллипсті жойып тастаңыз

11. Жұлдызшаларға ақ түс орнатыңыз да, квадратқа қара түс беріңіз. Нәтижесінде 6.36-сурет шығарыңыз.

Тегістеу және орналастыру

Бұл әрикеттер бір немесе бірнеше объектілерді орналастыру орнын тегістеуге

немесе дұрыс, дәл орналастыруға қолданылады. Тегістеу және орналастыру әрикеті орындалуы:  Реттеу  –  тегістеу және орналастыру    (Упорядочить  –  выравнять и распредилить) меню қатарынан  командасы арқылы  орындалады.  Нәтижесінде келесі командалар тізбегі көрсетіледі.

6.37-сурет

Салынған объектімізді тегістеу және орналастыру әрикеттерін орындағымыз

келсе, жоғарыдағы  көрсетлігн  6.37-суреттегі меню қатарынан  Реттеу  –  тегістеу  және орналастыру  -  тегістеу және орналастыру    (Упорядочить  –  выравнять и распредилить ) командаларын таңдап, сұхбаттық терезесін ашасыз.(6.38 (а,б)-сурет)

Терезе өзі 2 бөліктен құралады:

7-жаттығу: Браслет бейнесін құру.

1. Квадрат құрыңыз

2. оның 4 көшіресін алыңыз

3. Оларды 6.39-суреттегідей орналастырыңыз, бояңыз

4. Барлық объектілерді ерекшелеңіз де,  Реттеу  –  тегістеу және орналастыру  -тегістеу және орналастыру  командасын таңдап,  Орналастыру  сұхбаттық терезе бөлігін ашыңыз

5. Ортадан (По центру) ұяшығына жалауша қойыңыз да,  Қолдану  (Применить) батырмасын басыңыз

Өзіндік жұмыс тапсырмалар:

1.Тор  қосымша объектісін және қисық безье құралдарын пайдаланып,   келесі «Адреса»  бейнені құрыңыз:

2. Бағыттауыштарды пайдаланып, «Сильвер» логотипін құрыңыз.

3. Обектімен байлауды пайдаланып, «Silver Star» логотипін құру.

4. Тегістеу және Орналастыру командаларын пайдаланып  «Баспалдақ» сөзінің әрбір әрпін баспалдақ бейнесінде шығару.

Сұрақтары:

1.  Corel Draw бағдарламасында қандай қосымша объектілердің қызметтерімен таныстыңыздар?

2.  Corel Draw бағдарламасында тор атқаратын қызметі қандай?

3.  Corel Draw бағдарламасында Бағыттауыштар деп нені айтамыз және оның

қызметі?

4.  Бағыттауыштармен жұмыстанғанда қисық безъе құралының қызметі қандай және не үшін қажет?

5.  Corel Draw бағдарламасында объектілерді байлау дегеніміз не және оны қалай орындайды?

6.  Corel Draw бағдарламасында динамикалық бағыттауыштар дегеніміз не және қызметі?

7.  Corel Draw бағдарламасында қолданылатын реттеу жұмыстарының қатарына кіретін тегістеу және орналастырудың қызметі?

Курс тақырыбы 7. Графикалық объектілердің формаларын өзгерту және арнайы эффекттер қолдану.

Сабақ тақырыбы:  «Объетілер менеджеріндегі» объектілер.

Зертханалық жұмыс №7

Әдістемелік нұсқау:

Қисықтардың формасын өзгертетін, оларды жөндеуге келтіретін  Форма

құралының қасында қосымша  «Форманы жөндеу» және «Кесінді» топтарының ішінде кездесетін растрлық бейнедегі құралдар бар.

7.1-сурет

Олар:

  Алмаз (Лезвия)  немесе Пышақ (Нож)  -    -  объектіні бөліктерге бөлуге

арналған құрал.

  Өшіргіш (Ластик)  -    -  бұл құрал растрлық графиканың негізгі өкілі болып келеді, бірақ та Corel Draw бағдарламасында ол векторлық фигураларалардың бөліктерін жою үшін қолданылады.

  Дақ (Пятно)  -  - өшіргіш құралы сияқты ол да растрлық графиканың өкілі  болып табылады. Оның құрал ретінде пайдаланатын қызметін мысалға, майлы бояумен сурет салуды келтіріп кетейік. Майлы бояу қағазға тигендегі кеппей тұрған қалпында оны жан жаққа жағып алып бейнені өзгертуге болады. Дәл сол сияқты Дақ құралы векторлық фигуралардың кескіндерін «жағып алу»  қасиетіменен қолданылады.  Бұл құрал бейне қисық безье формасына өзгерген жағдайда ғана пайдаланылады.

Ол үшін бейнені алдымен Форма  құралын басып, қисық кескінге келтіреміз.

  Дөрекілік (Огрубление)  -  -  бұл құрал теңіс контурлы объектіні шеттерін

жыртылған, тістелген бейнеге келтіреді.

Курс тақырыбы 7. Графикалық объектілердің формаларын өзгерту және арнайы эффекттер қолдану.

Сабақ тақырыбы: Қабаттарды жасау және объетілерді олардың арасында жылжыту.

1-жаттығу: Алмаз құралын қолданып «Юкос» логотипін құру

1. Үшбұрыш құрыңыз

2. Алмаз    құралын таңдаңыз да 7.6  –  суретте көрсетілгендей үшбұрышты

бөліктерге бөліңіз

3.  Үшбұрыштың барлығын ерекшелеп алыңыз да, шеттерін (контурын) ақ түске  бояңыз (7.7-сурет)

4. Үшбұрыштың әрбір бөлігін 7.8-суреттегідей бояңыз

5. Тағы да бір үшбұрышты алғашқы үшбұрыштың сыртынан құрыңыз. (7.9-сурет)

6. Мәтіндік құралды алыңызда «ЮКОС» сөзін енгізіңіз де, 7.10-суреттегідей

орналастырыңыз.

2-жаттығу:  Өшіргіш құралын қолданып «Иірілген жіп» бейнесін құру

1. Мәтіндік құралды пайдаланып, «Иірілген жіп» сөзін құрыңыз да келесі

параметрлерді енгізіңіз:

-  гарнитура – Arial

- өлшемі – 72 пт

- кескінделуі – жартылай қалың

2.  Реттелуі  –  Қисыққа өзгерту (Упорядочить  –  Преобразовать в кривую) меню қатарындағы бұйрықтарды таңдап, сөзді қисыққа келтіріңіз

3. Өшіргіш (Ластик) -   батырмасын таңдаңыз

4. Өшіргіш жуандығын 1,0 мм-ге теңестіріңіз

5. Өшіргіштің көмегімен 7.10 суреттегідей мәтіннің бөліктерін алып тастаңдар.

6. Эллипс құрыңыз

7. Өшіргіш жуандығын 1,0 мм-ге теңестіріңіз

8. Өшіргіштің көмегімен 7.11 суреттегідей эллипстің бөліктерін алып тастаңдар.

9. Барлығын ерекшелеп алып топтастырыңдар

3-жаттығу:  Дақ құралын қолданып «Гипар» компаниясының логотипін құру

1. Тікбұрыш құрыңыз да,  барлық бұрыштарына  –дөңгелектенудің 15 деген мәнін беріңіз

2. Тікбұрыштың көшірмесін алып,    оны  4 мм-ге кішірейтіңіз де, барлық

бұрыштарына –дөңгелектенудің 10 деген мәнін беріңіз

3. Үш эллипс құрыңыз: Ортадағысын  –үлкен эллипс, сол жақтағысын  –  орташа эллипс, оң жақтағысы – кішкентай эллипс

4. Осы эллипстерді 7.12-суретегідей орналастырыңыз

5. Дақ (Пятно) -   құралын таңдаңыз да оған келесі параметрлерді енгізіңіз:

-  дақ өлшемі – 9 мм-  дақ өлшемінің өзгеруі – 10- еңкеюі – 900, бағыты - 006. Сол жақтағы эллипсті 7.13-суреттегідей өзгертіңіз

7. Дақтың атрибуттар тақтасындағы параметрлерді өзгертіңіз:

-  дақ өлшемі – 12 мм

-  дақ өлшемінің өзгеруі – 9

8. Ортадағы эллипсті 7.14-суреттегідей өзгертіңіз

9. Дақтың атрибуттар тақтасынан өлшемін 8 мм-ге өзгертіңіз

10. Оң жақтағы эллипсті 7.15-суреттегідей өзгертіңіз

11. 7.16-суреттегідей бейнелерді контуры бойынша және сол объектілердің өзін бояңыз

12. Барлық обьектілерді ерекшелеп топтастырыңыз

13.  Мәтін құралын пайдаланып, «Гипар» сөзін құрыңыз да келесі параметрлерді құрыңыз:

- гарнитура – Courier New

- өлшемі – 60 пт

- кескінделуі - курсив

14. Мәтінді 7.17-суреттегідей орналастырыңыз

4-жаттығу:    Дөрекілік құралын  қолданып «Мегадрайв» компаниясының логотипін құру

1. Мәтін құралының көмегіменен «MD» сөзін құрыңыз да  келесі параметрлерді орнатыңыз:

-  гарнитура – Arial

- өлшемі – 72 пт

- кескінделуі – жартылай қалың, курсив

2. Реттелуі  –  Қисыққа өзгерту (Упорядочить  –  Преобразовать в кривую) меню қатарындағы бұйрықтарды таңдап, сөзді қисыққа келтіріңіз

3. Дөрекілік (Огрубление)  -  құралын таңдаңыз да келесі параметрлерін

орнатыңыз:

- қылқалам өлшемі – 5 мм

- құздардың жиілігі – 2

- дақ өлшемінің өзгерісі – 0

- еңкеюі - 450

- төбелердің бағыты автоматты

4.  «D» әрпінің контурын сыртқы пішімін 7.18-суретте көрсетілгендей

бұрмалаңыздар

5 Мәтін құралын таңдап, «Мегадрайв» сөзін енгізіңіз де, келесі параметрлері

бойынша орналастырыңыз:

-  гарнитура – Arial

- өлшемі – 20 пт

6. Нәтижесінде 7.19-суреттегідей бейне шығарыңыз.

Өзіндік жұмыс тапсырмалар:

1. Алмас құралын қолданып, «Эверест» компаниясының логотипін құрыңыз:

2. Өшіргіш құралын пайдаланып, «Форест» компаниясының логотипін құрыңыз: ФОРЕСТ

3. Дақ құралын пайдаланып, «Юкка» компаниясының логотипін құрыңыз:

4. Дөрекілік құралын пайдаланып, «Вихрь» компаниясының логотипін құрыңыз:

Бақылау сұрақтар:

1.  Форма құралынан басқа бейнеформасын өзгертетін қандай құралдарды білесіз?

2.  Растрлық графикаға жататын, бірақ та векторлық фигураларды кескіндейтін құралдар қайсы?

3.  Алмас құралының қызметі?

4.  Алмас құралының атрибуттар тақтасындағы параметрлер қыметтерін атаңыздар?

5.  Өшіргіш құралының қызметін?

6.  Өшіргіш құралының атрибуттар тақтасындағы параметрлер қыметтерін

атаңыздар?

7.  Дақ құралының қызметі?

8.  Дақ құралының атрибуттар тақтасындағы параметрлер қыметтерін атаңыздар?

9.  Дөрекілік құралының қызметі?

10.  Дөрекілік құралының атрибуттар тақтасындағы параметрлер қыметтерін

атаңыздар?

Курс тақырыбы 7. Графикалық объектілердің формаларын өзгерту және арнайы эффекттер қолдану.

Сабақ тақырыбы: Объектілерді топтан тасымалдау.

Зертханалық жұмыс №8

Әдістемелік нұсқау:

Көркем  безендіру  құралдары  бірнеше әртүрлі қылқамдармен, суреттемелермен бейнелеуді қамтамасыз етеді. Ол  құрал-саймандар қатарындағы көркем безендіру құралы 8.1 – суретте көрсетілген.

Көркем безендіру құралы екпінді болғаннан кейін атрибуттар қатарында өзара ұқсас 5 түрлі батырмалар шығады. 8.2 – сурет.

1.  Дайындау (Загатовка) –  Тізімде берілген дайын көркемдеулерді қолдануға рұқсат береді. Оның параметрлерінің өзгеретін орны 8.3-суретте көрсетілген:

2.  Қылқалам (Кисть)  –  әртүрлі бояумен безендірілген күрделі фигуралар түрінде көрсететін көркем қылқалам. Қылқалам параметрлері 8.4-суретте көрсетілген.

8.4 -сурет

3.  Тозаңдатқыш (Распылитель)  –  көркем бейнелерді аэрозольмен жашқан секілді  суреттер шығару. Параметрлерін 8.5-суреттен көресіз:

1.  Еркін форманың тегістелуі (Сглаживание свободной формы)

2.  Аэрозольді қолдану үшін объектілердің режимі (Режим обьектов для применения  аэразоля)

3.  Шолу(Обзор)

4.  аэрозоль файлдарының тізімі (Список файлов аэрозоля)

5.  Көркем бейнелеудің жағылысын сақтау (Сахронить мазок художественного оформления)

6.  Жою (Удалить)

7.  Келесі аэрозольді таңдау (Выбор очередного аэрозоля)

8.  Аэрозольдер тізіміне қосу

9.  Аэрозольдер тізімі сұхбаттық терезесі

10.  Аэрозольді пайдалану үшін жіңішке сызықтар мен арақашықтықтар  (Штрихи и интервалы для применения аэрозоля)

11. Бұрылуы (Поворот)

12. Мағыналар түсіруі (Смещение)

13. Қызметтен алу (Сбросить значения)

14.  Каллиграфиялық (Каллиграфический)  –  бұл құралмен сурет салуы плакатқа қауырсынды тушпен суретсалғанмен бірдей.

15. Батырманы басу есебі (Учет нажатия)

Курс тақырыбы 7. Графикалық объектілердің формаларын өзгерту және арнайы эффекттер қолдану.

Сабақ тақырыбы: Тор мен бағыттаушыларды түсінің ауыстырылуы

1-жаттығу: «Пальма» ағашын салу.

1. Көркем безендіру(Художественное оформление) құралынан Дайындау

(Заготовка) режимін таңдаңыз

2. Дайындау тізімінен   үлгіні таңдаңыз да, оны 8.7-суреттегідей күйге

Келтіріңіз

3. Пальманың ұштар басын салыңыздар 8.8 –суреттегідей

4. Дайындау тізімінен   үлгіні таңдаңыз да, оны 8.9-суреттегідей күйге

Келтіріңіз

5. Барлығын ерекшелеп алыңыз да, қара түске бояп, топтасырыңыз.(8.10-сурет)

2-жаттығу: Жыл мезгілдері

1. Көпбұрыш құралдар қатарынан Сызықталған қағаз (Разлинованная бумаға)

режимін таңдаңыз

2. Пайда болған атрибуттар тақтасынан сызықталған қағаздың бағана мен жолдар саны  бөлімінен 2х2 өлшемдерін беріңіз

3. Оның ішін 8.11-суреттегідей түспен бояңыз

4.  Көркем безендіру(Художественное оформление) құралынан  Тозаңдатқыш

(Распылитель)  режимін таңдаңыз  да, тізімнен 8.11-сурете көрсетілгендей  суретерді енгізіңіз

5.  Тордың жоғарғы жағына мәтін құралын таңдап, «Жыл мезгілдері» деп

жазыңызда, оның контурымен ішін бірдей түспен бояңыз.Нәтижесінде 8.11-суреттегідей шығарыңыз.

3-жаттығу: «Электрокрафт» логотипін құру.

1. Көркем безендіру(Художественное оформление) құралынан Каллиграфиялық (Каллиграфический) режимін таңдаңыз да, келесі параметрлерді енгізіңіз:

- қисықты тегістеу – 100

- қылқалам жуандығы – 5мм

- каллиграфиялық қауырсынның еңкею бұрышы - 1350

2. 8.12-суреттегідей бейне құрыңыз

3. Атрибуттар тақтасынан параметрлер мәнін өзгертіңіз:

- қисықты тегістеу – 100

- қылқалам жуандығы – 5мм

- каллиграфиялық қауырсынның еңкею бұрышы - 900

4. Тағы бір обьектіні құрыңыз(8.13-сурет)

5. Атрибуттар тақтасынан параметрлер мәнін өзгертіңіз:

- қисықты тегістеу – 100

- қылқалам жуандығы – 5мм

- каллиграфиялық қауырсынның еңкею бұрышы - 00

6. 3-ші объектіні құрыңыз (8.14-сурет)

7. Мәтін құралының көмегімен «ЭЛЕКТРОКРАФТ» мәтінін  енгізіңіз де оны 8.15-суреттегідей орналастырыңыз.

Өзіндік жұмыс тапсырмалары:

1. Көркем безендіру(Художественное оформление) құралынан Дайындау

(Заготовка) режимін қолданып, «Диірменші»(Мельник) суретін құру

2. Көркем  безендіру(Художественное оформление) құралынан Каллиграфиялық

(Каллиграфический) режимін пайдаланып, «Бумалар Пакеты» суретін құру.

Сұрақтары:

1.  Көркем безендірудің бағдарламадағы орны?

2.  Көркем безендіруге қандай құрал аспаптар жатады?

3.  Қылқалам қандай құрал қызметіне жатады?

4.   Каллиграфиялық режимдегі бейнелерді қалай сипаттайсыз?

5.  Тозаңдатқыш режимінің тағы да қандай мүмкіндіктері бар

6.  Загатовка дайын бейнелері ғана бар режимба, әлде қалай?

7.  Заготовка режимімен каллиграфиялық режимнің айырмашылықтары неде? Қалай түсінесіз

8.  Қылқаламның көмегімен қандай бейнені құрастыруға болады?

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

Негізгі әдебиеттер:

1.  Лучший из лучших Corel Draw 9.0. «Позновательная книга плюс» Москва 2000г.

2.  «Компьютер для художника» Грошев С.В., Коцюбинский А.О. Издательство

ТРИУМФ 2000г.

3.  «Рисунки на компьютере» Экспресс-курс. Коцюбинсий А.О. Издательство

ТРИУМФ 2000г.

4.  М. Бурлаков «Самоучитель по компьютерной графике», «Ирина» BHV, 1999г.

5.  Кобурн Ф., Маккормик П. «Эффективная работа с CorelDRAW», Питер – 1998г.

6.  Д. Миронов «CorelDraw», Питер – 2000г.

7.  А.К. Архипова «Adobe Photoshop CS2 в примерах», «Триумф» Москва-2006г

Қосымша әдебиеттер:

8.  Д.Ш. Матрос, В.В. Орловская. «Использование ЭЕМ в ходе учебного  процесса и

ее управления»

9.  Симонович С, Евсеев Г, Алексеев А.  «Общая информатика» Инфорком-Пресс,1998

10.  Стинсон К . «Эффективная работа WINDOWS 98» Питер 1999

11.  Андердал Б. «Самоучитель WINDOWS 98» Изд. 2-е Питер 1999

12.  Богумирский С.«Энциклопедия Windows 98» Питер 1999

13.  Савельев А.Л. Сазонов Б.А. Лукьянов С.Э. “Персональный компьютер для всех” -М. “Высшая школа”, 1991г.

14.  Есаян А.Р., Ефимов В.И, и др. “Информатика” -  М. “Просвещение”, 1991г.

15.  С.И.Исаева,  А.Н.Мухамеди, А.С.Ахметова “Практикум по курсу основы

компьютерной технологии»