Конспект урока по родному языку 7 кл

МБОУ «Гимназия» с.Карабудахкент

Ачыкъ дарс

темасы «ГЬАЛ.ГЬАЛЛАНЫ ТЮРЛЮЛЕРИ.»

                              Оьтгерилди  8 «г» класда

                               муаллими: Гаджиева И.С.

 2016 январь
О

Дарсны темасы:                      8 класс

              «Гьал.Гьалланы тюрлюлери» (беклешдирив дарс).

Дарсны мурады: 1. Синтаксис бёлюкню ахтарыв.

                            2. Экинчи даражалы уьюрлени такрарлав.

                            3. Адабият дарс булан тыгъыс байлав.

                            4. Охувчуланы ана- тилге бакъгъан сюювюн артдырыв.

Къоллав алатлар: компьютер, проектор,  шиърулар , карточкалар.

Дарсны барышы.

       I.            Яшланы низамгъа тартыв.

    II.            Янгы дарсны англатыв.

«Гьал.Гьалланы тюрлюлери» (беклешдирив дарс).

1)    Муаллимни гиришив сёзю.

-Яшлар, шу дарс насипли дарслардан бириси болсун!

-Юреклеригиз шатлыкъдан толсун,

-Къайгъы недир билмегиз.

-Бешлер тюгюл гермегиз!

v Тюрк тилни бутакъларындан  бириси болгъан къумукъ тил Темиркъазыкъ Кавказда яшайгъан къавумланы тиллерини   арасында биринчиликни алып токътагъан (И.Р.Адамов).   

v Къумукъ тил Темиркъазыкъ Кавказда халкъара тил болгъан.(А.Н.Кононов).

Бугюнгю дарсны. Мен шулай шигъру булан ачмагъа сюемен . (слайд гёрсетиле)

Халкъыбызгъа, элибизге

Юрек салып, шону бил.

                                                    Адам  болмакъ учун бизге

Тарыкъ азиз ана тил.

                                                                                                          М. Атабаев

-Гьали яшлар къумукъ тилге багъышлангъан айтывлар айтайыкъ

2)    Яшлар айтывлар охуй.

3)    Къумукъ тилни бёлюклерин ахтарыв.

Муаллим : Биз къумукъ тилни къайсы бёлюклерин билебиз?

Яшлар: Фонетика, графика, орфоэпия, орфография, морфология. Синтаксис, тил культурасы.

Муаллим: Шуланы арасындан айрыча синтаксис бёлюкде токътайыкъ.

Синтаксис бёлюк нени ахтара?

Яшлар: Синтаксис– къурув, къурашдырыв деген зат.

Синтаксис сёзлени сёз тагъымларда  ва  жумлаланы тюрлюлерин,маъна англатагъан кюйлерин, оларда сёзлени байланывун ва гезигин уьйрете.

Синтаксис сёз тагъымланы ва жумлаланы уьйрете.

Муаллим: Гьаллар нече бёлюкге бёлюне?

Яшлар: 1. Ер, заман, себеп, мурат,кюй, оьлчев – даража  гьаллар.

              . (слайд гёрсетиле)

Муаллим:    Адабият бёлюк

Солдатлайын тизип ойнатдылар ,

Тил тала , тиш аврув, дерт чайнатдылар,         

Къазанлайын ичибиз къайнатдылар,

Жан агъалар , сизге дуа аманат! 

                                                         (Й.Къазакъ)

Муаллим: Шиъруну  авуздан.  Гьалланы тюплерине гьызлар тартыгъыз. 

Яшлар:  (КЮЙ ГЬАЛ)

Яратывчулукъ иш   (слайд)

(Бирикген сёз тагъымланы къоллап  жумлалар тизигиз гьалланы тюбюнегьыз тартыгъыз.)

Яр салып акъырмакъ .  Къарышып къандала болуп къалмакъ. 

Жанларын къурбан этмек. Ана гёнгю балада , бала гёнгю гьавада.

Муаллим: Яхшы яшлар, гьали арагъаныбыз да таяр йимик бир оюн ойнайыкъ.

4)Оюн:   (слайд)  Къо – 1;  сы – 6;  къай -20;   де– 17, ;  бер– 15;

сан –29;   та – 21;  а - 4 ;  ге– 26; ну -3 ;

тип– 14;    ме – 25 ; ры– 22;  я – 5; шын-23;

къуй– 11;  гъар- 19;  нга - 10;  эт-24; о- 18; нда -7;

э – 13; на – 9;  сенг  - 16; макъ – 12; бол– 27;  мас – 28; А -  8;  лу- 2;

«Бувунланы къыйышдырып, сезлер этип айтывну охугъуз»

Яшлар:  Къолунгну аясында ананга къуймакъ

этип берсенг де , огъар  къайтарышын этмеге  болмассан.

Муаллим:    Гьали яшлар , ёмакъгъа тынглайыкъ:

- Бу иш яшлар , тезден берли болгъан иш.

Сёз тагъымланы , жумлаланы ичинде бир тарбия болмагъан.

Олар сюйгенин этип тура болгъан.

Бир гезик булар тизилме къарагъан,

ойлай тизилген, булай тизилген, тек

пайда ёкъ. Сёз тагъымлар , жумлаланы тюрлюлери бары  да жыйылып ойлаша:

«Бизге башчы болмаса пайда ёкъ! – деп

- Гьали яшлар, башчысын чакъырайыкъ.

         Яшлар: Син –так - сис!

5)    «Синтаксис  бёлюк  Сёз тагъымланы , жумлаланы тюрлюлерин тарбиягъа тартгъан кюй»

Муаллим: Гьали биз  яшлар, СИНТАКСИС чечив   (слайд)

жумлаланы этейик. (гьалланы тюрлюлерин гёрсетигиз)

Биз гьали авгъан тамны къырыйында гёк чечеклени эс этдик. (ер)

Къумукъ сатираны устасы Наби Ханмурзаев  минг сегиз юз токъсан уьчюнчю йылда тувгъан.   (заман)

Яшы ташлап пакъыр бола,

Гёзю къайта , сокъур бола.   (себеп)

(А.Жачаев)

Шу сёзлени унутмасгъа  язаман.( мурат)

Аз сёйле _ кёп тынгла. (Оьлчев)

Авур сёзлер излей ташдай …

Тек , нетесен, баласына,

Ана алгъыш этме башлай. ( А.Жачаев)       (даража)

Гьали ана  тилге багъышлангъан шиърулагъа тынглайыкъ

Яшлар: (шиърулар охуй)

III.            Уьйге иш.

Биз бугюн экинчи даражалы уьюрлерни такрарладыкъ, уьйде гиччирек сочинение язып гелейик.

«Ана тилим булан къурдаш болайыкъ»

Яшланы къыйматлав.

Дарсны натижасы.

Бугюнгю дарсда  ортакъчылыкъ этгенлеге разилигимни билдиремен .