Орта мерзімді жоспар биолгия 7 сынып

Тақырыбы:

Пән: Биология 1 сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Зоология — жануарлардүниесі туралы ғылым. Жануарлардың көптүрлілігі, олардың таралуы. Жабайы және үйжануарлары. Жануарлардың табиғи бірлестіктердег іорны мен рөлі.  Жануарлар дүниесін қорғау

Мақсаттары:  . Оқушылар Зоология — жануарлардүниесі туралы ғылым  туралы білімдері одан әрі жетілдіре түсу арқылы сөз байлығын арттырады және табиғаттың маңыздылығын меңгереді

Күтілетін  нәтиже: Зоология — жануарлардүниесі туралы ғылым   оқытатынын біліп түсінеді. Топпен жұмыс жасауға дағдыланады.

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Композициялық талдау, Венн диаграммасы, Бес жолды өлең,Кейіпкерге хат

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Миға шабуыл әдісің арқылы өткен тапсырмаг\ны қайталау	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен  тапсырманы орындау	Оқушылар топпен ақыладасып жеке жеке сұраққа жауап береді	АКТ
Түсіну	7мин	Композициялық талдау жасау арқылы сұрақ жауап өткізу Үй тапсырмасын кайталау Өсімдік дүниесі туралы не білдік? 2 Өсімдіктердің  табиғаттағы орны қандай?	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы оқушылар өзі  бір- біріне қоя отырып өткен сабақ туралы не білгендерін ортаға салады	Бір- біріне жақсы сөздер айта отырып сұрақ джауап арқылы бір- біріне жақсылықпен сәттіліктілейді	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Венн  диагамманы  талдау   Тақырыптың  мазмұнын қысқаша баяндайды,тақырыптың ең маңызды жерін ең қызық жерін табады,оны  неге қызық деп тапқанын айтады,тақырып туралы ақпарат жинайды байланыстырыды, суреттейді - өз бағасын береді Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және өз пікірлерін ортаға салады. Зоология - (көне грекше: ζῷον „жануар“ көне грекше: λόγος – ілім) – жануарлар организмдерінің құрылысын, жеке дамуын, жүйеленімін (систематикасын), Жер бетінде таралуын, басқа организмдермен қарым-қатынасын, тіршілік ортасымен байланысын анықтайтын және тарихи даму заңдылықтарын зерттейтін ғылым; биология ғылымының бір саласы. Биологиялық диктант: Тірі табиғат дүниесі дегеніміз не? Тірі ағзаның негізгі қасиеттері ата? Өсімдіктер дүниесінің жануарлар дүниесінен айырмашылығын әңгімелеңдер Оқушылар сұрақтарға жазбаша жауап береді, топпен ауызша бірін бірі толықтырады: Тірі табиғат дүниесі дегеніміз – биологияда ағзалық әлемді жүйелеудің ең жоғары тобы. Дүние жүзіндегі ағзалық әлем, тірі ағзалар 5 дүниеге жіктеледі. Олар: бытыранықтар дүниесі, вирустар дүниесі, саңырауқұлақтар дүниесі, өсімдіктер дүниесі, жануарлар дүниесі (қосарбетті қараңдар). Тірі ағзаның негізгі қасиеттері: зат алмасу; қоректену; тынысалу; қажетсіз заттарды бөлу (зәршығару); тітіркенгіштік; қозғалып жүре алу; көбею; өсу; даму және тіршілігін жою. Жануарлар дүниесіне жататын ағзаларда осы қасиеттердің барлығы байқалады			СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Қара жорға биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Бес жолды өлең арқылы тақырыпқа таладу жасау Жануар Табиғат Қорғау Адам Салауат	Жаңа тақырыпқа қатысты  көгілдір экранда көрсетіліп,әр топ таңдау жасайды да, құрастырған өлеңдерін, жұмыстарыын оқиды	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, тапсырманы орындау керек.
Жинақтау	5мин	Кейіпкерге хат  арқылы  сабақты  жинақтайды	Топ бойынша тақырыпты жинақтау үшін тақырыпқа қатысты  кейіпкерге өз ойларынан хат жазады топ басшысы оқйды	Өз ойларынан кейіпкерге хат жазады, қысқаша оқып шығавды тақырыпты жинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

 Ағзалық әлем деген не? Жерде тіршілік етіп, мекендейтін ағзалар (тіршілік иелері) жиынтығы ағзалық әлем деп аталады. Ағза жасушасының нәруыз, май, көмірсу және нуклеин қышқылынан құралатыны мәлім. Демек нәруыз, май, көмірсу, нуклеин қышқылы – ағзалық зат (органические вещества). Ағза жасушасының құрамында су және минералды тұздар да болады. Су және минералды тұздар – бейағзалық зат (неорганические вещества). Өйткені бұлар тіршілік иесіне тән тіршілік әрекетін білдіре алмайды, яғни ағзалық зат емес.

Тірі табиғат дүниесі. Өсімдіктердің құрылысын, тіршілік әрекеттерін және жануарлар туралы жалпы түсінікті бұған дейін оқыдыңдар. Тірі ағзаларға тән ортақ белгілерді еске түсіріңдер. Өсімдіктер дүниесінің жануарлар дүниесінен айырмашылығын өздерің әңгімелеп көріңдер.

Сендер табиғаттағы тірі ағзалардың дүниеге қалай жіктеліп, топтастырылатынын білесіңдер ме? Бұл үшін тірі табиғат дүниесі дегеніміздің не екенін білу қажет. Тірі табиғат дүниесі дегеніміз – биологияда ағзалық әлемді жүйелеудің ең жоғары тобы. Дүние жүзіндегі ағзалық әлем, тірі ағзалар 5 дүниеге жіктеледі. Олар: бытыранықтар дүниесі, вирустар дүниесі, саңырауқұлақтар дүниесі, өсімдіктер дүниесі, жануарлар дүниесі (қосарбетті қараңдар).

Бытыранықтар дүниесі. Бұған микроскоп арқылы ғана көрінетін, жасушасында ядросы жоқ барлық бактериялар жатады. Бытыранық – «бытыра» + «нық» сөздерінен құралған сөз. (Орысша – «дробянка», латынша – «михи» – күрделі бөліне алмайтын түйіртпек мағынасында қолданылады.)

Вирустар дүниесі. Вирус латынша «у» деген сөз. Бұл – жасушасы жоқ, тіршілік формасындағы ағзалық зат. Бұлардың көпшілігін тек электрондық микроскоппен ғана көруге болады. Вирустар тек тірі жасушаға орнықса ғана көбейе алады. Жасушаға түсе алмаған жағдайда вирустарда тіршілік нышаны байқалмайды. Вирустар тірі жасушадан тыс қалса, кәдімгі ағзалық зат тәрізді күйде болады.

Саңырауқұлақтар дүниесі. Ботаниктер саңырауқұлақтарды төменгі сатылы өсімдіктерге жатқызып келді. Алайда олардың екі түрлі қасиеті бар. Бірінші қасиеті өсімдіктерге тән. Саңырауқұлақтар орнынан қозғалып жүрмейді. Жасушасы тығыз қабықшамен (жасунықпен) қапталады. Витаминдер синтездей алады. Екінші қасиеті жануарларға тән. Даяр ағзалық заттармен қоректенеді. Жасушасы хитин қабықшамен қапталады. Ағзалық заттарды қорға жинайды. Сондықтан бұлар өз алдына жеке дүниеге жіктеледі.

Өсімдіктер дүниесі. Бұған балдырлар, мүк, плаун (қылшабуын), қырықбуын, қырықжапырақтектестер, ашық тұқымды және жабық тұқымды өсімдіктер жатады.

Жануарлар дүниесі. Бұлар біржасушалы және көпжасушалы жануарлардан құралады. Біржасушалы жануарлардың барлығы және көпжасушалы жануарлардың кейбір түрлері жәндіктер деп аталады. Демек амебадан бастап, қандауыршаға дейінгі омыртқа жотасы жоқ жануарлар жәндіктер болып саналады. Ал балықтар, қосмекенділер, жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілерге жататын өкілдердің барлығы – жануарлар. Ө
йткені бұлардың арқасында бойлай созылған желісі немесе омыртқа жотасы болады.

Тірі ағзаның негізгі қасиеттері: зат алмасу; қоректену; тынысалу; қажетсіз заттарды бөлу (зәршығару); тітіркенгіштік; қозғалып жүре алу; көбею; өсу; даму және тіршілігін жою. Жануарлар дүниесіне жататын ағзаларда осы қасиеттердің барлығы байқалады.

Тірі ағзалардың барлығына тән қасиет – жасушадан құралады. Жасушада ядроның болуы да, болмауы да мүмкін. Мысалы, вируста жасуша да, ядро да жоқ. Бытыранықта (бактерияда) жасуша бар, бірақ ядросы жоқ. Бұлардың тіршілік әрекеті өсімдікке де, жануарға да ұқсас емес. Сондықтан ғалымдар саңырауқұлақтар дүниесі тәрізді, бытыранықтар мен вирустарды өз алдына жеке дүние етіп топтастырды.

Өсімдіктер мен жануарлардың құрылысында, тіршілік әрекетінде ұқсастық бар. Алайда ерекшеленетін айырмашылықтарды да байқауға болады. Сол айырмашылықтарды еске түсірейік.

Жасыл өсімдіктердің қалай қоректенетіні естеріңде ме? Олар қоректенуге күн энергиясын пайдаланады. Ауадан көмірқышқыл газ, топырақтан су және минералды заттарды сіңіреді. Бұлар – бейағзалық заттар. Олар осы заттарды қоректену арқылы ағзалық заттарға айналдырады. Ал жануарлардың қоректенуі бұдан өзгеше. Олар өсімдік дайындаған ағзалық заттарды қорегіне пайдаланады. Зат алмасу барысында ағзалық заттар бастапқы заттарға (бейағзалық заттарға) дейін ыдырайды. Жануарларда (көпшілігінде) жүйке, сезіну, тынысалу, қажетсіз заттарды бөлу, асқорыту және басқа жүйелердің арнаулы жеке мүшелері бар. Өсімдіктерде мұндай мүшелер жоқ.

Жануарлардың көпшілігі еркін қозғала алады, ал өсімдіктерде бұл құбылыс сирек байқалады. Біржасушалы балдырлар және бактериялардың да қозғалатыны мәлім. Сондай-ақ желдің әсерінен кейбір өсімдіктер мен өсімдік тұқымдары алыс аумақтарға таралады. Қалай болғанмен де бұлардың қозғалып жүретін арнаулы мүшесі – аяғы жоқ. Дегенмен өсімдіктер мен жануарлар – өзара ұқсастықтары және айырмашылықтары бар тірі ағзаның екі тобы. Олар – табиғаттың біртұтас құрамдас бөлігі.

Қозғалып жүретін мүшелері жоқ жәндіктер де, жануарлар да бар. Оған құрттарды, жыландарды мысал етуге болады. Ал теңіз түбінде мекендейтін көпаяқты маржан бекінген орнынан қозғалып жүрмей-ақ өмір сүреді. Актиниялар теңіз түбінде «табанын» бүгіп-жазып, баяу қозғалады. Медузалар мен каракатицалар реактивті қозғалыс жасап, аяқсыз-ақ шапшаң жүреді.

Жануарлардың жабыны, дене бөліктері, сезім мүшелері, басқа да дене құрылымдары біріне-бірі ұқсас емес. Сазанның (жезей) денесін сүйектенген қабыршақ қаптайды. Жорғалаушылар денесі қабыршақпен қапталатын мүйіз текті заттан құралады. Қоңыздарда да жабын бар. Жабын ерекше ағзалық зат – хитиннен түзіледі. Аңдардың терісінде – жүн, құстардың денесінде қауырсын болатыны өздеріңе мәлім.

Жануарлардың ішкі құрылысында, сондай-ақ мінез-қылығында болатын ерекшеліктер қаншама десеңші?! Табиғатта жануарлардың басы артық немесе қажетсіз түрі жоқ. Тіршілік ететін жануарлардың барлығы табиғат қалауына сай келеді.

Біз бұдан былай ағзалық әлем дүниелерінің өкілдерімен танысатын боламыз.

Пән : Биология 2  сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жануарлардың негізгі жүйелік топтары: Дүние, Дүние тармағы, Тип, Класс, Отряд, Тұқымдас, Туыс, түр, популяция. Жануарларды жіктеудің маңызы.

Мақсаттары:. Жануарлардың негізгі жүйелік топтары туралы  алған білімін қайталап, еске түсіре отырып, жануарлар дүниесін зертеуге машықтары дамыйды

Күтілетін  нәтиже : Жануарлардың негізгі жүйелік топтары туралы малғүматтар алады,танысады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: СТО, Миға шабуыл, Ойлан тап,  Жигсо әдісі

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті		Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» әдісі  бойынша сұрақ жаупап ұймдастыру 1. «Зоология» сөзінің қазақша баламасы қандай, ол нені зерттейді? 2. Жануарлардың табиғаттағы маңызы қандай? 3. Адам өміріндегі жануарлардың пайда – зияны қандай? 4. Жануарлар жер шарында қалай таралған? . Үй тапсырмасын сұрау. 1.            Жануарлардың мекен ету ортасы дегеніміз не? 2.            Жануарлардың қалыпты тіршілік етуі үшін қандай жағдайлар қажет? 3.            Жануарлардың қалыпты тіршілік етуіне қажетті жағдайларға мысал келтіріңдер. 4.            Жануарлар мекен ету ортасына қалай бейімдлген?	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен  тапсырманы орындау		Мұғалім берген тапсырмасын  орындау  арқылы оқушылар өздерінің  тақырыпты қалай түснгенін көрсетеді	АКТ
Түсіну	7мин	«Жигсо 2» әдісі  бойынша оқушылар топпен жұмыс жасайды, жаңа  тақырыпқа қадам жасау арқылы өз ойларын жеткізеді 1 топ  Зоология ғылоымы нені зертейді? 2 топ жабайы жәнеүй жануарлары 3 топ Жануарлардың табиғи бірлестіктердег іорны мен рөлі	Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы диалогқа түсіру.Өз ойларын, пікірлерін ашық айту		Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу Топпен жұмыс жасау: Оқушылар көлемді мәтінді әрқайсысы жеке-жеке топ ішінде оқып шығып топпен талқылайды, сосын топтар құрамы өзгертіліп, құрамында әр бастапқы топтан бір белсенді оқушы бар жаңа (сарапшылар тобы) топтар құрылды.Құрылған сарапшы топ берілген  тапсырмаларды біріге  талқылап орындайды Осыдан кейін олар өз топтарына қайта оралып, өздерінің  бұрынғы топтағы достарына кезекпен өз жанұяларында түсінген материалдарын  тиянақты түрде жеткізіп, үйрет керек	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Жануарлардың негізгі жүйелік топтары» тақырыбы үшін   «Ыстық орындық орындық» әдісі  пайдалану арқылы жаңа тақырыптың мағанасы топ бойынша ашады Жаңа тақырыпты оқушыларға қысқаша түсіндіру мақсатында осы көрсетілген әдіс бойынша жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату, кітаптан жұмыс, топ арқылы пікір алмасу Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және оөз пікірлерін ортаға салады.Ортаға тақырыпты жақсы менгерген оқушы шыгып сабақты түсіндіреді Жануарларды негізгі жүйелік топтарға жіктеу Жер ғаламшарындағы сан алуан жануарларды жеке-жеке атау, түрлерге ажырату, жүйеге келтіру оңайға түскен жоқ. Біздің жыл санауға дейінгі (ж. с. д.) V-ІV ғасырларда ғалымдар жануарларды жүйелеп, жіктеуге ерекше назар аударды. Ежелгі грек ғалымы Гиппократ (ж. с. д. 460 - 370 жж шамасында) сол кезде белгілі жануарларды тіршілік ететін ортасына байланысты жіктеді. Грекияның ұлы ойшылы Аристотель (ж. с. д. 384 - 322 жж шамасында) жануарларды аңдар, құстар, балықтар, киттер және бунақденелілер деп, негізгі топтарға жүйеледі. Жануарлар өлемін жүйелеу ісінде швед ғалымыКарл Линней білгірлік көрсетті. Сондықтан ол жануарларды жүйелеудің негізін қалаушысы болып саналады. К. Линней ағзаларға қосарлы атау тізім беруді ұсынды. Мұнда ол туыстық белгісіне қарай түрге екі атау берді. Мысалы, шақшақай туыстас қүстардың үш түрі бар. Олар: «Ақ шақшақай», «Сары шақшақай» және «Сарыбас шақшақай». «Ақ», «Сары», «Сарыбас» сөздері жеке түрге ғана қолданылады. Сондықтан мұны түрге берілген белгі деп түсінуіміз қажет. Барлығына ортақ - екінші атау «шақшақай» - құстың туыстық атауы. Ағзаларға (ұсақағзалар, өсімдіктер, жануарлар) жіктеу кезінде туыстық екі атау беру қосарлы атаутізім деп аталады. Қосарлы атаутізім бойынша құс туысының қай түрге жататынын бірден біле аламыз.    Түр дегеніміз - Жер ғаламшарындағы тіршілік атаулыларды жүйелеудегі негізгі өлшем бірлік. Бір түрде бірнеше дарақтар (особь) болады. Олар өзара бірімен-бірі еркін жүптасып, өзінен кейін ұрпақ қалдырады. Әр түрге жататын дарақтар бірімен-бірі жұптасқанмен де, соңынан ұрпақ қалдыра алмайды. Оған жылқы мен есектің жұптасуынан туған қашыр мысал бола алады. Қашыр ұрпақ бермейді. К. Линней жануарларды жүйелік топқа жіктеу кезінде түрді негіз етіп алды. Ол түрді - туысқа, туысты - тұқымдасқа, тұқымдасты — отрядқа,отрядты - класқа, класты - типке, типтерді жануарлар дүниесіне біріктіруді ұсынды. Сөйтіп жануарларды жіктеудің мынадай қысқаша сызбанұсқасы қалыптасты: түр —> туыс —> тұқымдас —> отряд —> класс —> тип —> жануарлар дүниесі.  Жұмыртқа салатын қауырсын жабынды жануарлардың барлығы бір класқа - құстар класына біріктіріледі. Туыстас кластар топтасып, тип түзеді. Бұдан біз жануарларды жіктеу барысында жануарлар дүниесі - ең жоғары деңгей, ал ең төменгі деңгейдегі табиғи қүрылымның түр екенін аңғарамыз. Жануарлар мен өсімдіктерді жүйелеу негізінен алғанда ұқсас. Жануарларды топтарға бөліп, жіктеудің маңызы зор. Бұдан жануарлар дүниесінің қарапайым жәндіктерден омыртқалы жануарларға дейін қүрылымының күрделене түсетіні нақтылы көрінеді. Ғаламшарымыздағы бір жарым миллионнан астам жануарлар екі топқа бөлінеді. Денесінде ішкі қаңқасы және омыртқа жотасы болмайтын жануарлар жәндіктер деп аталады. Ал ішкі қаңқасы және омыртқа жотасы болса, олар жануарлар тобына жатқызылады. Жәндіктердің біржасушалы және көпжасушалы дүние тармағы бар. Жануарлар тек көпжасушалы болып келеді. Жануарлардың ұрығы дами бастаған кезде құйрық пен бас аралығында домбыра ішегі тәрізді керілген желі байқалады. Сондықтан желілілер деп те аталады. Жоғары сатыдағы жануарларда одан әрі даму барысында омыртқадан құралатын омыртқа жотасы түзіледі. Төменгі сатыдағы жануарларда желі өмір бойы сақталады. Жануарларды жеке-жеке атап, түрге ажырату үшін оларды жіктеп, жүйелейді. Швед ғалымы Карл Линней ағзаларға қосарлы атау тізім ұсынды. Ол жануарларды жүйелеудің негізін қалаушысы деп саналды. К. Линней жүйелік топқа жіктеу кезінде түрді негізгі бірлік етіп, мынадай қысқаша сызбанүсқа қалыптастырды: түр —> туыс —> тұқымдас —> отряд класс —> тип —> жануарлар дүниесі. Біз бұдан жануарлар дүниесінің қарапайым жәндіктерден омыртқалы жануарларға дейін құрылымының күрделене түсетінін көреміз. Жануарлардың таксономиялық категориялары: тип, класс, отряд, тұқымдас, туыс, түр. Бір-біріне өзара жақын түрлердің тобы – туысқа (genus) жіктелінеді, жақын туыстар – тұқымдасқа (famіlіa), тұқымдастар – отрядқа (ordo), отрядтар – класқа (classіs), кластар – типке (phylum) біріктіріледі. Жануарлардың ең ірі жіктелімдік бірлігі – тип. Алғаш рет ғылымға тип терминін 1825 ж. француз зоологы А.Бленвиль (1777 – 1850) енгізген. Тип – ғасырлар бойы дамыған филогенетик. жүйенің қорытындысы. Типке бірнеше класс біріктіріледі. Мыс., бассүйексіздер, дөңгелекауыздылар, балықтар, қосмекенділер, бауырымен жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілер кластары хордалылар типіне жатады. Ж-дік топтар өзара тармақтарға бөлінеді. Олар тип тармағы, класс тармағы, отряд тармағы, т.с.с. Мыс., хордалылар типі бас желілілер (басхордалылар), қабықтылар және омыртқалылар тип тармағына бөлінеді. Бұдан басқа класс үстілік, отряд үстілік, отряд астылық, тұқымдас астылық, т.с.с. таксондар да бар. Мыс., адамтәрізді маймылдар – тартанаулы маймылдар тұқымдасы үстілік; ал адамтұрпатты приматтар – примат отряды астылық таксономиялық категорияға жатқызылады. Өсімдіктер номенклатурасында Халықаралық ботаникалық конгрестің шешіміне сәйкес мынадай таксондар жүйесі бекітілген: өсімдіктер дүниесі – бөлім тармағы – класс – класс тармағы – қатар-қатар тармағы – тұқымдас – тұқымдас тармағы – туыс – туыс тармағы – секция – секция тармағы – серия – серия тармағы – түр – түр тармағы – форма – форма тармағы. Таксондардың негізгілері – бөлім, класc, қатар, тұқымдас, туыс, түр. Ж-дік көрсеткіштің ең ірісі – бөлім; ең кішісі – түр. Өсімдіктер Ж-дік тұрғыдан осы таксондардың әрқайсысында жеке бөлінуге тиісті. Мыс., қарағай ағашы гүлді өсімдіктер бөліміне, қылқан жапырақтылар класына, бүршіктілер қатарына, қарағай тұқымдасына, қарағай туысына, кәдімгі қарағай түріне жатады. Организмдердің жіктелімін түзуге ежелгі дәуірлерден-ақ (Аристотель, Теофраст, т.б. ғалымдардың еңбегінде) талпыныс жасалды. Ж-нің ғылыми негізінің қалыптасуына ағылшын ғалымы Дж. Рей (1627 – 1705) мен швед ғалымы К.Линнейдің жаратылыстану саласындағы ашқан жаңалықтарының әсері көп болды. Алғашқы кезде өсімдіктер мен жануарларды ғыл. тұрғыда жіктеу жасанды түрде қалыптасты. Яғни организмдер тек сыртқы белгілеріне қарап топтастырылды да, олардың жақын туыстық байланысы ескерілмеді. 19 ғ-да Ч.Дарвиннің эвол. ілімінің қалыптасуы – эвол. салыстырмалы анатомия, эвол. эмбриология, эвол. палеонтология сияқты жаңа бағыттардың пайда болуына жол ашып, организмдер Ж-і эвол. сипат алды. Организмдердің эвол. дамуының негізгі бағыты олардың табиғаттағы генеалогиялық (жақын туыстық) қарым-қатынасын филогенетикалық (тарихи) дамуы бойынша дәл және толықтай сипаттауға мүмкіндік берді. 20 ғ-дың басында Ж-нің эвол. сипатынан басқа филогенетикалық (кладистикалық) және фенетикалық (сандық) бағыттары қалыптасты. Филогенетикалық Ж. – қандай да бір топтың эвол. дамуының өзгеру ауқымын ескермей, әр түрлі организм топтарының тарихи даму заңдылығына сүйене отырып, олардың қандай таксономиялық категорияға жататынын анықтау. Фенетикалық Ж. – генетик. тұрғыдан зерттеуге қиындық келтіретін немесе зерттеуге мүмкіндік жоқ түрлер мен формаларға бірдей мән беріп, организмнің көптеген өз бетімен алынған белгілерін матем. өңдеуден өткізу. 20 ғ-дың ортасынан бастап Ж-де биохим. мәліметтер (хемотаксономия) пайдаланылды. Организмнің әр түрлі топтарындағы маңызды белок құрамындағы аминқышқылдардың бір ізділігін, ДНҚ мен РНҚ-ның нуклеотидті құрылысын салыстырмалы түрде зерттеу – әр түрлі топтардың бір-бірімен байланысын анықтауға және оларға жүйелік сипаттама беруге жол ашты. Осы заманғы жетілген алдыңғы қатарлы ғыл. әдістерді пайдалану, сондай-ақ түрлердің популяциялық құрылымын жете зерттеудің нәтижелері – Ж-ді одан әрі жетілдіруге мүмкіндік беріп, жаңа деңгейге көтерді.				СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау		Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Жаттығу жұмысы Ойлан тап Әр топқа тапсырма беру 1. Жануарлардың табиғаттағы маңызы қандай?  2. «Зоология » сөзінің қазақша баламасы қандай, ол нені зерттейді?  3. Адам өмірінде жануарлардың пайдасы мен зияны қандай?  4. Жануарлардың мекен ету ортасы дегеніміз ен? 5.Жүйелеу дегенімізді қалай түсінеміз? 6.Жануарларды жүйелік топқа кім жіктеді?		Топтарға жаңа тақырып бойынша және өткен сабақты толық меңгерту мақсатында тапсырмалар мен жұмыс істеу арқылы топпен жарыс ұйымдастыру	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, тақтаға шығып тапсырманы орындау
Жинақтау	5мин	Сен маған- мен саған ойыны бойынша сұрақ- жаупты ұймдастыру , тақырыпты жинақтау 1        Дүние тармағы деген не? 2        Тип, Класс деген не ? 3        Отряд, Тұқымдас деген не?		Мұғалім жаңа тақырыпқа байланысты тапсырма қағаздарын таратады, топ сұрақтар дайындайды	Оқушылардың мақсаты берілген сұрақты өздері дайындап бір- біріне қояды, сол арқылы  тақырыпты түснгендерін көрсетедіу
Бағалау	2 мин	Топ бойынша бағалау Өзін өзі бағалау		Мұғалім  бағалау парағын және бағалау шкаласын таратады	Бағалау шкаласы бойынша бағалайды
Рефлексия	2 мин	Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойынын стикерге жазып, тақтаға іледі (2 мин)		Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пән: Биолгия   3  сабақ

Сынып: 7  сынып

Сабақтың тақырыбы: Зоология ғылымының қысқаша даму тарихы. Зоологияның Қазақстан Республикасында ғылым ретінде дамуы.Алғашқы бақылау үзігі.

Мақсаттары:. Оқушылар зоология ғылымының қысқаша даму тарихын топпен зерттеу арқылы тақырыпты меңгереді, топ арқылы тапсырмалаврды орындайды

Күтілетін  нәтиже : Оқушылар Зоология ғылымының қысқаша даму тарихы туралы мәліметтер қалай  жинақталғаны  жайлы түсініктерін дамытып, оқып үйренеді.

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: СТО, Миға шабуыл, Ойлан тап,  Жигсо әдісі

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» әдісі  бойынша сұрақ жаупап ұймдастыру 1.Жануарларды неліктен жүйелі топқа жіктейді? 2.Бұл салада ғылым қандай жетістіктерге жетті? 3.Жүйелеу деген не? 4.Оған қандай мысал келтіре аласындар? 5.Жіктеу деген не? 6.Жіктеу негізіне жануарлардың қандай ерекшеліктері алынды? 7.К. Линней жануарларды қандай жүйелік топтарға жіктеді? 8.К. Линней еңбегінің маңызы қандай? 9.Ағзаларға қосарлы атаутізімді беруді кім ұсынды? 10.  Оған қандай мысал келтіре аласындар?	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен  тапсырманы орындау	Мұғалім берген тапсырмасын  орындау  арқылы оқушылар өздерінің  тақырыпты қалай түснгенін көрсетеді	АКТ
Түсіну	7мин	«Жигсо 2» әдісі  бойынша оқушылар топпен жұмыс жасайды, жаңа  тақырыпқа қадам жасау арқылы өз ойларын жеткізеді Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы диалогқа түсіру.Өз ойларын, пікірлерін ашық айту Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу Топпен жұмыс жасау: Оқушылар көлемді мәтінді әрқайсысы жеке-жеке топ ішінде оқып шығып топпен талқылайды, сосын топтар құрамы өзгертіліп, құрамында әр бастапқы топтан бір белсенді оқушы бар жаңа (сарапшылар тобы) топтар құрылды.Құрылған сарапшы топ берілген  тапсырмаларды біріге  талқылап орындайды Осыдан кейін олар өз топтарына қайта оралып, өздерінің  бұрынғы топтағы достарына кезекпен өз жанұяларында түсінген материалдарын  тиянақты түрде жеткізіп, үйрет керек Жаңа сабақ Зоология ғылымының қысқаша даму тарихы. Зоологияның  ҚР ғылым ретінде дамуы 18 ғасырдың аяғы – 19 ғасырдың басында француз ғалымы Ж.Кювье жануарлардың салыстырмалы анатомиясы палеонтологияның негізін салды. 1825 жылы француз зоологы А.Бленвиль жануарлар жүйеленіміне тип деген ұғымды енгізді. 19 ғасырда француз ғалымы Ж.Б.Ламарк тірі табиғаттың тарихи дамуын зерттеді. Оның «Зоология философиясы» (1809) деген еңбегінде органик. дүние эволюциясының ғылыми теориясы баяндалды.  Зоологияның дамуына 19 ғасырдың 30-жылдары неміс биологтары М.Шлейден мен Т.Шванн ашқан жасуша теориясын ашты. Қазақстан зоологиясы Қазақстан жануарлары туралы алғашқы ғылыми жазба деректер Византия, Рим, Араб халифаты елшілерінің жолжазбалары мен Махмұт Қашқаридің «Түрік тілінің сөздігінде», «Кодекс Куманикусте» («Қыпшақ тілінің сөздігі») кездеседі. 20 ғасырдың басында Л.С.Берг Арал теңізі мен Балқаш көлі балықтарын зерттеді. Алынған ғылыми мәліметтері оның үш томдық «КСРО және көрші елдер тұщы су балықтары» (1948–49) деген кітабына енді.			ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Зоология ғылымының қысқаша даму тарихы «Ыстық орындық орындық» әдісі  пайдалану Жануарлардың негізгі жүйелік топтары тақырыбы бойынша ойларын ортаға салады	Жаңа тақырыпты оқушыларға қысқаша түсіндіру мақсатында осы көрсетілген әдіс бойынша жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату, кітаптан жұмыс, топ арқылы пікір алмасу	Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және оөз пікірлерін ортаға салады.Ортаға тақырыпты жақсы менгерген оқушы шыгып сабақты түсіндіреді	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Жаттығу жұмысы Ойлан тап Әр топқа тапсырма беру Топтарға жаңа тақырып бойынша және өткен сабақты толық меңгерту мақсатында тапсырмалар мен жұмыс істеу арқылы топпен жарыс ұйымдастыру А) «Түртіп алу» стратегиясы. Ж.Кювье . А.Бленвиль ,Ж.Б.Ламарк , М.Шлейден мен Т.Шванн  В) Кестемен жүмыс: Махмұт Қашқари Ш. Уалиханов Х.Досмуха медов Л.С.Берг		Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, тақтаға шығып тапсырманы орындау
Жинақтау	5мин	Сен маған- мен саған ойыны бойынша сұрақ- жаупты ұймдастыру , тақырыпты жинақтау	Мұғалім жаңа тақырыпқа байланысты тапсырма қағаздарын таратады, топ сұрақтар дайындайды	Оқушылардың мақсаты берілген сұрақты өздері дайындап бір- біріне қояды, сол арқылы  тақырыпты түснгендерін көрсетедіу
Бағалау	2 мин	Топ бойынша бағалау Өзін өзі бағалау	Иұғалім  бағалау парағын және бағалау шкаласын таратады	Бағалау шкаласы бойынша бағалайды
Рефлексия	2 мин	Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойынын стикерге жазып, тақтаға іледі (2 мин) Рефлексия. Жануарлар әлемі .Дельфин- ұнады,  кит- бейжай, акула- қорқыныш. Үйге тапсырма: . Зоология ғылымының қысқаша даму тарихы. Зоологияның ҚР ғылым ретінде дамуы	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

)

Тақырыбы  3 сабақ	Кәдімгі амеба организм екендігі. Сыртқы және ішкі құрылысы (цитоплазма, ядро, вакуольдер). Біржасушалы организмдердің тіршілік әрекеттері: қозғалуы,  қоректенуі,  тыныс алуы, зәр шығаруы, осмореттелуі, көбейуі, циста түзуі.
Мақсаты	Тақырыптың құрамын және мағыналары  жайында түсініктерін еске түсіріп,   пысықтайды, амеба жаында білімдерін дағдыларын одан әрі жетілдіре отырып тапсырмаларды орындауды меңгереді
Күтілетін нәтиже	Кәдімгі амеба организм екендігі  туралы  мәлімет алады. Қозғалысы  туралы  оқып  үйренеді
Оң жақ бағандағы тапсырмаларды құрастырушы мұғалімдердің есіне:	І  кезең. Мұғалім алғашқы 5-7 минутта: а) ұйымдастыру сәтін өткізеді; б) өткен тақырып бойынша берілген деңгейлік тапсырмаларды үйде аяқтап орындап келу дәрежесі тексеріледі; в) төмендегі  «Көпір» тапсырмаларын тексереді (алдымен жеке тексеріп шығады, сосын фрондалды тексереді).
«Көпір» тапсырмалары өткен тақырыптар бойынша жаңа сабақты меңгеріге негіз болатын қайталау тапсырмалары	«Миға шабуыл» әдісі Бойынша сұрақ- жауап кезеңі 1. «Зоология» сөзінің қазақша баламасы қандай, ол нені зерттейді? 2. Жануарлардың табиғаттағы маңызы қандай? 3. Адам өміріндегі жануарлардың пайда – зияны қандай? 4. Жануарлар жер шарында қалай таралған? Жаңа терминдерді есіне сақта және мағынасын аш. Саркоталшықтылар....................................................................................................... Саркос............................................................................................................................. Саркадина ...................................................................................................................... Циста............................................................................................................................... Вакуоль........................................................................................................................... Плазма............................................................................................................................ Тамыраяқтылар..............................................................................................................
ІІ кезең (топтық жұмыс) жаңа сабақты топтық жұмыс барысында оқушылардың өз бетімен меңгеруіне жағдай жасау:       а) оқушылар төмендегі «Білу», «Түсіну», «Талдау», «Жинақтау» тәсілдеріне сәйкес тапсырмаларын өздері толтырады    (10 минут); ә) жауаптарын мұғаліммен бірге талдайды (10 минут).  Нәтижесі ауызша  марапатталады.
1-қадам: теория бойынша «Білу» үшін тақырып мазмұнынан кім? Не? кімнің? кімге? кімді? кімде? кімнен?кіммен?  Қандай? Қай? Қашан? Не   істеді? сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі керек.	Қандай жануарларды біржасушалы деп атайды, олардың аттарын және құрылысының ерекшеліктерін жаз.
2-қадам: теорияны «Түсіну» үшін неге? неліктен? себебі? не үшін? Дәлелде, түсіндір сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету  үшін)	Түсіндір. Неліктен амеба тамыраяқтыларға жатқызады? ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Қолайсыз жағдай туғанда амебаның тіршілігінде қандай өзгерістер болады? .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Амебасы бар су тамшысына тұздың түйіршігін салса, оның мінез-құлқы қалай өзгереді? .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Слайд арқылы бірнеше суреттер тақырыпқа байланысты көрсетеді
3-қадам: теорияны «Талдау» үшін (1.Салыстыр, 2. Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде? 4.Тақырыптың басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. Немесе 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады.	Сәйкестендір. 1. Амебаның қозғалуы; 2.  Амебаның пішіні; 3. Ішектің қабырғасындағы сілемей қабықшаны бүлдіріп , жара қылады;   4. Амебаның тыныс алуы; 5. Адам мен жануарлардың ішегінде тіршілік етіп, ішектің сілемейді қабықшасын зақымдайды; 6. Паразитті қарапайымдыларға жататын; суда еріген оттегімен. дизентерия амебасы. тұрақсыз. қантышқақ амебасы. жалған аяқтары арқылы. қантышқақ амеба.
4-қадам: теорияны «Жинақтау» үшін Қорытынды  шығар, анықтама бер,  мазмұнды жүйеле, кестені,  тірек сызбаны, сөзжұмбақты толтыр немесе өзің құрастыр тағы  с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы «тақырыптың басты идеясына» жазған жауабына қойылады.	Суреттегі берілген саркодиналар типіне жататын жәндіктердің аттарын дене пішініне қарай бөліп жаз. 1     2 34   ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Постер орындау 1 топ Амеба. 2  топЦиста 3.   топсаркодиналар
Оқулықпен жұмыс (5 минут): төмендегі  «Қолдану» және оқушының тақырып мазмұнына  «Баға беруі» тәсілдеріне сәйкес, яғни рефлексия жасауға, эссе жазуға арналған,  практика жүзінде бекіту тапсырмалары орындалады . Нәтижесі ауызша марапатталады.
5-қадам: практика жүзінде  «Қолдану» (оқулықпен жұмыс жүргізу барысында тек қарапайым тапсырмалармен бекіту жүргізіледі. Дайын формулалар арқылы есептер шығару орындалады	Биологиялық диктант Бұл типке жататын жәндіктер ......................, .......................... тіршілік етеді. Олардың ....................... жолмен тіршілік ететін де түрлері бар. Кейбіреулері тіпті ...................... мен ............................. да тіршілік ете алады. ................................... дене пішіні тұрақты емес. ............................. дененің кез келген жерінен созып шығарады. Сондықтан оларды «...........................» деп те атайды. батпақты жерлер Жалған аяқтарын тамыраяқтылар Саркодиналардың паразиттік теңізде, тұщы суда топырақта
6-қадам: : практика жүзінде  «Баға беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің? деген тапсырмалар оқушыға жоғарыда алған білімін (теория бойынша) және біліктілігін (практикасы бойынша) өмірдегі жағдаяттарды шешуге бағытталып қойылады	Сен қалай ойлайсың?                   Амебаның арнаулы зәр шығару мүшесі жоқ. Амебаның ағзасындағы зиянды заттар қалай сыртқа шығады? Жауабы: Амебаның арнаулы зәр шығару мүшесі жоқ. Тіршілік әрекеті кезінде цитоплазмада әр түрлі зиянды заттар да ериді. Ол зиянды заттар амебаның бүкіл денесі арқылы сумен бірге цитоплазмаға түседі. Зиянды заттар ерітіндісінен цитоплазмада көпіршік – жиырылғыш вакуоль пайда болады. Амеба вакуольге жиналған зиянды заттар ерітіндісін көпіршікті жиыру арқылы мезгіл-мезгіл сыртқа шығарады. Сөйтіп жиырылғыш вакуоль амебаның денесіндегі суды, сонымен бірге ерімей қалған қоректік зиянды заттарды дененің кез келген жерінен сыртқа шығарып, цитоплазманы уланудан сақтайды, яғни зәр шығарады.
ІІІ кезең (кері байланыс – бағалау кезеңі): Жеке жұмыс. Жоғарыда меңгерген мазмұнды үш деңгейге іріктеп (әр деңгейдің білімділік, біліктілік, яғни құзыреттілік деңгейін анықтайтын тапсырмалар) оларды біртіндеп орындату арқылы балл жинату барысында оқушының құзіреттілік деңгейін анықтап, әділ бағалау жүзеге асырылады. Бұл тапсырмаларды оқушылар сабақтың соңына дейін қалған 15 минуттың 12 минутында орындайды + 3 минут қортынды жасалады.  Қалған тапсырмаларлы үйде аяқтап келеді.  Қортынды балл саны дәстүрлі бағаға айналдырылып, келесі сабақтың басында сынып журналына қойылады, мониторингке тіркеледі.
	І деңгей (5 балл)
1-қадам: теория бойынша «Білу» үшін тақырып мазмұнынан кім? Не? кімнің? кімге? кімді? кімде? кімнен?кіммен?  Қандай? Қай? Қашан? Не   істеді? сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі керек.	Сұрақтарға жауап беріңдер: 1.      Біржасушалы жәндіктер тобы неге қарапайымдылар деп аталады? 2.      Амеба қалай қозғалады? 3.      Кәдімгі амебаның сыртқы құрылысы? 4.      Саркодиналар қандай жолмен қоректенеді? 5.      Амебаның ішкі құрылысы?
2-қадам: практика жүзінде  «Қолдану» (оқулықпен жұмыс. ІІ кезеңнің                  5-қадамындағы  қарапайым тапсырмалар үлгісіндегі тапсырмалар орындалады)	Кестені толтырыңдар: Дене пішіні тұрақты Дене пішіні тұрақсыз Шұрықденелі     2. Қошқармүйізді     3. Кәдімгі амеба        4. Бақалшақты амеба           бунақай                      көпірме
1-аралық нәтиже: Бірінші  деңгейде қалыптасқан құзіреттілік (білім, біліктілік) деңгейінің сапалық өлшемі (бірінші аралық өлшемі): – «дұрыс», «толық» деген білім сапасының түрлерімен сипатталады (Ю.К.Бабанский). Оқушының бұл алғашқы қадам нәтижесінің сандық өлшемі  –  бес балл = «сынақтан өтті» = «қанағаттандырарлық» білім деңгейінің өлшемі = «3» журналға қойылады, егер келесі деңгей тапсырмаларын  меңгере алмаса.
	ІІ деңгей (5 балл + 4 балл = 9 балл)
3а-қадам:  теорияны «Түсіну» үшін неге? неліктен? себебі? не үшін? Дәлелде, түсіндір сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету  үшін)	Сұрақтарға жауап бер.  1.      Неліктен амебаны тамыраяқтылар типіне жатқызады? 2.      Қарапайымдылардың табиғаттағы маңызы. 3.      Амеба түрлерінің арасындағы айырмашылықтар. Денесі тұрақсыз қарапайымдылардың негізгі ерекшеліктері
3б-қадам: теорияны «Талдау» үшін 1.Салыстыр, 2. Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде? 4.Тақырыптың басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. ІІ кезеңде   Венн диаграммасы арқылы орындалған тапсырманы кесте түрінде беріп, баланың білімін тексеруге болады.	Салыстырып, толықтырып жаз.          Бақалшақты, жалаңаш амебалар және теңіз тамыраяқтыларды салыстырып, толық түсіндіріңдер:
4-қадам: практика жүзінде  «Қолдану.  ІІ-кезеңдегі қарапайым тапсырмаларының өзгертілген жағдайдағы нұсқалары орындалады.	Амебаның құрылысы мен тіршілік әрекетіне байланысты қышқаша хабарлама жазыңдар.
2- аралық нәтиже:          Екінші  деңгейде қалыптасқан құзіреттілік деңгейдің сапалық өлшемі (екінші аралық өлшемі): – оқушының бірінші деңгейдегі «дұрыстылық» пен «толықтылдық» деп аталатын білім сапасының түрлеріне «тереңділік» пен «әрекеттілік» сияқты түрлері қосылады. Білім, біліктілік  сапасының сандық өлшемі  –  алғашқы жинаған бес баллға + 4 балл = 9 балл = «4» , яғни «жақсы» деген баға журналға қойылады, егер оқушы келесі деңгейді меңгере алмас
	ІІІ деңгей (9 балл + 3 балл = 12 балл)
5-қадам: теорияны «Жинақтау» үшін Қорытынды  шығар, анықтама бер,  мазмұнды жүйеле, кестені,  тірек сызбаны, сөзжұмбақты толтыр немесе өзің құрастыр тағы  с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы «тақырыптың басты идеясына» жазған жауабына қойылады. ІІ-кезең, 4-қадамда «жинақтауға» берілген   тапсырма басқа формада беріліп, баланың білім деңгейі бағаланады.	Сұрақтарға жауап беріңдер: 1.      Қарапайымдылар сөзіне сөзжұмбақ құрастыр. 2.      Саркодиналардың пайда - зиянын көрсет. Мысал келтір. 3.      Кәдімгі амеба тақырыбына шағын тест құрастыр
6-қадам: : практика жүзінде  «Баға беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің? деген тапсырмаларды орындату арқылы оқушының жоғарыда алған білімін (теория бойынша) және біліктілігін (практикасы бойынша) өмірдегі жағдаяттарды шешуге қолдана алу дәрежесі бағаланады.	Сұрақтарға жауап бер.             Бұл жануар қалай аталады? Оның денесінің бөліктерін жаз. 1. ................................................................... 2. ................................................................... 3. ................................................................... 4. ................................................................... 5. .............................. ....................................
3-нәтиже: Үшінші деңгейдің нәтижесі (түбегейлі көзделген нәтиже): алғашқы екі деңгейде жинаған 9 баллға + 3 балл =12 балл = «5» журналға қойылады. Оқушының білім сапасы білім стандарты көлемінде «дұрыс», «толық», «әрекеттілік» пен «тереңділік»-ке «жүйелілік» пен «саналылық» қосылып, барлығының жиынтығы «берік» білім болып саналады (Ю.К. Бабанский).
	ІV деңгей (стандарттан тыс жоғарғы деңгей)
Шығармашылық, яғни  олимпиадалық, ғылыми жоба  дәрежесіндегіі тапсырмалар	Амеба  қоректі қалай ұстап, дененің қай жерінен цитоплазмаға енгізеді? Қорек қалай қорытылады? Қалдық заттар (ішінде зияндылары да бар) қалай, дененің қандай бөлігі арқылы сыртқа шығарылады?

Қысқа мерзімді жоспар                           5 сабақ                                               Пән мұғалімі:

ПӘНІ	биология	КЛАСЫ	7
ТАҚЫРЫП	Жасыл эвглена — жануарлар мен өсімдіктерге тән белгілердің қатарынан екеуін де біріктірген қарапайым жәндік. Колониялы талшықтылар.
МАҚСАТЫ	Оқушылар жасыл эвглена туралы оқиды, топта жұмыс жасап, мәтінді талдайды, қорытындылайды, формативті бағалайды. оқушыларға жасыл эвглена туралы толық мағлұматберу және оның ерекшелігі  туралы білімдерін бақылай  отырып, оның жануарға да, өсімдікке де тән қасиеттері туралы  білімдерін жетілдіру арқылы сабақты өмір мысалдарымен байланыстыра өткізу.
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Берілген тақырыптың өзектілігін таба алады; Мәтін бойынша жұмыс жасауға дағдалынады; Ой бөлісі мен пікір алмасуға дағдыланады; Сынып оқуышалрымен  қарым-қатынастары өрбиді; Ақпараттық білімдері сараланады; Адамгершілік, экологиялық  тәрбие беріледі;

КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ	ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)		Психологиялық тренинг өткізіліп, сынып оқушылары топтарға бөлінеді. Сынып оқушылары түгенделіп, сабақ жалғасады.	Жеке тұлғалық қадір-қасиеттерін қалыптастыру негізгі идея бола отырып, соған жүгіне келе оқушының  ойлау мен бейіндік әрекеттері қалыптасады.
Қызығушылықты ояту (3 минут)	Сүтқоректілердің фотосуреттері	Сабақ тақырыбы туралы оқушылардың ойлары тыңдалып, мақсаты бірлекен түрде анықталады. Оқушылар ішкі шеңбер және сыртқы шеңбер.  Екі шеңбер құрғаннан кейін қарама-қарсы тұрған екі оқушы бүгінгі өтілген тақырып бойынша бір-біріне сұрақтар қойды (Блум таксономиясы). Үй тапсырмасын тексеру. Амебалар. Қарапайым амеба. Тақырыбы бойынша үйге шағын шығарма, өлең жолдары мен суреттерін салып келу тапсырылған. Тест тапсырмалары арқылы үй жұмысын бекіту. 1. Біржасушалы жалғанаяқты жәндік А) эвглена В) амеба С) кірпікшелі кебісше 2. Қарапайымдылардың неше мыңға жуық түрі белгілі А) 25 000 – 70 000 В) 30 000 – 40 000 С) 15 000 - 20 000 3. Циста дегеніміз не? А) цитоплазма В) ұя С) қаптама 4. Амебаша қозғалатын біржасушалылардың екінші атауы А) гидралылар В) тамыраяқтылар С) табақшатәріздестер 5. «Амеба» сөзін гректің тілінен аударғанда, қазақша баламасын тап А) «өзгергіш» В) «ұқсастық» С) «тасымалдау»	Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушына анықтау	Жұптық бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (15 минут)	Биология оқулығы	«Сүтқоректі» сөзіне қатысты ақпаратты әуелі әр оқушы жеке жазады, содан соң тобында таныстырады, топтың атынан ортақ пікірлерін жариялайды. «Кубизм» әдісі арқылы жаңа тақырыпты жан-жақты ашу болды. (6 қыры бойынша 6 тапсырма дайындалды) Әр топқа кубикті екі рет иіруден бердім. 1.Зерттеңіз. Сүтқоректілер дегенімізді бұрын соңды естідік пе? Оларға нелер жатады? деген сұрақтар қойылды. 2.Салыстырыңыз. Венн диаграммасы арқылы құстар мен сүтқоректілерді салыстырыңыз,  яғни айырмашылығы бар ма?  Қандай?  деген сұрақтар қойылды. Жұмбақ шешу. Күндіз қоректенгенде зат жинайды денеге, Түнде қоректенгенде заттар жейді ол неге? Өсімдік пе, жәндік пе? Айтшы мұнда не сыр бар? Бір жасушалы талшықты Бұл қай жәндік балалар? (Жасыл эвглена) Бейне көрсетілім. Эвглена. Әр топ оқушысын сандар бойынша бөлу 1, 2, 3, 4, 5. Мағынаны ажырату кезеңі. №1  топ Талшықтылар класы, жасыл эвгленаның тіршілігі, сыртқы құрылысы және қозғалуы туралы оқиды. №2  топ Эвгленаның қоректенуі туралы оқиды.Эвгленаның тыныс алуы және зәр шығаруы. Жарықты сезуі туралы оқиды. №3 топ  Эвгленаның көбеюі туралы оқиды. №4 топ  Эвгленаның циста түзуі туралы оқиды Ой толғаныс кезеңі. 5 жолды өлең және венн диаграммасы, суретпен жұмыс жаса. 5 жолды өлең құрастыру. 1. Зат есім. Кім? 2. Сын есім. Қандай? 3. Етістік. Не істейді? 4. 4 сөзден құралған сөйлем. 5. Балама сөз. Суреттерге қарай отырып қандай организмдер екендігін анықта. Олардың аттары мен дене бөліктерін жаз.	Жекеленген оқушыларға көмек 4 топ бір - біріне 2 сұрақтан дайындайды. Сұқ саусақ стратегиясы арқылы топтар сұрақтарға жауап қайтарады. Формативті бағалайды	Шешуші мезеттерді түсіндіреді.
Рефлексия (10 минут)	Бейнефильмнен үзінді көрсету	Сөздерге анықтама беру: 1 топ «Маммология» 2 топ «Пойкилотермді» 3 топ: «Нейрон» 4 топ: Ұрық жолдас (плацента) сөздеріне анықтама беру; Топтар бейнефильмнен үзінді көріп, ойларын «Синквейн» әдісі арқылы түйіндейді.	Топ ішіндегі арынды оқушыларды анықтау	«Екі жұлдыз, бір тілек» Үш шапалақ
Сабақты қорытындылау.	Үйге тапсырма: Тақырып соңындағы деңгейлік тапсырмаларын орындау. Оқулық, 213-бет. Жорғалаушылар Құстар Сүтқоректілер

Сабақтың тақырыбы: Кірпікшелі кебісше — күрделі құрылысты қарапайым жәндік. Жыныстық  процесс. Жорғалап қозғалатын және отырықшы инфузориялар. Ірі қара малдармен селбесіп тіршілік ететін ифузориялар.

№ 1 зертханалық жұмыс.

Ашық су қоймасынан немесе  аквариумнан алынған

су тамшысындағы қарапайым организмдерді қарау.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға оқытудың  жаңа  әдіс-тәсілдерін үйретіп, өз бетінше  және топпен  жұмыс  істеу дағдыларын қалыптастырып дамыту.

Көрнекіліктер:интербелсенді тақта,презентация, маркер, стикер, А4, А3 қағазы, постер, желім, қайшы, фломастер, түрлі-түсті қағаздар, өшіргіш, скоч, стикер, степлер.

Күтілетін нәтиже: құнды пікір айтуға бағыттау,өзін-өзі бағалау,ой өрісін тілін дамыту.

Түйінді идеялар: оқытудағы жаңа әдіс- тәсілдерді  қолдану арқылы, оқушыларды ынтымақтастықта жұмыс істеуге  үйрету.  Дарынды балалардың қабілеттерін ары қарай дамыту.  Үлгерімі төмен оқушыларды сабаққа тарту.

Сабақтың барысы:

Сабақ кезеңдері	Мазмұны	Уақыты	Қажетті құрал-жабдықтар	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті
I.Ұйымдастыру бөлімі	«Марапат» жағымды психологиялықахуал қалыптастыратын ой сергіту.	3 минут	Музыка, колонка Топ ережесі.	Сыныпта жағымды атмосфера орнату.	Бір-біріне қарап жылы тілектер айтады
	Топ құру. Стикердегі суреттер арқылы топқа бөлінеді.		Стикер, суреттер	Оқушылардың танымдық белсенділігін артттыру,топқа бөлу.	Өз топтарына орналасады.
II.Негізгі бөлімі	«Кім шапшаң» Тест тапсырмасы Жеке жұмыс	10 минут	Дәптер,қаламсап.	Ұйымдастырушы, бағыттаушы Тақырыпты толығымен мазмұнындап беру.	Әр оқушы өз жұмысын орындап болғаннан кейін,қасындағы жұбын тексереді,бағалайды, бағасын айтады
	Семантикалық картаны толтыру Жұптық жұмыс	3 минут	Кесте сызылған парақ	Тақырыпқа байланысты сұрақтар қояды	Сұрақтарға жауап береді.
	«Конверт сұрақ» ойыны Жеке жұмыс	3 минут	Сұрақтар жазылған парақ, конверт, стикер	Сұрақтар салынған конвертті таратады	Конверттегі сұрақтардың жауабын стикерге жазып тапсырады
Сергіту сәті	Би ырғағын қайталау	1 минут	Музыка, колонка	Оқушылардың сергуіне жағдай жасайды	Би ырғағын қайталап, билейді.
ІІІ.  « Автобус аялдамасы»	Жасыл эвглена-талшықтылар класының өкілі Бейнебаян	10 минут	Бейнебаян, интербелсенді тақта, презентация, колонка А4, А3, түрлі- түсті қағаздар, стикер,желім, Фломастер, степлер, скоч	Ұйымдастырушы	Бейнебаян көреді Постер жасау, өз ойларын ортаға салу, пікір талас, ортақ бір пікірге келу.
ІV. Галлерея аралау	Барлық топтар қорғаған постерлерін  бағалайды	3 минут	стикер	Әділ бағалауды ұсынады	Әр  оқушы өзіне ұнаған топқа дауыс береді, келіпейтін жерінде келіспеушілік білдіріп стикерге өз пікірін жазады
V. Пысықтау	Венн диаграммасы 5 жолды өлең құрастыру	3минут 3 минут	Қағаз, қалам	ұйымдастырушы	«Амеба» мен «Эвглена» ұқсастығын жазу 1. Зат есім. Кім? 2. Сын есім. Қандай? 3. Етістік. Не істейді? 4. 4 сөзден құралған сөйлем. 5. Балама сөз.
VI. Бағалау	Бағалау парағын толтыру.	2минут	Бағалау парағы	Әділ бағалауды ұсынады	Өзін және сыныптастарын  бағалайды.
VII.Кері байланыс «Менің ойым...»	Өз қолдарын карандашпен бастырып сызу әр саусаққа: 1.Не ұнады? 4.Не ұнамады?	2минут	Түрлі- түсті қағаздар,қайшы қарындаш.	Сұрақ қояды	Кері байланыс орнату.
IX. Қосымша  оқу	Үйге тапсырма	2 минут	оқулық, күнделік.	Күнделікке жазу	Эвгленаның құрылысын макет түрін жасау. 5 сұрақтан тұратын тест. 40 тақырыпты қайталау. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмаларды орындау

Сабақ №   7		биология       7  сынып
Сабақтың тақырыбы		Ауру қоздырғыш қарапайымдар: дизентериялық амеба, безгек паразиті. Дизентериялық амебаны жұқтырудың алдын алу. Безгек ауруы таралған аймақтар. Безгекпен күресу. Қарапайымдардың табиғаттағы және адамөміріндегі маңызы.
Ресурстар, сілтеме		Жоспар, «Жануартану оқулығы» (Қ.Қайым), арнайы суреттер, «Биология» оқулығы, желідегі бейнефильм, Power Point (слайд), үлестірме материал, «Биология» жұмыс дәптері (Құрманғалиева Ж.), мұғалімдерге арналған нұсқаулық
Негізгі мақсаты		Ауру қоздырғыш дизентериялық амеба және безгек паразитімен таныстыру, олармен күресудің алдын алу шаралары туралы білімдерін тереңдету
Міндеттері		1.     Біржасушалы жәндіктердің табиғаттағы, адам өміріндегі маңызын, паразит жәндіктер қоздыратын аурулар және олармен күресу жолдарын түсіндіру; 2.     Оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту, ой-өрісін кеңейту, есте сақтау дағдысын қалыптастыру. Еркін сөйлеп, ойын жеткізуге, салыстыра білуге үйрету. Пәнге деген қызығушылығын ояту; 3.     Жаңа білімді игерте отырып, санитарлық - гигиеналық тәрбие беру
Түйінді идея		Ауру қоздырғыш қарапайымдардың тіршілігімен, күресу шараларымен танысу
Сабақтың түрі		Саяхат сабақ
Нәтиже:		Оқушылар қарапайымдылардың ауру қоздырғыш түрлерімен танысады, жалпы мақсатқа жету үшін бірлесіп оқиды, өз бетінше ізденеді, өз білімдерін тексеріп бағалайды, достық қарым - қатынас жасайды, білімдерін нығайтады
Ұйымдастыру Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер Ынтымақтастық атмосферасын құру		Көшбасшы болу, топқа бөлу, амандасу рәсімі, ынтымақтастық атмосфераны құру, сынып оқушыларын түгендеу, оларға бағалау ерекшеліктерін түсіндіру (өзін өзі, топтық) Психологиялық сәт  Ұраны:  «Ауырып ем іздегенше, ауырмаудың жолын ізде» Сурет-карточкалар арқылы топқа бөлу: І топ: «Амеба» ІІ топ: «Эвглена» ІІІ топ: «Кебісше»
Қолданылған модульдер		Мұғалімнің әрекеті			Оқушының әрекеті	Уақыт
Білу   «Өткенге шолу» аялдама АКТ, СТО		І.  Қызығушылықты ояту        Үй тапсырмасын қайталау Қарапайымдылар тудыратын ауруларға мысал келтіре аласыңдар ма? Амебаның дене піші мен безгек паразитінің дене пішінінде айырмашылық бар деп ойлайсыңдар ма? Бұл жағарыда аталған қарапайымдылар адам организміне қандай кері әсерлерін тудыруы мүмкін?       Қарапайымдардың ішінде адам мен жануарлардың әр түрлі мүшелерінде паразиттік тіршілік етіп, түрлі ауру тудыратындары да көп. Солардың бірі – дизентерия амеба.             Дизентерия амебасы – адам мен жануарлардың ішегінде тіршілік етіп, ішектің сілемейлі қабықшасын зақымдайды. Осы жарадан шыққан қанды ірің нәжіске араласып, адамның ішін жүргізіп, ыстығын көтеріп қатты ауыртады. Бұл ауру қантышқақ деп аталады.             Спора арқылы көбейетін біржасушалы жәндік құртамыш әсіресе ішек, бауыр, бүйрек және өзге мүшелерде де өмір сүреді. Паразиттік жолмен тіршілік ететін құртамыш кокуидоз ауруына душар етеді. Бұл аурумен үйқоян, тауық, сиыр, балық, тіпті адам да ауырады. Кокцидозға тап болмау үшін үй хайуанаттары мен малдарды дұрыс күту қажет. Ал адамдар гигиеналық тазалықты сақтай білу керек.             Паразит талшықтылардың бірі – лямблия. Оның тұрқы – 15 мк, екі ядросы, төрт жұп талшықтары бар. Ол адам ішегінің жоғарғы бөлігінде, өте жиі кездесіп, қауіпті ауру туғызады. Қауіпті аурудың бірі – ұйқы ауруының қоздырғышы – трипаносома. Оның тұрқы 15 – 30 мк. Ұйқы, нагана ауруын қан сорғыш шыбын цеце таратады.             Адам және жануар жасушасының ішінде паразиттік тіршілік ететін – лейшмания тері ауруын қоздырады.Таратушысы – құмыты.             Ада үшін қауіпті аурудың бірі – безгек ауруы. Оның қоздырушысы безгек паразиті – қантұрғын. Қантұрған қан плазмасында даму масасының денесінде өмір сүреді. Безгекпен ауырған адамның дене қызуы 40ºС-қа дейін көтеріледі. Қарапайымдар санының көп болуы және табиғатта кеңінен таралуының маңызы зор. Бұлар бактериялар мен біржасушалы балдырларды және жәндіктерді қорек етеді. Ал өздері көптеген жәндіктер мен жануарларға жем болады.			Амеба, Эвглена, Кебісше туралы,  оның қасиеттерін, маңызын таныстырады       Бірін-бірі қолдайды
Кәдімгі амеба                       Жасыл эвглена                   Кірпікшелі кебісше
Түсіну  «Оқулыққа шолу»,  АКТ бейнефильм	Жаңа сабақ  Мектеп медбикесі – дизентерия  амебасы мен безгек паразиті туралы толық мәлімет береді			Оқулықтағы мәліметтерді  медбике кеңесі арқылы алады
Дизентерия амебасы                                    Безгек паразиті 1 – тапсырма. Қарапайымдардың арасында паразиттер өте аз. Берілген ауруларды тудыратын қарапайымдарды есіңе түсір, олардың аттарын жаз. Ұйқы ауруы - .................................................. Безгек - ............................................................. Қантышқақ - ................................................... Лямблиоз - ........................................................ 2 – тапсырма. Қарапаймдардың табиғаттағы практикалық маңызын сызбаға түсір. IV.Үйге тапсырма беру. §40.
Қолдану «зертханаға  саяхат» микроскоппен жұмыс	Микроскоп арқылы препараттан пішінін көру Әр тапсырмадан соң ынталандырады, дұрыс жауапқа алма беріледі			Оқушылар дизентерия амебасын препараттан микроскоп арқылы көреді,  қозғалуын бейнефильм арқылы көреді
Талдау Жинақтау СТО «Терминдер сөйлейді»	ІІ.  Мағынаны ажырату                             Тапсырма:   Қарапайымдылардың аттары мен ауру аттарын карточкаға толтыру жұмысын тапсырады      Әр тапсырмадан соң ынталандырады, дұрыс жауапқа алма беріледі			Карточкадағы тапсырманың дұрыс жауабын дәптерлеріне жазады Бірін-бірі қолдайды,  белсенді қатысқандарды бағалайды
Жәндік аты Тудыратын ауру аты Жұқтырушы орта Дизентерия амебасы Қантышқақ ауруы Жуылмаған көкөніс, лас су Безгек паразиті Безгек ауруы Безгек масасы Лейшмания Лейшманиоз Құм шіркейі Лямблия Лямблиоз Лас, қайнамаған су Өткен тақырып бойынша стикерге «Жуан» және «Жіңішке» сұрақтарын жазып, тақтаға жапсырады. «Алты қалпақ» әдісін пайлана отырып оқушылар: Ақ (ақ бұлттар)-  фактілер, цифрлар және мәліметтерді таза күйінде беру (Амеба, безгек паразитіне сипаттама) Қызыл (от) – ішкі сезім, эмоция, сезінулер және интуицияны білдіру (Адам қарапайымдылар тудыратын ауруды жұқтырған жағдайда қандай күй кешеді?) Қара (тұман)– негативті ойлау (Қарапайымдылар табиғатқа қай жағдайда да зиян. Күресу шаралары). Сары (күн)- оптимизмді, ашықтықты, позитивті және конструктивті ойлар,  ұсыныстар (Қарапайымдылардың табиғатқа тигізер пайдасы бар, өйкені.....) Жасыл (дала) – жаңа идеялар ағымын тудыратын шығармашылық ойлар (Қарапайымдыларға байланысты бес жол өлең немесе оларға қатысты мақалдар айту) Көк (аспан)– жоғары деңгейдегі  жалпы көзқарастарды,  білдіреді, қорытындылайды (Қарапайымдардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы). «Капитан» ойынын сынып оқушыларын сергіп алу мақсатында бірлесіп жасау.
Қорытынды	Түйінді сөз айтқызу                              «Ауырып ем іздегенше, ауырмаудың жолын ізде»		Иммунитет, аурудың алдын алу, Гигиена  туралы түйінді сөз айтады, бірін-бірі қайталамайды
Бағалау         ОүБ	Қанша алма жинадың? Тақтадан бағалау кестесін көрсетеді		Топ басшысы жинаған алмасына қарай  топ мүшелерін бағалайды
Үй тапсырмасы	§ 40 оқу, тақырыпты қоршаған ортамен байланыстырып, эссе жазып келу
Кері байланыс	Смайликтер арқылы

Бағалау парағы

№	Критерий   Оқушының аты-жөні	Үй тапсырмасы	Мағынаны ажырату (кестемен жұмыс)	Қорытынды	Жалпы  ұпай саны	Бағасы
1
2
3
4
5

3   алма жинаған оқушы – «5»

2   алма жинаған оқушы – «4»

1   алма жинаған оқушы – «3»

Қысқа мерзімді жоспар                                           8 сабақ                               Пән мұғалімі:

БЕКІТЕМІН			ПӘНІ	Биология	КЛАСЫ	7		МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Ішекқуыстылар типінің жалпы сипаттамасы. Тұщы су гидрасы. Сыртқы көрінісі және мінез-құлқы. Гидраның қоректенуі. Тыныс алуы. Тітіркенгіштігі.
МАҚСАТЫ	Ішекқуыстылар типіне сипаттама беру арқылы өткен жылы өткенді еске түсіру, гидралардың тіршілік әрекеттері мен ерекшеліктеріне тоқталу.
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Оқушылар материалды меңгереді, өз бетінше қажетті материалды іздеуге, оның түсінуге жұмыс жасайды. Ішекқуыстылар типі  туралы оқып, біледі, зерттейді. Гидраның макетін қарастыра отырып, құрылысына талдау жасайды
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ					ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ		БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	Биология оқулығы	Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады. Сергіту сәті ретінде сыныпқа «Ормандағы жануарлар» биінің ұимылдарын қайталау ұсынылады.
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	«Биолог анықтамалығы» журналы Интернет желісі материалдары	Оқытушы мәтіннен 4-5 басты сөздерді таңдайды және тақтаға жазады. «а» нұсқасы: Жұптарға миға шабуыл әдісімен осы терминдерге жалпы түсініктеме беруге және олар келесі мәтінде қалай қатысатынын болжауға 5 минут беріледі.  «б» нұсқасы: Оқушыларға топта немесе жеке түрде берілген басты терминдерді қолданып баяндаманың өз нұсқасын құру және жазу ұсынылады.					Жекеленген оқушыларға көмек		Стикер арқылы бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (15 минут)	Биология оқулығы	Үй тапсырмасын сұрау: Сөз топтастыру   1 саты: Оқушыларға берілген тақырып бойынша ойлану және не біледі және не ойлайтынын жазу ұсынылады; 2 саты: Ақпаратпен алмасу. Жаңа сабақ: 1. Бейнефильм арқылы гидра туралы түсінік беру 2. Топтарға «джигсо» әдісімен үлестірме мәтіндер беріледі. 1. Ішекқуыстылар типінің жалпы сипаттамасы. Сыртқы көрінісі және мінез - құлқы. Ішекқуыстылар – денесі екі қабатты жасушалардан құралған, бір ғана қуысты, көжасушалы жануарлардың ішіндегі ең қарапайым құрылысты жәндіктер. Денесінде тек бір ғана ішек қуысы болғандықтан, бұл жәндіктер ішекқустылар деп аталады. Тұщы су гидрасы. Гидраны суы таза, оттегіне бай баяу ағатын өзендерден, көлдерден, тоғандардан табуға болады. Ол көбіне су өсімдіктерінің сынып түскен бұтақтарында мекендейді. Гидра сырттай қарағанда жәндіктен де өсімдікке көбірек ұқсайды. Оның қимылдайтын қармалауыштары бар денесі, сабақшасы және бір нәрсеге бекінетін табаны болады. Гидраның 5 - 8 салалы қармалауыштары ауыз қуысының айналасында орналасады. Гидраның аузы ішек қуысына жалғасады, сондықтанда ол – ішек қуысты жәндік. Гидра денесінің дәл ортасынан ойша білік жүргізіп, қармалауыштарын бойлай бірнеше мөлшерлес бөліктерге бөлуге болады. Жан - жаққа сәлелерше таралған бөліктерге тең бөлінген жәндіктер сәулелі симметриялы жәндіктер деп есептеледі. Гидраның қапшық тәрізді денесі жасушалардың екі қабатынан сыртқы қабаты – эктодерма, ішкі қабаты – энтодермадан құралады. Гидра бірде табанымен, бірде қармалауыштарымен бір жерден екінші жерге адымдап, тоңқаңдай қозғалады. 2. Гидраның қоректенуі, тыныс алуы Гидраның қоректенуі. Гидра – жыртқыш жәндік. Ол суда тіршілік ететін ұсақ шаянтәрізділермен, тіпті балықтың кішкене шабағымен қоректенеді. Оның бүкіл денесінде, әсіресе қармалауыштарында жауынан қорғанатын және жемін аулағанда пайдаланатын атпа жасушалар балады. Атпа жасушаның цитоплазмасы, ядросы және көпіршік тәрізді атпалы дорбашасы көзге бірден шалынады. Атпалы дорбашаның ішінде жіңішке түтікше – атпа жіпшесі орналасады. Гидраның денесінен қылтиып шығып тұратын сезімтал өскін осы атпалы дорбаашаны іске кірістіреді. Судағы кішкене шаян немесе ұсақ шабағы сезімтал өскінге тиіп кетсе, атпалы дорбаша ішіндегі атпа жіпше леззде жазылады да, бірден сыртқа атылып, жеміне қадалады. Сол кезде атпалы дорбашадағы улы зат атпа жіпшесінің өзегі арқылы қоректің денесіне жайылады. Гидра жемін қамалауыштары аузына рқылы апарып, жұтады. Ас ішкі қабатта қорытылады. 3. Тынысалуы, зәршығаруы. Гидрада арнаулы тыныс алу және зәр шығару мүшеелері болмайды. Ол бүкіл денесі арқыылы суда еріген оттегіні сіңіріп, көмір қышқыл газын сыртқа шығарады. Зәр шығаруы да бүкіл денесі арқылы жүзеге асады. 4. Тітіркенгіштігі. Гидраның денесіне инемен түртіп әсер етсе, ол жұмысланып, денесін жиырып алады. Мұның мәнісі: гидраның тері - бұлшықетінің астын ала көптеген жүйке жасушалары орналасады. Жасушалардың тітіркенуді бірінің - біріне берілуіне байланысты бұлшықет талшықтары жиырылады да, гидра денесін жиырады. Жүйке жасушасының сыртқы әр түрлі қимылдарға жауап беруі тітіркенгіштік деп аталады. Тітіркену арқылы күрделі құбылыс рефлекс жүзеге асады. Жануарлардың денесінде пайда болатын бұл құбылыс үш кезеңде жүзеге асады: 1. Гидраның инеден денесінің ауырсынуы, яғни тітіркенуді қабылдауы 2. денедегі жүйке жасушаларының қозуды денеге жеткізуі 3. Гидраның тітіркенуге жауап қайтаруы 1. 1-сатыда 5-7 минуттық қатаң лимит; 2. Талдауда ойлар сыналмайды, бірақ қайшылықтар жазып алынады; 3. Айтылған ұсыныстардың жедел жазылуы. Оқушылар  «Жүгіртпе шынжыр» әдісі арқылы тақырыпты өз бетінше оқиды, өзара қарым-қатынасқа түсіп білім алады. 1 топ. Ішекқуыстылар типінің жалпы сипаттамасы. 2 топ. Тұщы су гидрасының құрылысы. 4        топ. Гидраның тіршілік әрекетттері. «Стоп кадр» әдісі арқылы оқушылардың сабақта алған материалды меңгергенін пысықтау					Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады Мұғалім оқушылардың беленділігін бақылай отырып, формативті бағалайды Мұғалімнің нұсқауымен тақырыптың кез келген жерінен оқушылар бірінен кейін бірі жалғасытырып, мазмұнын айтады		Фактілерді баяндайды Мадақтау Үш шапалақ,
Рефлексия (10 минут)		«Ыстық орындық» әдісі бойынша жаңа тақырыпты бекіту. Ортаға ыстық орындыққа бір оқушыны шақырып сынып болып сұрақ қойылады. 1.      Нені жақсы түсіндім? 2.      Маған не қиын болды? Келесі сабақта толығырақ түсінгім келеді.					Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушыны анықтау		2-жұлдыз, 1-тілек.
Қорытындылау	Үйге тапсырма:

Қысқа мерзімді жоспар                                       9 сабақ                                   Пән мұғалімі:

БЕКІТЕМІН			ПӘНІ	Биология	КЛАСЫ	7	МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Гидраның ішкі құрылысы. Денесінің қосқабаттылығы. Эктодерма және энтодерма. Жасушаларының әртүрлілігі.
МАҚСАТЫ	Оқушыларға гидраның  ерекшеліктеріне тоқталу, гидраның дене құрылысымен таныстыру Ішекқуысты  жәндіктердің құрлысы,  сан алуандығы, тіршілік жағдайы, ішекқуыстылардың  табиғаттағы және адам өміріндегі  рөлі туралы   түсінік  беру
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Оқушылар материалды меңгереді, өз бетінше қажетті материалды іздеуге, оның түсінуге жұмыс жасайды. Ішекқуыстылар типі  туралы оқып, біледі, зерттейді. Гидраның макетін қарастыра отырып, құрылысына талдау жасайды.
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	Мұғалім мен оқушының  іс-әрекеті						ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	Биология оқулығы	Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады. Сергіту сәті ретінде сыныпқа «Гидраның қозғалысы» қимылдарын қайталау ұсынылады.
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	«Биолог анықтамалығы» журналы	Оқытушы мәтіннен 4-5 басты сөздерді таңдайды және тақтаға жазады. «а» нұсқасы: Жұптарға миға шабуыл әдісімен осы терминдерге жалпы түсініктеме беруге және олар келесі мәтінде қалай қатысатынын болжауға 5 минут беріледі.  «б» нұсқасы: Оқушыларға топта немесе жеке түрде берілген басты терминдерді қолданып баяндаманың өз нұсқасын құру және жазу ұсынылады.						Жекеленген оқушыларға көмек	Стикер арқылы бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (5 минут)	Интернет желісі материалдары Биология оқулығы	Үй тапсырмасын тексеру (Есік қағылады. Есіктен кірген мұғалім Тазша баладан сыныпқа келген хатты береді. Сол хатта берілген тапсырмаларды оқушылар орындайды) Біржасушалыларға тән ерекшеліктерді белгілеп көрсетіңіздер: "Иә" "Жоқ" Ерекшеліктері + Жануарлар дүниесі біржасушалы және көпжасушалы болып екі тармаққа жіктеледі + Оларды қарапайымдар деп те атайды - Жасыл эвгленаның екі талшығы болады - Тамыраяқтылардың дене пішіні тұрақты + Кірпікшелі кебісшенің пішіні кебіске ұқсайды + Амеба протей амебалардың ірі түрінің бірі + Вольвокстың әрбір дарағы шоғыр болып тіршілік етуге бейімделген - Хлоропластың құрамында хлоропилл болады - Арцелланың бақалшағы болмайды + Кірпікшелі кебісшенің алдыңғы жағы доғал, артқы жағы сүйір болады + Вольвокстың екі талшығы болады - Жасыл эвглена мен кірпікшелі кебісшенің пішіндері тұрақсыз «Гидра» сөзіне қатысты ақпаратты әуелі әр оқушы жеке жазады, содан соң тобында таныстырады, топтың атынан ортақ пікірлерін жариялайды. Жалпы түр саны 9000 жететін ішекқуыстылардың көпшілігі теңіздер мен мұхиттарда мекендейді. Еркін немесе бекініп өмір сүреді . Ішекқуыстылардың барлығының денесі екі қабаттан тұрады, дене ішінде қуыс болады.             Гидралар (Hydrozoa) – ішекқуыстылар типінің омыртқасыз жануарлар отрядына жататын жыртқыштар. Қазір гидралардың 10-нан астам түрі белгілі. Соның ішінде Қазақстанда кәдімгі гидралар (Hydra vulgarіs), жасыл гидралар (Chlorohudra vіrіdіssіma), сабақтәрізді гидралар (Pelmatohudra olіgactіs) кездеседі. Гидралар – дене тұрқы 1 см-ге дейін жететін цилиндр пішінді, тұщы суда мекендейтін полип. Ол табанымен су астындағы өсімдіктерге, тасқа, т.б. заттарға жабысып, баяу қозғалып, тіршілік етеді. Гидралардың денесі эктодерма және энтодерма қабаттарынан тұрады. Аузының айналасында 6 – 12 қармалауыштары бар. Қармалауыштарының және атпа клеткаларының көмегімен ұсақ жәндіктерді, әсіресе, шаянтәрізділерді ұстап алып жұтады. Энтодерма қабатына түскен қорегін жасуша ішінде қорыту үшін олардың безді жасушалары ас қорыту сөлдерін бөледі. Қорытылмаған қалдықтары ауыз тесігі арқылы сыртқа шығарылады. Гидралар жынысты және жыныссыз (бүршіктену арқылы) жолмен көбейеді, дара жынысты да, гермафродит түрлері де кездеседі. Ішекқуыстылар типі үш класқа жіктеледі : 1)Гидратәріздестер(гидроидтар) 2)Табақшатәріздестер(сцифоидтар) 3)Көпқармалауышты (полиптер) Сыртқы құрылысы: ·         үстіңгі бөлім – ауыз тесігі және қармалауыштар; ·         қарын бөлімі – гастральды қуыс және табаны; Гидра табаны арқылы жерге (субстрат) бекінеді. Жасушалары. Эктодерма қабаты ·         Эпителиальды-бұлшықетті (эпителиально-мускульные) жасушалар – гидра осы жасушалар арқылы қысқара алады; ·         Стрекательді жасушалар – бұл жасушалар гидраның бүкіл денеінде кезедеседі, көбінесе шупальцаларында. Әр стрекательді жасушада капсула болады – книда немесе нематоциста деп аталады. Стрекательді жасушалардың үш түрі бар: пенетранттар (28 қармалауыш), глютинанттар (7) және вольвенттер(65); Ең үлкені – пенетранттар. Олар азықтың жамылғысын тесіп өту үшін қолданылады. Глютинанттар екіге бөлінеді: кішкене глютинанттар (стереолиндер) – тікеншесіз (без шипиков) жабысқақ жәпше лақтырады және үлкен глютинантар (стрептолин) – жіпшелерінде қорғаныштық қызмет атқаратын тікеншелер болады. ·         Жүйке жасушалары – эктодермада дифузды түрде, яғни шашыранды орналасқан, көбінесе ауыз шеттерінде және табанда көбірек болады. Бұл жасушалар шартты рефлекстер түзе алады. ·         Аралық жасушалар – эпителиальды жасушалардың арасында кездеседі, діннің қызметін атқарады. Барлық басқа да жасушаларға бастау береді. Энтодерма қабаты Екі негізгі типтері бар: эпителиальды-бұлшықетті асқорыту және безді жасушалардан тұрады. Жасушалары бұлшық етті талшықардан тұрады, бір-біріне перпендикуляр орналасады. Олар асқорыту қуысына литикалық ферменттер бөледі. Гидраның тамақтануы Гидра жыртқыш жануар болып табылады, ол көбінесе дафниялармен, циклоптармен және қарапайымдылармен қоректенеді. Зоолог Герданың айтуы бойынша гидра ұсақ балықтады да жеуі мүмкін. Гидра қоректтік заттарды екі түрлі жолмен сіңіреді: 1.     Фагацитоз арқылы 2.     Асқорыту қуысында гидроликалық ферменттер арқылы Көбеюі   Жынысты                 Жыныссыз Жыныссыз көбею – жаз кезінде бүршіктену арқылы жүреді. Бүршіктену кезінде дененің ортаңғы бөлімінде бүршік пайда болады. Олардан жас гидралар дамиды. Біраз уақыт жас гидралар орнынан қозғалмай сол жерінде қала береді. Жынысты көбею – күз айында өтеді. Барлық гидратірізділерде гамета аралық жасушалардан түзіледі. Еркек гидрада олар көп бөліне береді де, сперматазоидттар жиынтығы пайда болады. Ал ұрғашы гидрада әр аралық жасуша бір жұмыртқа-жасушаға бастау береді. Ұрықтану ана денесінде жүреді. Жынысты көбею кезінде судағы температура төмендейді. Бекіту тапсырмалары  "Ойлан.Жұптас.Бөліс" стратегиясы бойынша 1 тапсырма Ішекқуыстыларға тән негізгі ерекшеліктерді белгіле:             Көпжасушалы жәндіктер             Денелері екіжақты симметриялы             Денесіүш қабаттан тұрады                        Жасушалары белгілі бір міндеттерді атқаратын             бірнеше жасушалық типтерге сараланады             Жүйке жасушалары жүйке жүйесін түзеді             Денесі екі қабаттан тұрады             Мезодерма пайда болады             Денелері сәулелі симметриялы             Орталық және шеткі бөлімдерден тұратын жүйке              жүйесі бар              Қорек қалдығын шығаратын тесігі болмайды «Кубизм» әдісі арқылы жаңа тақырыпты жан-жақты ашуға бағытталады. 1.З Гидралар дегенімізді бұрын соңды естідік пе? Оларға нелер жатады? деген сұрақтар қойылады. 2.Салыстырыңыз. Венн диаграммасы арқылы гидраның ішкі құрылысы мен сыртқы құрылысын салыстырыңыз,  яғни айырмашылығы бар ма?  Қандай?  деген сұрақтар қойылады. Жаңа тақырыпты меңгеру үшін «Джигсо» әдісінің орындалу барысын  оқушыларға түсіндіріп беріп, әдісімен орындауға нұсқау береді. Ішекқуыстылар типінің жалпы сипаттамасы. Тұщы су гидрасы. Сыртқы көрінісі және мінез-құлқы. Гидраның қоректенуі. Тыныс алуы. Тітіркенгіштігі. Оқушылар  «Джигсо» әдісі арқылы тақырыпты өз бетінше оқиды, өзара қарым-қатынасқа түсіп білім алады. 1 топ. Ішекқуыстылар типіне сипаттама беру. 2 топ. Гидраның қоректенуін түсіндіру. 3 топ. Тітіркенгіштігі туралы түсіндіру. Атпа жасушалары туралы айту. Суреттер де сөйлейді" (тақтадан көрсетілетін сурет арқылы оқушы түсіндіру) Суреттегі жәндікті атап, бағдаршамен белгіленген дене мүшелерін жазып көрсетіңіздер. Гидраның санмен белгіленген жыныс жасушаларын жазыңыздар және даму сатыларын да көрсетіңіздер Суретке қарап, сұрақтарға жауап беріңіздер: Бұл реакция қалай аталады? Тітіркендіргіш ретінде не қолданылды? Гидраның қай жасушаларында қозу туады, содан соң жиырлады? Суреттегі регенерация құбылысын түсіндіріңіз Қорытынды "Ыстық кортошка"  (тез тез ойланып, сұрақтарға жауап беру) 1. Гидраның атпа жасушаларының шоғырланған жері; ауыз, қармалауышында 2. Гидра денесін қаптайтын жасуша; жүйке  3. Гидра денесіндегі сөл бөлінетін талшықсыз жасуша-безді жасуша 4. Гидра жазда қалай көбеді?бүршіктену арқылы 5. Гидра құрылысының басқа қарапайымдылардың құрылысынан қандай айырмашылығы бар?денесі 2 қабаттан тұрады, жасушалардың сыртқы және ішкі қабатты 6. Гидра тыныс алады; бүкіл денесімен 7. Гидраның аралық жасушалары; денесінің зақымданған жерін қайта қалпына келтіреді. 8. Гидраның асқорытуы; қуыстық, жасушаішілік 9. Гидра дене қуысының саны; 1 10. гидраның жыныс жасушалары неден түзіледі?эктодермадан 11. Гидраның жыныссыз көбеюі; бүршіктенуі 12. Гидраның жынысты көбеюі; күзде  13. Гидраның қорегі; майда су омыртқасыздармен 14. Гидраның сыртқы ортамен байланысы тек:сыртқы қабатындағы клеткалар арқылы 15. Гидраның тіршілік ететін мекені; тұщы суда 16. Гидраның шекаралық және қозғалыс қызметін атқаратын жасуша?тері бұлшықет жасушалары  17. Гидраның эктодермасында бар жасушалар; асқорыту, бұлшықет 18. Ішекқуыстардың жалпы саны; 9000 астам  19. Гилраның орын ауыстырып қозғалуы; адымдап қозғалуы 20. Гидраның ішкі қабаты; эндодерма Мұғалім жинақтап қорытынды баға қояды Әр топ басшысы бағалау парағындағы қорытынды ұпайды шығарып, сыныпқа хабарлайды)						Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады	Фактілерді баяндайды Мадақтау (3шапалақ, Мұғалім оқушылардың беленділігін бақылай отырып, формативті бағалайды.
Рефлексия (10 минут)		««Әткеншек» ойыны. ( Балаларды екі шеңберге тұрғызу. Ішкі және сыртқы шеңбер кезегімен қозғалып сабақта не болғанын бір біріне айтады)						Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушыны анықтау	2-жұлдыз, 1-тілек.
Қорытындылау	Үйге тапсырма:

Қысқа мерзімді жоспар                          10 сабақ                                                Пән мұғалімі:

БЕКІТЕМІН			ПӘНІ	Биология	КЛАСЫ	7	МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Гидраның көбеюі, регенерациясы. Табиғаттағы маңызы.
МАҚСАТЫ	Гидрның көбеюі мен регенерациялық қабілеті туралы таныстыру. Гидраның табиғаттағы маңыздылығын баяндау.
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Оқушылар Гидраның көбеюі, регенерациясыны үйренеді, оны  өмірде  қолдана білуге дағдыланады Сынып оқушыларының бір-бірімен  қарым-қатынастары өрбиді; Тапсырманы өз беттерінше орындауға үйренеді; Мәтін бойынша жұмыс жасауға дағдалынады; Қойылған мәселені жетік меңгеріп одан әрі өрбітеді; Ақпараттық білімдері сараланады;
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ						ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	Биология оқулығы	Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады. Сергіту сәті ретінде сыныпқа «Гидраның қозғалысы» қимылдарын қайталау ұсынылады.
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	«Биолог анықтамалығы» журналы	Үй тапсырмасын тексеру Кері байланыс (Әр топ бір біріне сұрақтар қояды) 1-топ сұрақтары: 1. Қарапайымдылар типінің адам паразиттерін зерттейді? (протозоология) 2. Иесінің дене жамылғысының сыртында (тері, туктер) тіршілік етеді.(эктопаразит) 3. Паразит ұзақ уақыт сақталатын ағзаларды қалай атайды? (резервуар) 2-топ сұрақтары: 1. Көптеген паразиттердің таралуы үшін резервуарлардан басқа кімдер қажет?(таратушылар) 2. Эхинококкоз ауруын тудырушы паразит? (эхинококк) 3. Адамның паразиттік амебасын зерттеген ғалым? (гросс) 3-топ сұрақтары: 1. Иесінің ішкі мүшелерінде тіршілік ететін паразиттер?(эндопаразит) 2. Қарапайымдылар, гелминттер, насекомдар әсерінен пайда болатын аурулар? (инвазиялық) 3. Өздерінің өмірінің шамалы ғана уақытын иесінің денесінде өткізетін паразиттер? (уақытша паразит) 4-топ сұрақтары: 1. Әртүрлі микроағзалардың әсерінен пайда болатын аурулар?(инфекциялық) 2. Паразит жәндік лямблияны ең алғаш бауырдағы өт өзегінен тапқан украин дәрігері? (Лямбль Душан Федорович) 3. Амебаның ең жоғарғы шапшаңдығы?(сағатына 1 см) 6 ойлау қалпағының «Көк»  (аспан) түсін пайдалана отырып  жоғары деңгейдегі  жалпы көзқарастар мен ойларды білу. Ол жинақтап барлығын қорытындылайды. Мысалы, гидралар дегеніміз жалпы......; Гидралардың көбеюі......; Гидаралардың тітіркендіргіштерге жауап реакциясы....;						Жекеленген оқушыларға көмек	Стикер арқылы бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (5 минут)	Интернет желісі материалдары Биология оқулығы	Оқытушы мәтіннен 4-5 басты сөздерді таңдайды және тақтаға жазады. «а» нұсқасы: Жұптарға миға шабуыл әдісімен осы терминдерге жалпы түсініктеме беруге және олар келесі мәтінде қалай қатысатынын болжауға 5 минут беріледі.  «б» нұсқасы: Оқушыларға топта немесе жеке түрде берілген басты терминдерді қолданып баяндаманың өз нұсқасын құру және жазу ұсынылады. Жаңа сабақ   Регенерация. Гидраның ерекше бір қасиеті бар- оны екіге бөлсе, сондай-ақ бірнеше бөліктерге бөлшектесе, әрбір бөліктер өз алдына жеке гидра бола алады. мұның негізгі себебі- гидра денесінің сыртқы қабатында ядросы өте үлкен жасушалар болады. Олар аралық жасушалар деп аталады.Гидраның денесі зақымданған кезде аралық жасушалар қауырт өсе бастайды да тері-бұлшықет, жүйке, атпа жасушаларын түзеді.Сөйтіп гидраның зақымданған бөлігіндегі жойылып кеткен жасушалар  аралық жасушалардан қайтадан пайда болады. Денедегі зақымданған немесе жойылып кеткен үлескінің бұрынғы қалпына келу құбылысы регенерация деп аталады.Регенерация құбылысы көпжасушалы жануарлардың барлығында белгілі шамада (шұбалшаң екіге бөлінсе-әр бөлігінен жаңа құрт пайда болады, кесірткенің құйрығы үзіліп, қайта өсіп шығады, адамның терісі жарақаттанса, қалпына келеді және т.б.) байқалады. Гидраның көбеюі. Гидра жыныссыз да, жынысты жолмен де көбейеді. Жазда жақсы қоректенген кезде гидраның денесінен томпайып шыққан бірнеше бүршіктерді көруге болады. Бүршік гидра денесіндегі екі қабаттағы жасушалардан құралады. Бүршік томпақ көлемінің ұлғаюынан түзіледі, ол өсімдіктің бүршігіне ұқсас болғандықтан, гидраның жыныссыз жолмен көбеюі бүршіктену деп аталады. Томпақтан пайда болған бүршік созылады да ұшынан қармалауыштары түзіледі. Бүршік сабағы гидраның денесіне жалғасады, сондықтан ол бастапқы кезде гидра арқылы қоректенеді. Арада аз уақыт өткен соң бүршік гидраның денесінен үзіліп, жас гидраға айналады. Сөйтіп, енді жас гидра өз алдына тіршілік ететін болады. Жынысты жолмен көбею. Гидраның көбеюіне қорегі әсер етеді. Күзде күн салықнадаған шақта гидраның қорегі азаяды, сол кезде гидраның тіршілік теуі нашарлап, денесінен бүршікке ұқсамайтын өсінділер пайда бола бастайды. Бұл өсінділер гидраның тек сыртқы қабатынан түзіледі де, ауызға тақау жердегі өсіндіде аталық жасуша-сперматозоидтар, ал табанына таман аналық жасуша- жұмыртқажасуша пайда болады. Өсіп жетілген сперматозоидтар шапшаң қозғалады және талшықты қарпайым жәндікке ұқсас. Олар суға бөлінісімен аналық жыныс жасушасына жүзіп барып, жасушаға енеді де ядроға қосылады. Сөйтіп сперматозоид пен жұмыртқа жасушадан жаңа бір жасуша пайда болады, яғни гидраның жасушалары ұрықтанады.Гидраның бір жасушадан дамуы- көпжасушалы жәндіктердің біржасушалы жәндіктермен тектес екеніне айқын дәлел. Сұрақ-жауап Регенерация деген не? Бүлінген немесе зақымданған дене бөліктері қалай қлапына келеді? Гидра қандай жолмен көбейеді? Жынысты жолмен көбеюдің жыныссыз жолмен көбеюден айырмашылығы неде? Суретпен жұмыс. Гидраның аталық жыныс жасушасы мен аналық жасушасының бір гидрада қалай орналасатынын суретке қарап пысықтаңдар. Сөзжұмбақ шешу "Жануартану". 1.Гидраның денесін қаптайтын жасуша? (Жабын) 2.Гидраның сыртқы қабатындағы қорегін ұстаушы жасушасы? (Атпа) 3.Гидраның ішкі қабаты? (энтодерма) 4.Еркін тіршілік ететін ішекқуысты жәндікке не жатады? (медуза) 5.Гидраның сыртқы қабаты? (эктодерма) 6. Сыртқы және ішкі тітіркендіргінштерге жүйке жүйесі арқылы жауап қайтару? (рефлекс) 7.Амеба немен қоректенеді? (бактерия) 8.Көпаяқты жәндіктер-полиптерге не жатады? (актиния) 9.Гидраның жыныссыз жолмен көбеюі? (бүршіктену) 10. Көпжасушалы жануарлар қай типке жатады? (ішекқуыстылар)						Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады	Фактілерді баяндайды Мадақтау (3шапалақ,
Рефлексия (10 минут)		«Жұптық әңгіме» арқылы тақырыпты бекіту. Бүгінгі сабақта не өтілді, не қамтылмай қалды. Өзара талқыға салып, бөлісу.						Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушыны анықтау	2-жұлдыз, 1-тілек.
Қорытындылау	Үйге тапсырма:   Гидралардың  көбеюі мег маңыздылығы туралы  жинақтамалар. Буклеттер (бірігіп жасалған).

Қысқа мерзімді жоспар                                                11сабақ                          Пән мұғалімі:

БЕКІТЕМІН			ПӘНІ	Биология	КЛАСЫ	7	МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Олардың көптүрлілігі және маңызы. Маржан полиптері және медузалар. Ішекқуыстылардың Табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы
МАҚСАТЫ	Ішекқуыстылардың көптүрлілігімен, олардың адам өмірі мен табиғаттарғы маңыздылығы туралы мәлімет беру. Маржандар мен полиптер туралы түсінік беру.
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Оқушылар ішекқуыстылардың көптүрлілігімен танысады, олардың адам өмірі мен табиғаттағы маңыздылығын айқындап, маржандар мен полиптердің айырмашылықтарын анықтайды. Қойылған мәселені жетік меңгеріп одан әрі өрбітеді; Мәтін бойынша жұмыс жасауға дағдалынады; Тапсырманы өз беттерінше орындауға үйренеді; Сынып оқушыларымен  қарым-қатынастары өрбиді; Ақпараттық білімдері сараланады;
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ						ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	«Жануартану» оқулығы	Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады. Сергіту сәті ретінде сыныпқа түрлі қимылдар ұсынылады.							Үш шапалақ
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	Интернет желісі материалдары	Оқытушы мәтіннен 4-5 басты сөздерді таңдайды және тақтаға жазады.       «а» нұсқасы: Жұптарға миға шабуыл әдісімен осы терминдерге жалпы түсініктеме беруге және олар келесі мәтінде қалай қатысатынын болжауға 5 минут беріледі.        «б» нұсқасы: Оқушыларға топта немесе жеке түрде берілген басты терминдерді қолданып баяндаманың өз нұсқасын құру және жазу ұсынылады.						Жекеленген оқушыларға көмек	Үш шапалақ Өзара бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (5 минут)	Биология оқулығы Интернет желісі материалдары «Жануартану» оқулығы»	Үй тапсырмасын тексеру Суретке қарап, сұрақтарға жауап беріңіздер: Бұл реакция қалай аталады? Тітіркендіргіш ретінде не қолданылды? Гидраның қай жасушаларында қозу туады, содан соң жиырлады?  Суреттегі регенерация құбылысынтүсіндіріңіз 1.      Жануарлар дүниесі біржасушалы және көпжасушалы болып екі тармаққа жіктеледі (Ия) 2.      Олардықарапайымдардеп те атайды (Жоқ) 3.      Жасыл эвгленаның екі талшығы болады ( Жоқ) 4.      Тамыраяқтылардың дене пішіні тұрақты (Жоқ) 5.      Кірпікшелі кебісшенің пішіні кебіске ұқсайды (Ия) 6.      Амеба протей амебалардың ірі түрінің бірі (Ия) 7.      Вольвокстың әрбір дарағы шоғыр болып тіршілік етуге бейімделген (Жоқ) 8.      Хлоропластыңқұрамындахлоропиллболады (Жоқ) 9.      Арцелланың бақалшағы болмайды (Ия) 10.  Кірпікшелі кебісшенің алдыңғы жағы доғал, артқы жағы сүйір болады(Ия) Блум таксономиясы бойынша балаларға бірнеше мысал сұрақтар айтылады. Оқушылар сол сұрақтарға сәйкестендіріп сұрақтар ойлап, жазу керек. Ø  Қарапайым сұрақ...Медуза дегенімізді бұрын соңды естідік пе? Ø  Нақтылау сұрақ...Маржандар теңіз жануарлары, солай ма? Ø  Түрткі болу сұрағы.... Ø  Шығармашылық сұрақ............. Ø  Қайта бағыттау сұрағы......... Ø  Бағалау сұрағы............ Кластер (тұжырымдамалық карта)   Маржан Полиптері (Anthozoa) – омыртқасыз жануарлардың ішекқуыстылар типінің бір класы. Маржан полиптері 5 класс тармағына бөлінеді, оның үшеуі жойылып кеткен, екеуі:                                                                                                                             - сегіз сәулелі маржандар (Octocorallіa)                                                                                   - алты сәулелі маржандар (Hexacorallіa).                                                                                   6000 түрі белгілі. Қаңқасы барлары топтанып тіршілік етеді. Ал жеке Маржан полиптерінде  қаңқа болмайды, олардың денесі цилиндр тәрізді, төм. жағы жалпайып табанға айналған, табанымен су астындағы грунтқа бекиді. Табанының қарама-қарсы жақ ұшында ұзын жіңішкеқармалауыш шоғырларымен (6 не 8 сәулелі) қоршалған ауыз қуысы бар. Көбінесе планктонмен қоректенеді. М. п. жынысты да, жыныссыз да түрдекөбейебереді. Дернәсілі планулаауызтесігіарқылыаналықполиптанбөлініпшығып, біразуақыт суда жүзіпжүргенненкейін су астындасубстратқаорнығып, ересек түрінеайналады. Жыныссызкөбеюі бүршіктену арқылыжүреді. Полиптіңденесіндебүршікпайдаболады да, оныңұшындажаңақармалауыштардыңбастамасытүзіледі, бірақаналықдарабастанбөлінбейкөбейебереді. Кейбіржекетіршілікететін актиниялар көлденеңжәнеұзынабойынабөлінуарқылыкөбейеді. М. п-ніңкөпшілігі дара жыныстылар, түрленбейдамиды, тек полип пішіндіболады (қ. Гидроидтар). "Атлант", "Үнді", "Тынық" мұхиттарыныңтропиктікаймағында риф құрушы мадрепормаржандары (6 сәулелімаржандар) кеңтаралған. Сцифоидты медузалар (Schyphozoa) – ішекқуыстылар типінің бір класы. Тек теңіздерде тіршілік етеді, 200-ден астам түрі белгілі. Денесі мөлдір, себебі, мезоглеясындағы судың мөлшері 90%-дай, дөңгелек шатыр тәрізді. Дене тұрқы әр түрлі. Шатырының диаметрі 40 см, қармалауыштары қысқа (Аурелия аурита), ал Цианеа арктика шатырының диаметрі 2 м-ден артық, қармалауышының ұзындығы 30 м-ге жетеді. Шатырының астыңғы ойыс жағында төрт бұрышты ауыз тесігі болады, оны қорегін ұстап алатын төрт қалақша өскін қоршаған. Аузы жұтқыншақарқылы қарынға жалғасады. Қарыннан денесінің шетіне қарай радиалды өзектер тарап, шатыр жиегін көмкеріп жатқан сақина тәрізді түтікшеге жалғасады. Қорек заттары қарында қорытылып, түтікшелері арқылы денеге тарап, қорытылмаған қалдығы ауыз тесігі арқылы сыртқа шығарылады. Қысқа қармалауыштарының кейбіреуі жуандап, ропалийлерге (шеткі денешіктерге) айналады.                                                                                               Қорытынды сұрақтар: ·         Маржандар дегеніміз не? ·         Медузалар дегеніміз не? ·         Маржандардың құрылыстары? .Тапсырмалар ( постер жұптасып орындау) (5') І жұп– Ішекқуыстылардың табиғаттағы маңызы. IІ жұп– Ішекқуыстылардың адам өміріндегі маңызы. .Тапсырма « Құпия сурет». Оқушылар берілген суреттерге 4сұрақ құрастырады. Тек қана бұл не деп сұрақ қоймайды.(4') 3. Тапсырма « Латын сөздермен жұмыс». Өздік жұмыс. (қосымша тапсырма )(2') ). А Б З М А Г И І О А В Ң Ж Т Р Н Т Ш Ю В Л Ғ Н А Ж Ш Е М Ь Е К Ф Х Й Ц Л Э К Т Н З М Е А У О Ю Қ П Ш Һ Л Д У З А Ы У А Т Ь Р А Л Ы Т С Х Н Л Е О Щ Ы Я Ч Т Д Ө Ш 1.       «Ойлан тап»(шатыстырмалы сұрақтар) 1.      Ішекқуыстылаға төрт түлік жатады. 2.      Маржандар біржылдық өсімдіктер. 3.      Медузалардың түрлері жоқ. Қосымша тапсырма: 2.      Эйлер-Веен диаграммасы   Биологиялық жұмыс Жалпы түр саны _______ жететін ішекқуыстылардың көпшілігі _______мен ________мекендейді. Еркін немесе бекініп өмір сүреді. Ішекқуыстылардың барлығының денесі____________, дене ішінде қуыс болады. Гидралар (Hydrozoa) – __________типінің _________ жануарлар отрядына жататын жыртқыштар. Қазір гидралардың __________астам түрі белгілі. Биологиялық жұмыс Жалпы түр саны _______ жететін ішекқуыстылардың көпшілігі _______мен ________мекендейді. Еркін немесе бекініп өмір сүреді. Ішекқуыстылардың барлығының денесі____________, дене ішінде қуыс болады. Гидралар (Hydrozoa) – __________типінің _________ жануарлар отрядына жататын жыртқыштар. Қазір гидралардың __________астам түрі белгілі. Жаңа сабақ бекіту  Қортынды Лездемелік сұрақтар 1. Маржан полиптері қайда тіршілік етеді?                                                                2. Медузалардың басқа ішекқуыстылардан ерекшелігі қандай?           3. Отырықшы және еркін жүзіп тіршілік ететін ішекқуыстыларды атаңдар. 4. Құлақты  медузаның жынысты және жыныссыз көбеюінің сызбанұсқасын жазыңдар.   INSERT кестесі Не білемін? Не білдім? Не білгім келеді? .  Бағалау Әр топ басшылары өз тобын бағалап шығады.						Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады	Өзін өзі бағалау Өзара бағалау
Рефлексия (10 минут)		«Рефлексия «Өрмекші стратегиясы»  Оқушылар шеңбер жасап тұрады да бүгінгі сабақта не білгендері жайлы айтып шығады.						Дарынды оқушыларды анықтау	2-жұлдыз, 1-тілек. Мұғалімнің қорытынды бағалауы
Қорытындылау	Үйге тапсырма:  Ішекқуыстылардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.

Сыныбы    7			Сабақ 12
Сабақтың тақырыбы			Ақ сұлама – емін-еркін тіршілік ететін жалпақ құрттардың өкілі. Сыртқы құрылысы. Екі жақты симметриялығы. Дене жамылғысы. Бұлшық еттері. Жүйке жүйесі мен сезім мүшелері. Қозғалуы. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбеюі.
Мақсаты			Білімділік: Көпжасушалылылардың  өкілі – жалпақ құрттардың құрылым ерекшеліктерін, маңызын таныту. Ақ сұламаның сыртқы және ішкі құрылысының негізгі ерекшеліктері туралы білім қалыптастыру. Дамытушылық: Еске сақтау қабілеттерін дамыту. Өз ойларын еркін айтуға баулу. Ақ сұламаның таралу жолдары, пайда-зияны туралы қосымша ақпарат көздері арқылы ізденіс дағдысын қалыптастыру. Тәрбиелік: Көпжасушалы жануарлар туралы алған білімдерін қолдану арқылы жалпақ құрттардың түрлерін ажырата білуге үйрету.
Күтілетін нәтижелер			Ақ сұламаның сыртқы және ішкі құрылысының негізгі ерекшеліктерін сипаттап айта алады. Денесінің үшқабаттылығы көпжасушалы ағза екендігін дәлелдейтіндігі туралы тұжырым жасайды. Эктодерма, мезодерма, энтодерманы ажыратады. Ағзаның мүшелерін, олардың әртүрлі қызметін біледі, ағза тіршілігіндегі маңызына баға береді.
Керекті жабдықтар			Кесте, ноутбук, электронды оқулық, флипчарт, оқыту әдістемесі, жұмыс дәптері, презентация.
Пәнаралық байланыс			Бейнелеу өнері, қазақ тілі, математика
Қолданылатын әдістер			Түсіндіру, үй тапсырмасын тексеруде «Дөңгелек үстел» әдісі, жаңа сабақты меңгертуде «Мозаика» әдісі, флипчарт қорғау, бекітуде «Биологиялық диктант», тест,  сурет салу, Венн диаграммасын құру.
Сабақ барысы:
Сабақ кезеңдері	Уа-қы-ты	Мұғалім әрекеті		Оқушы әрекеті
Кіріспе	2 мин 13 мин	Сыныппен амандасу.  Топтарға бөлу, топтық ережені еске түсіру. Үй тапсырмасын сұрау: «дөңгелек үстел» әдісі арқылы. Топ ішінде бір оқушы бастап ішекқуыстылардың кластары туралы тіршілігі, құрылысы, пайда-зияны туралы бір сөйлем бастап жазады, келесі оқушы оның сөйлемін жалғастырады. Барлық оқушылар жазып шыққанда бір мәтін шығады. Әр топ өз мәтінін келесі топқа оқиды. І топ. Гидратәріздестер класы. ІІ топ. Табақша тәріздестер класы. ІІІ топ. Көпқармалауышты маржандар класы. ІҮ топ. Рифтер туралы.		Топтар бір-бірін «Екі жұлдыз, бір ұсыныс» арқылы бағалайды.
Тұсау-кесер	2 мин	Мен бүгінге дейін құрттар туралы не білемін? Оқушылардан өз ойын сұрау. Жаңа сабақ тақырыбы мен мақсатын айтамын. Электронды оқулықпен түсіндіру. Құрттар – жануарлардың ең көп таралған тобы. Бұлардың денесі созылыңқы пішінді, аяқтары болмайды, алайда басын айқын ажыратуға болады, ирелеңдеп қозғалады. Құрттар үш типке ажыратылады: жалпақ құрт, жұмыр құрт және буылтық құрт. Жалпақ құрттар – екі жақты симметриялы, үш қабатты, көпжасушалы жәндіктер. Дене пішіні созылыңқы, құрсағы арқасына жабысып жалпайған, үш қабаттан эктодерма, мезодерма, энтодермадан тұрады. Кейбір түрлерінің денесін кірпікшелер қаптаған,  еркін тіршілік ететін жәндіктер. Теңізде, мұхитта, тұщы суларда тіршілік етеді.		Жаңа сабақ тақырыбы мен мақсатын оқушылар анықтайды.
Негізгі бөлім	15 мин 10 мин	Жаңа сабақты «Мозаика» әдісі арқылы меңгерту. Бүгінгі сабаққа «зоолог ғалымдар» келіп отыр. Ғалымдарға зерттеуге белгісіз жалпақ құрт өкілін береміз. Осы құрт туралы толық зерттеу жүргізіп, оның сыртқы, ішкі құрылысымен, негізгі ерекшелігімен осы сабақта танысамыз. Ғалымдар ішінде «профессорлар» өз жинаған білімімен келесі топқа барып бөліседі. Мұғалім топтарға зерттеуге ақ сұлама бейнесіндегі ресурстық парақтарды таратады. 1-топқа: Ақ сұламаның тіршілігі және сыртқы құрылысы.  2-топқа: Ақ сұламаның ішкі құрылысы. Қоректенуі. 3-топқа: Тыныс алуы және қан айналымы. Зәр шығаруы. Жүйке жүйесі. 4-топқа: Сезім мүшелері. Көбеюі. І топ-Құрттар ІІ топ-Жалпақ құрттар типі ІІІ топ-Кірпікшелі құрттар класына сатылай талдау IVтоп-Ішекқуыстылар мен жалпақ құрттарды салыстыру		Алдымен топтар өз ішінде оқып, флипчарт жасап талқылайды. Сосын әр топтан 1 оқушы флипчартын басқа топтарға апарып, тақырыпты түсіндіреді. Болған соң «профессорлар» бөлек үстелде тақырыпты бір-біріне түсіндіреді. «Мадақтау сэндвичі» әдісі арқылы әр топқа баға береді. 1 бөлік – не ұнады, 2 бөлік – не нәрсені жақсарту керек, 3 бөлік – маған ұнады, бірақ келесі жолы...
Қоры-тынды	3 мин	Бекіту. І топ:  Биологиялық диктант.  1. Жалпақ құрттар – ..... ..............симметриялы, ...... қабатты жәндіктер. 2. Зоология ғылымның паразит құрттарды зерттейтін саласы............................деп атайды. 3. Ақ сұламаның ас қорыту жүйесіне ............., ...........,   ..............  жатады. 4. Ақ сұлама  .......... құрттар класына жатады. 5. ................. жүйесі бұған дейінгі жәндіктерде болмаған жүйе. ІІ топ: Тест 1.      Құрттар неше типке ажыратылады? А) 1, В) 2, С) 3 Д)4. 2.      Кірпікшелі құрттардың денесіндегі кірпікшелер қандай қызмет атқарады? А) еркін қозғалу   В) сезімталдық  С) қорғаныш  Д) қармағыш 3.      Денесі қандай симметриялы? А) көп сәулелі В) екі жақты  С) үш жақты  Д) көп жақты 4.      Барлық ұлпалар мен мүшелер дамитын қабат? А) эктодерма В) мезодерма  С)энтодерма 5.      Ағзадағы белгілі құрылысы бар дене бөлігі? А) жасуша  В) ұлпа  С)мүше  Д)мүшелер жүйесі 6.      Ақ сұламаның ішектері:  А) ашық  В) тұйық  С) ұзын  Д) қысқа 7.      Ақ сұламаның жүйке жүйесі: А) тор тәрізді  В) бір бағаналы  С) екі бағаналы  Д) үш бағаналы 8.      Ақ сұлама:  А)дара жынысты  В) гермафродит 9.      Ақ сұлама денесі неше ұлпадан тұрады? А) 1 В) 2  С)  3 Д) 4 10.  Ақ сұлама қай класқа жатады?  А) сорғыш құрттар В) таспа құрттар С) кірпікшелі құрттар ІІІ топ: Суреттің схемасына қарап, мүшелерді табу, құрылысын түсіндіру. ІҮ топ: «Венн диаграммасы» Ақ сұламаның жүйке жүйесі мен гидраның жүйке жүйесін, сезім мүшелерін салыстыру. Сабақ бойы жұмыстанулары бойынша оқушыларды бағалаймын, бағаға түсініктеме беремін.  Қортынды сұрақ Допты бір-біріне лақтырып сұрақ қою арқылы сабақта өткен материалды қайталап бекітеді.Сұрақтар мысалы: 1. Жалпақ құрттардың жіктелуі қандай белгілерге негізделген?                                                                 2. Жалпақ құрттардың негізгі ерекшеліктері неде? 3. Мүшелер жүйесі деген не? Жалпақ құрттарда қандай жаңа жүйе пайда болған? 4. Сірқабық деген не? Ол қандай қызмет атқарады? 5. Кірпікшелі құрттар класының өкіліне нелер жатады? Олар неліктен бұл класқа жатады? 6.Гидрадан ақ сұлама жүйке жүйесінің айырмашылығы неде? Жүйке жүйесі қандай қызмет атқарады? 7. Қандай жануарларды гермафродиттер деп атайды?  Ақсұлама қалай көбейеді? Үйге тапсырма беремін: «Ақ сұлама» реферат дайындап келу.  §42 184-185 бет тақырыпты оқу, стикерлерге сұрақтар жазып келу. Рефлексия: «Алақан».		Сабақ бойы ең белсенді әрекет еткен оқушылар бағалау парақтары арқылы анықталады. Бағаларымен танысады. Сабақ соңындағы оқушылар «Алақан» арқылы рефлексия жасайды.  Өз сезімдерімен бөліседі. «Алақан» 1.      Бас бармақ – маған өте маңызды болғаны... 2.      Балаң үйрек – бүгінгі тақырыптан толық ақпарат алдым... 3.      Ортан терек – маған қиын болды... 4.      Шылдыр шүмек – менің ойым, қосарым... 5.      Кішкене бөбек- Маған жеткізіліксіз болды...

БЕКІТЕМІН	13 сабақ		ПӘНІ	Биология	КЛАСЫ	7	МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Сиыр цепені — жалпақ таспа құрттардың өкілі. Оның құрылыс ерекшелігі және паразиттік тіршілікке бейімділігі. Даму циклы мен иелерін алмастыруы.
МАҚСАТЫ	Оқушыларға сиыр цепені туралы мәлімет беру және жалпақ таспа құртардың ерекшелігін, маңызын түсіндіру.  Жалпақ таспа құрттардың таралу жолдары, сақтық шаралары, пайда – зияны туралы алған білімін одан әрі қолданып, қосымша ақпарат көздері арқылы ізденіс дағдысын қалыптастыру, ой өрісін, есте сақтау қабілетін дамыту. .
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Сиыр цепені туралы біліп түсінеді. Сиыр цепенінің мүшелер жүйесінің қызметі туралы салыстырмалы түрде сипаттайды. Сиыр цепенінің тіршілік ету ерекшелігіне сәйкес қауіпсіздік ережесін сақтайды
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ						ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	Биология оқулығы	Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады.
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	«Биолог анықтамалығы» журналы	1.      Үй тапсырмасын тексеру  Өткен материал бойынша еске түсіру. Біз өткен сабақта қандай ағзалармен таныстық? Сұрақ-жауап 1.Зоология ғылымының паразит құттарды зерттейтін саласы қалай аталады? 2. Жалпақ құрттар неше класқа жіктеледі? 3. Жалпақ құрттар типінің түр саны қанша? 4. Ұрықтың дамуы кезінде эктодерма және энтодерма аралығынан пайда болатын аралық жасушалы қабат қалай аталады? 5. Сірқабық дегеніміз не? 6. Сірқабық қандай қызмет атқарады? 7. Жалпақ құрттардың жүйке жүйесі қайда орналасқан? 8.Жалпақ құрттар типінде  ішекқуыстыларда болмаған қандай жаңа жүйе пайда болды? 9. Жалпақ құрттардың асқорыту мүшесі неше бөліктен құралады? Қандай? 10. Жалпақ құрттар типінің паразиттік жолмен өмір сүретін класы қалай аталады? 1-тапсырма. Ақ сұламаның көлденең кесіндісінен сандармен белгіленген ішкі құрылысының бөліктерінің аттарын атаңдар. 2-тапсырма. Ақ сұламаның жыныс, жүйке, зәршығару және асқорыту жүйелерін тауып, сипаттама беріңіздер.        Оқытушы мәтіннен 4-5 басты сөздерді таңдайды және тақтаға жазады. «а» нұсқасы: Жұптарға миға шабуыл әдісімен осы терминдерге жалпы түсініктеме беруге және олар келесі мәтінде қалай қатысатынын болжауға 5 минут беріледі.  «б» нұсқасы: Оқушыларға топта немесе жеке түрде берілген басты терминдерді қолданып баяндаманың өз нұсқасын құру және жазу ұсынылады Жаңа сабақ .  Таспа құрттар класы. Бұлар-әсіресе жануарлардың және адамның ішкі мүшелерінде паразиттік тіршілік ететін эндопаразит жәндіктер. Олардың денесі жалпақ, таспа тәрізді болғандықтан, класс таспа құрттар деп аталған. Паразиттік тіршілікке ерекше бейімделген құрттың бірі – сиыр цепені.    Ересек цепень (жармасқақ) – адамның ішегінде, ал дернәсілдері мүйізді ірі қараның, яғни сиырдың денесінде дамиды. Бұл жәндік ішекке қармақшасымен және сорғыштарымен жармасып алады, сондықтан жармасқақ деп аталған. Дененің алдыңғы бөлігінде қысқа мойынды басы болады. Басында 4 дөңгелек сорғыштары бар. Дененің сыртын сірқабық қаптайды. Жүйке жүйесі басында жүйке жасушаларының жиынтығын түзіп, екі желілі жүйке құрттың денесін құйрығына дейін бойлай созылады. Оның көзі, асқорыту және тынысалу мүшелері, қанайналым жүйесі болмайды. Зәршығару жүйесі дененің ең соңғы бунағында екі өзектен қосылып, сыртқа ашылатын зәршығару түтіктерінен қүралады. Сиыр цепені – гермафродит жәндік. Сиыр цепенінің тіршілік әрекеті өте күрделі. Ол денесінде жүмыртқадан дернәсілдің екі түріне ауысады: біріншісі – қармақшалы дернәсіл; екіншісі – таспақұрттың көзге байқалмайтын, мойынға жалғасқан басы бар кішкене көпіршігі – финна. Ересек таспақұрт негізгі иесі – адам денесінде өмір сүреді. Сиыр цепенінің даму циклы: Сыртқы ортаға фекалимен бірге жұмыртқа түседі, кейін жұмыртқадан онкофера  шығады (шөпте, топырақта). Ірі қара мал ауру адамының фекалияларымен ластанған шөпті жеп жұқтырады. Аралық иесінің асқазанына дернәсілдер шығады. Ол ішек қабырғалары арқылы қан тамырларына түсіп, барлық ағзаға тарайды. Олар кейін бұлшық еттерде тұрақтанады. Сол жерде 4-5 ай ішінде финнаға айналады. Кейін адам ағзасына финна түссе (финнозды етті жесе), цистицерк сорғыштарын шығарып, адамның ішектеріне (он екі елі ішекке) жабысады. Ересек дара пайда болады. Адам ағзасында ол 20 жылдай паразитті тіршілік етеді.  1 — жұмыртқа, 2 — онкосфера дернәсілдері, 3 — финна, 4 — басы бар финна, 5 — ересек құрт. Таспа құрттардың тағыда бір өкілдері-доңыз цепені, эхинококк бар.  Біздер бұл паразиттерді жұқтырмау үшін, қандай санитарлық гигиеналық талаптарды ұстануымыз керек?						Жекеленген оқушыларға көмек	Үш шапалақ
Мағынаны тану (15 минут) (5 минут)	Интернет желісі материалдары Биология оқулығы	«Гидра» сөзіне қатысты ақпаратты әуелі әр оқушы жеке жазады, содан соң тобында таныстырады, топтың атынан ортақ пікірлерін жариялайды. «Кубизм» әдісі арқылы жаңа тақырыпты жан-жақты ашуға бағытталады. 1. Паразит құрттар дегеніміз не? деген сұрақтар қойылады. 2.Салыстырыңыз. Венн диаграммасы арқылы гидраның ішкі құрылысы мен сыртқы құрылысын салыстырыңыз,  яғни айырмашылығы бар ма?  Қандай?  деген сұрақтар қойылады. 6 қалпақ әдісінің  Қара қалпағын пайлана отырып ой қозғау. Қара қалпақ жағымсыз эмоциялар, яғни сиыр цепенінің жағымсыз жақтарын сипаттау. Қортынды тапсырмалар Графикалық диктант. Таспа құрттар өкілінде мынадай жүйе бар болса “^”,  жоқ болса “-” белгісін қойыңдар. 1. Сиыр цепенінің басында 4 дөңгелек сорғыш болады 2. Таспа құрттардың асқорыту және тынысалу жүйелері болады 3. Сиыр цепені гермафродит жәндік 4. Сиыр цепені кірпікшелі құрттар класына жатады 5. Таспа құрттың сезім мүшесі –қарапайым көзшелер болып табылады 6. Сиыр цепенінің сыртын сірқабық қаптайды 7. Ересек таспақұрттың негізгі иесі-адам 8. Ересек таспақұрттың аралық иесі-мүйізді ірі қара 9. сиыр цепенінің кірпікшелері болады 10. таспа құрттар паразиттік тіршілік етпейді Жауабы: ^-^--^^^-- Венн диаграммасы бойынша жұмыс Ақ сұлама                   Сиыр цепені Екі жақты күнделік Класс бойынша қысқаша мәлімет Менің пікірім Таспа құрттар-эндопаразит жәндіктер Сиыр цепенінің тіршілік ортасы, иелері Сиыр цепенінің даму циклі Жүйке жүйесі Зәр шығару жүйесі						Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады	Фактілерді баяндайды Мадақтау (3шапалақ,
Рефлексия (10 минут)		«Ыстық орындық» әдісі бойынша жаңа тақырыпты бекіту						Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушыны анықтау	2-жұлдыз, 1-тілек.
Қорытындылау	Үйге тапсырма:   Сиыр цепенінің  таралу аймақтары мен жұқтыру көздеріне статискалық мәлімет. Кесте бойынша.

Қысқа мерзімді жоспар                            14 сабақ                                              Пән мұғалімі:

БЕКІТЕМІН		ПӘНІ		Биология	КЛАСЫ	7	МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Сорғыш құрттар. Даму циклы және иелерін алмастыруы.
МАҚСАТЫ	Сорғыш құрттар және оның құрылысы мен паразиттік тіршілігі туралы түсінік беру. Сорғыш құрттардың негізгі өкілдеріне тоқталу. Оқушылардың сыни ойлауларын дамыту мақсатында жұмыстар жасау.
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Оқушылар Сорғыш құрттар. Даму циклы және иелерін алмастыруы туралы түсінеді. Салыстырып талдайды. Мәтін бойынша жұмыс жасауға дағдалынады; Тапсырманы өз беттерінше орындауға үйренеді; Сынып оқушыларымен  қарым-қатынастары өрбиді; Қойылған мәселені жетік меңгеріп одан әрі өрбітеді; Ақпараттық білімдері сараланады;
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР		САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ					ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	Биология оқулығы		Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады.
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	«Биолог анықтамалығы» журналы		класс өкілі өмір сүру формасы Құрылыс ерекшеліктері маңызы кірпікшелі сорғыш					Жекеленген оқушыларға көмек	Стикер арқылы бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (5 минут)	Интернет желісі материалдары Биология оқулығы		Үй тапсырмасын тексеру Сиыр цепені – жалпақ таспа құрттардың өкілі. «Тізбектей сұрау» әдісі: Қойылған сұраққа беріліп жатқан оқушының жауабы кез келген жерінен тоқтатылып, ары қарай басқа оқушының жауап берілуі сұралады. Бұл әдіс оқушылардың зейінін аудару және байқағыштығын дамытуға пайдалы. Сұрақтар топтамасы: 1. Сиыр цепені жайлы не білесіңдер? 2. Ол қандай жерлерде тіршілік етеді? 3. Оның дене бөліктерін атаңдар? 4. Сиыр цепенінің дене ұзындығы қанша? 5. Олар қалай көбейеді? 6. Денесінен тәулігіне қанша жұмыртқа шығарылады? Құрттардың  құрылыс ерекшеліктері Ақ сұлама Сиыр цепені Пішіні жалпақ + - Екі жақты симметриялы + + Таспа тәрізді + - Тыныс алу мүшесі - - Дене ұзындығы 4 – 10 м - + Дене ұзындығы 1- 2 см + - Қан тарату жүйесі - - Жаңа сабақ. Бұл класқа жататын жәндіктер паразиттік жолмен өмір сүреді. Дене пішіні жалпақ, жапырақ тәрізді. Қоректік денеге сорғыштарымен жабысады. Екі сорғышы болады: біреуі – аузында, екіншісі – бауырында. Дене пішіні жапырақ тәрізді, ұзындығы 1 мм-ден 5 см-ге дейін, араларында 1,5 м-ге жететін түрлері де бар. Осы сорғыштармен қоректік денеге жабысып, бұлшықетті жұтқыншағының сору қимылы арқылы қорегін сорады. Бұлар сондықтан сорғыш құрт деп аталған. Сорғыш құрттың денесінде кірпікшелер болмайды. Негізгі иесінің бауырындағы  өт жолында сорғыштарымен бекініп, өтпен қоректенеді. Сондықтан бауырсорғыш деп те аталады. Мысалы, бауыр сорғыш – мүйізді ірі қара малдар мен қойлардың және адамның бауырында паразиттік тіршілік етеді. Кірпікше тек дернәсілдерінде ғана болады. Қоректік зат қалдығын шығаратын өзек болмағандықтан, оны аузынан сыртқа шығарады. Көзі де жоқ. Тіршілік әрекеттерінің даму айналымы өте күрделі. Бауырсорғыш – гермафродит жәндік. Демек бір ағзада аталық та, аналық та жыныс жасушасы болады. Ұрықтанған жұмыртқа бауырдың қантамырлары арқылы ішекке түсіп, одан нәжіспен бірге сыртқа шығады. Жұмыртқаның бірден суға түсуі де, түспеуі де мүмкін. Суға түспегендері одан әрі дами алмайды. Ал суға түскендерінің денесін кірпікшелер қаптап, суда жүзетін дернәсілдерге айналады. Ондай дернәсілдер аралық иесі – кішкене тоспаұлудың денесіне түсе қалса, одан әрі дамып, көбейеді де, келесі ұрпақ үшін тағы бірнеше дернәсілдерге айналады. Ол дернәсілдер тоспаұлу денесінен суға түсіп, құйрықты дернәсілге айналады. Сөйтіп жұмыртқаның құйрықты дернәсілге айналуы 2,5-3 айға созылады. Дернәсілдер бұдан соң құйрығын түсіріп, өсімдік сабағына жабысады. Денесін сірқабақ қаптап, қозғалмайтын күйге, цистаға айналады. Мал  су ішкенде немесе су тартылған жердегі циста жабысқан өсімдікпен қоректенсе, циста ішекте жарылып, одан жас бауырсорғыш жетіледі. Ол қантамырлар арқылы – бауырға, одан өт жолына өтеді. Сөйтіп ересек бауырсорғыш көбею барысында екі иеде өмір сүреді. Ол негізгі иесі – мал, үй хайуанаттары, т.б., кейде адам да, аралық иесі – кіші тоспаұлу денесінде тіршілік етеді. Жаңа сабақты бекіту а) Анаграмма 1.б у р а ы ғ о р ы ш с – бауырсорғыш 2.г е м р а ф р о т и д – гермафродит 3.қ т а р ұ р т – құрттар 4.л ч и и к н а- личинка 5.г м е л ь и н о л о т и я г — гельминтология ә) Венн диаграммасы					Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады Өара бағалау	Фактілерді баяндайды Мадақтау (3шапалақ,
Рефлексия (10 минут)			«Ыстық орындық» әдісі бойынша жаңа тақырыпты бекіту					Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушыны анықтау	2-жұлдыз, 1-тілек.
Қорытындылау	Үйге тапсырма:   Терминдерді жаттау. Паразит құрттардың бейімделу белгілерін жазып келу.

Қысқа мерзімді жоспар                      15 сабақ                                                   Пән мұғалімі:

БЕКІТЕМІН			ПӘНІ	Биология	КЛАСЫ	7	МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Жұмыр құрттардың жалпы сипаттамасы. Ішексорғы, үшкір құрт, олардың құрылысы, тіршілік әрекеттері және адам мен жануарлар үшін маңызы. «Паразитизм» түсінігі және оның биологиялық мәні. Паразит пен иесінің өзара қарым-қатынасы.
МАҚСАТЫ	Оқушылардың жұмыр құрттардың құрылысы мен тіршілік әрекетінің ерекшеліктеріне және таралуына назар аудару арқылы тақырып бойынша жеткілікті білім алуына жағдай жасау. Сабақтың міндеттері:Жалпақ құрттармен салыстырғанда құрылымды жануарлар ретінде жұмыр құрттардың құрылымдық ерекшеліктерін, түрінің саналуандығын анықтау.
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Жұмыр құрттардың құрылысындағы ұқсастық  пен ерекшелікті ажырата білу дағдысын қалыптастырады. Жеке бас гигиенасының ережелерін сақтау керектігін ұғынады.
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	Мұғалім мен оөушының іс әрекеттері						ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	«Жануартану» оқулығы	Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады. Сергіту сәті ретінде сыныпқа түрлі қимылдар ұсынылады.							Үш шапалақ
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	Интернет желісі материалдары	Үй тапсырмасын «Балама тест» арқылы бекіту. 1.      Құрттарды зерттейтін ғылым не деп аталады? А) зоология Ә) ботаника Б) гельминтология В) орнитология 2.      Жалпақ құрттардың өкілін тап: А) шұбалшаң Ә) гидра Б) жіпшеқұрт В) сиыр цепені 3.      Сиыр цепенінің аралық өкілі: А) адам Ә) сиыр Б) ұлу В) шошқа						Жекеленген оқушыларға көмек	Үш шапалақ Өзара бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (5 минут)	Биология оқулығы Интернет желісі материалдары «Жануартану» оқулығы»	Бағалау парақтары таратылады. 1.Зоология ғылымының паразит құрттарды зерттейтін ғылым саласы--- 2.Эктодерма мен энтодерманың аралығындағы үшінші қабат--- 3.Жалпақ құрттар типі қандай кластарға жіктеледі— 4.Жалпақ құрттарда ішекқуыстыларда болмаған жаңа жүйе— 5.Кірпікшелі құрттар класының өкілі— 6.Жалпақ құрттар—жануарлар 7.Сорғыш құрттар класының өкілі— 8.Таспа құрттар класының өкілі— Бағалау: 8 -7 дұрыс: «5» 6-5-      «4» 4-3-     «3» Мұғалім тарапынан тақырып қысқаша түсіндіріледі. Өткен сабақта жалпақ құрттар типі туралы мағлұмат алдық Бүгінгі жаңа сабақ Жұмыр құрттар типі. Көпшілігі паразиттер, алайда суда және топырақта еркін тіршілік ететін жұмыр құрттар да бар. Дүние жүзінде-20000 түрі тіршілік етеді. Жұмыр құрт денесінің ішкі қабырғасымен ішегінің аралығында түтік тәрізді қуыс болады. Ол сұйықтыққа толы, ішінде асқорыту және көбею мүшелері бар. Жұмыр құрттардың денесі сірқабықпен (кутикула) қапталады. Ауыз қуысы - денесінің алдыңғы жағында, ал аналь тесігі - артқы жағында орналасады. Көптеген жұмыр құрттарда тері-бұлшықет қапшығы болады. Көлденең жолақты бұлшықеттері жоқ. Сондықтан жұмыр құрттар денесін қысқарта да, соза да алмайды. Олар денесін тек жан-жағына ғана ие алады. Жұмыр құрттарда тынысалу және қантарату жүйесіболмайды. Бұлар - дара жынысты жәндіктер. Олардың қосжыныстылары да кездеседі. Жұмыр құрттардың аталығынан аналығы ұзын. Көбінесе жұмыртқа арқылы көбейеді. Өсімдік тамырында ауру тудыратын паразит жіпшеқұрттар (қант қызылшасының жіпшеқұрты - свекловичная нематода) шаруашылыққа орасан зор зиян келтіреді. Жіпшеқұрттардың барлығы өсімдік паразиті болып табылады, олардың мөлшері 1 миллиметрден аспайды. Жұмыр құрттар адамға және жануарларға зиян келтіреді, тері астында - суыртқы (ришта), бұлшықеттерде — трихинелла, ішекте ішексорғы, үшкірқұрт паразиттік әрекет жасап, ауруға ұшыратады. Ішексорғының ұзындығы (жылқы ішексорғысы) 18 сантиметрге дейін, (кит ішексорғысы) 8 метрге дейін жетелі.Көбінесе жасөспірімдер мен балалардың тоқ ішегіне үшкірқұрт (острина) орнығады. Ол — паразит құрт, аналығының тұрқы 1 миллиметрден аспайды. Үшкірқұрттың екі ұшы да сүйірленген, құйрығы үшкір, тұрқы 1,5 см шамасында болады. Оның түсі ақшыл немесе сарғыш болып келеді. Үшкірқұрт екі сүйір үштарын қадап, соқыр ішекте және тоқ ішекте тіршілік етеді. Үшкірқұрттың алдыңғы ұшында - ауыз, соңғы бөлігінде аналь тесік (артқы тесік) орналасады. Аналь тесігінен кейінгі өте үшкір дене бөлігі құйрық деп аталады. Оның денесі тығыз қабықшамен - сірқабықпен қапталған. Сірқабықтың астында ұзын салалы бұлшықеттері болады. Көлденең салалы бұлшықеттері жоқ. Сондықтан үшкіркүрт денесін жиыра, қысқарта алмайды. Оның денесі созылмайды. Пішінін өзгертпей, тек жан-жағына иіледі. Жер шарында кең тараған. Ж. қ-дың 5 класы бар, 27 мыңдай түрі белгілі. Денесі жіп тәрізді созылыңқы келеді. Ұзындығы 1 мм-ден 8 м-ге жетеді. Оқушыларға тапсырма беріледі 1 топ:Жұмыр құрттардың құрылысы бөлімдері 2топ: Жұмыр құрттардың тіршілік әрекеттері 3топ: Жұмыр құрттардың паразит өкілдері 4 топ: Паразит құрттардың адамға берілу жолдары және одан қорғану шаралары 1-тапсырма   Жұмыр құрттар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері 1. Жұмыр құрттардың денесі...қапталады (сірқабықпен) 2. Ауыз қуысы денесінің...жағында, ал аналь тесігі...жағында орналасқан(алдыңғы, артқы) 3. Жұмыр құрттардың тыныс алу және қан тарату жүйесі...(жоқ) 4. Аталығынан аналығы...(ұзын) 5. Денесін қысқарта да, соза да алмайды, себебі...жоқ (көлденең жолақты бұлшықет) 2-тапсырма  «Жұмыр құрттардың көп түрлілігі», «Ғажап құрт», «Адамға өте қауіптілігі», «Пішіні туралы» кітаптан тыс мағлұматтар айтылды. Мағлұматтар тыңдалған соң оқушылар өздері дайындаған хабарламаларын оқыды: 1. Ғажап құрт 2. Адамға өте қауіпті 3. Суыртқы  Қорытынды << Жедел жәрдем ойыны>> Гиподерма Түлеу Үшкір құрт Ішексорғыш Суыртқы                              «Кластер»                              Жұмыр құрттардың өкілдерін жаз Оқушылардың тапсырмаларын тыңдау Жаңа тақырып бойынша білімдерін тексеру Интерактивті тақтада тапсырмалар орындау Сәйкестердіру тестін орындату Әр топ берілген тапсырмалар бойынша жұмыстарын қорғайды Сәйкестендіру тестін орындайды						Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады	Өзін өзі бағалау Өзара бағалау
Рефлексия (10 минут)		Жуан және жіңішке сұрақтар арқылы жаңа тақырыпты бекіту.						Дарынды оқушыларды анықтау	2-жұлдыз, 1-тілек. Мұғалімнің қорытынды бағалауы
Қорытындылау	Үйге тапсырма:  Паразит құрттар туралы мағлұмат жинап келу. Жұмыс дәптеріне құрттардың пайдасы мен зияны туралы өз ойларын түсіру.

Бекітемін:				Пәні: Биология                                             7-класс         №16
Сабақтың тақырыбы:  Адамның және ауыл шаруашылығы жануарларының паразиттік құрттарын жұқтырудан сақтану
Сабақтың мақсаты:	Паразит құрттар типіне жататын жәндіктерден сақтану ерекшеліктері туралы түсінік беру. Оқушылардың талдау , ойлау, синтез , салыстыру, қабілеттерін дамыту. Оқушылардың санитарлық гигиеналық дағдыларын, салауатты өмір сүру әдеттерін, маңызын айтып тәрбиелеу.
Күтілетін нәтижелер:	-Өз бетінше тақырыппен жұмыс дағдысын  жетілдіру;                                                                                                                                                                                              -Тақырыпты түсініп, өз көзқарасы тұрғысынан қорытынды жасай алады;                                                                                                                                                                 -Ұсынылған тақырып туралы өзгелердің  пікірін біледі;                                                                                                                                                                                                                        -Өз жұмыстарын кластастарымен талқылайды, жұмысқа анализ жасайды, өз білімін, түсінігін кеңейтеді;                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           -топтық жұмыстар орындай алады;
Сабақ типі:	Ашық сабақ				Сабақтың түрі:   Деңгейлеп оқыту	Сабақтың әдісі: Топтық жұмыс, білімді меңгеру, сұрақ-жауап
Сабақ кезеңдері:	Ресурстар		Мұғалім -оқушы әрекеттері				Тех/я, әдіс-тәсілдер		Жеке жұмыс	Бағалау
Ұйымдастыру			Оқушылармен және ашық сабаққа келген қонақтармен амандасу. Оқушыларды түгендеу. Тренинг:  Амандасу				топтасу		Жәндіктердің суреттерін таңдау арқылы  үш топқа  бөлінеді.	Топ  ережесін  ұстану.
Үй тапсырмасы	Интерактивті тақта		Ойландыратын  сұрақтар “Доп тастамақ” ойыны, оқушыларға доп тастау арқылы сұрақтар қойылады.  Үй тапсырмасын тексеру мақсатында, оқушының сұраққа дұрыс жауап беруі арқылы қорытындыланады. «Зерттеу  шеберханасы»  бойынша  топтарға  тапсыпма  беру: І топқа:суреттеу, салыстыру, көрініс немесе  жарнама  көрсету; ІІ топқа:дәлелдеу, газет  шығару, интервью  алу. Үй  тапсырмасын  тексеру  бағытында  І топ жалпақ  және  жұмыр  құрттар  түрлері, құрылысы  туралы  суреттеп  айтып  береді, жалпақ  және  жұмыр  құрттар  типін  венн диаграмма  арқылы  салыстырады  және құрттар  зияны  туралы   көрініс  шығарады.  ІІ топ  жалпақ  және  жұмыр  құрттардың  көбею  айналымдары, зияны  туралы  дәлелдеп, түсіндіріліп, газет шығарады, сабаққа  қатыстырылып  отырған мектеп медбикесінен интервью алынады. Қосымша сұрақтар Жұмыр құрттар типіне жататын кластарды айтыңдар? Құрттарды зерттейтін ғылым? Жұмыр құрттар қалай көбейеді? Сірқабық деген не? Гермофродиттті қалай түсінуге болады				«Миға  шабуыл»  әдісі			Үш шапалақ арқылы бағалау Өзін-өзі бағалау
Жаңа сабақ	Оқулық, постер, стикер- лер, маркер		Топтық жұмыс. Әр топқа таңдаған суреттері  бойынша сиыр цепені, бауырсорғыш, ішексорғы туралы постер толтыру. Оқушыларға паразит құрттар туралы мәлімет беріледі. Оқып, өз білімін түйіндеп постерге түсіреді. Жаңа тақырып: Паразит құрттар жабайы және асыранды жануарлар организмінде, ал кейбіреулері адам организмінде, иесінің организмінде тіршілік етіп, соның есебінен қоректенеді және оның әр түрлі мүшелерін бүлдіріп, уландырады.   Ұзындығы 5-10мм болатын жұмыр құрт острицалар адамның ішегінде, әсіресе балаларда жиі кездеседі.Острицаның аналығы артқы тесіктен сыртқа шығып, оның төңірегін қатты қышыта отырып, адамның терісіне жұмыртқалайды. Адам қышығын жерін қасыған кезде острицалардың жұмыртқалары тырнақтың астына жиналады да острицаларды қайтадан жұқтырып алады.      Көптеген паразит құрттар адам мен үй жануарларын ауруға ұшыратады.      Паразит құрттармен күресудің көптеген әдістерін ұсынып, оларды жұқтырып алмаудың шараларын ұсынған Константин Иванович Скрябин мен оның шәкірттері өте маңызды ғылыми және практикалық нәтижелерге ие болды.       Паразит құрттармен күрес жүргізуде, әсіресе ауыз суды тазалаудың, қасапханадағы тазалықты бақылаудың, асты дұрыс даярлаудың, жеке бас гигиенасының ережесін сақтаудың үлкен маңызы бар.       Табылған паразиттерді жою үшін мектептерде барлық оқушылар міндетті түрде паразит құрттардың жұмыртқаларынан тексеріледі.Олардан сақтану үшін тамақ ішер алдында, топырақпенжұмыс істегенде, жануарларды бағып күткенде , дәретханаға бару соңынан қолды таза жуып, жуылмаған овощтарды, шала қуырылған немесе шала пісірілген ет пен балықты тамаққа пайдаланбау керек.						Зоология ғылымының паразит құрттарды зерттейтін саласы гельминтология деп аталады.	мадақтау
Есіңде болсын!	Интерактивті тақта, кеспе қағаздар		Ішқұрттардың ауруларының сақтану үшін: Жеке басыңың гигиенасын сақтай біл. Ас ішер алдында және тамақ пісірерде, дәретханадан соң қолыңды жақсылап сабынмен жуу. Төсек орныңды және киім-кишектеріңді үнемі таза ұста. Жеміс – жидектерді жуып же. Суды қайнатып ішкен жөн. Тамаққа шала піскен немесе шала жуылған ет пен балықты қоспа. Өзің тұратын бөлмені таза ұста.				өздігінен білім алу  сұрақ – жауап.		Топтық тапсырмалар: Ітоп.  Сиыр цепені ІІтоп. Бауырсорғыш ІІІ топ. Ішексорғы /Постерлерді  қорғау/. /Топтардың  презентациясы/	Өзін-өзі бағалау Топ басшысының бағалауы Мұғалімнің бағалауы
Қызығушылық-ты ояту	Қызықты биология	1. Төрт сорғышпен қармақшалар басында, Етпен бірге қосылады асыңа, Шала піскен етті жесең байқамай, Қауіп – қатер туғызады басыңа. (сиыр цепені) 2. Бұл жұмыр құрт ащы ішекте болады, Өз қорегін жұтқыншақпен сорады. Үш ернімен көмкерілген аузы бар, Бұл жұмбақтың шешуін сен тауып ал. (ішексорғы) 3. Жас баланың тік ішегі мекені, Көпке мәлім дара жыныс екені. Жұмыртқасы дамиды оның далада, Жұқпайды ол таза жүрген балаға. (үшкірқұрт)					Жұмбақ шешу		Паразит жалпақ құрттар дың жыныстық ұрпақ -тары – негізгі иеде, ал дернәсілдік ұрпақтары аралық иеде мекендейді. Таспа құрты өкілі – сиыр таспақұртының негізгі иесі сиыр. Жалпақ құрт суда, топырақта, ағзалар денесінің сыртында және ішінде тіршілік ететін омыртқасыз паразит жануарлар.
Бекіту		Сабақты бекіту мақсатында әр топқа тапсырма беріледі: I топ . Тақпақ шығару  (Сиыр цепені) II топ. Көрініс көрсету  (Бауырсорғыш) III топ. Өлең айту (Ішексорғы) Жаңа тақырыпты бекіту: 1.      Жалпақ және жұмыр құрттардың паразиттікке бейімділігінің негізі неде? 2.      Паразит құрттардың жұғуынан сақтандыруға жеке бас гигиенасының негізгі шаралары немен тұжырымдалады?                         Жалпақ құрттар                     Жұмыр құрттар Үйге тапсырма: Шығармашылық жұмыстар. 1-топқа РАФТ 2 –топқа эссе жазу. Құрттар  туралы  видеоролик қарау. Бағалау. Үйге тапсырма:Тақырыпты оқу. Шағын жоба қорғау.
Рефлексия	Стикер	Оқушылар сабаққа және мұғалімге тілек жазып, алтын балыққа жапсырады.								Сабақты бағалау: Сабаққа белсене қатысқан оқушылар бағаланады.
Үйге тапсырма:	§43 Адамның және ауыл шаруашылығы жануарларының паразиттік құрттарын жұқтырудан сақтану

Пән: Биология 17  сабақ

Сынып:  7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Паразиттік құрттардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.

Мақсаттары:. Оқушылар Паразиттік құрттардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңыздылығын зерттеу арқылы түсінеді, топ арқылы тапсырмаларды орындауға машықтары дамыйды

Күтілетін  нәтиже : Паразиттік құрттардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.анықтау тақырыптарын толық менгеріледі, ерекшеліктерін  пайдалана отырып  тапсырмаларды орындайды

Оқушыларды шығармашылық қабілеттерін жетілдіру және олардың тапсырмалармен жұмыс істей білу дағдыларын одан әрі дамыта білді

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:СТО, Миға шабуыл, Автрорлық орындық,  Салыстыру кестесі,Эссе

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» әдісі  бойынша сұрақ жаупап ұймдастыру Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен  тапсырманы орындау Кластер әдісі арқылы ойды қыздыру.		Мұғалім берген тапсырмасын  орындау  арқылы оқушылар өздерінің  тақырыпты қалай түснгенін көрсетеді	АКТ
Түсіну	7мин	«Өткен тақырыпқа байланаысты	Тапсырмалар бойынша  әр топ  Эссе жазу арқылы түсінулерін бақылау	Оқушылардың мақсаты берілген тақырыпқа арнап өз ойларын жеткізу	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Паразиттік құрттардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы» тақырыбы   «Авторлық орындық» әдісі  пайдалану Жаңа тақырыпты оқушыларға қысқаша түсіндіру мақсатында осы көрсетілген әдіс бойынша жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату, кітаптан жұмыс, топ арқылы пікір алмасу Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және оөз пікірлерін ортаға салады.Ортаға тақырыпты жақсы менгерген оқушы шыгып сабақты түсіндіреді Жаңа тақырып Аскаридоз – ішексорғыдан пайда болатын ауру Аурудың белгілері: Бас ауырады Әлсіздік Бас айналу Мазасыздық ,ұйықысыздық Оқу және есте сақтау қабілетінің төмендеуі Себептері :   ішексорғы бөлген улы  заттардан ішектің қызметі бұзылады Үшкірқұрт Үшкірқұрт.(Enterobius vermicularis)  Өте үлкен және аталығы мен аналығы бөлек орналасқан нематод. Аталығының ұзындығы 20 - 40см, ал аналығының ұзындығы 15 - 25см. Үшкірқұрттың ұшқы жағы үшкірлеу және ақшылт болып келеді. Бас жағын микроскоппен қарағанда үш ірі ерні болады. Аналығының құйрығы әрдайым майысып тұрады. Бұлар энтерибиоздың себебі болып табылады. Аналығы -10мм, аталығы -3-5 мм. Ауру  – энтеробиоз. Энтеробиоздың  белгілері: ұйықысыздық  мазасыздық  әлсіздік соқыр ішек ауруы Аналығы жұмыртқасының аналь тесігінің шыға берісіне салады да, денені қыщытады. Оны қасығанда тырнақ астына жабысып,қайтадан ауызға түседі.ол ас ішекке, бүйенге және соқыр ішекке өтіп, оларды қабындыру арқылы соқыр ішек ауруына шалдықтырады.         3.Суыртқы. Оның аналығының ұзындығы - 150 см, жуандығы - 0, 2 мм шамасында. Бұл - адам үшін өте қауіпті паразит, көбінесе Оңтүстік және Орта Азияда кездеседі. Суыртқының аналығы әсіресе аяқ терісінің астында паразиттік жолмен өмір сүрелі. Бұл ауруды дракунлез деп атайды.Құрт орныққан аяқтың басы алғашында қышып, қызарады. Соңынан ісініп, іріңді жараға айналады. Суыртқыны денеден суырып алу өте қиын. Оны жарадан шығару үшін жіңішке шырпыға немесе өсімдіктің жіңішке бұтақшасына орап, суырып алады			СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	1-топ: мәтнді оқып сұрақтар дайындау 2- топ: мәтінді оқып, жаңа түсініктер мен термин сөздерді жазып, анықтама беру 3-топ: мәтінді оқып, тірек сызбалар құрастыру Әр оқушы өзіне жүктелген рөлдің міндеттерін атқарады. Кейбір паразит құрттар туралы әр топ мәліметтер айтады.	Оқушыларға таырыптарды салыстыру білімдерін талдату	Әр топқа салыстыру  парағы таратылады, сол арқылы салыстырады нәтижесін тақтаға шығып көрсетеді
Жинақтау	5мин	Сен маған- мен саған ойыны бойынша сұрақ- жаупты ұймдастыру , тақырыпты жинақтау	Мұғалім жаңа тақырыпқа байланысты тапсырма қағаздарын таратады, топ сұрақтар дайындайды	Оқушылардың мақсаты берілген сұрақты өздері дайындап бір- біріне қояды, сол арқылы  тақырыпты түснгендерін көрсетедіу
Бағалау	2 мин	Топ бойынша бағалау Өзін өзі бағалау	Мұғалім  бағалау парағын және бағалау шкаласын таратады	Бағалау шкаласы бойынша бағалайды
Рефлексия	2 мин	Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойынын стикерге жазып, тақтаға іледі (2 мин)	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Бекітемін:				Пәні: Биология                                             7-класс           №18
Сабақтың тақырыбы:  Буылтық құрттардың көптүрлілігі. Шұбалшаң. Тіршілік  ортасы. Сыртқы және ішкі құрылысы. Ұлпалар және мүшелер туралы түсінік. Қозғалуы. № 2 зертханалық жұмыс. Шұбалшаңның мінез – құлығын:оның қозғалуын, тітіркендіргіштерге жауап қайтару реакциясын бақылау. Шұбалшаңның сыртқы құрылысын зерттеу. Даяр ылғал препараттағы құрттың ішкі құрылысын  қарап зерттеу.
Сабақтың мақсаты:	Өткен тақырыптарды  еске түсіріп, ойлау қабілеттерін дамыту.  .
Күтілетін нәтижелер:	- Балаларды жеке жұмыс жасауға дағдыландыру, ойлау қабілеттерін дамытып, білімдерін дамыту
Сабақ типі:	Ашық сабақ				Сабақтың түрі:   Деңгейлеп оқыту	Сабақтың әдісі: Топтық жұмыс, білімді меңгеру, сұрақ-жауап
Сабақ кезеңдері:	Ресурстар		Мұғалім -оқушы әрекеттері				Тех/я, әдіс-тәсілдер		Жеке жұмыс	Бағалау
Ұйымдастыру			Оқушылармен және ашық сабаққа келген қонақтармен амандасу. Оқушыларды түгендеу. Тренинг:  Амандасу				топтасу		Жәндіктердің суреттерін таңдау арқылы  үш топқа  бөлінеді.	Топ  ережесін  ұстану.
Үй тапсырмасы	Интерактивті тақта		Ойландыратын  сұрақтар “Доп тастамақ” ойыны, оқушыларға доп тастау арқылы сұрақтар қойылады.  Үй тапсырмасын тексеру мақсатында, оқушының сұраққа дұрыс жауап беруі арқылы қорытындыланады.				«Миға  шабуыл»  әдісі			Үш шапалақ арқылы бағалау Өзін-өзі бағалау
Жаңа сабақ	Оқулық, постер, стикер- лер, маркер		I топ . Тақпақ шығару  (Сиыр цепені) II топ. Көрініс көрсету  (Бауырсорғыш) III топ. Өлең айту (Ішексорғы)						Зоология ғылымының паразит құрттарды зерттейтін саласы гельминтология деп аталады.	мадақтау
Есіңде болсын!	Интерактивті тақта, кеспе қағаздар		1. Ас ең әуелі ауыз қуысына түседі 2. Жүйке жүйесі екі баған мен олардың ортасын қосатын  сатылардан тұрады 3. жалпақ құрттар гермафродиттер 4. Зәр шығару денені бойлай орналасқан түтікшелерден тұрады. 5.Жалпақ құрттардың барлығы паразиттер. 6. Бауырсорғыштың аралық йесі ірі қара мал 7. Бауырсорғыштың екі сорғышы болады 8. Сиыр церенін қайнамаған сүт арқылы жұқтырып алуға болады.				өздігінен білім алу  сұрақ – жауап.		Топтық тапсырмалар: Ітоп.  Сиыр цепені ІІтоп. Бауырсорғыш ІІІ топ. Ішексорғы /Постерлерді  қорғау/. /Топтардың  презентациясы/	Өзін-өзі бағалау Топ басшысының бағалауы Мұғалімнің бағалауы
Қызығушылық-ты ояту	Қызықты биология	Жуан»  және «Жіңішке» сұрақтар арқылы тақырыпты бекіту					Жұмбақ шешу
Бекіту		Паразит жалпақ құрттар дың жыныстық ұрпақ -тары – негізгі иеде, ал дернәсілдік ұрпақтары аралық иеде мекендейді. Таспа құрты өкілі – сиыр таспақұртының негізгі иесі сиыр. Жалпақ құрт суда, топырақта, ағзалар денесінің сыртында және ішінде тіршілік ететін омыртқасыз паразит жануарлар.
Рефлексия	Стикер	Оқушылар сабаққа және мұғалімге тілек жазып, алтын балыққа жапсырады.								Сабақты бағалау: Сабаққа белсене қатысқан оқушылар бағаланады.
Үйге тапсырма:

Пән: Биология 19   сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Шұбалшаңның асқорытуы, қан айналымы, зәр шығаруы, тыныс алуы, оның көбейуі және даму

Мақсаттары Тақырыпты талдау мен зертеу арқылы үйрене отырып топпен тапсырмалар орындайды, табиғат байлығын меңгеруге  білімдерін дамытады

Күтілетін  нәтиже : Топта жұмыс істеу арқылы ізденеді, біледі, түсінеді және мәтінмен жұмыс істеу арқылы  пәнге қызығушылығы артады

Модульдер: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Миға шабуыл,Конвер- сұрақ әдісі, Жигсо әдісі, Суреттер сөйлейді, Хат жазу

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» әдісі	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы сұрау арқылы оқушыларды диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру	Оқушылар  сұраққа топпен және жеке жауап береді, сол арқылы өздерінің  түсінгендерін көрсетеді	АКТ
Түсіну	7мин	Өткен тақырыпты меңгертуде «Конверт-сұрақ» әдісін қолдану	Сабақта қолданылатын әдіс оқушыларды сыни ойлауына ықпал етеді. Мұнда әр бала, өз ойын айтып,шығармашылығын қалыптастырады. Ол дегеніміз – бала бұрын тек тыңдаушы болса, енді ізденуші, өз ойын дәлелдеуші, ұйымдастырушы рөлін атқарады. Сын тұрғысынан ойлау қабілеттері сабақ үстіндегі проблемалық сұрақтарды шешу кезінде, бір сұраққа бірнеше нұсқада жауап берумен және ситуациялық жағдайлардан жол тауып шығу әрекеттерінен байқалады.	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу, өткен сабақтарды қайталау Топпен жұмыс жасау	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Шұбалшаңның асқорытуы, қан айналымы» тақырыбына қатысты   «Жұптық әңгіме» әдісін пайдаландым  арқылы меңгерту   /10 мин Бұл әдіс арқылы оқушы мен оқушы арасында пікір алас,өзіне өзге ге деген талпыныс  қалыптасты. Себебі: әр жұп түсінбеген немесе қиындық тудырған сұрақтарын бір-біріне қою арқылы жұптасып, жауап іздеді, талқылады, жаңа тақырыпты  бірі-біріне түсіндіреді Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және оөз пікірлерін ортаға салады     ҚОЗҒАЛЫСЫ Мөлдір жұқа тері астында жанасып жататын бұлщық еттер орналасады. Сақиналы ұзын салалы бұлшықеттер кезектесіп жиырылып қозғалыуын қамтамасыз етед АС ҚОРЫТУЫ Ас қорыту жүйесі күрделі. Оларда:ауыз,жұтқыншақ,өңеш,жемсау,қарын және ішек болады. Ас жемсауда жұмсарады,қарындаараласады,ішекте қорытылады. Ар буылтықтарда жеке болады. Сақиналары қан тамырлар ме н өзара байланысқан. ЗӘР ШЫҒАРУЫ Қалдық заттары денесінің соңғы бөлімі тері арқылы сыртқа шығады. Сол себепті шұбалшаң мекен еткен топырақ өте борпылдақ оттегіге бай болады. . «Кім шапшаң ойыны» Мақсаты: Оқушылардың шұбалшаңның ішкі құрылысы туралы алған білімдерін бекіту.  Ойынның шарты: Үш топқа шұбалшаңның ішкі мүшелері жазылған қиық қағаздар таратылады. Оқушылар оқулықтағы 127-суретке қарай отырып, өздеріне берілген ішкі мүшелерді тез тауып, қолдарындағы қиық қағаздарды магнитті тақтаға жапсырып, тұстарына сәйкес сандарын жазады және өздеріне тапсырылған ішкі мүшелерді таблицадан көрсетеді. 2. «Тапқыр болсаң тауып көр» ойыны.  Мақсаты:оқушылардың құрттар типтерінің өкілдерін бір-бірінен ажырата білулерін анықтау.  Ойынның шарты: Еденге бормен үш дөңгелек сызылады. Бірінші шеңбердің ішіне «жалпақ құрттар типі», екінші шеңбердің ішіне «жұмыр құрттар типі», үшінші шеңбердің ішіне «буылтық құрттар типі» деп жазылған. Ойынның барысы: «Ақ сұлама», «Ішек сорғы», «Шұбалшаң» топтарынан ортаға шыққан үш оқушы мұғалім белгі берген сәтте өз типтері жазылған шеңберге тез кіруі керек. 3. Ойынның екінші нұсқасы. Столдың үстіне тип өкілдер жазылған қағаздар жатыр: ішексорғы, сиыр цепені, бауырсорғыш, ақ сұлама, үшкірқұрт, нерейда эхинококк, миқұрт, шұбалшаң, құмқазар, сүлік, айырдене. Ойынның шарты: Үш топтан үш оқушы шығып «буылтық», «жұмыр», «жалпақ» құрттар типінің өкілдерін шеңбер ішіне орналастыру керек. Қай топ бұрын, әрі дұрыс өкілдерін тапса, сол топ жеңімпаз.			СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Жигсо әдісі» арқылы жалыпы бүгінгі сабақты меңгерту іс-әрекеті 1 топ Шұбалшаңның асқорытуы, қан айналымы 2 топ зәр шығаруы, тыныс алуы 3 топ көбейуі және даму	Тапсырманы орындау үшін топ ішінде және көрші топпен ақылдаса отырып шешім табуға болады. Бұл әдісті қолданғандағы мақсатым оқушыларға тапсырманы сұрақ күйінде беріп, сұрақтың жауабын өз білімдеріне сүйене отырып  жеке, жұппен, топпен талқылап, келесі топпен ақылдасып, бір- бірлерінің пікірлерін тыңдап тапсырманы өздігінен орындап  шығу	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, өзара пікір алмасады, топпен, жек дара  тапсырмаларды орындайды
Жинақтау	5мин	Суреттер сөйлейді Суреттер салу арқылы ойларын жинақтап береді 1.тапсырма: Зейінді жинақтау  Буылтық құрттар туралы суреттер көрсету. 1.Суреттен не көрдіңдер?  2. Шұбалшаң туралы не білеміз?  3.Ол қайда өмір сүреді?  4.Оның қандай маңызы бар?  2 тапсырма: Суретке шұбалшаң мүшелерін белгілеу  № Ішкі мүшелері               Қызметі  1 ауыз                                 қоректену  2 жүйке түйіні                   тітіркенгіштерге жауап беру  3 жұтқыншақ                     қоректі ауыздан өңешке өткізу  4 жүрекше                          қанды айдау  5 өңеш                           қоректі жұтқыншақтан жемсауға өткізу  6 жемсау                           қоректі жұмсартады  7 қарын                              қоректі араластырады  8 арқа                                  қан тамыры қанайналым  9 ішек                                  қоректі қорытып, сіңіреді  10 құрсақ     жүйке тізбекшесі ішкі мүшелер жұмысын реттеу  11 құрсақ қан тамыры       ішкі мүшелерге оттекті және          қоректік заттарды тасымалдау  3 тапсырма: Ситуациялық сұрақтар  1.Шұбалшаң неге жаңбырдан кейін топырақтың бетіне шығады?  2. Егістіктегі жауынқұртты балалар өлтіріп жүрсе сен не істер едің?  3. Шұбалшаң бөлініп жатқан болса сен не істер едің? Әр топ өздеріне берілген тапсырма бойынша жұмыстанады.  1.Тыныс алу үшін  2.Пайдасын түсіндіру  3.Регенерацияға қабілетті    4 тапсырма: Биологиялық диктант  1.Жауынқұрт .... құрттар класының өкілі.  2.Жауынқұрттың аузы денесінің ... жағында орналасқан.  3.Қанайналым жүйесі ....  4.Жауынқұрт ..... қабілетті  1.Жауынқұрт азқылтанды құрттар класының өкілі  2.Жауынқұрттың аузы денесінің алдыңғы жағында орналасқан.  3.Қанайналым жүйесі тұйық  4.Жауынқұрт регенерацияға қабілетті	Мұғалім жаңа тақырыпқа байланысты тапсырма қағаздарын таратады, қағаздарға күз туралы суреттер салады	Оқушылардың мақсаты берілген сұраққа өз ойларын сурет арқылы жеткізу
Бағалау	2 мин	«Шұбалшаңның асқорытуы, қан айналымы, зәр шығаруы, тыныс алуы, оның көбейуі және даму»  бойынша шағын әнгіме құрастырып, ойларын жинақтау	Тапсырманы өздігімен дәптерге жазғызу. Бағалауды басқару Жауаптарын қабылдап, бағыт беру	Ойлап табады, байланыстырады, шығарады. Ойын түйіндейді. Дәптерге шағын әңгіме жазады. Дәптер аламсып тексереді ЖБ Бағалайды,талқылайды. Өз пікірін айтады.
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Қысқа мерзімді жоспар                                              20           сабақ                  Пән мұғалімі:

БЕКІТЕМІН			ПӘНІ	Биология	КЛАСЫ	7	МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Шұбалшаңның биогеоценоздағы, табиғаттағы және жануарлар дүниесінің даму тарихындағы орны мен маңызы.
МАҚСАТЫ	Оқушыларды буылтық құрттар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері, табиғаттағы, адам өміріндегі және жануарлар тіршілігіндегі маңызымен таныстыру.
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Шұбалшаң құртына  қатысты ерекше ойлары қалыптасады, сөйлеу тілдерімен танымдық және логикалық ойлау қабілеттері дамиды, білім, білік дағдылары қалыптасады
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	Мғалім мен оқушының іс әректтері						ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	Биология оқулығы	Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады.
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	«Биолог анықтамалығы» журналы	класс өкілі өмір сүру формасы Құрылыс ерекшеліктері маңызы Сақиналы құрттар шұбалшаң						Жекеленген оқушыларға көмек	Стикер арқылы бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (5 минут)	Интернет желісі материалдары Биология оқулығы	Блум таксономиясы бойынша балаларға бірнеше мысал сұрақтар айтылады. Оқушылар сол сұрақтарға сәйкестендіріп сұрақтар ойлап, жазу керек. Үй тапсырмасын сұрау 1. Ситуациялық сұрақтар 1.Шұбалшаң неге жаңбырдан кейін топырақтың бетіне шығады? 2. Егістіктегі жауынқұртты балалар өлтіріп жүрсе сен не істер едің? 3. Шұбалшаң бөлініп жатқан болса сен не істер едің? 2.Биологиялық диктант 1.Жауынқұрт .... құрттар класының өкілі. 2.Жауынқұрттың аузы денесінің ... жағында орналасқан. 3.Қанайналым жүйесі .... 4.Жауынқұрт ..... қабілетті оқушылар жұптасып орындайды 1.Жауынқұрт азқылтанды құрттар класының өкілі Ø  Қарапайым сұрақ...Құрттарды зерттейтін ғылым не деп аталады? Ø  Нақтылау сұрақ...Гермофродитті дегеніміз не? Ø  Түрткі болу сұрағы.... Ø  Шығармашылық сұрақ............. Ø  Қайта бағыттау сұрағы......... Ø  Бағалау сұрағы............ .Сәйкестік тест (терминді сөздер) 1. Сірқабық а)Сиыр цепенінің асбұршақтай көпіршікті дернәсіл 2. Метаморфоз д) Мезодермадан түзілген  мүшелерді қоршап жататын дәнекер ұлпасын 3. Эктопорозит 6)Бір ағзада аналықбез  бен аталықбездің орналасуы 4. Гермофродит ә)Құрттың сыртын дене жабынының жасушаларынан бөлінетін тұтас қабықша 5. Паренхима в) Соңғы қуыс 6. Финка е)Тірі ағзаның сыртқы мүшелерінде  паразиттік ететін жәндіктерді 7. Трохофора ж)Эвалюция нәтижесінде өзгеріске ұшырау 8. Циклоп з) Көпқылтанды буылтық құрттардың кірпікшелі дернәсілін 9. Параподия и)Паразитті құрттардың аралық иесі – ұсақ шаянтәріздестер 10 Целом г) Буылтық құрттарға тән ерекшеліктердің бірі – айрықша қозғалыс мүшесі «Жауын құртын екіге бөлсең-алдыңғы бөлігінің арт жағы өсіп шығып. . . Жауын құртында не өзгеріс болады?» Балықтың қаңқасы» әдісі бойынша жұмыс істеп, жұмыстарын қорғайды   «Кластер» әдісі.						Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады	Екі жұлдыз, бір тілек Өара бағалау 2-жұлдыз,   1-тілек.
Рефлексия (10 минут)		«Ыстық орындық» әдісі бойынша жаңа тақырыпты бекіту						Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушыны анықтау	Мұғалімнің бағалауы
Қорытындылау	Үйге тапсырма: Шұбалшаңның  даму тарихына толық сипаттама беру.

Қысқа мерзімді жоспар                                                             21 сабақ             Пән мұғалімі:

БЕКІТЕМІН		ПӘНІ		Биология	КЛАСЫ	7	МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Типтің жалпы сипаттамасы. Олардың алуантүрлілігі. Бауыраяқтылар класы. Үлкен тоспаұлуы және жалаңаш шырыш, олардың тіршілік орталары. Құрылысы. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбейуі және дамуы. Биогеоценоздағы рөлі және практикалық маңызы
МАҚСАТЫ	Буынаяқтылар типінің ерекшелігіне мән беру. Оның ішінде бауыраяқтылар, яғни үлкен тоспаұлудың даму циклі мен тіршілік барысына тоқталу.
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Жаңа тақырып бойынша алған теориялық білімдерін практикада қолдана алады, өзін-өзі бағалап,  өз жұмысын кластастарының жазғанымен салыстырып, өзін-өзі реттей алады
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР		САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ					ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	Биология оқулығы		Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады.
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	«Биолог анықтамалығы» журналы		« Кластер әдісі арқылы ойды қыздыру. Бауыраяқтылар типі					Жекеленген оқушыларға көмек	Стикер арқылы бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (5 минут)	Интернет желісі материалдары Биология оқулығы		«Балама тест» арқылы миға шабуыл жасау. Ұлулардың мекен ортасы: А. Су Б. топырақ В. Ауа 2.  Не себепті тип бауыраяқтылар деп аталған? А. Бауырымен аяғы бірігіп кеткен Б. Аяғы жанында орналасқан В. Дұрыс жауабы жоқ 3. Типте омыртқа жотасы бар ма? А. Иә Б. Жоқ. В. Иә, тек қалдық ретінде Топтық жұмы. Әр топқа мәтін бойынша жұмыс беріледі.					Дарынды және  талантты балаларға кеңейтілген тапсырма беру Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады Өара бағалау	Критерий  арқылы  бағалау Өзін-өзі бағалау 2-жұлдыз, 1-тілек.
Рефлексия (10 минут)			«Автор орындығы»  арқылы сабақты бекіту.					Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушыны анықтау	Мұғалімнің бағалауы
Қорытындылау	Үйге тапсырма: Бауыраяқтылардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы туралы мағлұмат.

Сынып:	7кл		22 сабақ
Сабақтың тақырыбы:	§ Айқұлақ (немесе інжуір) және мидиялар. Олардың тіршілік орталары. Құрылысының ерекшеліктері. Қозғалуы. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбеюі. Биоценоздағы рөлі және практикалық маңызы
Сабақтың мақсаты:	Қосжақтаулылар класс өкілдерінің мүшелер жүйесінің құрылысы мен қызметі туралы ұғындыру,биоценоздағы рөлі және практикалық маңызы туралы білімді меңгерту.
Оқытудың нәтижесі:	1.Айқұлақ (немесе інжуір) және мидиялардың тіршілік орталары туралы талдау жасайды 2.Құрылысының ерекшеліктері, қозғалуы туралы ой қорытады Сыни тұрғыдан ойлап, шешім қабылдауға дағдыланады. Еркін ойлау дағдысы қалыптасады.  Бағалау критерийлері бойынша өзін-өзі бағалауға және топты бағалауға үйренеді. Ынтымақтастық одақ қалыптастыруға үйренеді.
Дереккөздер:	Оқулық,  биологиядан әдістемелік нұсқау,интернет материалдары, видео ролик, ребус,  слайд.
Сабақтың әдісі:	Блум  таксономиясы бойынша сабақ жоспары әзірленді.
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Уақыт	Мұғалім іс-әрекеті		Оқушы іс-әрекеті
Ұйымдастыру кезеңі.	3 мин.	Сыныпта жақсы психологиялық ахуал туғызу үшін «Сергіту сәті» Конфет арқылы топқа бөлінеді.Қызыл түс «Білгірлер» сары түс «Тапқырлар» жасыл түс «Ізденімпаздар»		Оқушылар  өз топтарына отырып  сабаққа дайындалады.
Рефлексия	5 мин.	Сұрақ-жауап арқылы өткен тақырыпты еске түсіру:Видеоролик §45 Типтің жалпы сипаттамасы. Олардың алуантүрлілігі. Бауыраяқтылар класы. Үлкен тоспаұлуы және жалаңаш шырыш, олардың тіршілік орталары. Құрылысы. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбейуі және дамуы. Биогеоценоздағы рөлі және практикалық маңызы.Ұяшықтарда тапсырма  беріледі . «Буылтық құрттар »типінің үш класының суреттерін алуды сұраймын және топқа бөлінулерін сұраймын   І.Азқылтанды құрттар.                           ІІ.Көпқылтанды құрттар                                                           ІІІ.  Сүліктер		Видеоролик  талқылау. Жауап беріп,өз пікірлерін айтады.Ұяшықтардағы сұрақтарға жауап береді.
Топқа бөлу	1 мин.	Конфет арқылы   3 топқа бөлу.		Конфет таңдау арқылы  3 топқа бөлінеді.
Білу	7 мин.	«Ребус арқылы» тақырыпты ашу.Қосжақтаулы былқылдақденелілердің өкілі- Айқұлақ.		Оқушылар қызығып білуге ұмтылады. Ребусты шешу арқылы тақырыпты ашады.
Түсіну	4 мин.	Олардың тіршілік орталары. Құрылысының ерекшеліктері Қозғалуы Қоректенуі Тыныс алуы Көбейуі		Оқушылар зейін қойып тыңдайды,жазып алады, түсінеді.
Қолдану	6 мин.	Биоценоздағы рөлі және практикалық маңызы туралы .Ұлулардың пайдасы зияны. Балама тест» арқылы миға шабуыл жасау. Ұлулардың мекен ортасы: А. Су Б. топырақ В. Ауа 2.  Не себепті тип бауыраяқтылар деп аталған? А. Бауырымен аяғы бірігіп кеткен Б. Аяғы жанында орналасқан В. Дұрыс жауабы жоқ 3. Типте омыртқа жотасы бар ма? А. Иә Б. Жоқ. В. Иә, тек қалдық ретінде Топтық жұмы. Әр топқа мәтін бойынша жұмыс беріледі. І топ: Бауыраяқтылардың құрылысы ІІ топ: Қоректенуі ІІІ топ: Тыныс алуы ІҮ топ: көбеюі және дамуы		а) Әр топ жеке-жеке сұрақтарға жауап беріп,  топ болып плакаттарға ментальды карта түзейді, ,қорғайды. Джиксо әдісі бойынша бір-бірлерімен пікір алмасып, ой қорғайды.
Талдау	6 мин.	Тапсырмалар беру. 3 топқа  тапсырмалар беріледі. Суреттер арқылы  типтерге орналастыру. 1-топ: Білгірлер 2-топ: Тапқырлар 3-топ:Ізденімпаздар		Бауыраяқтылар класы Қосжақтаулылар класы Басаяққтылар  класы бойынша постерге 3 класқа жататын жәндіктерді орналастыру.
Жинақтау	6 мин.	Топтастыру стратегиясын қолданамын.		Оқушылар Ұлулар типіне сипаттама беріп, Класс өкілдері туралы түсінік қалыптасады.
Рефлекция	3мин	Сабақ түсінікті болдыма? Сабақ барысы ұнадыма? Сабақ өз нәтижесінде өттіме? Ағаш талына жапырақтарды орналастыру.		Сұрақтарға жауап беріп талдарға іледі.
Бағалау	2 мин.	Білім ағашына жапырақтар жапыстыру арқылы  сабақ  ұнадыма? Түсінікті болдыма? Нені ұғалмай калдыныз?		Оқушылар сабақтан алған әсерлері жайлы стикерлерге жазып  плакатқа іледі. Оқушылар өз-өзін бағалайды.
Үйге тапсырма	2 мин.	§45. Айқұлақ (немесе інжуір) және мидиялар. Олардың тіршілік орталары. Құрылысының ерекшеліктері. Қозғалуы. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбейуі. Биоценоздағы рөлі және практикалық маңызы.		Күнделікке жазып алады.
Барлығы:	45 мин.

Пән: Биология 23 сабақ

Сынып:  7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Сегізаяқтар, кальмар, каракатица. Олардың құрылысындағы ерекшеліктер. Қозғалуы, Қоректенуі. Мінез-құлығы. Биогеоценоздағы рөлі және практикалық маңызы.

Мақсаттары:. Оқушылар сегізаяқты, кальмар, каракатица. Олардың құрылысындағы ерекшеліктерінің түрлерімен танысады , біледі, маңыздылығын меңгереді, сөйлеу тілін, ақыл-ойын дамытуға пайдаланады

Күтілетін  нәтиже : Оқушыларды шығармашылық қабілеттерін жетілдіру және олардың тақырыппен жұмыс істей білу дағдыларын одан әрі дамыта білді

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер; Миға шабуыл  Интерактивті оқыту әдістері  диалогтік оқыту Жигсо, Венн диаграммасы

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма		Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Сұрақ жауаптар Блиц сұрақтары» арқылы үй тапсырмасын бекіту. Ұлулар типінің ерекшелегі неде? Ұллар қандай классқа жіктеледі? Олардың пайдасы бар ма? Табиғатта таралған мекен орындары қандай? Неліктен басаяқталар типі деп аталады? Оларға мысал келтіріңдер.		Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру. Топ бойынша өткен  тақырыптар бойынша сұрақ- жауаптарға дайындық жасау.	. Мұғалім берген тапсырманы орындау. Үй тапсырмасына берілген сұрақтарға жауап береді, шапшаңдылық  таныту, өз ойларын жеткізу.	АКТ
Түсіну	7мин	« Жигсо» әдісі бойынша жаңа сабаққа дайындық жасау әрекеттері, Әр топқа Сегізаяқтар, кальмар, каракатица. Олардың құрылысындағы ерекшеліктер тапсырмалар беру		Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы диалогқа түсіру. Ой қозғау арқылы жаңа сабақтың негізгі тақырыбы мен мағанасын аштыру.	ЖИГСО әдісі арқылы жүзеге асады.  Жұппен жұмыс.Топпен талдау.	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Венн  диаграммасы Пайдалану арқылы жаңа сабақты түсінеді Диаграмманы толтыру Әр топ диаграммнаны толтырып тексереді Диаграмманы толтыру арқылы тақырыптың негізгі  идеясы мен  мазмұнын ашу Оқушылар стикерге «Жуан» және «Жіңішке» сұрақтарын жазып тақтаға жапсырып, оған жауап береді. «ББҮ» кестесін орындау. Білемін Білгім келеді Үйрендім «Ыстық орындық» әдісі бойынша жаңа тақырыпты бекіту.				СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Ақ түс»	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау		Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Өмірлік ахуалды талдау» әдісі  (Тақтамен жұмыс, сұра- жауапты  талдау, бағалау)  (8  мин)	Мұғалім жаңа тақырыпқа байланысты тақтадағы  ілінген қағаздарды  топқа  таратады және қосымша материалдар  үлестіріледі		Оқушылардың мақсаты берілген сұраққа өз ойларын табиғатағы қызықты сурет арқылы жеткізу
Жинақтау	5мин	Кітаппен жұмыс  эссе жазу	Топтарға жаңа тақырып бойынша   Кітаппен  жұмыс атқару үшін әр топқа кітаптағы тапсырмалармен  жұмыс істеуді тапсыру.		Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру. Кітаптағы тапсырмаларды  топпен біргіп жұмыс істейді, талқылайды, зерттейді,жинақтайжы
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау Топптық бағалау Стикерлік	Бағалауды басқару Жауаптарын қабылдап, бағыт беру		Бағалау криттерилері арқылы
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну		Ұсынылған стикерді толтыру

Пәні	Биология	Сынып 7     сабақ 24
Сабақтың тақырыбы	Буынаяқтылар типі. Типтің жалпы сипаттамасы. Буынаяқтылардың буылтық құрттармен ұқсастығы және айырмашылығы. Класстың жалпы сипаттамасы.
Жалпы мақсаты	Білімділік мақсаты: Оқушылардың білім білік дағдысын қалыптастыру. Ұлулар туралы білімдерін тереңірек жетілдіру. Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын ояту. Оқушылардың өзін-өзі дамытуына жетелеу және оқышылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін арттыру.    Тәрбиелілік мақсаты: Табиғатты қорғауға және табиғатқа деген сүйіспеншілігін арттыру.
Оқу нәтежиесі	1.Нақты пікір айтуға, басқаның ойын тыңдауға үйренеді. 2.Сыныпта диологтік әңгіме өрбиді 3. Оқушылар бір-біріне тапсырмалық жұмыстарға көмектеседі.
Қамтылатын модульдер	1. АКТ-ны пайдалану 2. Топпен жұмыс 3. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету 4. Бағалау
Туындайтын идеялар	Буынаяқтылар Хитин Шаянтәріздестер Өрмекшітәріздестер Бунақденелілер
Сілтеме	Биология 6 сынып «Мектеп» 2011 қосымша әдебиеттер/интернет желісі
Қадамдар	Үй тапсырмасын тексеру Топпен жұмыс Жаңа сабақ Жаңа сабақты пысықтау Қорытындылау Бағалау Үйге тапсырма
Сабақтың барысы	Мұғалімнің іс- әрекеті		Оқушы іс-әрекеті
1.Ұйымдастыру	Амандасу Оқушыларды топқа бөлу.		Оқу құралдарын дайындау
Үй жұмысы	І.«Ой қозғау» 1.      Бауыраяқты және қосжақтаулы       былқылдақденелілердің  айырмашылығы неде? 2.    Суда тіршілік етуіне байланысты айқұлақ қалай  тыныс алады? 3.      Айқаспалы  жолмен  ұрықтану дегеніміз не? 4.      Ұлулар қалай қозғалады? 5.      Қармалауыш деген не? 6.      Не себептен қосжақтаулы ұлулар деп атаған? 7.      Бақалшақтың қандай түрлері кездеседі? 8.      Тағам ретінде қолданылатын ұлуларды атаңыз? 9.      Қосжақтаулы ұлулардың қанша түрі белгілі?		Берілген сұрақтарға жауап береді. Қосымша тапсырмалар беріледі.
Жаңа сабақты меңгеру	Буынаяқтылар типі – аяғы бунақталған, екі жақты симметриялы, көпжасушалы жәндіктер. Денесінің сырты тығыз хитинмен қапталған. Осы типке жататын жәндіктердің барлығының аяқтары буын-буын бунақтармен жалғасқандықтан, буынаяқты жәндіктер деп аталған. Жер шарын мекендейтін жануарлар дүниесінің 80 пайыздан астамы буынаяқтылар үлесіне тиеді. Қазір ғылымға олардың 1 миллионнан астам түрлері белгілі. Буынаяқтылар типінің негізгі үш класы бар. Олар: шаянтәріздестер, өрмекшітәріздестер және бунақденелілер класы.  Өзеншаяны, асшаян, таңқышаян, құршаян шаянтәріздестерге жатады. Өрмекшітәріздестердің өкілдері: айқышты өрмекші, бүйі, қарақұрт, мизан. Бунақденелілердің түрі өте көп. Оларға: тарақан, көбелек, маса, шегіртке, инелік, қоңыз, дәуіт, т.б. кіреді. Бунақденелілер 3 түрлі жолмен дамиды. Олар: тура даму, шала түрленіп даму, толық түрленіп даму. 1) Тура даму: жұмыртқа        имаго. 2) Шала түрленіп даму: жұмыртқа     дернәсіл     имаго 3) Толық түрелініп дамуы: жұмыртқа         дернәсіл       қуыршақ      имаго.		Оқушылар  берілген тапсырмаларды орындайды. Кітаппен жұмыс шаянтәріздестер өрмекшітәріздестер бунақденелілер
Жаңа сабақты бекіту
Бағалау	Сараптай отырып бағалау		Өзін-өзі бағалау, өзара бағалау.  Сабаққа белсенді араласқан, үй тапсырмасына және сұрақтарға жақсы жауап берген оқушыларды бағаланады.
Үй тапсырмасын беру	Буынаяқтылар типі. Типтің жалпы сипаттамасы. Буынаяқтылардың буылтық құрттармен ұқсастығы және айырмашылығы. Класстың жалпы сипаттамасы.		Күнделікке үй тапсырмасын жазып алады.

                

Пән: Биология   25  сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Өзен шаяны. Тіршілік ортасы және тіршілік ету дағдысы

Топпен жұмыстана алады; -Ізденімпаздылық қабілеттері артады анықтауға пайдаланады

Мақсаттары: Тапсырмаларды орындау арқылы  тақырыпты меңгереді және білімдерін бекітеді

Күтілетін  нәтиже : Тақырыппен жұмыс жасай отырып табиғат шаяндарын бір-бірінен ажырата алады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Миға шабуыл, Конвер- сұрақ әдісі, Жигсо әдісі, Суреттер сөйлейді, Хат жазу

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» әдісі Жұмбақ шешу Аяғы, тұлға, басы бар, Сыртында сауыт тасы бар.. Тағамға ұқсас атауы, Шешуін оның табыңдар. (Ұлу) Аяғы бар басы жоқ, Тұлғасы бар қарны тоқ Екі жақтау қорғаны, Ол болмаса сорлады. (Айқұлақ) Бақалшағы жоқ сыртында, Үккісі бар ұртында. Қорегін ұстар таяғы, Арқанға ұқсас аяғы (Сегізаяқ)	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы сұрау арқылы оқушыларды диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру	Оқушылар  сұраққа топпен және жеке жауап береді, сол арқылы өздерінің  түсінгендерін көрсетеді	АКТ
Түсіну	7мин	Өткен тақырыпты меңгертуде «Конверт-сұрақ» әдісін қолдану  "Мен бастаймын, жауап кімнен?" 1) Ұлулар денесі (ерекшелігі)- жұмсақ, үш қабатты, екіжақты симметриялы көпжасушалы омыртқасыз жәндіктер. 2) Олардың денесі бастан - тұлғадан, аяқтан, бақалшақтан және бақалшақ қалдығынан тұрады. 3) Ұлулар типінде  - 130 мыңнан астам түр бар деп есептеледі. 4) Ұлулар типі бөлінеді: Бауыраяқтылар,  Қосжақтаулылар,  Басаяқтылар 5) Ұлулардың буылтық құрттардан негізгі ерекшелігі – денесі бунақтарға бөлінбейді. 6) Тұлғадан ерекше қатпарлы қабат – шапанша (мантия) түзіледі. 7) Тұлға мен шапанша аралығында  -  шапанша қуысы болады. 8) Ал шапаншаның үстіңгі бетінен -  бақалшақ қалыптасады. 9) Асқорыту жүйесі - күрделі. 10) Дененің алдыңғы бөлігіндегі  - ауыз тісшелері – үккі тілге және жұтқыншаққа жалғасады. 11)  Көпжасушалы жәндіктерден бұрын кездеспеген асқорытуға қатысатын без ұлулардан бірінші рет байқаймыз-  бауырды. 12)  Қантарату жүйесі - ашық. 13) Көптеген ұлулардың қаны -  түссіз. (Қанның түсі көгілдір (басаяқтылар) ұлулар да бар.) 14) Жүрегі -  бір немесе екі құлақша, бір қарынша болады.	Сабақта қолданылатын әдіс оқушыларды сыни ойлауына ықпал етеді. Мұнда әр бала, өз ойын айтып,шығармашылығын қалыптастырады. Ол дегеніміз – бала бұрын тек тыңдаушы болса, енді ізденуші, өз ойын дәлелдеуші, ұйымдастырушы рөлін атқарады. Сын тұрғысынан ойлау қабілеттері сабақ үстіндегі проблемалық сұрақтарды шешу кезінде, бір сұраққа бірнеше нұсқада жауап берумен және ситуациялық жағдайлардан жол тауып шығу әрекеттерінен байқалады.	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу, өткен сабақтарды қайталау Топпен жұмыс жасау	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Өзен шаяны » тақырыбын   «Жұптық әңгіме» әдісін пайдаландым  арқылы меңгерту   /10 мин Бұл әдіс арқылы оқушы мен оқушы арасында «Жақын арадағы даму аймағы»(ЖАДА)(Выготский) қалыптасты. Себебі: әр жұп түсінбеген немесе қиындық тудырған сұрақтарын бір-біріне қою арқылы жұптасып, жауап іздеді, талқылады, жаңа тақырыпты  бірі-біріне түсіндіреді Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және оөз пікірлерін ортаға салады			СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Жигсо әдісі» арқылы жалыпы бүгінгі сабақты меңгерту іс-әрекеті	Тапсырманы орындау үшін топ ішінде және көрші топпен ақылдаса отырып шешім табуға болады. Бұл әдісті қолданғандағы мақсатым оқушыларға тапсырманы сұрақ күйінде беріп, сұрақтың жауабын өз білімдеріне сүйене отырып  жеке, жұппен, топпен талқылап, келесі топпен ақылдасып, бір- бірлерінің пікірлерін тыңдап тапсырманы өздігінен орындап  шығу	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, өзара пікір алмасады, топпен, жек дара  тапсырмаларды орындайды
Жинақтау	5мин	Суреттер сөйледі Суреттер арқылы ойларын жеткізу Мұғалім жаңа тақырыпқа байланысты тапсырма қағаздарын таратады, қағаздарға тақырып туралы суреттер салады Топшамалармен жұмыс: 1. Өрмекшінің құрылысын айт. 2. Өрмекшітектестер мен бунақденелілердің дене құрылыстарын салыстыр.  Терминдерді анықта: Егер осы терминдер анықтасаңдар, өз топтарыңыздағы ыдыстарыңызды таза сумен толтырасыз. Қай топтың ыдысында су көп болса, сол топ жеңімпаз. 1-топқа:               2-топқа:      Хитин                  Сорғыш қыран Көкірек                Баскөкірек Бас                        Тұтаяқ Құсақ                    Кене Имаго                    Өрмек бездер Энтомология        Қуыршақ 1-топқа.               Мынадай тапсырма: Жасырылған жәндікті табу. Кенелер ұқсас жәндік. Олар топырақта, орман төсемінде, індерде, өсімдіктерде, теңіздерде, тұщы суларда тіршілік етеді. Олардың жиырмадан астам түрі бар. Тұрқы 00,5-13 мм. шамасынан аспайды, тек қанға тойғанда ғана көлемінің 30 мм ге жетуі мүмкін. Олар бірқатар қауіпті ауруларды жануарлардан адамға тасымалдауға бейімделген.     2-топқа. Шегіртке өте қауіпті зиянкес жәндік. Бір аналықтан бір жазда өрбіген ұрпақтары екі қойды тойдыратын азықты жояды. Олардың үйірлері бір екі сағатта жүздеген, типті мыңдаған гектар егістікті тып типыл етеді. Олар өсімдік атаулыны жайпайды. Сөйтіп бір жерден екінші жерге көшеді. Әр топқа кез келген жәндіктердің пантомимосын көрсетуге және қызықты сұрақтарға жауап беруге тапсырма беріледі. Қызықты сұрақтар. «Кім жылдам?» 1. Көл шаянының неше аяғы бар? (бес жұп аяқ) 2. Дәуіттің құлағы қай жерде орналасқан? (алдыңғы аяғында) 3. Дәуіт ненің көмегімен шырылдайды? (алдыңғы аяқтарының көмегімен) 4. Бал аралары бір бірін қалай ұғысады? (билері арқылы) 5. Құмырсқаның илеуі неліктен күмбез тәріздес болады? (күннің шуағын күні бойы жан жағынан қыздыру үшін) 6. Жұмысшы құмырсқалар неліктен көбеюге қатыспайды? (аналық құмырсқа жұмысшы құмырсқа мен араның жыныс бездерінің дамуына зиянды заттар бөліп шағарады) 7. Бунақденелілердің пайдасы мен зияны қандай? (Зиянды кенелер адамның терісіне, жабайы және үй жануарларына зиянды, орамжапырақ құрты және колорад қоңызы. Пайдасы бал арасы өсімдіктерді тозаңдандырады, бунақденелілердің кейбір түрлері тазалықшы, қураған ағаштардың бұтақтары мен өлі жануарлардың денелерін қарашіріндіге айналдыралдырады.) Адам денсаулығына зиянды: маса, бит, бүрге, шегіртке. Денесіне кене түскен мал арық, азымтал болады. Қой малын кенеден сақтандыру үшін, олардың жүндерін қырқып, әдейі әзірленген ерітіндіде тоғытады. 8. Шнгірткелердің үйірімен ұшуының қандай зияны бар? (бір, екі сағатта жүздеген, типті мыңдаған гектар егістікті тып типыл етеді ) Дегенмен кейбір бунақденелілер «Қызыл кітапқа» енгізілген. Ақтеңбіл дәуіт ең қомағай дәуіт. Ол Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Олардың дернәсілі 85 күн дамығанда бір кг үш жүз грамм бунақденелілермен қоректенеді. Аналық ақ теңбіл дәуіттің қомағайлығы ерекше, олар аталық ақтеңбіл дәуітті  де жеп қояды.		Оқушылардың мақсаты берілген сұраққа өз ойларын сурет арқылы жеткізу
Бағалау	2 мин	Топ бойынша бағалау Өзін өзі бағалау	Мұғалім  бағалау парағын және бағалау шкаласын таратады	Бағалау шкаласы бойынша бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пәні: Биология		Күні:	7  сынып    Сабақ 26
Ашық сабақтың тақырыбы:		Құрылысының ерекшеліктері. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбейуі
Жалпы мақсаты:		Өзен шаянының тіршілік ортасы және тіршілік ету дағдысы туралы түсінік беру.
Оқу нәтижеcі:		СТО әдістерін пайдалану нәтижесінде оқушылардың белсенділігі артады, қызығушылығы оянады, алға қойған мәселені бірлесе отырып шешеді
Сабақтың түрі		Ашық сабақ
Пән аралық байланыс		Зоология, медицина, экология,
Қолданылатын әдіс – тәсілдер		Тақырыпты меңгертудің тиімді тәсілдері ретінде СТО стратегияларын алдым.  «Өзара оқыту стратегиясы»,  «Кубизм»,  «Семантикалық карта»,  Жеке жұмыс, жұппен жұмыс, топпен жұмыс
Керекті жабдықтар		Оқулық,   А – 3 қағаз, маркер, стикер, кесте
Сабақтың өту барысы:
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің іс – әрекеті			Оқушылардың іс – әрекеті
І.Сабақты ұйымдастыру кезеңі  2 минут	І. Сабақты ұйымдастыру кезеңі: оқушылармен сәлемдесу, түгендеу.Ынтымақтастық атмосферасын құру.  Топқа бөлу:1,2,3,4,5 деп санап 5 топқа бөлу			І. Мұғаліммен сәлемдесу Оқушылар бір – біріне жақсы тілектер тілейді. 5 топқа бөлініп, топ басшысын сайлау
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау 7 минут ІІІ.  Жаңа сабақ 5 минут 10 минут 5 минут	Оқушылар үйге берілген тапсырма  Буынаяқтылар типі, Шаянтәрізділер класының жалпы сипаттамасы болатын. Үй тапсырмасын сұрақ жауап әдісімен сұраймын. Топ басшы бағалап отырады. Білімпаздарға сұрақтар. 1. Мамыр қоңызының қандай сезім мүшелері бар, қай жерінде орналасқан және қандай маңызы бар? 2. Шаянның көздері бар ма, көздерінің қандай ерекшеліктері бар? (өзінің айналасын да түгел көре алмайды) 3. Шыбындар неге ызылдайды? (тепе теңдікті сақтау үшін) 4. Шыбын бір жазда қанша жұмыртқа салады? (алты жүз) 5. Масалардың қайсысы қансорғыш, қай түрі шағады аталығы ма әлде аналығы ма? (аналығы шағады) 6. Бал арасы қандай түстерді айыра алады, қандай түстерді айыра алмайды? (жасыл және көк түстерді көреді, ал қызыл түсті көрмейді) Қорытынды: Биологиялық білімді меңгерту өмірлік тәжірибеде пайдаға асады, ұсақ түйек тіршілік иелері туралы білген табиғатты қорғауға, сонымен қатар өзіңді қоршаған ортаға деген сезімталдықты қалыптастыруға көмектеседі І. Қызығушылықты ояту Енді оқушылар осы шаянтәрізділер класының негізгі өкілі өзен шаянының дене құрылысымен, тіршілік ету ортасымен, тіршілік ету дағдысымен, тыныс алуы, к өбеюі т.б. танысамыз. Суреттен не көріп отырмыз? ІІ. Мағынаны ажырату. Мәтінмен жұмыс. Өзара оқыту стратегиясы. Мәтінді жеке оқып, топпен ой бөліседі.Берілген өзен шаянының суретіне дене құрылыстарын тауып белгілейді. Ортада қорғайды. Топ басшы бағалайды Биологиялық диктант 1.      Буынаяқтылар типі шаянтәріздестер, өрмекшітәріздестер, бунақденелілер деп бөлінеді. 2.      Хитин дегеніміз – жасуныққа ұқсас ағзалық зат. 3.      Франция табиғат зерртеушісі Р. Реомюр 1712 жылы ең алғаш өзен шаянның түлеу үдерісін сипаттап жазды. 4.      1931-1934 жылдары Қаратеңізден Каспий теңізіне балыққа ілесіп, ірі асшаян-адсперус және ұсақ шаян-элегапс тап болды. 5.      Шаянтәріздес жәндіктер желбезектер арқылы тыныс алады. 6.      Бунақденелілер класы екіге туақанатсыздар және қанаттылар Сергіту сәті: әуенмен «Сұрақтар қорапшасы». 1.      Шаяндардың дене құрылысын ата 2.      Өзен шаяны қайда тіршілік етеді? 3.      Кәсіптік маңызы барма? 4.      Буынаятылар мен буылтық құрттардың айырмашылығы қандай?			Мұғалім қойған сұрақтарға жауап береді. Топ басшысы оқушыларды  бағалап отырады. Тез арада ойланып, ойларын ортаға салады. Мәтінменжұмыс. Тақырыпты топпен оқиды, өзен шаяны  суретіне дене құрылыстарын белгілеп, қызметтерін жазып, ортада қорғайды Топ басшы бағалайды Қорап ортада оқушылар бір – біріне лақтырып отырады, әуен тоқтағанда, қорап кімнің қолында қалса, сол оқушы ішіндегі бір сұраққа жауап береді. Солай жалғаса береді.
ІҮ. Бекіту 10 минут	ІІІ. Ой толғаныс Кубизм. 1.      Суреттеу 2.      Салыстыру 3.      Талдау 4.      Таңдау 5.      Қолдану 6.      Бағалау Семантикалық карта			1,2,3 топ кубизм сұрақтарына жауап береді. 4,5 топ семантикалық картаны толтырады
Ү. Рефлексия 2 минут	«Екі жүрек – бір тілек» стикерлер тарату			Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын стикерге  жазады
ҮІ. Бағалау  3 минут	Топ басшысы бағасы, Қорытынды бағалау
ҮІІ. Үй тапсырмасын беру.  1 минут	Мәтінді  оқып, мазмұндау, өзен шаянының суретін салу. Тағы басқа шаянтәрізділер класының өкілдерін жайлы мәлімет жинап келу			Тапсырманы күнделігіне жазып алу

Пән: Биология 27   сабақ

Сынып:   7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Басқа шаян тәрізділер. Шаян тәрізділердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.

І жарты-жылдық бақылау жұмысы

Мақсаттары: Басқа шаянтәрізділер, олардың табиғаттағы, адам өміріндегі маңызы туралы білім қалыптастыру

 Күтілетін  нәтиже: Оқушылар тақырып   ұғымын  біледі, түснеді және тапсырмалармен жұмыс жасауда пайдаланады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Кім  жылдам  Миға шабуыл       Жигсо әдісі  Эссе   

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Өткен тақырықа қатысты сұрақ- жауап «Сұрақтар қорапшасы». 1.      Шаяндардың дене құрылысын ата 2.      Өзен шаяны қайда тіршілік етеді? 3.      Кәсіптік маңызы барма? Буынаятылар мен буылтық құрттардың айырмашылығы қандай?	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен  тапсырманы орындау	Оқушылардың мұндағы мақсаты топтасу санау арқылы  өз жұптарын тауып, бір топ болып құралу	АКТ
Түсіну	7мин	Жигсо» әдісі бойынша «Басқа шаян тәрізділер»  тақарыбын өздері талқылап, өздері қайталау масатында қосымша тапсырмалар таратылады  жаңа тақырыпқа қадам басу үшін	Оқушылар көлемді мәтінді әрқайсысы жеке-жеке топ ішінде оқып шығып топпен талқылайды, сосын топтар құрамы өзгертіліп, құрамында әр бастапқы топтан бір белсенді оқушы бар жаңа (сарапшылар тобы) топтар құрылды.Құрылған сарапшы топ берілген  тапсырмаларды біріге  талқылап орындайды Осыдан кейін олар өз топтарына қайта оралып, өздерінің  бұрынғы топтағы достарына кезекпен өз жанұяларында түсінген материалдарын  тиянақты түрде жеткізіп, үйрет керек	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырманы өздері талқылап , өз ой-пікірлерімен санаса білу Топпен жұмыс жасау	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Басқа шаян тәрізділер»  туралы жаңа тақырыпқа байланысты постер әдісін пайдалану	Топтарға жаңа тақырып бойынша және өткен сабақты толық меңгерту мақсатында өз пікрлерін  сурет арқылы қорғайды, ол үшін конвертке салынған сұрақтар таратылады. Мектеп  туралы өз ойларын суретке салады	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, тақтаға шығып тапсырманы қорғау	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Кім  шапшаң Сұрақ-жауап кезеңі Топтарға жаңа тақырып бойынша және өткен сабақты толық меңгерту мақсатында өз пікрлерін  сурет арқылы қорғайды, ол үшін конвертке салынған сұрақтар таратылады. Мектеп  туралы өз ойларын суретке салады	Тақырыпты оқып шығуға уақыт беру Әр топ сұрақтар дайындайды	Бір-біріне сұрақтар қоя отырыптақырыптың негізгі  идеясы мен  мазмұнын ашу
Жинақтау	5мин	«Шаянтәрізділердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы. І жарты-жылдық бақылау жұмысы  туралы не үйрендім ойларын  жазғызу ( Топ бойынша Эссе жазу, талдау, бағалау)	Мұғалім жаңа тақырыпқа байланысты тапсырма қағаздарын таратады	Оқушылардың мақсаты берілген тақырыпқа арнап өз ойларын жеткізу
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақтарын таратады Бір-* бірін бақғалауды қадағалау	Топты бағалау Өзін өзі бағалау
Рефлексия	2 мин	Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойынын стикерге жазып, тақтаға іледі (2 мин) ББҮ кестесін толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

7 сынып	Биология	Сабақ 28
Сабақтың тақырыбы	Өрмекшітәрізділердің жалпы сипаттамасы және көптүрлілігі. Крест өрмекшісі (немесе кезкелген басқа өрмекші). Сыртқы құрылысы.  Тіршілік ортасы, тіршілік ету дағдысы және мінез –құлығы
Сілтеме, көрнектіліктер	1. Мұғалімдерге арналған нұсқаулық  2. Биология оқыту әдістемесі. 7 сынып  . 4. Биология пәнібойыншадидактикалықматериалдар
Жалпы мақсаты	Өрмекшітәрізділер класына жалпы сипаттама бере отырып, өрмекші тәрізділерге жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктеріне, олардың көптүрлілігіне, сыртқы  құрылысы мен тіршілік ортасына,  тіршілік ету дағдыларына тоқсталып, түсінік беру
Міндеттері	Оқушылар өз бетінше ойланады, проблемалардың шешімін табу құзіреттілігі дамиды, мәтінге талдау жасауды үйренеді, белсенді тыңдайды, сұрақ қоюға дағдыланады, ауызекі сөйлеу дағдылары қалыптасады.
Күтілетіннәтиже	1.      Өрмекшітәріздестер класымен жан-жақты танысады. 2.      Шаршылы өрмекшінің тіршілігі, сыртқы құрылысы, қоректенуі, тыныс алу мүшелері, қанайналымы, зәршығаруы, көбеюімен танысады және өздіктерінен сипаттама бере алады.
Негізгіидеялар:	Алғанбілімдерінөмірдеқолданаалуынажағдайжасау,ойлаудағдыларынарттыру.
Тапсырмалар	А) Үй жұмысы: «Ғажайып алаң»  ойыны В) Жаңа сабақты меңгерту: Топтық жұмыс С) Бекіту:  «Қораптағы тапсырмалар» Д) Қорытындылау: өтілген тақырып бойынша ой-толғаныс, рефлексия алу; Е) Үйге тапсырма: тақырыпты оқу
Ресустар	1.Интербелсенді тақта. 2.Электронды оқулық. 3.Плакаттар мен суреттер.
Сабақ кезеңдері	Мұғалім іс-әрекеті		Оқушылар іс-әрекеті	Әдіс-тәсілдер
I.Ұйымдастыру 3 минут	1.Оқушылармен сәлемдесу, Түгелдеу.  2.Топқа бөлу 3.«Жүрек жылуы» тренингін өткізу 1-топ:Шаянтәрізділер  2-топ: Өрмекшітәрізділер  3-топ: Бунақденелілер   3.Оқушыларға  бағалау критерийлерін ұсыну		1.Мұғаліммен сәлемдесу. 2.Оқушылар құрылымдалған топқа бөлініп отырады. 3.«Жүрек жылуы» тренигін жасайды.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі 8 минут	«Ғажайып алаң» ойыны Сұрақтары: 1.Шаянтәрізділер қайда тіршілік етеді?  суда 2.Асшаян, өзен шаяны, таңғышаянның  дене бөліктері? Денесі 2 бөліктен  тұрады: баскөкірек, құрсақ 3.Хитинді жабын қандай қызмет атқарады? Хитинді жабын жәндіктің ішкі мүшелерін зақымданудан қорғайды. 4.Шаянтәрізділердің қанша түрі бар? 25 мыңнан астам түрі бар 5.Планктон дегеніміз не? Су бетінде қалқып жүретін ұсақ ағзалар 6.Шаянтәрізділер немен зәр шығарады? Екі жасыл без 7.Шаянтәрізділердің тыныс алу жүйесі? Желбезек 8.Шаянтәрізділердің қан айналымы? Ашық		Оқушылар ғажайып ойынын ойнап, сұрақтарға жауап береді.
III.Жаңа сабақты игеру кезеңі 10 минут	Ұзын-ұзын ұзардай, Ұзыннан аққан сулардай. Ағаш атқа мінгізіп, Ұзартып қойған мұнардай. (Өрмекші) Өрмекшітәріздестер туралы интерактивті тақта арқылы қысқаша түсіндіру 1 топ. Өрмекшітәріздестер. Шаршылы өрмекшінің тіршілігі және сыртқы құрылысы 2 топ. Қоректенуі, тыныс алуы 3 топ. Қан айналымы, зәршығаруы, жүйке жүйесі, көбеюі		Оқушылар ойлану арқылы жұмбақты шешеді, жаңа сабақтың тақырыбы анықталады. Мұғалім түсіндірмесінен кейін оқулықтағы тақырыппен танысады, топта талдайды, постер дайындап, қорғайды.	Сыни тұрғы-сынан ойлау
IV.Түсінгенін тексеру кезеңі 10 минут	Тапсырма: «Қораптағы тапсырмалар» «Салыстырмалы кесте»Биологиялық диктант Түрлі деңгейдегі сұрақтар қоямын: 1.Өрмекшілер туралы не білеміз? 2.Өрмекшілер қайда мекендейді? 3.Өрмекшілердің сыртқы құрылысы туралы не айта аласыңдар? Тест жұмысы Ойды түйіндеу” тест жұмысы (Дұрыс жауап 1 ұпай)  Бунақаяқтылар өкілі:  А.Өзен шаяны;  Ә.Шаршылы өрмекші.  1.Денесінің бөлімдерге бөлінуі:  А.Денесі- бас,көкірек,құрсаққа бөлінген  Ә.Денесі – баскөкірек және құрсақтан тұрады.  2.Асқорту мүшесінің ерекшелігі  А.Астың қорытылуы организмнен тыс жерде жүреді;  Ә.Қорек екі бөлімнен тұратын қарында қорытылады  3.Қан айналым мұшелері:  А.Қан айналым жүйесі ашық,қан тамырлары дене қуысына ашылады жүрегі бір бөлімді бес бұрыш тәрізді  Ә.Қан айналым жүйесі ашық,қан дене қуысына құйылады.Жүрегі түтікшелі,бір бөлімді ромб пішінді  4.Тәліктегі белсенді сипаты:  А.Тәуліктің жарық кезінде белсенді  Ә.Негізінен түнде белсенді  5.Жұмыртқа салуы:  А.Аналығы салған жұмырқаларын құрсақ аяқтарына бекітіп одан жас буынаяқты шыққанша өзімен бірге алып жүреді.  Ә.Жапырақ арасы немесе ағаш қабығының астына аналықтары жұмыртқа салады.  6.Табиғаттағы рөлі:  А.Шыбын,маса және т.б жәндіктердің санын азайтады  Ә.Өлікселерді құртып,табиғат санитарлары болып табылады Сабаққа қатыспай отырған оқушыларға қосымша тапсырма беру Терминмен жұмыс Арахнология - өрмекшілерді зерттейтін ғылым Күйісаяқ-  өрмекшітәрізділердің І-ші жұп аяғы қысқышпен, iлмекпен аяқталатын бөлік (хелицера) Тұтқы аяқ -өрмекшітәрізділердің ІІ-ші жұп аяғы сезу және қармалау қызметтерін атқаратын бөлік Демтүтік - тынысалу мүшесі. Мальпигий - зәр шығару түтігі. Акарология- кенені зерттейтін ғылым.		Әр топтың топ басшылары келіп қораптан тапсырма таңдап алады да топ болып орындайды. Әр топ өздері таңдап алған тапсырмаларын орынайды. Сабаққа қатыспай отырған оқушылар қосымша тапсырма орындайды.	Бірлес- кен топтықжұмыс
V.Қорытынды (рефлексия) 7 минут	Тақырыптықтүйіндісөздер Келтірілгенсөздердіңқайсысыжатады? «Сөздербанкісі», «Біздің тақырып» 2 банка қойылған. Бірінші банкада тақырыппен бірге оқушыны шатастыру үшін тақырыпқа қатысы жоқ сөздер салынған. Рефлексия		Оқушылар сөздер банкасынан бір-бірден сөздер таңдап алып, тақырыпқа қатысы бар сөзді біздің тақырып банкасына салады. Оқушылар бүгінгі сабаққа рефлексия жасайды.	Рефлек- сия
VI.Бағалау 3 минут	Оқушыларды өзін-өзін бағалату және тасбақа, машина, ұшақ  арқылы мұғалімнің бағалауы		Оқушылар бағалау парақшасына өздерін бағалайды.	Өзін- өзі баға-лайды.
VII.Үйгетапсырма беру. 2 минут	Тақырыпты оқу, тест құрастыру, сурет салу, кене, қыршаян, қарақұрт туралы материалдар жинау		Тақырыпты оқу, тест құрастыру, сурет салу,кене, қыршаян, қарақұрттуралы материалдар жинау

Пән: Биология 29  сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Өрмектің құрылысы және оның рөлі. Өрмекшілердің биогеоценоздағы маңызы  

Мақсаттары: Оқушыларға өрмектің құрылысы және оның рөлімен өрмекшілердің биогеоценоздағы маңызы  туралы білімдерін еске түсіру, толықтыру; оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуі арқылы теориялық ойлауын, сөйлеу тілін дамыту

Күтілетін  нәтиже : Өткен тақырыптар бойынша тапсырмалармен жұмыс істейді,жаңа тақырыпты түсінеді,білімдерін   пайдалана отырып тақырыпты негізі идеясын аша алады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Миға шабуыл, Ассоциация құру,Кім шапшаң

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» Әдісі  бойынша сұрақ- жауап сәті 1.Шаянтәріздестер  -----     тіршілік   етеді. 2.Денесі ------- және ----    ----- бөліктерінен   тұрады. 3.Қантаратылу   жүйесі   ------жүйелі. 4.Зәр  шығару   мүшесі --------,------------ 5.Шаяндар  ---------  арқылы  тыныс  алады. 6.Денесі  ----------    жабынмен  қапталған. 7.Шаянтәріздестердің  басым  бөлігі  ------- жынысты. 8Өкілдері.------,-------,--------,--------.	Өткен  материалдағы білімді еске түсіру үшін,  диалог арқылы  сұрақ- жауап сәтін өткізу	Әр оқушы жеке жеке жауап береді.	АКТ
Түсіну	7мин		Әр топқа семантикалық карта таратылады өткен тақырып пен  жаңа тақырып төңірегінде ақылдасып орындап, талдайды	Топта талқылайды,талдайды,картаны толтырады, нәтижені интерактивті тақтаға жазып, қорғайды.	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Пікірталас сұрақтарымен жұмыс Ассоциация құру Өрмектің құрылысы және оның рөлі	Оқушыларға пікірталас кезеңін өткізу, тақырыптағы негізгі мәселер төңірегіндгі сипаттама бойынша    өзара ой бөлісу	Сұраққа сыни тұрғыдан ойлана отырып жауап береді. Тақырыпқа сипаттама береді Тақырып туралы өз ойларын жазады. Өз ойларын айтады.	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	10мин	«Кім шапшаң» ойыны бойынша сұрақ жауап жүргізу арқылы  тақырыпты талдау Сұрақ-жауап арқылы әр топты  диалогқа түсіру  сұрақтар жасалып, интерактивті тақтада көрсетіледі, топпен жарысады Сйдта жазылған барлық  сұрақтары мен тапсырмалар интерактиті тақтамен беріліп, әр топ өз білгендерін, білетіндерін сыни тұрғыдан ойлау арқылы нақты дәлелдермен жауап береді, топпен жарысады   Бүйі (Lycosa sіngorіensіs) – өрмекшілер отрядының бүйі туысына жататын ірі өрмекші. Таралымы Қазақстанның Шөл-шөлейтті, далалы аймақтарында кең тараған, әсіресе, ылғалы молөзен-көл жағалауларында жиі кездеседі. Дене тұрқы 25 – 35 мм, өне бойын түк жапқан, түсі қоңыр, қара қоңыр, сарғылт. Бүйі ылғалды жерден тереңд. 50 – 70 см ін  қазып, сонда мекендейді. Жыртқыш жемтігін, көбінесе түнде аулайды. Ұсақ жәндіктермен қоректенеді. Өрмек торын құрмайды. Көбеюі Көбеюі маусым айында басталады. Шағылысып болғаннан кейін, көп жағдайда Бүйінің ұрғашылары еркектерін жеп қояды. Жұмыртқаларын өрмек жіпшелерінен тұратын пілләларға (кокон) орап, ұрғашы Бүйі қамқорлыққа алады. Жұмыртқаларының саны 20-дан 300-ге дейін жетеді. Жұмыртқадан шыққан өрмекшілер бірнеше күн бойы аналығының жотасына жабысып жүреді де, қорегін ұстауға жарағанда ғана дара тіршілік етеді. Уы Бүйі – улы өрмекші. Уы тырнағымен жалғасқан 1-жұп аяқтарындағы ірі бездерінде түзіледі. Оның уы өмірге қауіп төндірмейді, бірақ Бүйі шаққан кезде адамның басы айналып, дене қызуы көтерілуі мүмкін. Сондықтан Бүйі шаққан жердің қанын сәл ағызып жібереді де, үстіне дәрі ерітіндісіне малынған дәке басып, таңып тастайды.
Жинақтау	10 мин	«Өрмектің құрылысы және оның рөлі» (10 мин)	Осы көрстелген жаңа тақырыпты оқушыларға жинақтау үшін  жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату.Кітаппен жұмыс жасату Постер арқылы тақырыптарын қорғату	Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Постер арқылы бар білімдерін  топпен талқылап отаға  топтан оқушы шығып, тапсырманы постер арқылы қорғайды және өз пікірлерін ортаға салады., бір-біріне түсіндіреді, тақырыпты  жинақтайды
Бағалау	2 мин	«Бірлік бар жерге, тірлік бар» тақырып бойынша шағын әнгіме құрастырып, ойларын жинақтау	Тапсырманы өздігімен дәптерге жазғызу. Бағалауды басқару Жауаптарын қабылдап, бағыт беру	Ойлап табады, байланыстырады, шығарады. Ойын түйіндейді. Дәптерге шағын әңгіме жазады. Дәптер аламсып тексереді ЖБ Бағалайды,талқылайды. Өз пікірін айтады.
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Сабақ 30
Сабақтың тақырыбы:	Кенелер. Тіршілік ортасы, паразиттік тіршілік ету дағдысы. Сыртқы құрылысының және мінез-құлығының ерекшеліктері. Кенелердің ауру қоздырғыштарын тасымалдауы. Кенелік энцефалит.
Мақсаты:	Кенелердің құрылысы, тіршілік әрекеті, тудыратын аурулары туралы білімдерін қалыптастыру. Ғаламтор мәліметтерін пайдалана отырып, танымдық, шығармашылық қабілеттерін дамыту, Ынтымақтастықта жұмыс жасауға тәрбиелеу, түрлі аурулардың алдын алу жолдарын бюілу арқылы салауатты өмір сүруге баулу.
Күтілетін нәтиже	Кенелердің құрылысы, тіршілік әрекеті, зияны туралы білімдері қалыптасады Кенелердің түрлерімен танысады, шығармашылық жұмыстарын топта талдайды, бір-біріне түсіндіреді Ынтымақтастықта жұмыс жасайды, кенеден болатын аурулар мен олардың алдыын алу жолдарын біледі, салауатты өмір салтын сақтауға тәрбиеленеді.
Түйінді идея	Кенелер туралы толық ақпараттар алады
Сілтеме	Биология оқулығы 7-сынып авт. Қ. Қайым, Р.Сәтімбеков Интернет желісі. Биолог анықтамалығы.
Оқыту әдісі	Топтық жұмыс, ұжымдық жұмыс, белсенді тәсілдер, Блум таксономиясы
Көрнекілік Техникалық құралдар	Интербелсенді тақта, слайд, оқушы жұмыстары, кенелер суреттері, флипчарт, маркерлер
Ұйымдастыру кезеңі	Оқушылармен сәлемдесу. Оқушыларды көңіл-күйіне, сабаққа дайындығына назар аудару «Қара жәшік» тапсырмасы арқылы топқа бөлу І топ «Өрмекші», ІІ топ «Қарақұрт», ІІІ топ «Кенелер», IV топ "
Үй тапсырмасын тексеру Жаңа сабақ. Білу 5 минут	«Қара жәшіктен» шыққан сұрақтарға жауап береді. Сұрақтар Буынаяқтылар типі деп неге аталған? Буынаяқтылар типінің кластарын атаңыз. Өрмекшілердің асқорыту жүйесіндегі ерекшелікті атаңыз. Шаяндардың қандай топтары бар? Биоиндикатор шаянды атаңыз. Шаяндардың зәршығару жүйесі қандай? Өрмекшілердің денесі қандай бөліктерден тұрады? 50 жыл өмір сүретін алып шаянды атаңыз. Өрмекшілердің ішіндегі ең улы түрі Интерактивті тақтадан кенелер туралы видеороликпен танысу танысу	«Шапалақ» стратегия сы бағалау берілген уақыт 5 минут смайлик арқылы бағалау
Түсіну «Өкіл» стратегиясы 10 минут	Оқушыларға әр топ бойынша тапсырмалар беріледі. 1-топ. Кенелердің сыртқы және ішкі құрылысы. 2-топ. Көбеюі және дамуы. 3-топ. Кенелердің зияны. 4-топ. Кенелерден сақтану ережелері.	смайлик арқылы бағалау
Қолдану (флипчарттық тапсырмалар)	Бірінші бағандағы суреттерді  мен екінші бағандағы сөздермен  байла ныстырыңыз 1 сурет Адам терісінде, жабайы жануарлары мен ауылшаруашылық малдарында кездеседі 2сурет Адамның және малдың иісін 6-7 метрден сезеді. Қадалған жеріне денені жансыздандыратын сұйық зат бөледі 3сурет Көкала ауруын таратады 4 сурет Терінің ішіне еніп кетеді. Өте жұқпалы ауру тудырады 5-сурет Ұсақ, қызыл түсті, әрі улы болады І топ. «Топтастыру» стратегиясы. Мәтінді пайдаланып кенелер туралы жалпы мәлімет береді. Бейнекөрініс: «Кенелер» ІІ топ. «Кір қыстырғыш» стратегиясы. Әртүрлі тараулардан тапсырмалар беріледі, соның ішінен өз тақырыбына сәйкес келетін мәтінді таңдап алады. Бейнекөрініс: «Кенелік энцефалит» ІІІ топ. «Шығармашылық иірімдер» стратегиясы. Тақырыптан тірек – сызба дайындаңдар. Негізгі ойды жарнамалап қорғайды. «Екі жақты күнделік» игерген білімге жеке пікір Мәтіндегі негізгі сөздер Түсініктері Нимфа Бір иелі Екі иелі Үш иелі Пироплазмоз Эцефалит Табиғи қорда  Қуыршақсыз дернәсіл  Дернәсіл бір жануарды иемденеді Дернәсіл мен нимфа бір жануарда, ересек кене басқа жануарда паразиттік тіршілік етеді Дернәсіл бір жануарда, нимфа екінші жануарда, ересегі үшінші жануарда тіршілік етеді  «Қансигек» ауруының ғылыми атауы Ең қауіпті ауру Жұқпа қоздырғышы сақталатын аумақ «	жетонмен бағалау
Талдау «Кубизм» стратегиясы	Сұрақтарға жауап табу Топқа бөлу. І топ. Жұмбақ (Өрмекші) ІІ топ. Сөзжұмбақ (Кене) ІІІ топ. Ойлан, тап! (Адасқан әріптер) Буынаяқтылар Өрмектің құрылысы және оның рөлі Өрмекшілердің биогеоценоздағы маңызы Венн диаграммасы Өрмек торы Ортақ белгі Мақта жіп Күнделікті өмірде қолданысы	Әр дұрыс жауапқа смайлик арқылы бағалау
Синтез	Сіз білесіз бе? Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын қорғауы	жетонмен бағалау
Бағалау «Ойлаудың алты қалпағы»	«Кене жұқтырған аурудан толық емделуге болады» иә немесе жоқ жауабы арқылы өз пікірлерін ортаға салу	смайлик арқылы бағалау
Рефлексия	«Бәрі менің қолымда»	Оқушылардың сабақтан алған әсерін байқау

Пән: Биология 31    сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: : Кенелерден қорғану шаралары. Кенелердің табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі.

Мақсаттары: Кенелерден қорғану шаралары. Кенелердің табиғаттағы және адам

өміріндегі маңызы туралы оқушыларға білім беру.

Күтілетін  нәтиже : Топта жұмыс істеу арқылы ізденеді, біледі, түсінеді және мәтінмен жұмыс істеу арқылы  пәнге қызығушылығы артады

Модульдері: АКТ, СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:  Кім жылдам, Жигсо,Семантикалық карта, Аквариум

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Кім жылдам Интерактивті тақтаға «Қайталау–оқу айнасы»   әр түрлі  деңгейдегі сұрақтар беріледі, Білім минутының  сұрақтары.( берілген тапсырмалар) 1.      Кенелердің тіршілік ортасын сипатта. 2.      Кенелердің паразиттік тіршілік ету дағдысын түсіндіріңіз. 3.      Кенелердің сыртқы құрылысы және мінез — құлық ерекшеліктері. 4.      Кенелердің көбеюін түсіндіріңіз. 5.      Кене және оның дернәсілінің даму барысына түсінік беріңіз. 6.      Тайгалық кене туралы баяндаңыз.	Интерактивті тақтадағы сұрақтар арқылы оқушылардың кезекпен жауап беруі сұралады.	Оқушылар интерактивті тақтадан кез-келген ұяшықты таңдайды да,топ мүшелері кезектесіп жауап береді. Оқушылар еске түсіреді, талдайды.	АКТ
Түсіну	7мин	Өткен тақырыппен байланыстыру - топ Кенелер — ………………. жататын ұсақ жәндіктер.  Сондай – ақ ………………. жолмен тіршілік ететін кенелердің ……. …………. астам түрлері бар. Көптеген кенелердің  ………….       және   …………….     салада  мәні бар. Олар бірқатар қауіпті ауруларды ………………..  …………. тасмалдауға бейімделген. Сондықтан ……. мен ………………………  ауруға шалдықтырады. Кенелер …………. немесе …………… арқылы тыныс алады.   ІІ — топ Кенелердің дене бөлігі —  ……………….   өзгеше. Тек қарапайым құрылысты кенелерде ғана болмаса, өзгелерінде үш бөлік:………. ,    ………. ,   ……….  тұтасып кеткен. Қатты затпен қоректенетін кененің ауызы …………. , …………… затпен қоректенетіндерініңкі …………….. бейімделген.  Кенелер — ……………….. жәндіктер ,  …………….. арқылы , кейбіреуі   ………   …….. көбейеді. Жұмыртқадан үш жұп аяағы бар …………..  пайда болады. Ол жыныс жүйесі жоқ, ……  ……… …………  айналады.	Мұғалім оқушыларға  тапсырмалар береді  олар түсініктерін қағазға салу керек , постер арқылы қорғайды	Күз туралы ойларын постерге салу керек, түсінікетерін постер арқылы қорғап айту крек	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Кенелерден қорғану шаралары»туралы жаңа тақырыпқа байланысты «Аквариум» әдісіне қатысты тапсырмалар Жаңа тақырыпты оқушыларға қысқаша түсіндіру мақсатында осы көрсетілген әдіс бойынша жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және өз пікірлерін ортаға салады.  Адам үшін қышыма кене -өте қауіпті жәндік. Оның мөлшері 0,2 – 0,5 мм – ден аспайды, сондықтан ұлғайтқыш әйнек арқылы ғана көруге болады. Қышыма кене адамның терісіне еніп, денені қышытады, себебі оның түлеген кездегі қабыршақтары мен бөлінді заттары денеге сіңеді. Адамға көбінесе жылқыдан жұғады. Кененің әрекетінен денеде қотыр пайда болады. Адам немесе мал қотырдан мазасызданып, арып – талып, әлсірейді. Қотырды денеге дәрі — дәрмек жағу арқылы емдейді. Малдың қотырын емдегенде ерекше газ камерасына ұстайды. Паразитті өлтіретін улы күкіртті ангидридпен ыстайды. Ит кенесі және тайга кенесі адамға ең қауіпті ауру – энцефалитті жұқтырады. Бұл табиғатта әртүрлі жануарлардың денсінде орнығып, бір жануардан екінші жануарға сорған қаны арқылы энцефалит қоздырғышын таратады. Бірақ бұдан жануар ауырмайды. Сөйтіп табиғатта ауру қордасы пайда болады.Инфекция қоздырғышы сақталатын осындай территория қандай болса да , бір аурудың табиғи қордасы деп аталады. Үй хайуанаттары тері кенелерінен де зардап шегеді. Бұл қышыма кенеден ірірек – 1мм шамасындағы жәндік. Теріге жабысып алып, малдың қанын сорғанда, жануар тынышсызданып, арып, оның терісі қабынады, қотырға айналады. «Қотырды қаси берсең – қан шығар». « Киімді қаға берсең – шаң шығар» демекші, терінің жүні ғана түсіп қоймай, мал арықтайды. Тері кенесінен құтқару үшін қойдың жүнін қырыққаннан соң креолинді суға тоғытады. Өрмеккене – мәдени өсіміктер зиянкестерінің бірі. Мөлшері  0,2 – 1,0 мм аспайтын кішкене кенелердің тұтқы аяақтарында өрмек бездері болады.Бұлар бақ, бау, қозалы және жылыхана өсімдіктеріне орасан зор зиян келтіреді. Кенелер өсімдік жапырағынан шырын сорып, олардың өсіп – өнуіне кедергі келтіреді, сөйтіп әлсізденген өсімдік солады.Бұлармен күрес шаралары жапырақта кененің  2- 4 дарағы байқалған жағдайда дәрілеу арқылы жоюға болады.			СТО
Сергіту сәті	1 мин	Танцующий человек под дерево	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Жаңа тақырыпты  Жигсо әдісі арқылы тақырыпты бөліктерге   бөліп, оқуға тапсырма береді. Тақырыбы: Кенелердің табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі белгілері	Топтағы бір нөмірлі балалар бір мысалды қарастырып, бірге отырып талқылап, өз топтарына келіп түсіндіреді	Сыныптағы белсенді оқушы басқаларға бағыт беріп отырады. Топтық талқыға салады,ойланады.Өзгелерді тыңдай  отырып , өз білімін толықтырады. Ізденеді.      Тапсырмаларды орындап қағазға жазады.
Жинақтау	5мин	Бинго ойыны. Жаңа тақырыпты меңгеруін пысықтау сұрақтары. 1.Адам үшін өте қауіпті жәндікті атаңыз? 2.Мамықкене туралы не білеміз ? 3. Қамба кенесі туралы түсінік беріңіз ? 4.Алма кенесі туралы не білеміз ? 5.Ауыл шаруашылығына зиянды қандай кенелерді білесіңдер ? 6.Қансигек ауруының пайда болуы туралы не білесіз ? 7.Пироплазмоз дегеніміз не ? 8.Кене дернәсілінде және ересектерінде қанша аяқ болады ? 9.Адамдар кенеден қалай сақтануға болады?	«Бинго» ( Топ бойынша сұрақ жауап бойынща жұмыстар беру	Оқушылардың мақсаты берілген сұраққа өз ойларын  толтыру арқылы жеткізу
Бағалау	2 мин	Критерийлер арқылы бағалау	Постерлер астына смайлик жапсыру арқылы топтар ақылдасып,басқа топтарды бағалады.Топ жетекшісі өз топ мүшелерінің жұмысын бағалайды.Топтық жұмыстардың жиынтық бағасы қойылады.	Өзін –өзі бағалау, топтық , жұптық бағалау
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну

Қорытынды: Тест тапсырмасы.

1.Кенелер  қайда тіршілік  етеді?

 А.Топырақта, әртүрлі ұяларда, індерде.   Б.Өсімдіктерде, Тұщы суларда,  теңіздерде, орман төсемінде.     С.Барлық  жауабы  дұрыс.

2.Паразиттік жолмен тіршілік ететін кенелердің  неше мыңан астам түрі бар?

        А.40.        Б.30.      С.20.

3. Кенелердің дер нәсілі неше аяқты болады?

        А.8.         Б.6.         С.2.

4.Ересек кенелерде неше аяқ болады?

А.4          Б.8.                        С.6.

5.Кене және оның дернәсілі даму барысында  неше иелі кенелер болады?

                А.Бір, екі, үш.       Б.Бір, бес, алты.        С.Екі, үш, төрт.

6.Ит кенесі неше иелі жәндік?

               А.Бір   .   Б.Үш.      С.Төрт.

7.Өте қаупті жәндік?

              А. Жайылым кене .   Б.Қышыма кене.                                                      

С.Мамықкенелер.

8.Ауруды тасымалдаушы кене?

              А.Тайга.               Б.Нәзікбас              С.Берішкенелер.

9.Өсімдіктердің шырының сорады?

              А.Берішкенелер.           Б.Тайга кенесі.             С.Өрмеккене

10.Мәдени өсімдіктерінің зиянкестерінің бірі?

              А.Алма кенесі.     Б.Өрмекене.         С.Нәзікбас.

Пән: Биолгия  33 сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Бунақденелілердің көбейуі және дамуы. Даму типтері

Мақсаттары: Оқушылар  тақырыпты ақпараттар мен  деректер арқылы зерттей отырып түсінегі, мағыздылығын меңгереді, топпен тапсыврманы қатесіз орындауға дағдыланады

Күтілетін  нәтиже : Тақырыпты топпен меңгереді, түсінеді, өткен білімдері  пысықтап, қорытындылауға үйренеді.

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Миға шабуыл, Ассоциация құру,Кім шапшаң,Семантикалық карта, Жигсо

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» Әдісі  бойынша сұрақ- жауап сәті	Өткен  материалдағы білімді еске түсіру үшін,  диалог арқылы  сұрақ- жауап сәтін өткізу	Әр оқушы жеке жеке жауап береді.	АКТ
Түсіну	7мин	Семантикалық картамен жұмысм	«тақырып  бойынша  ( Топ бойынша семантикалық картаны толтырады, жинақтайды бағалау	Оқушылардың мақсаты берілген семантикалық картадағы сұраққа өз ойларын  толтыру арқылы жеткізу	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Пікірталас сұрақтарымен жұмыс Ассоциация құру	Оқушыларға пікірталас кезеңін өткізу, тақырыптағы негізгі мәселер төңірегіндгі сипаттама бойынша    өзара ой бөлісу	Сұраққа сыни тұрғыдан ойлана отырып жауап береді. Тақырыпқа сипаттама береді Тақырып туралы өз ойларын жазады. Өз ойларын айтады.	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	10мин	« Жигсо» әдісі бойынша жаңа сабаққа дайындық жасау әрекеттері Бунақденелілердің көбейуі және дамуы	Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы диалогқа түсіру. Ой қозғау арқылы жаңа сабақтың негізгі тақырыбы мен мағанасын аштыру.	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырмалар бойынша  жұмыс жүргізеді, топ бойынша әрекеттер жүргізу арқылы жаңа тақырыпқа бастама жасайды, өз ой-пікірлерімен санаса білу
Жинақтау	10 мин	«Бунақденелілердің көбейуі және дамуы» (10 мин)   Тақырыпты жинақтау   үшін сұрақ жауап Бунақденелілердің бәрі зиянды ма? (жоқ) 2. Бунақденелілер демтүтік арқылы тыныс ала ма? (иә) 3. Шыбын шала түрленіп дамиды ма? (жоқ) 4. Бунақденелілердің зәр шығару мүшелері мальпигий түтікшелері ма? (Иә) 5. Масаның ауыз мүшесі шаншып-сорушы ма? (иә) 6. Балараның ауыз мүшесі сүзіп-жалаушы ма? (жоқ) 7. Бунақденелілердің денесі 3 бөліктен тұра ма? (иә) 8. «Имаго» сөзі ересек жәндік деген мағына бере ме? (иә) 9. Дамуы 3 сатыдан тұратын бунақденелілер толық түрленіп дамитын бунақденелілер деп атала ма? (жоқ) 10. «Энтомология» бунақденелілерді зерттейтін ғылым ба?(иә) 11. Балара ауыл шаруашылық зиянкес па? (жоқ) 12. Бунақденелілерде 4 жұп аяқ бар ма?(жоқ).	Осы көрстелген жаңа тақырыпты оқушыларға жинақтау үшін  жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату.Кітаппен жұмыс жасату және сұрақ жауап	Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Сұрақ жауап  арқылы бар білімдерін  топпен талқылап отаға  топтан оқушы шығып, тапсырманы постер арқылы қорғайды және өз пікірлерін ортаға салады., бір-біріне түсіндіреді, тақырыпты  жинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшалары мен бағалау шкаласын беру	Топпен және жеке өзін өзі бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пән:Биология 34    сабақ

Сынып: 7  сынып

Сабақтың тақырыбы: Шала түрленіп дамитын бунақденелілердің аса маңызды отрядтары: Турақанаттылар, Теңқанаттылар және  Қандалалар. Толық түрленіп дамитын бунақденелілердің аса маңызды отрядтары: Қабыршаққанаттылар, Инеліктер, Қатқылқанаттылар (Қоңыздар), Қосқанаттылар, Жарғаққанаттылар.

Мақсаттары:

Бунақденелілер класына жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктерімен, тіршілік әрекеттерімен таныстыру.

 2. Оқулықты пайдалана отырып өз бетінше жұмыс істей білуге дағдыландыру .

 3. Табиғаттың сәні , бунақденелілерге оң көзқараспен қарауына

Күтілетін  нәтиже : Топта жұмыс істеу арқылы ізденеді, біледі, түсінеді және тақырыптың идеясын аша отырып  пәнге қызығушылығы артады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Миға шабуыл, Аквариум,Кім шапшаң, Кім алғыр

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма		Мұғалімнің іс-әрекеті		Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» Әдісі  бойынша сұрақ- жауап сәті ·      Бунақденелілер не себепті жеке класс ретінде қарасытырылады? ·      Бунақденелілердің құрылсын сипаттап жаз. ·      Бунақдененлілер неше класс тармағына бөлінеді, атап кет. ·      Қандай бунақденелілерді білесін?  Мысал келтіре отырып, құрылыстарына қысқаша тоқталып кет.		Өткен  материалдағы білімді еске түсіру үшін,  диалог арқылы  сұрақ- жауап сәтін өткізу		Әр оқушы жеке жеке жауап береді.	АКТ
Түсіну	7мин	«Кім  алғыр» әдісі Бастауыш туралы ойлар		Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы өткен  тақырыпты еске  түсіруге байланысты бірненше сұрақтар дайындау		Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу Топпен жұмыс жасау	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Шала түрленіп дамитын бунақденелілердің аса маңызды отрядтры» туралы жаңа тақырыпқа байланысты «Аквариум» әдісіне қатысты тапсырмалар Жаңа тақырыпты оқушыларға қысқаша түсіндіру мақсатында осы көрсетілген әдіс бойынша жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және өз пікірлерін ортаға салады. Толық түрленiп даму  – қосқаннаттыларға, жарғаққанаттыларға, қаттықанаттыларға тән. Толық  түрленiп даму келесi схема бойынша жүредi:  жұмыртқа - дернәсiл - қуыршақ - ересек түр (имаго). Дернәсiл құрылысы мен мiнез-қылығы жағынан ересек насекомдарға ұқсамайды. Дернәсiл қарқынды қоректенедi, бiрнеше рет түлегеннен соң қозғалмайтын қуыршаққа айналады.  Қуыршақта мүшелердiң қайта құрылымы жүрген соң, оның iшiнен ересек насеком шығады.  Метаморфоздың маңызы. Метаморфоз ювенильдi және ересек түрлер арасында бәсекелестiктi төмендетiп түрлi аймақтарды мекендеп, түрлi қорек қорларын пайдалануға мүмкiндiк бередi. Мысалы, инелiк желбезекпен тыныс алып, су насекомдарымен қоректенсе, ересек инелiктердiң қорегi құрлық насекомдардан тұрады және олар трахеямен тыныс алады. Көбелектердiң жұлдыз құрттары қорек ретiнде негiзiнен жыпарықтарды пайдаланады және олардың ауыз аппараттары кемiргiш типтi, ал ересек көбелектер гүлдiң шырынымен қоректенедi, ауыз аппараттары сорғыш типтi.    2.    Шала түрленiп даму тiкқанаттыларға, тарақандарға, дәуiттерге тән.  Шала түрленiп даму келесi схема бойынша жүредi:  жұмыртқа - дернәсiл- ересек түр (имаго). Жұмыртқадан ересек насекомға ұқсас, бiрақ кiшi көлемдi, қанаттары және жыныс жүйесi толық дамымаған дернәсiл шығады.  Дернәсiл өсiп, бiрнеше рет түлегеннен соң ересек насекомға айналады. Бунақденелілердің маңызы.     Биосферада: Гүлдi өсiмдiктердiң негiзгi тозаңдатқыштары. Өсiмдiк қоректi пайдаланып, оны жануар ақуыздарына – басқа жануарлар қорегiне айналдырады.Биосфераның санитарлары.       Шаруашылық  саласында: Жоғары өсiмталдығы мен биосалмағы оларды қорлар үшiн күресте адамның бәсекелесiне айналдырады (олардың iшiнде көптеген зиянкестерi бар). Қансорғыштар үй жануарларының өнiмдiлiгiн азайтады. Адамда жұқпалы және инвазионды аурулар қоздырғыштарының тасымалдаушылары болып табылады					СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау		Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.		АКТ
Талдау	10мин	«Кім шапшаң» ойыны бойынша сұрақ жауап жүргізу арқылы  тақырыпты талдау Биологиялық диктант Бунақденелілер класы ...класс тармағына бөлінеді:біріншісі--... ,екіншісі--.. .Туақанатсыздар –жай көзді ,... дамитын жәндіктер .Жалпы бунақденелілердің ... отряды бар.Даму жолдарына байланысты отрядтар ... түрленіп және ... түрленіп дамиды. 2. Дұрыс тұжырымын тап(иә немесе жоқ) 1.Бунақденелілердің үш класс тармағы бар .иә 2.Туақанатсыздар тура дамитын қарапайым құрылысты жәндіктер .иә 3.Жалпы бунақденелілердің 24 отряды бар 4.Шегіртке ,бұзаубас,шілделік турақанаттылар отрядына жатады 5.Тарақандар азық-түлікті бүлдіріп қана қоймай, әр түрлі аурулар таратады 6.Дәуіттер зиянды жәндіктер 7.Биттің жұмыртқасын жұлдызқұрт деп атайды 8.Шалақанатылар отрядына қоңыздар жатады 9.Суаршын,зұламат су қандаласы 10Маса ,шіркей,бөгелек қосқанаттылар отрядына жатады 3.Сұрақ-жауап 1.Бунақденелілердің қандай даму сатылары бар? 2.Бунақденелілерді оқып-үйрену неге негізделген? 3.Турақанаттылар отряды бойынша бунақденелілердің қай түрлері шала түрленіп дамиды? 4.Олардың ауыл шаруашылығындағы,адам өміріндегі пайда-зияны қандай? 5.Тарақан ,дәуіт,инелік және биттер отрядтары туралы не білесіңдер? 6.Қандалалардың қандай түрлері бар? 7.Қандалалардың барлығы бірдей қанмен қоректене ме? 8.Отряд неліктен қатқылқанаттылар деп аталған? Қоңыздардың қандай пайдасы бар? 9.Қай жәндіктер қосқанаттыларға жатады?	Сұрақ-жауап арқылы әр топты  диалогқа түсіру  сұрақтар жасалып, интерактивті тақтада көрсетіледі, топпен жарысады		Сйдта жазылған барлық  сұрақтары мен тапсырмалар интерактиті тақтамен беріліп, әр топ өз білгендерін, білетіндерін сыни тұрғыдан ойлау арқылы нақты дәлелдермен жауап береді, топпен жарысады
Жинақтау	10 мин	(10 мин)   Постермен  жаңа тақырыпты қорғау Тақырыпты жинақтау	Осы көрстелген жаңа тақырыпты оқушыларға жинақтау үшін  жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату.Кітаппен жұмыс жасату Постер арқылы тақырыптарын қорғату		Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Постер арқылы бар білімдерін  топпен талқылап отаға  топтан оқушы шығып, тапсырманы постер арқылы қорғайды және өз пікірлерін ортаға салады., бір-біріне түсіндіреді, тақырыпты  жинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшалары мен бағалау шкаласын беру		Топпен және жеке өзін өзі бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну		Ұсынылған стикерді толтыру

Қысқа мерзімді жоспар                                           35 сабақ                               Пән мұғалімі:

БЕКІТЕМІН			ПӘНІ	Биология	КЛАСЫ	7		МЕРЗІМІ
ТАҚЫРЫП	Осы отрядтардың өкілдері ішіндегі орман және ауылшаруашылығы өсімдіктерінің зиянкестері. Бунақденелілер—адам ауруларын тасымалдаушылар. Ауру тасымалдаушылармен күресу. № 5 зертханалық жұмыс. Бау және бақша зиянкестерінің жинақтамасын зерттеп қарау. Зияндыбунақденелілердізерттепбілу..
МАҚСАТЫ	Оқушыларға оқытудың  жаңа  әдіс-тәсілдерін үйретіп, өз бетінше  және топпен  жұмыс  істеу дағдыларын қалыптастырып дамыту
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Топта жұмыс істеу арқылы ізденеді, біледі, түсінеді және тақырыптың идеясын аша отырып  пәнге қызығушылығы артады ..
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ					ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ		БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)	Биология оқулығы	Сабақ амандасып, сынып оқушыларын түгелдеуден басталады. Сергіту сәті ретінде сыныпқа «Ормандағы жануарлар» биінің ұимылдарын қайталау ұсынылады.
Қызығушылық ты ояту (3 минут)	«Биолог анықтамалығы» журналы Интернет желісі материалдары	Оқытушы мәтіннен 4-5 басты сөздерді таңдайды және тақтаға жазады. «а» нұсқасы: Жұптарға миға шабуыл әдісімен осы терминдерге жалпы түсініктеме беруге және олар келесі мәтінде қалай қатысатынын болжауға 5 минут беріледі.  «б» нұсқасы: Оқушыларға топта немесе жеке түрде берілген басты терминдерді қолданып баяндаманың өз нұсқасын құру және жазу ұсынылады.					Жекеленген оқушыларға көмек		Стикер арқылы бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (15 минут)	Биология оқулығы	Үй тапсырмасын сұрау: Сөз топтастыру   Биологиялық диктант Ø  Бунақденелілер класы...........................клас тармағына бөлінеді, біріншісі ..........,екіншісі............., туақанатсыздар – жай көзді .......дамитын жәндіктер. Жалпы бунақденелілердің ......................отряды бар. Даму жолдарына байланысты отрядтар .....................түрленіп  және .................түрленіп дамиды. Дұрыс тұжырымын тап (иә немесе жоқ) Ø  Бунақденелілердің үш клас тармағы бар. Ø  Туақанатсыздар тура дамитын қарапайым жәндіктер. Ø  Жалпы бунақденелілердің 24 отряды бар. Ø  Тарақандар ауру таратады. Ø  Дәуіттер зиянды жәндіктер. Биттің сұрақ-жауап Бунақденелілерге қандай жәндіктер жатады?Білгендеріңді атаңдар. Жәндіктердің барлығын бунақдене деп атауға болама? Неге олай атау дұрыс емес деп ойлайсың? Бунақденелілер деп аталу неге деп ойлайсың? Бунақденелілердің құрылысы неше бөліктен тұрады? Кестемен жұмыс. Сәйкестендіру Шыбын Шаншып сору Маса Сүзіп алу Тарақан Түтік тәрізді ауызбен сорушы Балара Кеміруші Көбелек Кеміріп жалаушы Ø   жұмыртқасын жұлдыз құрт деп атайды.					Тұлғааралық интеллектке ие оқушылар әр топта жеке қасиеттері қалыптасады Мұғалім оқушылардың беленділігін бақылай отырып, формативті бағалайды Мұғалімнің нұсқауымен тақырыптың кез келген жерінен оқушылар бірінен кейін бірі жалғасытырып, мазмұнын айтады		Фактілерді баяндайды Мадақтау Үш шапалақ,
Рефлексия (10 минут)		«Ыстық орындық» әдісі бойынша жаңа тақырыпты бекіту. Ортаға ыстық орындыққа бір оқушыны шақырып сынып болып сұрақ қойылады. 3.      Нені жақсы түсіндім? 4.      Маған не қиын болды? Келесі сабақта толығырақ түсінгім келеді.					Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушыны анықтау		2-жұлдыз, 1-тілек.
Қорытындылау	Үйге тапсырма:

Пән:Биология  36  сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Аралар мен құмырсқалар — қоғамдық бунақденелілер. Олардың тіршілігі мен отбасын (семья) құру ерекшеліктері. Мінез-құлықтары. Түйсігі (инстинкт). Аралардың және басқа жарғаққанаттылардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы

 Мақсаттары: :  аралар мен құмырсқалардың тіршілігі мен отбасы құру ерекшеліктері және мінез — құлықтары мен түйсігі жайлы мәлімет алу.Оқушылардың тақырыпқа байланысты қызығушылықтарын ізденушілікке бағытталған тапсырмалар беру арқылы дамыту.

Күтілетін  нәтиже : Аралар мен құмырсқалар — қоғамдық бунақденелілер

туралы  біліп түсінеді. Топпен жұмыс жасауға дағдыланады

 Өткен тақырыптар бойынша салыстыра отырып меңгеріледі, өз ойын айтады және  мағынасын кең түрде ашуға машықтары дамиды

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:  Миға шабуыл, Ойлан тап, Интервью әдісі,ыстық орындық

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Миға шабуыл Будақденелілер атауының мағанасы ? Бұл класқа жататын жәндіктердің денсі бунақтардан тұрады  тарақанның денесі неше бөліктен тұрады ? 3 . тарақанның сипап сезу мүшесі ? мұрты 0. Хитинді тақташа ? күйсеуік	Жалпы  сыныпқа өткен тақырып бойынша сұрақтар тарату, Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа	Сұрақтарға жеке жеке жауап береді	АКТ
Түсіну	7мин	Ойлан тап Әр топқа арнайы тапсырмалар беру Тақырыпқа қатысты әр топқа өткен тақырып төңірегінде тапсырмалар берре, тапсырманы орындау арқылы жаңа тақырыптың мағанасын ашы Тақырыптың  мағанасын түсінгендерін  тексеру мақсатында ойын ойнату Аралардың мүлтіксіз тәртібі         Ұядағы әрбір ара өзінің қызметі мен міндеттерін жақсы біледі және оны мүлтіксіз орындайды. Бір маусымда  ара ұясы 100-200 келі бал жинайды. Яғни дала кезіп тынымсыз сірне таситын жұмысшы ересек ара аптасына 6-7 келі балды қорға қосады. Аса шебер Алла тағала өз құдыретімен араның ауыз қуысын бал жасау үдерісінің алғашқы буыны өтетін кішігірім «цех» етіп қойған.          Ондағы қалыпты жылу деңгейі ауыз қуысындағы шырындардың біртіндеп балға айналуының алғашқы әрекеттеріне жағдай жасайды. Құдды бір ұшып жүрген тірі зауыт. Ал ұяда жас аралар сірнені тор көзшелерге салып, желдетіп, артық ылғалын жояды. Олар жұмыртқадан жаңа шыққан ұрпақты қоректендіреді, ұяшықтардың тазалығын, ауа алмасуын қадағалайды. Көзшелер балға толғаннан кейін, оны балауыз қақпақшамен жабады.          Зер салып қарасаңыз, бал құйылатын ұя клеткаларының алты бұрышты екенін және әрбір қабырғасы мен бұрыштарының өлшемі бір-бірімен керемет үйлесімділікпен дәл келетінін байқайсыз. Бұндай дәлдікті аралар кімнен үйренді? Неге ол үш бұрыш немесе бес бұрыш емес?           Тор клеткалар бір-біріне үйлесімділікпен жабысатын балауызға бал сыйымдылығы молырақ болатынын қайдан білді? Қазіргі заманауи құрал-жабдықтармен жарақтанған құрылысшылар миллиметрлік дәлдікпен алты бұрышты үйлерді жапсарлап сала алар ма еді?         Жаратушының түйсіктеріне салуының арқасында бал аралары шырынды гүл мен шүйгінді шөп атаулыны тез-ақ табады. Және оны өз қауымдастығындағы өзге араларға жедел хабарлайды. Шуақты күндері ауа райы аяқ асты бұзылып жаңбыр жауып, құбыла қалу біздің таулы аймақта қалыпты жағдай. Осындай күндердің бірінде әкем ара ұясы тұрған жердегі ілініп тұрған шойын темірді қатты затпен бір ұрып қоятын. Әлгінің үні біразға дейін гуілдеп тұратын. Сөйтсек, жаңбырдың астында, тұманда қалған аралар осы дыбыс арқылы өз ұясын табатын көрінеді.        Аралардың ең соңғы технология саналатын компьютерден де жылдам жұмыс істейтіні анықталды. Аралардың жұмыс істеуін компьютермен салыстырған зоологтар ғажайып мәліметтерге қол жеткізді. Ең соңғы технологиямен жасалған компьютер секундта 16 миллиард арифметикалық амал жасаса, күніміздегі аралардың осы мерзім ішінде аз ғана энергия жұмсап 10 триллиондық амал жасайтыны анықталды.          Аралар және олардың балының емдік қасиеті туралы адамдар ертеден білген. Біздің дәуірімізге дейінгі төртінші мыңжылдықта адамдар араның ұясына ұқсас қолдан қа­лыптар жасап, оған жабайы араларды отырғызып, балын алып, түрлі ауруларға ем ретінде қолданып келген. Жалпы, әлемдегі қай халық немесе қай дін болмасын араларға жақсы жағынан қараған. Өйткені, аралар адамның жаны деген түсінік берік қалыптасқан.            Аралардың  маңызды қызметі. Араның балын былай қой­ғанда, электротехникалық және бояу шығару өндірістеріне керекті маңызды шикізат қоры болып табылатын балауыз жасалады екен. Ал ара уынан бірнеше дәрі-дәрмектер жасауға болады. Бәрінен де бұрын аралардың мәдени өсімдіктерді тозаңдандыруда алатын орны зор. Осы уақытқа дейін ара өсірушілер олардың не үшін билейтінінің сырын аша алмай келген. Жуырда мұның сыры да ашылғандай болыпты. Яғни гүлдер көп орын ұяға жақын болса, аралар шеңбер жасап ұшады екен. Ал бұл би барлық араларды сол жаққа шақырғаны, сондай-ақ сегіздік жасап ұшатын болса, азықтық орынның алыс екенін көрсеткені болып табылады екен.            Осы жуырда ғана зерттеушілер араларды контрабанда мен лаңкестікке қарсы күресте, есірткі саудасында қолдануға болатынын анықтады. Өйткені, өзіне жағымды иісті сезген аралар тілдерін шығарып, шәрбәт нәрін іздей бастайды. Сондықтан қажет етілген иіске араларды өте жеңіл үйретуге болады. Ол үшін аралар бірнеше иіс араластырылып жіберілген бөлмеге қамалады. Осында ол өзіне қажет еткен иісті ажыратып, тауып ала-алады. Осындай жолмен араларды жарылғыш заттарды және есірткілерді, тағы басқа да нәрселерді тауып алуға үйретуге болады.           Сондай жаттығудың бір түрі ретінде үйретілген аралар далалық жағдайда минаны табу үшін ашық ауаға жіберіледі. Аралардың қай жерге жиналып жатқанын анықтау үшін лазерлі аппарат қойылады. Монтана университетінің ғалымдары осындай тәжірибелердің бірнеше түрін жүзеге асырып үлгерді. Ғалымдардың тағы бір анықтағаны, аралар ауада улы қоспалардың барын сезсе, мінездерінде өзгерістер туындайды екен. Сонымен бірге, аралар азық-түлік тауарларының сапалылығын  анықтай алады. ВЕНН ДИАГРАММАСЫ Аралар                                        Ұқсастығы                                Құмырсқалар Жаңа сабақ.                                                  ВЕНН ДИАГРАММАСЫ Аралар                                        Ұқсастығы                                Құмырсқалар			ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин				СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Интервью әдісі Аралар мен құмырсқалар — қоғамдық бунақденелілер тақырыбына арнайы тапсырмалар тартату 1.Шындық па ? Жалған ба ? Аралардың ұрғашысы ұрпақ өсіреді ?  Ш Денелері 3 бөліктен тұрады   Ш Құмырсқалар мен аралар бірге өмір сүреді  Ж Жұмысшы аралар жыныстық жағынан жетілгендер   Ж Фермондар аралар да болады   Ж Арада улы без жақсы дамыған   Ж Омартаны қалайтын аналық аралар Ж Аралар мен құмырсқалар жарғаққанатылар отрядына жатады Ш Аталықтары ұрықтанғаннан кейін өледі Ш Аралардың анасы 3,5 – 10 жыл өмір сүреді  Ш Құмырсқа қышқылы арада болады Ж Құмырсқада 3 жұп аяғы болады   Ш	Жаңа тақырыпты оқушыларға түсіндіру Соңында интервью әдісін пайдалану арқылы жаңа тақырыпты меңгерту және сабақты талдату	Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша бір- біріне жаңа тақырып көлемінде интервью арқылы сұрақ- жауап жүргізу Ол үшін әр топтан ортаға оқушы шығып интервью сәтін жүргізеді
Жинақтау	5мин	Топпен жұмыс  Ыстық орындың әдісі 1.Шымтезек мүгі(сфагнум)көбейеді: а)тұқымымен    б)тозаңмен     в)спорамен     г)зооспорамен 2.Алма гүлінің формуласы: а) *Т5К5А5Ж1;     б)*Т5К5А∞Ж1;   в)*Т5К5А∞Ж∞             г)*Ге3+3К3+3А6Ж1 3.Өріктің жемісі: а)жаңғақ    б)сүйекті шырынды     в)қауашақ      г)көпжылдық 4.Адамның гүлді(түрлі-түсті)қауданды орамжапырақтардың тамаққа  мына мүшесін пайдаланады: а)өзгерген төбе бүршікті             б)шалқан тәрізді жуан сабағын в)түрі өзгерген  гүлшоғырын      г)түрі өзгерген жанама бүршіктен 5.Масақ гүлшоғыры  тән: а)інжугүлге     б)сиреньге     в)қара бидайға     г)жолжелкенге 6.Тек паразиттік тіршілік ететін қарапайымдылар: а)тамыраяқтылар   б)талшықтылар   в)сәулелілер   г)лейшмания 7.Гидра тіршілік етеді:  а)қатты ағыны бар тұщы суларда б)бір орында тұратын тұщы суларда в)мұхиттың шеттерінде г)теңіздерде Жауабы: 1.в 2. в 3. б 4. в 5. в 6. г 7. б	Топтарға жаңа тақырып бойынша   тапсырмалар тартып, түсіктерін ортаға әр топтан шығартып айтқызу	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пән: Биология 37    сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Бунақденелілердің шөпқоректі, жыртқыш, паразиттік және аса паразиттік өкілдері. Олардың биоценоздық және практикалық маңызы. Зиянкес бунақденелілермен күресудің биологиялық әдісі. Бунақденелілерді қорғау.

Мақсаттары: Оқушылар  бунақденелілердің шөпқоректі, жыртқыш, паразиттік және аса паразиттік өкілдері туралы білімдерін тапсырмалар орындау арқылы жетілдіре отырып, өз бетімен жұмыс жасау арқылы теориялық ойлауын дамытады

Күтілетін   нәтиже:  Топта еркін жұмыстана алады;Тақырыптан ереже шығара алады.Сыни ойлауы қалыптасады;Сөйлем талдауға үйренеді;

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Кім жылдам Сұрақ жауап І. Сұрақ – жауап: 1. Қоғамдық бунақденелілерді ата. 2. Аралардың қандай түрлері бар? 3. Жұмысшы араның құрлысы мен тіршілігі қандай? 4. Аталық және аналық араның құрлысы мен тіршілігі қандай? 5. Аралардың табиғатта маңызы қандай? 6. Құмырсқалардың құрылысына қарай нешеге бөлінеді? 7. Құмырсқалардың тіршілігіндегі ерекшеліктері қандай? 8. Құмырсқалардың табиғатта және адам өміріндегі маңызы қандай? ІІ. Сауалнама 1. Аралардың денесі қандай бөліктерден тұрады? А) баскөкірек, құрсақ б) бас, көкірек, құрсақ в) бас, құрсақ, аяқ 2. Қоғамдық бунақденелілер: А) ара, шегіртке б) құмырсқа, шыбын в) ара, құмырсқа 3. Құмырсқаның қанша түрі бар? А) 10000 б) 15000 в) 5000 г) 7000 4. Аралардан не алынады? А) спирт, карбон қышқылы б) бал, балауыз, ара желімі в) сары бояу, дәрі – дәрмек 5. Құмырсқалардың тыныс алу мүшесі: А) мальпигий түтігі б) демтүтік в) өкпе 6. Аралар қай отрядқа жатады? А) қосқанаттылар б) теңқанаттылар в) жарғаққанаттылар 7. Аралардың дамуы неше сатыдан өтеді? А) 1 б) 4 в) 3 г) 5	Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы диалогқа түсіру	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу	АКТ
Түсіну	7мин	Қыстырма сөздердің тыныс белгілері Сурет галериясына саяхат Стикердег 5 сұрақ адвокатпен бірге әдісі бойынша сұрақ-жауап алады Галерияға суретерін ұсынып, Стикердегі сұраққа жауап береді. Әр топ өз тобының намысын қорғау үшін жылдамдық танытып, сұраққа жауап беруі қажет       Азиялық шегіртке - өте қауіпті ,зиянкес жәндік.Көкқасқа шегірткенің аналығының бір жазда Өрбіген ұрпақтары екі қойды тойындыратын азықты жояды.Ал олардың жаушоғырлары мен үйірлері 1-2 сағатта жүздеген,тіпті мыңдаған гектар егістікті тып-типыл етеді.Шегірткелер дернәсілдерінің топтасуын - жаушоғыл, ересектерінің жинақталуын - Үйір түзеді.Сөйтіп бұлар бір жерден екінші жерге топтасып көшеді.  Колорадо қоңызы – картоп және т.б. алқа тұқымдас өсімдіктердің зиянкесі. Ұзындығы 9 – 11 мм, сопақтау келген, қанатының үсті қызғылт сары, он қара жолақты сызықтары (әр жағында 5-тен) бар. Колорадо қоңызы 1859 ж. Колорадо штатының (Солтүстік Америка) картоп алқаптарында кездесе бастаған және осыған байланысты аталған.  Картоптың қауіпті жауы, өнім түсімділігін төмендетеді. Күресу шаралары: ішкі және сыртқы карантинді сақтау; терең деңгейдегі агротехника, картоп отырғызатын жерлерді дернәсілдер пайда бола бастағанда және жас қоңыздар шыға бастағанда химиялық препараттармен өңдеу.  Тарақан - үйлерде тарақанның 2 түрі кездеседі: жирен (қызыл түсті) және қара. Тарақан азықты былғайды және сонымен бірге ішек құртының жұмыртқалары мен әр түрлі жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын (дизентерия, іш сүзек, полиомиелит және т. б.) тасуы мүмкін. Тарақанды жою үшін химиялық препараттардан мыналар қолданылады: хлорофостың ұнтағы және спирт қосылған 30 процентті ерітіндісін «Фосфолан», «Боракс», «Неопинат», «Сульфолан», «Хлорак», «Хлоропин», «Неопин», Тальфон» дусттары, «Хло-рак», «Хлорофос» таблеткалары,  Бит — адамның және сүтқоректілердің қанын сорып тіршілік ететін ұсақ жәндіктер отряды. Қылтанақты түтікшенің ішінде орналасқан ауыз мүшесі шаншып-соруға бейімделіп тұмсықшаға айналған. Қылтанақтарының жәрдемімен, тұмсықша жабын қабықты тесіп, теріге енеді. Басы мен көкірегі кішкене, құрсақ бөлімі жалпақтау. Көкірегінде үш жұп келте аяқтары бар, олардың ұшында матаға немесе шашқа жабысуға бейімделген имек тырнақтары жақсы жетілген. Биттіңжануарлардың түгіне немесе адамның киіміне, шашына жабысқан жұмыртқасынан (сіркесінен) дернәсіл шығып, ол 3 рет түлеп, ересек Битке айналады. Бит денені қышытып мазасыздандыруымен қатар, аса қауіпті жұқпалы аурулардың (бөртпе, сүзек,оба, туляремия) қоздырғыштарын таратады. Биттеуді (педикулез) болдырмау үшін тазалық сақтау қажет  Бүрге –буынаяқтылар типіне жататын, масылдық тіршілік ететін ұсақ жәндіктер отряды. Олардың дүние жүзінде2500 түрі, ал Қазақстанда 400-дей түрі бар. Бүргелер бор кезеңінен белгілі. Бүргенің түсі сары аладан қоңыр-қызғылт түстерге құбылып тұрады. Денесі екі бүйірінен қысыңқы, бас, көкірек және қарын бөлімдерінен тұрады. Басында екі көзі (кейбір түрлерінде көру органы мүлдем жоқ), соруға бейімделген аузы болады. Бас-көкірек бөлімінде 3 жұп аяқтары бар, артқы жұп аяғы секіруге бейімделген. Қарын бөлімі 7 — 8 сақинадан тұрады. Бүрге жұмыртқа салып көбейеді. Аналығы 3000-ға дейін жұмыртқа салады. Жұмыртқадан ақ құрт тәрізді дернәсілдер пайда болады, оның сыртында сирек ұзын түгі немесе қылшығы бар. Дернәсілдері топырақтағы органик. қалдықтармен қоректенеді. Б-лер 3 жылдай тіршілік етеді. Қазақстанда ең зиянды адам Бүргесі (Pulex іrrіtans)адамның және жылқының, мысықтың, т.б. жануарлардың қанын сорады, сондай-ақ, алақұрт Бүргесі (Vermіpsylla alacurt) оба қоздырғышын ауру адамнан сау адамға, ауру малдан сау малға таратады. Тұрғын үйлердегі Бүргені құрту үшін инсектицидтер қолданады және тұрғын үй, қора-жай таза ұсталуы тиіс.			ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Тақырыпты ашу Тақырыпты тақтаға жазадыЭлектронды оқулықпен жұмыс,мәтінмен жұмыс. Әр топпқа ресурстар мен тапсырмалар тарату І. Топтық   жұмыс І топ: Шөпқоректі  бунақденелілер ІІ топ: Жыртқыш  және  аса  паразиттік   бунақденелілер ІІІ топ: Бунақденелілердің  табиғаттағы  және  практикалық  маңызы. IV топ:  Зиянкес  бунақденелілермен  қарсы  күрес  жүргізу  шаралары. ІІ.Биологиялық  диктант Ауыл шаруашылық  өте  қауіпті  бунақденелілердің  бірегейі -___________ . Үйірлі  шегірткелердің  дернәсілдердің  топтасуынан  - ___________________, ересектерінің  жинақталуынан  __________   түзеді. __________________картоп  жапырағын  жеп,  оның  түсімін  кемітеді. Жеміс  бағы  мен  егіншілікке  зиянын  тигізетін  бунақденелілер    - ___		Сұрақтарға жауап береді,жаңа тақырыпты ашады. Дәптермен жұмыс	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Ойлан,бірік,бөліс тапсырмасы. Суреттен көрсете отырып  постер арқылы	Әр топқа тапсырма беріледі, сол тапсырманы суретер арқылы көрсетеді, нәтижесін постерге салады	Жеке ойланады,топ болып біріге жұмыс жасайды,басқа топтарға бөліседі.
Жинақтау	5мин	Тақырыпқа қатысты cұрақ жауп құрастыру арқылы   жинақтайды Сауалнама 1.Шөпқоректі  бунақденелілер. А) көңқоңыз  б) шегіртке   в)маса 2.Жер  өңдеу  арқылы  зиянкес  жәндіктермен  күрес  жүргізу әдісі: А) биологиялық        б) диқаншылық            в)географиялық 3.Шала  түрленіп  дамитын  бунақденелілер: А) шегіртке   Б)көбелек       в)ара 4.Безгек  ауруын  тарататын  бунақдене А) шыбын      б)шегіртке     в)маса 5.Картоптың  аса  қауіпті  зиянкесі: А)шытырлақ  қоңыз б) колорад  қоңыз                 в)маса 6.Алма  ағашын  зақымдайтын  бунақдене: А) маса           б)алмажегі     в)шегіртке 7.Инсектицид  арқылы  зиянкес  жәндіктермен  күрес  жүргізу  әдісі: А)биологиялық         Б)физикалық            в)химиялық Жауабы: 1.б 2.б 3.а 4.в 5.б 6.б 7. в	Тарау бойынша білімдерін жинақтау үшін әр топқа  тақырып төңірегіәнде шағын әңгіме жазу тапсырылады	Әр топ өзара тақырыпқа қатысты  шағын әңгіме жаза отырып өз ойларын жинақтайы ортаға шығып әңгімелерін оқиды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пән: Биология 38  сабақ

Сынып:  7  сынып

Сабақтың тақырыбы: Желілілер типіне қысқаша сипаттама. Қандауырша — бассүйексіздердің өкілі. Қандауыршаның тіршілік ортасы және құрылысының ерекшеліктері. Табиғаттағы рөлі және практикалық маңызы.

Мақсаттары: : оқушыларға желілілер типіне қысқаша сипаттама бере отырып, бассүйексіздер тип тармағының өкілі қандауыршаның құрылысы, мекен ортасы және табиғаттағы рөлімен таныстыру; оқушыларды шапшаңдыққа,өз бетімен білім алуға,ұжымда жұмыс істеуге баулу

 Күтілетін  нәтиже : Оқушылар практиканы дамытады, ойларын жетілдіреді

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Миға шабуыл,Жұптық әңгімі,Инсерт

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» әдісі 1. Жануарлар қалай жіктеледі? 2. Омыртқасыздарға қандай жануарлар жатады? 3. Омыртқалы жануарларға қандай жануарлар жатады? 4. Енді біз адам, үйдегі жан-жануарларымыз, құстар мен балықтар, бақалар мен жыландар қай типке жататынын қандай ерекшеліктері бар т.б қызықты мәліметтермен танысамыз. Бұл атап өткен тіршілік иелерінің барлығы – желілілер типінің өкілдері. Бүгін желілілер типі, оның тип тармақтары және бассүйексіздер тип тармағының өкілі қандауыршамен танысамыз (ланцетник).	Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы диалогқа түсіру	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу	АКТ
Түсіну	7мин	Өткен тақырыпты меңгертуде  Постер арқылы жалпы тақырыпты қорғау  Сыни ойлауға берілетін тапсырмалар, өз пікірін негіздеп, дәлелдеуді талап етеді. Әр топ оө ойын помтер арқылы қорғау керек сол арқылы жаңа тақырыпқа қадам жасайды Осы мақсатта оқушыларға  қосымша  өткен материалды толық меңгеру  мақсатында « Ойлан тап» ойынын» пайдаландым  Жауабын постер арқылы тақтаға , қорғап шығу керек. Желілер типі – жануарлар дүниесінің тарихи дамуындағы ең жоғарғы топ. Арқа жағындағы ішкі қаңқаның қызметін атқаратын желісі болғандықтан, олар желілер деп аталған. Желілер Ең кішілерінің дене тұрқы 0,5 мм, ал үлкені 33м-ге жетеді. Желілер дене қуысы бар, үш қабатты, екі жақты симетриялы жоғары сатыдағы жануарлар. Желілерге тән белгілер: ұрығының дамуы кезінде арқа жағында серпімді, әрі тығыз жемісі болады. Желі – төменгі сатыдағы жануарларда оның орнына омыртқа жотасы пайда болады. Қанайналым жүйесі – тұйық.  Желілердің тип тармағы Бассүйексіздер Қабықтылар Омыртқалылар Қандауырша – омыртқасы жоқ желілі жануар. Онда желі, жүйке түтігі және желбезек саңылаулары өмір бойы сақталады. Қандауыршаның дене тұрқы 5-8 см. Денесі екі бүйірінен қысыңқы. Құйрық жүзбеқанатының пішіні медицина құралы – қандауырға ұқсас болғандықтан, қандауырша деп аталған. Қандауыршаның терісі жұқа. Оның сыртқы қабаты – эпидермис. Ол грекше «эпи» – сырты, «дерма» – тері, яғни сыртқы тері қабаты деген ұғымды білдіреді. Терінің ішкі қабаты нағыз тері деп аталады. Қандауыршаның өзіне тән ерекшелік – терісінің сыртында жұқа сірқабықтың болуы. Қандауыршада қаңқаның қызметін әрі тығыз, әрі серпімді желі атқарады.  Асқорыту жүйесі ауыз алды қуысынан басталады. Ауыз көлемді жұтқыншақпен байланысқан. Жұтқыншақтың екі бүйірінде көптеген желбезек саңылаулары орналасқан. Қандауыршаның жұтқыншағы асқорыту және тынысалу қызметін атқарады. Жұтқыншақ тікелей қысқа ішекке жалғасады да, артқы тесікпен аяқталады. Қандауыршады жүрек болмайды, оның қызметін арқа және құрсақ қантамырлары атқарады. Қаны – түссіз. Қанайналым жүйесі – тұйық. Қандауырша жұтқыншағының маңында зәр шығару түтікшелері орналасқан. Олардың бір ұшы дене қуысына, екінші ұшы жұтқыншақ маңындағы қуысқа ашылады. Қажетсіз қалдықтар сумен бірге арнайы тесік арқылы сыртқа шығарылады. Орталық жүйке жүйкесінің қызметін жүйке түтігі атқарады. Қандауыршаның жүйке түтігінің әр жерінде сезімтал жасушалар шоғырланып орналасқан. Олар жарықты ғана ғана сезеді. Сезімтал жасушалар терісінде де бар. Басқа сезім мүшелері дамымаған. Қандауырша – дара жынысты жануар. Көптеген ұсақ жыныс бездері жұтқыншақ маңында орналасқан. Көптеген ұсақ жыныс бездері жұтқыншақ маңында орналасқан. Қандауыршаның көбеюі мен дамуын көрнекті орыс ғалымы А.О.Ковалевский зерттеді. Ол қандауыршаның басқа омыртқалы жануарлармен туыстық жақын екенін дәлелдеп берді. Қандауыршалар Атлант, Тынық мұхиттарының жылы теңіздерінде 10-30 м тереңдікте тіршілік етеді.		Берілген тапсырманы  тек тұжырымдармен және өз ойларын толық жеткізу үшін қағаз беріне түсіріп, берілген жүйелермен түсіндіру қажет	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Қандауырша — бассүйексіздердің өкілі» Жұптық әңгіме» әдісін пайдаланду  арқылы меңгерту   /10 мин/ Бұл әдіс арқылы оқушы мен оқушы арасында «Жақын арадағы даму аймағы»(ЖАДА)(Выготский) қалыптасты. Себебі: әр жұп түсінбеген немесе қиындық тудырған сұрақтарын бір-біріне қою арқылы жұптасып, жауап іздеді, талқылады, жаңа тақырыпты  бірі-біріне түсіндіреді Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және оөз пікірлерін ортаға салады. Суреттермен жұмыс 1. Дене қуысының болуы 1. Денесі үш қабаттан тұрады 2. Желісі бар 2. Денесі екі жақты симметриялы  3. Қанайналымы – тұйық жүйелі 3. Жүйке түтігі бар 4. Желбезек саңылаулары бар 4. Сырттай ұрықтанады			СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Топпен жұмыс    «Инсерт әдісі» арқылы жалпы бүгінгі сабақта не үйренгендерін тексеру   арқылы  тақырыпты талдау Менен сұрақ, сенен жауап 1. Желілілерге қандай жануарлар жатады? 2. Желілілер қандай тип тармақтарына жіктеледі? 3. Қандауыршаның дене тұрқы қанша? 4. Қандауыршаның терісінің сыртқы және ішкі қабаттары қалай аталады? 5. Қандауыршаны зерттеп, желілілер типіне жатқызған орыс ғалымы? 6. Қандауыршаның мекен ету ортасы? 7. Құрылысындағы ерекшеліктерді ата?	Берілген әдіс бойынша оқушылар бүгінгі сабақтан не үйренгендігін білу үшін  оқушылар өз ойларын айтады.	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, өзара пікір алмасады, топпен, жек дара  тапсырмаларды орындайды
Жинақтау	5мин	Биологиялық диктант 1. Желі —-----------------— қызметін атқарады. 2. Жүйке түтігі желінің —------------------— жағында орналасады. 3. Орталық жүйке қызметін —----------------------— атқарады.  4. Барлық желілілерге —--------— болуы ортақ белгі. 5. Тері бөлімдері сырты —----------------, іші —-----------— , —---------------— пішін береді. 6. Желілілер типінің —----------------------------------------------------------------— тип тармақтары бар. 7. Гессе көзшелері —------------------------------— бойымен орналасқан. 8. —---------------------— тип тармағында желі тек дернәсіл шағында болады. 9. —------------------------— тип тармағында желі даму барысында —------------------— айналады. 10. Қандауыршаның құрылысында —--------------------— құрттарға ұқсас белгілер	Тақырып төңірегінде тапсырмаға қатысты әңгіме құрастыру	Әңімелерін құрастырады,тапсырманы эинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Блоб ағашы, бағалау парақшалары Оқушының аты-жөні____________________________________________ Үй тапсырмасын тексеру Постер Инсерт әдісі Сабақты бекіту. Шығармашылық жұмыс Өзін-өзі бағалауы	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

СТақырыбы	Балықтарға   жалпы сипаттама. Шеміршекті балықтар класы. Сүйекті балықтар класы. Сүйекті балықтардың  сыртқы құрылысындағы ерекшеліктер.  Сезім мүшелері. Сүйекті балықтың ішкі құрылысы. Торсылдағы және оның маңызы.	Биология пәнінен қысқы мерзімді жоспар 7 сынып       39 сабақ
Мақсаты	1. Оқушыларға сүйекті балықтардың өзіне тән – ерекшеліктері туралы білім беру. 2.  Оқушыларға балықтың түрлері, отрядтары жөнінде ұғым бере отырып, ой - өрісін, іздену қабілетін дамыту. 3.  Оқушылардытабиғаттықорғауға, аялауғажан – жануарларғақамқорлықжасауғатәрбиелеу.
Күтілетін нәтиже	Оқушылар тақырыпты толық меңгереді,жоғары деңгейде ойлай алады,топта бірлесіп жұмыс жасауға дағдыланады,өз пікірін қорғай алады,сыни ойлай білуге үйренеді,ақпаратты тиімді қолдана біледі
Оқуда қолданылатын әдіс- тәсілдер	Жеке, жұппен жұмыс (Сыни тұрғыдан ойлау),  әңгіме, нұсқау беру (қалай оқыту керектігін үйрету),демонстрация,  түсінік беру(ақпараттық коммуникациялық  технология), оқуды бағалау, сұрақ – жауап, пікірталас, түсіндіру(диалогтік оқыту «Адасқан әріптер» ойсергек №6 зертханалық жұмыс. Тест жұмысы
Негізгі деректер Көздері.	Р.Сәтімбекұлы «Хордалылар зоологиясы» бойынша тест сұрақтар
кезеңдері	Мұғалім әрекеті		Оқушы әрекеті
Ұйымдастыру	1.Сынып оқушыларын түгендеу,белгілеу анықтау Психологиялық тренинг «»		Жинақталып сабаққа көңіл аудару.
Тапсырма Жаңа сабақ  (Жаңа сабақ материалы) Сабақты бекіту беру. Рефлексия (3 мин)	1 Үй тапсырмасын тексеру:  : Қызығушылықтарын ояту.  Кестені тексеруын тексеру. Сұрақтар:  «Балық аулау» стратегиясы. 1.қандай жануарларды желілілер деп атайды? 2.Желілілердің қандай тип тармағы бар? 3.жақсүйексіздер дегеніміз не.? 4.Денелерінің температурасына қарай жануарлар нешеге бөлінеді? «Балық аулау» әдісі. 1.      Қандауыршаның жұтқыншақ екі бүйірінде  қандай саңылау орналасқан. (желбезек) 2.      Омыртқасы жоқ желілі жануар. (қандауырша) 3.      Дене қуысындағы соңғы қуыс грек.тілінен аударғанда қалай аталады? (целом) 4.      Қандауырша қандай мұхитта тіршілік етеді? (тынық) 5.      Асцидия қай тип тармағына жатады? (қабықтылар) 6.      Желілердің қан тарату жүйесі? (тұйық) 7.      Қандауырша қандай жынысты? (дара) 8.      Желілердің терісінің сыртында жұқа қабыққалай аталады ? (сірқабық) ж е л Б е з е к қ а н д А у ы р ш а ц е Л о М т Ы н ы қ қ а б ы Қ т ы л а р Т ұ й ы қ д А р а с і р қ а б ы қ III.Үй тапсырмасын бекіту. ІІ. Мағынаны тану:Сыртқы құрылысы: Қазіргі таңда сүйекті балықтардың 20000 – нан астам түрі бар. Денесі бас, тұлға, құйрық бөлімдерінен тұрады. Кеуде бөлімінде – екі көзі, жұп танау тесігі бар. Терісі жалпақ әрі ірі қабыршақтармен қапталған. Қабыршақтарында ағаш діңіндегі жылдық сақиналар сияқты сызықтар болады, осы сызықтарға қарап, балықтың жасын ажыратады. Желбезектері жұп – көкірек және құрсақ, тақ – арқа, құйрық және аналь желбезектер. Ішкі құрылысы: Сүйекті балықтардың қаңқасында майда сүйектер өте көп болады. Қаңқа бөліктері шеміршекті балықтарға ұқсас. Желбезектенің сырты желбезек қақпағымен жабылған. Ауыздары бас бөлімінің алдыңғы жағында орналасады. Жқсүйектерінде тістері орналасқан. Ауыз қуысы —- көлемді жұтқыншақ —- қысқа өңеш —- қарын —— аш ішек —- тоқ ішек —- тік ішек —- аналь тесігі. Бауыр мен ұйқыбез өзектері аш ішектің алджыңғы бөліміне ашылады. Сүйекті балықтарда ерекше мүше – торсылдақ пайда болған. Ол балықтың дене салмағын өзгертуге, кейде түрлі дыбыстар шығаруға қатысады. Су түбінде тірішілік ететін сүйекті балықтарды торсылдақ болмайды. Тынысалуы желбезек қақпағының қозғалысымен байланысты. Қантарату жүйесі шеміршекті балықтармен ұқсас.- — екі қуысты жүрек, бір қанайналым шеңбері. Зәр шығару жүйесі — -екі бүйрек, екі несепағар жүйесі. Алғаш рет қуық пайда болған. Зәр шығаратын тесік өз алдына жеке ашылады. Миы шеміршекті балықтармен салыстырғанда кіші әрі қарапайым. Есту мүшесі тек ішкі құлақтан тұрады. Балықтар бір – бірімен түрлі дыбыстар шығару арқылы байланысады. Иіс сезу, дәм сезу, бүйір сызықтары шеміршекті балықтарға ұқсас. Балықтар негізінен дара жынысты, тек теңіз алабұғасы ғана қосжынысты. Аналық бездерінде аналық жұмыртқа жасушасы – уылдырық , ал аталық безде сперматозоидтар – шоғал дамып жетіледі. Сүйекті балықтар сырттай ұрықтанады, суға өте көп мөлшерде уылдырық шашады. Кейбір балықтар көбею үшін өрістейді, мысалы, теңізден өзенге, кейде керісінше. Кәсіптік маңызы бар балықтарды қолдан көбейтіп, өсіреді. Түрлері: Сүйекті балықтардың 2 класс тармағы бар: Сәулеқанаттылар , негізгі отрядтары – ·         бекіретәрізділер ·         майшабақтәрізділер ·         албырттәрізділер ·         сетінектер ·         көзауықтар ·         тұқытәріздестер Қалаққанаттылар , негізгі отрядтары – ·         қостынысты балықтар ·         саусаққанатты балықтар (латимерия) 1 тапсырма Балықтарға тән белгілер Әдістерін оқушыларға өз беттерімен тауып осы кестені толтыруларын қадағалау. Сергізу сәті.  Ой қозғау: 2. Тапсырма : Әріптері адасқан сөздерден балықтардың аттарын құра. Хабхат............................. Батан............................. Кеңөм............................... Азанс............................. Іебрек.............................. Нартош............................ Тапсырма. Постер құру.  (Оқулықпен жұмыс) 1 топ Сүйекті балық - 2 топ Шеміршекті балық - Үйге тапсырма : §38 оқу.  Бағалау.  INSERT оқу стратегиясы   Кері байланыс: стикерлерді алып ,артына осы сабаққа деген оқушылардың пікірлері,ұсыныстарын жазулары керек.  Тақырып бойынша түйін шығарту.		Дәптерге жазу Парақшаға жазу Күнделікке үй тапсырмасын жазады. Оқушылар өз пікірлерін жазады.

D. Қостыныст

балықтарда.
ыларда.
E. Бекірелерде.
5. Қандай балықтарда торсылдақ болмайды?
A. Алабұғада.
B. Сүйекті балықтар класы. Жалпы сипаттама

Жарияланды 2-08-2013, 07:24 Категориясы: Биология 

Биология
Сынып: 7
Сабақтың тақырыбы: Сүйекті балықтар класы. Жалпы сипаттама (презентациясымен)
Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: Оқушыларға балықтардың сыртқы және ішкі құрылысы, көбеюі, түрлері және кәсіптік маңызы туралы жалпы түсінік беру.
Тәрбиелілігі: Сүйекті балықтардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы жайында т8с3н3к бере отырып, балықтарды сақтауға, қорғауға қамқорлық жасауға тәрбиелеу.
Дамытушылығы: Сүйекті балықтардың таралу аймақтарымен таныстырып, ой - өрістерін дамыту.
Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту

. Сәйкестендіру тесті
Патша балық ----------------------- бекіре
Өрістегіш ---------------------------- бахтах
Бір рет уылдырық шашады ---- мөңке
Марқакөл балығы ---------------- латимерия
Торсылдақ -------------------------- теңіз алабұғасы
Қосжынысты балық -------------- сүйекті балықтар
Саусақққанатты балық ---------- жеңсік албырт

. Балықтарға байланысты айтылған халықтық ұғымдарды, мақал - мәтелдерді талдап түсіндіру.
1. «Бекіренің бал татыған еті»
2. «Бекіренің бес кеспесі»
3. «Бекіренің басы тасқа тимей, қайтпайды»
4. «Балдырлы көлде балық көп»
5. «Балық басынан шіриді»
 «Шығармашылық жұмыс»
Оқушыларға балықтардың көбеюі, бекіре балығының кәсіптік мәні, Қызыл кітапқа енген балықтар туралы тапсырмалар берілген болатын. Енді тақтаға сол оқушыларды шығады.
«Балық аулайық!» ойыны.
Артында сұрақтар жасырылған әртүрлі балықтардың суретін таңдау арқылы жауап береді. Дұрыс жауап берілсе, балық ауланады.
• Құрамында «Д» витамині мол май алынатын балықтарды ата
• Қызыл уылдырықты балық
• Ауыздары иттің аузына ұқсайтын жыртқыш балықтар
• Уылдырығын қыста шашатын балық
• Аузында өткір тістері бар жыртқыш балық
• Балық патшасы
• Екі көзі де денесінің бір ақ жағында орналасқан балық
«Кім жылдам?» ойыны
Оқушылар ауланған балықты қайтадан суға жібереді.
Торсылдақ қандай қызмет атқарады?
Сүйекті балықтардың қандай класс тармақтары бар?
Сүйекті балықтарда алғаш рет не пайда болған?
Сүйекті балықтардың қанша түрі бар?
Майшабақ тәріздестер отрядына жататын балықтардың түрлерін ата
«Кім көп біледі?» ойыны.
Бір оқушы тақтаға шығып, сынып оқушыларына қарап тұрады. Мұғалім тақтаға бір сөз іледі, ал оқушылар сол сөзге анықтама береді. Тақта алдында тұрған оқушы оның қандай сөз екенін табады.

Сүйекті балық ----- Латимерия
Торсылдақ --------- Сетінектер (треска)
Шоғал --------------- Қызыл кітап
Уылдырық --------- Жеңсік албырт
Бекіре --------------- Табан

Әріптері адасқан сөздерден балықтардың аттарын құра
Хабхат
Батан
Кеңөм
Азанс
Ісбрек
Нартош

Сүйекті балықтарға тән белгілердің тұсындағы сандарды қояды
Сүйекті балықтар

1. қорытпа, шоқыр, пілмай, латимерия,
2. Жұпбалық, тұтасбас, акула
3. терісі ірі қабыршақтармен қапталған
4. терісі плакоидты қабыршақтармен қапталған
5. желбезегінің сыртында сүйекті қақпағы бар
6. желбезек саңылауы тікелей сыртқа ашылады
7. тоқ ішегі мен аш ішегінің шекарасында ұсақ тұйық өскіндері бар.
8. тұмсығы алға созылыңқы
9 торсылдағы болады
10 клоакасы бар
11 аналь тесігі бар
12 іштей ұрықтанады
13 сырттай ұрықтанады
14 уылдырығының саны көп
15 уылдырығының саны аз

Тест жұмысы
1. Балықтардың қимыл үйлесімділігіне байланысты миының қай бөлімі жақсы дамыған?
A. Алдыңғы ми.
B. Аралық ми.
C. Ортаңғы ми.
D. Мишық.
E. Жұлын.
2. Алабұғаның қай жүзу қанаттары бас сүйегімен жалғанып жатады?
A. Құйрық қанаттары.
B. Құрсақ қанаттары.
C. Көкірек қанаттары.
D. Арқа қанаттары.
Е. Аналь жүзбе қанаты.
3. Балықтың омыртқаларының үстіндегі доғасынан түзілген омыртқа жотасының каналында не орналасқан?
A. Хорда.
B. Жұлын.
C. Арқа ортасы.
D. Құрсақ ортасы.
E. Қуыс көктамыр.
4. Қандай балықтарда желбезек қақпағы болмайды?
A. Сүйекті балықтарда.
B. Шеміршекті балықтарда.
C. Саусаққанатты Шортанда.
C. Акулада.
D. Трескада.
E. Жайын балықта.
6. Алабұғаның зәр шығару мүшесіне не жатады?
A. Мальпиги түтіктері.
B. Бүйрек.
C. Жүрек.
D. Ішек.
E. Өкпе.
7. Алабұғаның желбезек жапырақшалары қай жерінде орналасқан?
A. Желбезек қақпақшаларында.
B. Желбезек доғасында
C. Дене қуысында.
D. Жүзу қанаттарында.
E. Бас сүйегінде.
8. Қандай сезім мүшесі балықтарға тән?
A. Есту мүшесі.
B. Көзі.
C. Бүйір сызығы.
D. Дәм сезу.
E. Иіс сезу.
9. Алабұғаның желбезек қақпақшасы қандай қызмет атқарады?
A. Тірек қызметін.
B. Зәр шығару.
C. Дәм сезу.
D. Нәзік желбезектерді сырт жағынан қорғап, жауып тұрады.
E. Кез - келген газдарды өткізеді.
10. Алабұғаның ас қорыту жүйесінің қай бөліміне бауыр мен ұйқы безінің жолдары ашылады?
A. Өңеш.
B. Қарын.
C. Ащы ішек.
D. Клоака.
E. Артқы ішек.
11. Балықтың жүрегі неше камералы?
A. Үш камералы.
B. Екі камералы.
C. Төрт камералы.
D Бір камералы..
E. Көп камералы.
12. Балықтан бөлінетін қою ақ сұйықтық – шоғал, ол не?
A. Жұмыртқа жасушасының өнімі.
B. Аталық бездің ұрығы.
C. Уылдырықтар.
D. Нәжістер.
E. Шабақтары.
13. Балықтың қабырғалары омыртқаның қай бөлігіне жалғасады?
A. Тұлға бөлігінде омыртқалардың екі бүйірінде.
B. Омыртқаның құйрық бөлігіне.
C. Үстіңгі доғаға.
D. Астыңғы доғаға.
E. Көкірекке.
14. Шеміршекті балықтарға қайсысы жатады?
A. Бекіре.
B. Акула.
C. Алабұға.
D. Латимерия.
E. Сом.
15. Алабұғаның денесінің қаңқа бөлігі не деп аталды?
A. Бассүйек.
B. Омыртқа жотасы.
C. Жүзбеқанаты
D. Жұлын.
E. Құйрық жүзбеқанаты.
16. Латимерия алабұғадан қай мүшелерінің құрылысы арқылы ерекшеленді?
A. Көздерімен.
B. Жұптасып орналасқан жүзу қанаттарымен.
C. Желбезек қақпақшасымен.
D. Жақтарымен
E. Дара жүзбеқанаттарымен.

ҮІ. Жаңа сабақты қорытындылау кезеңі
Сүйекті балықтар денесі қабыршақпен қапталған, қабыршақтары және қаңқасы сүйектен түзілген, желбезек қақпалары бар омыртқа жоталы жануарлар. Сүйекті балықтар алғаш суда өмір сүрген омыртқа жоталы жануарлар.

ҮІІ. Бағалау кезеңі ( жетон арқылы )
Әр оқушының жетонын есептеп орташа балл шығарады.

ҮІІ. Үй тапсырмасын беру кезеңі
§52. Сүйекті балықтар класы. Жалпы сипаттама
«Бекіре» тақырыбында реферат жазып келу

                                                             Балы

                        

Білемін	Білгім келеді	Үйрендім

Тақырыбы:   сабақ 40			Балықтардың көбеюі және дамуы. Мінез-құлығының ерекшеліктері. Балықтардың өрістеуі(миграция). Өсімталдығы және ұрпақтарына қамқорлық жасауы. Түйсік және оның балықтарда байқалуы, популяция туралы түсінік.
Мақсаты:			Оқушыларға балықтардың көбеюі мен дамуы, өрістеуі,  өсімталдығы, ұрпағына қамқорлық жасау, түйсігі туралы түсінік беру.
Күтілетін нәтиже:			Сабақтың мазмұнын игереді  Балықтардың көбеюі мен ұрпақтарына қамқорлық жасауының арақатынасының маңыздылығын тұжырымдай алады.
Сабақтың барысы
Кезең/уақыты	Мұғалімнің әрекеті				Оқушының әрекеті
І.Кіріспе бөлім 3 минут ІІ.Үй тапсырмасын сұрау. 7минут ІІІ.Тұсаукесер 3 мин ІV.Негізгі бөлім 20мин V.Бекіту сұрақтары Қорытынды бөлім 7 минут	Тренинг: «Бүгінгі сабаққа дайындық қандай?» Топқа бөлу: Балықтың денесі үш бөліктен тұрады, әр оқушының осы үш бөлім бойынша өз тобын табуын қадағалау. Үй тапсырмасын сұрау. 1. «Сандар сөйлейді» Интербелсенді тақтада үй тапсырмасына қатысты бірнеше сандар шығады  2.«Аквариумдағы балық» әдісі. Аквариумдағы жуан балықтарда «жуан сұрақтар», жіңішке балықтарда «жіңішке сұрақтар» жазылған Мысалы: 1)Балықтарды зерттейтін ғылым?(жіңішке сұрақ, өйткені оқулықта жауабы бар) 2)Орыстар «балықтай мылқау...» деп неге айтады? Балықтар ести ме? (жуан сұрақ)  Үй тапсырмасы бойынша осындай бірнеше сұрақ қойылады. 2. «Биологиялық диктант» Оқулықтағы 255-беттегі тапсырма Бағалау параметрі «5» 15-17 «4» 12-14 «3» 8-11 Экранда  жұмбақ шығарылады. Біреу еді екеу болды, Екеуден соң төртеу болды. Төртеуден соң сегіз болды, Кейбіреуі егіз болды. Тірліктің туы жығылмай, Қатерге көп ұрынбай. Бейне бір алып поездай Тізбектелген ғұмыр-ай... «Сұрақты тап» әдісімен экранда тақырыптың аты жасырылады. Жаңа сабақ ресурстары 1. Балықтар эволюциясы Жер бетінде пайда болған алғашқы омыртқалы жануарлар- балықтар. Олар әлі де дамып келе жатқан алуан түрлі жануарлар. Кембрий кезеңіндегі балықтар. 890млн жыл бұрын. Девондағы балықтар. 400 млн жыл бұрын. Біздің замандағы балықтар ( шеміршекті, сүйекті балықтар) Балықтардың көбеюі  мен дамуы Балықтар дара жынысты. Аталықтарының да, аналықтарының да екі-екіден жыныс бездері бар. Аталық безден бөлінген сұйықтық шоғал деп аталады. Оның құрамында аталық жыныс жасушасы- сперматозоидтар болады.  Аналық безде уылдырық деп аталатын майда жұмыртқа жасушалар болады.  Шеміршекті балықтар іштей ұрықтанады, аналықтары ұрықтанған уылдырық шашады, ал кей түрлері тірі шабақтайды. Уылдырықтарының саны өте аз.  Сүйекті балықтар сырттай ұрықтанады, сондықтан да өте көп мөлшерде уылдырық шашады. Балықтар уылдырықтарын суға жеке-жеке шашпайды. Көп жағдайда уылдырықтар бір-бірімен сілемейлі, тығыздау шырышты зат арқылы байланысады. Уылдырық шашылған жерге аталық балықтар келіп, ішінде сперматозоидтары бар сұйықтығын төгеді. Ұрықтанған уылдырықтан ұрықтың одани әрі дамуы басталады. Көпжасушалы ұрықтың пайда болуы, одан  дернәсілдің дамып-жетілуі уылдырықтың ішінде өтеді. Өздігінен қорек аулап, тіршілік ете бастаған балық дернәсілін шабақ дейді. Шабақ ересек балыққа ұқсас болады.       Балықтардың өрістеуі. Кейбір балықтар көбею кезінде жылыстап, өрістейді. Мысалы бекірелер, албырттар теңізден өзенге өрістеп, уылдырық шашады. Ең қысқа және жиі болатын тәуліктік өрістеу, ұзаққа созылатын  жыл мезгіліне байланысты болады. Балықтардың өрістеуі  табиғи сұрыпталу кезінде пайда болған тұқымқуалайтын бекітілген түйсік арқылы жүзеге асады. Өрістеу кезінде балықтар қоректенбейді. Кейбір балықтар теңізде бірнеше жыл болып,  тіршілігінде бір ақ рет уылдырық шашып, соңынан өліп қалады.  мысалы: кета, горбуша балықтары.  Балықтардың түйсігі Балықтардан бастап жүйке жүйесі ми және жұлын болып екі ірі бөлімнен тұрады. Балықтың мінез-қылығында шартсыз және шартты рефлекстер білінеді. Балықтардың мінез-қылығы өте күрделі, олар шартты және шартсыз рефлекстер арқылы айналадағы орта жағдайларын жақсы бағдарлап, соған сәйкес  жауап қайтарады. Сергіту сәті.  «Балық аулау» ойыны Оқушылар балықтың қиынды  қағазына жазылған  сұраққа жауап беріп, балық аулап ұпай  жинайды. Балыққа қатысты ғажап деректер. •         Балықтардың көптеген түрі өмірінде өз жынысын өзгертіп тұра алады. Қос жынысты балық түрлері де кездеседі; •         Балықтың құйрығы жүзген кезде оңға және солға қарай қозғалады; •         Көптеген балықтар ұсақ түйіршіктерді,құрттарды жейді; •         Бақа-балық Ұлыбритания жағалауларында жиі кезеседі. Ол бақа сияқты қоректенетін болғандықтан солай аталған; •         Акуланың тісі 3000-ға жетуі мүмкін.Тісі сынса орнына жаңасы өсіп шығады; •         Әлемде акуланың 350 түрі бар; •         Әлемде сан алуан балықтардың 25 000 астам түрі бар; •         Анабас сияқты кейбір балықтар, аз уақытқа болса да құрлықта өмір сүре алады; •         2003 жылы ғалымдар балықтың ауруды сезетінін анықтады; •         Қармақшы-балық жемін жарықпен алдап шақырады;     Топтарға арналған тапсырмалар 1-топтың сурактары; 1.Кобею дегеніміз қандай процесс? 2.Уылдырык қандай безден түзіледі? 3.Сырттай ұрыктану қалай жүзеге асады? 4.Өрістегіш балыктар, ерекшелігі, мысалы. 5.Түйсік деген не? Мысал келтір. 2-топтың сурактары; 1.Даму процесі деген не? 2.Шоғал қандай безден түзіледі? 3.Іштей ұрықтану деген не? 4.Ұрпағына қамқорлық жасайтын балықтар,мысал келтір. 5.Миграция деген не?Мысал келтір. 2. «Үштілділік-омір талабы» Бұл бөлімде берілген 10 сөзді орыс және ағылшын тіліне аудару керек 1 топқа берілген сөздер: Уылдырық,дернәсіл,шеміршек,қаңқа,аталық,желбезек,қарын,шортан,түйсік,миграция. 2 топқа берілген сөздер: Балық,өкпе,сазан,шабақ,торсылдақ,аналық,жүрек,сүйек,жұмыртқа,ұрық. 3.«Ойлан, тап!» Берілген сөзден бірнеше сөз құрастыр. 1 топ «Уылдырық» 2 топ «Ұрықтану» 4. «Суреттерге тіл бітір» 5. «Артықтардан арыл! » Берілген сөздерден артық жазылған бір сөзді алып таста. 1 топ. Қанайналым жүйесі 2 топ. Шоғал Зәр шығару жүйесі Аналық без Тыныс алу жүйесі Сперма Тер шығару жүйесі Уылдырық Ас қорыту жүйесі Бауыр Барлық топқа ортақ зертханалық тапсырма:(әр топқа тірі балық беріледі?) тез ажырату керек, бұл Балық дара жынысты ма, әлде қос жынысты ма? Аталық па, әлде аналық балық па? Б и С технологиясы бойынша оқушылардың жаңа сабақтан алған білімдерін матрица ұяшықтарына белгілеу Жаңа сабақты ашуда оқушылардың түсінгенін басбармақ  әдісі арқылы сұралады.				Барлық бала шеңбер болып тұрады. Әр оқушы таза ақ қағаз алып, оны төбелеріне қойып, бастың суретін салады , содан соң оған екі көз қондырады, содан кейін кезекпен мұрын, ауыз, құлақ қондырады. Қарамай салынған сурет өте қызық болып шығып, оқушыларға жақсы көңіл-күй силайды. Ітоп. Бас бөлімі: 1)көз       2)танау тесігі 3)желбезек қақпағы 4)ауыз 5) ми ІІтопТұлға бөлімі: 1)қабырғалары 2)арқа жүзбеқанаты 3)құрсақ жүзбеқанаты 4)қарын 5)бүйрек ІІІтоп. Құйрық бөлімі: 1)аналь тесігі 2)құйрық жүзбеқанаты 3)клоака 4)аналь жүзбеқанаты Оны әр оқушы таңдауына қарай алады.Үш топқа бөлініп отырады. Осы сандарға байланысты көп жауап берген оқушы топ басшысы болып тағайындалады. Оқушылар кезекпен аквариумнан балық аулап, балықтардағы сұрақтарға жауап береді. Дұрыс, толық жауап берген, жақсы сұрақ берген оқушыларға фишкалар беріледі Топ басшысы «Бағалау парағын» толтырады. Кестеге сандарды сәйкестендіріп толтырады. Шеміршекті балықтар Сүйекті балықтар 2,3,5,7,9,11,12, 14, 17 1,4,6,8,10,13,15,16 Оқушылар дәптерлерін ауыстырып бағалау параметрі бойынша бірін-бірі бағалайды Оқушылар бұл жұмбақ арқылы  тірі ағзаның қандай қасиеті жөнінде сөз болып тұрғанын айтады. Оқушылар сұрақтарға қарап жаңа тақырыптың атын тауып дәптерлеріне жазады. Өлең бойынша топтық тапсырмалар: Ітопқа Тірі ағзалардың қандай қасиеттері бар?            Бұл өлеңде балықтардың қандай қасиеттері сөз болады? Тереңірек сипаттама беру керек. ІІтопқа Кета балық қандай балыққа жатады? Осы кета сияқты тағы қандай балықтарды білесіңдер?Миграция дегенді қалай түсінесіңдер? ІІІтопқа Қандай балықтар ұрпақтарына қамқорлық жасайды?Кета сияқты балықтар уылдырық шашқан соң өліп қалатын болса, олардың шабақтарына кім қамқорлық жасайды? «Балықтардың ұрпақтарына қамқорлығы туралы» қосымша мәліметтер әкелген оқушылардың шағын хабарламалары тыңдалады. Оқушылар балықтың ішкі құрылысын ашып, берілген сұраққа жауап ретінде, аталық аналықтың, дара және қос жыныстылықтың белгілерін жоғары көтереді. Матрица  А        В         С       Д         Е       Ғ Әр оқушы дұрыс жауабы бойынша ұпай жинайды.
VІ. Үй тапсырмасы: 7-сынып оқулығы: §51,52 Қосымша «популяция», «инстинкт» ұғымдарына түсінік беру. Бес жолды өлең құрастыру
VІІ.Бағалау 2минут		Формативті бағалау		«Бағалау парағын» толтыру
VIIІ. Рефлексия    2 минут		Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын жазу үшін стикерлер тарату «Екі жұлдыз, бір ұсыныс»		Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын стикерлерге жазу

Топ мүшелерін бағалау парағы

№	Топ мүшесінің аты	Үй тапсырмасы			Жаңа сабақ			Бекіту сұрақтары	Жинаған ұпайы	Бағасы
		Сандар  сөйлейді	Аквариумдағы балықтар	Биологиялық диктант	Өлеңнен туындаған сұрақтарға жауап	Қосымша мәліметтер	Балық тың ылғал препараты бойынша

Топ бағалаушысы:

Тақырыбы Сабақ 41		Шеміршектібалықтар: акулаларжәнескаттар. Бекіребалықтар, маңызыжәнеолардықалпынакелтірушаралары. Қостынысты балықтар. Саусаққанатты балықтар, олардың құрылықтық омыртқалыжанауарлардыңшығутегіндегімаңызы.
Мақсаты		Шеміршекті балықтардың маңызы және оларды қалпына келтіру шараларыкөбею кезіндегі мінез құлығы, ұрпағына қамқорлық жасауы жайлы ұғым қалыптастыру, тану біліктілігін дамыту
Күтілетін нәтиже		Шеміршекті балықтардың маңызы және оларды қалпына келтіру шаралары,, мінез-құлығының ерекшеліктерітуралы білімін шыңдау
Сабақ кезеңдері	Уақыт	Мұғалімнің іс-әрекеті		Оқушылардың іс-әрекеті
Ұйымдастыру кезеңі	2 мин	Оқушылармен амандасу.  Сабаққа қатысуын, дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру. Оқушыларға сурет кесінділері таратылады, сол арқылы топқа бөлінеді		Оқушылар орындарынан тұрып, мұғаліммен, сыныппен амандасады. Сурет кесінділері арқылы топқа бөлінеді, сол суреттер арқылы  сабақтың мақсаты мен міндеттерін анықтайды.
1. Білу	5мин	«Мененсұрақ-Сізденжылдамжауап» І. «Балықаулау» ойыны. Балықтыңсуретіналыпондағысұрақтарғажауапберіп, шелеккежинайды 1. Ұрықтанудыңтүрлеріната 2. Өрістеудеген не? 3. Өрістеудің қандай түрлері бар? 4. Кәсіптік мәні бар балықтарды қалай көбейтеді? 5. Өрістегішбалықтардыата Жауабы: бекіре, албырт, жыланбалық 6. Ұрпағынақамқорлықжасамайтынбалықтардыата Жауабы: Шортан, сазан, треска, сутіл		Оқушыларсұрақтарға жауап береді, топпен ауызша бірін бірі толықтырады: 5. Өрістегіш балықтарды Жауабы: бекіре, албырт, жыланбалық 6. Ұрпағына қамқорлық жасамайтын балықтарды Жауабы: Шортан, сазан, треска, сутіл АКТ, СТО
2.Түсіну	10 мин	Өздік жұмыс: 1.Сыныптастарыңыз үшін 5 сұрақ жазылады (әрбір карточкаға бір сұрақ жазып, жауаптарын артында көрсетілген).2.Басқа топпен карточка алмасады 3.Көшбасшы сіздің топқа берілген сұрақты оқиды.Топтың мүшесі жауаптарын планшетке жазып, үлкен саусағын жоғары көрсетеді, ол олардың дайын екендігін білдіреді.  4. Көшбасшы белгі бергенде, барлығы жауабын ашады. Топтағы түсініспеушілікті талқылаңыз (егер де келісімге келмесеңіздер, онда сыныптың қалғандарына өтініш білдіру қажет).		«Өздік жұмыс» орындау барысында: 1.Сыныптастары үшін 5 сұрақ жазады..2.Басқа топпен карточка алмасады 3.Көшбасшы топқа берілген сұрақты оқиды.Топтың мүшесі жауаптарын планшетке жазып, үлкен саусағын жоғары көрсетеді, ол олардың дайын екендігін білдіреді.  4. Көшбасшы белгі бергенде, барлығы жауабын ашады. Топтағы түсініспеушілікті талқылайдыОқушылар тапсырманы орындау барысында, кері байланысқа түседі. Өз ойларын ортаға салады, мысал келтіреді, сыныптастары қойған сұрақтарға жауар береді АКТ, ОЖЕСО, ОүБОБ,
3.Қолдану	5 мин	. Биологиялық диктант:  1. Балықтар........ жынысты жануарлар 2. Теңіз алабұғысы ғана ........ 3. Аналық безде.......деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі 4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады 5. Кейбір балықтар көбею кезінде..... 6. Аталықбезденбөлінетін ....... депаталады		топпен өз ойларын ортаға салып, оны қорғайды. Егер сұрақ болса оған жауап береді. Ұсынысты қабылдайды. ОЖТ, ОБжК, ТжДБО
4. Талдау	10 мин	1)      «Тыңдап отырған үштік» v Балықты зерттейтін ғылым –ихтиология . v Балықтың табиғатта және адам өмірінде үлкен рөл атқарады. v		Оқушылар топта үшеуден отырады. Әр оқушы сөйлеуші, сұрақ қоюшы және жазып алушы рөлін атқарады. Сөйлеуші бір нәрсені айтады, сұрақты түсіндіреді  немесе пікірін білдіреді. Сұрақ қоюшы көмектесіп айтып отырады және  түсінтеме беруді сұрайды. Жазып алушы қажетті жерлерін түрліп алып, әңгіме соңында қорытынды береді.Келесі жолы рөлдер ауысады.
5.Синтез	10 мин	Жұптасып –ойлан- бөліс әдісі. Оқушыларға карточка таратылады. Тапсырма: Ойланып, әр топтағы тапсырмаларға  мысал келтіріңдер:		Оқушылар  берілген карточкадағы тапсырманы дәптерлерінде орындайды. АКТ, СТО, ОЖЕСО, ОүБОБ
6. Бағалау	2 мин (1 минут резерв)	Балықтың Дамудың сызбанұсқасын кескіндеу Дамудың сызбанұсқасын былай кескіндей аламыз ба? :тура даму:жұмыртқа—имаго; шала түрленіп даму:жұмыртқа –дернәсіл- --имаго;толық түрленіп даму: жұмыртқа—дернәсіл—қуыршақ-- имаго Критерийлер бойынша өздік, жұптық, сыныптық бағалау
Бағалау		Сабақты қорытындылайды Бағалайды Үй тапсырмасы	Үйге тапсырма алады.

«Менен сұрақ-Сізден жылдам жауап»

 «Балық аулау» ойыны.

1. Ұрықтанудың түрлерін ата

2. Өрістеу деген не?

3. Өрістеудің қандай түрлері бар?

4. Кәсіптік мәні бар балықтарды қалай көбейтеді?

5. Өрістегіш балықтарды ата

6. Ұрпағына қамқорлық жасамайтын балықтарды ата

«Мененсұрақ-Сізденжылдамжауап»

 «Балықаулау» ойыны.

1. Ұрықтанудыңтүрлеріната

2. Өрістеудеген не?

3. Өрістеудің қандай түрлері бар?

4. Кәсіптік мәні бар балықтарды қалай көбейтеді?

5. Өрістегішбалықтардыата

6. Ұрпағынақамқорлықжасамайтынбалықтардыата

«Мененсұрақ-Сізденжылдамжауап»

 «Балықаулау» ойыны.

1. Ұрықтанудыңтүрлеріната

2. Өрістеудеген не?

3. Өрістеудің қандай түрлері бар?

4. Кәсіптік мәні бар балықтарды қалай көбейтеді?

5. Өрістегішбалықтардыата

6. Ұрпағынақамқорлықжасамайтынбалықтардыата

«Мененсұрақ-Сізденжылдамжауап»

 «Балықаулау» ойыны.

1. Ұрықтанудыңтүрлеріната

2. Өрістеудеген не?

3. Өрістеудің қандай түрлері бар?

4. Кәсіптік мәні бар балықтарды қалай көбейтеді?

5. Өрістегішбалықтардыата

6. Ұрпағынақамқорлықжасамайтынбалықтардыата

7 сынып 42	Сабақ өтілетін уақыт: Орны: 17 кабинет			Барлық оқушы саны: Қатысқаны:
Сілтеме	Күнтізбелік жоспар, оқу жоспары,
Сабақ тақырыбы	Балықтардың кәсіптік маңызы. Кәсіптік балықтардың негізгі топтары: майшабақтар, сетінектер (трескалар), көзауықтар (камбалалар), тұқы балықтар (карптар)  т.б. Балықтар байлығын үнемді пайдалану, оларды қорғау және көбейту.
Жалпы мақсаттар	Оқушыларға оқу материалдарын меңгерте отырып, биоценоздағы рөлін зерттеу және тұжырымдау                 қабілетін дамыту
Түйінді идеялар	Балықтар класс үсті
Оқыту нәтижелері	Сабақтың алдын ала болжайды. Оқушылар тақырыппен  танысады да, жергілікті суларда мекендейтін балықтардың маңызы туралы жұптық жұмыс арқылы меңгереді.Шығармашылық дағдыларын дамытады
Көрнекіліктер	Интерактивті тақта, флип чарт, таныстырылым
Сабақ барысы	Уақыты	Тапсырмалар	әдіс -тәсілдер		Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті		Бағалау(формативті
Сабақ кезеңдері 1-кезең: Қызығушылықты               ояту- ұйымдастыру	2 мин	Сәлемдесу. Сергіту сәті	«бой сергіту» тәсілі		Оқушылармен амандасу.	Оқушылар билейді
- үй тапсырмасын тексеру;	2 мин	Топқа бөліну	Қима қағаздарға салынған балықтар мен балықтан жасалған  тағамдардың суреттері		Қима қағаздарды ұсынады	Тиісті сөздерді жұмыс құралдарына сай сәйкестендіреді және жұпқа бөлінеді
	10  мин	Салыстыруға болатын ақпарат пен пікірлерді келтіруге арналған жазу кестені толтыру Тест тапсырма			Сызба қағаздарды тарату	Оқушылар сызбаны толтырады Дәптермен жұмыс Санды тандайды және терминдерге анықтама береді		Өз- өздерін крите рилер арқылы бағалай ды
-ойлау жұмысына ынталандырады	2 мин	Оқушылардың оқиғалы отырған мәтіндерін болжауға итермелеуге бағыттау	«Балық торы» БББ кесте		Жаңа сабақтың тақырыбын анықтау үшін  шешуші сұрақтарды қояды	Оқушылар  жұп  болып ақылдасып,  тақтада ғы шемір шекті және сүйекті балықтардың тұсына барлық түрлерін жинақтау сабақтың тақырыбы мен мақсатын  табады		Мұғалім  ұшқыр ойын ма дақтайды
2- кезең:Мағынаны ажырату -оқушылар өз тәжірибелері арқылы жаңа білім туралы өзіндік түсінік пен пікір қалыптастырады; - жаңа білім жайлы өзіндік түсінік қалыптастырады;	16 мин	Мәтін топтамасымен жұмыс істеу. Оқушылар өздігінен жаңа тақырыпты түсінеді және басқа  нұсқаға түсіндіреді	«Сен маған,  мен саған»		Топтарға тапсырманы бөлу: 1 нұсқа- шеміршекті балықтар 2 нұсқа-балықтардың маңызы	Оқушылар келесі нұсқаға өздері ұққан материалды  түсіндіреді		Бағалау пара ғында баға лайды
	1 мин	2 топқа топқа бөліну	Топқа бөліну		Қима қағаздарды тарату	2 топқа бөлінеді 1 топ-шеміршекті балықтар 2 топ- сүйекті балықтар
	3  мин	Дарындылықты анықтау үшін оқушылар алған білімдері бойынша тірек сөздер арқылы олең жолдарын жазу	Синквейн		Бағыт бағдар береді	Оқушылар алған білімі бойынша 5 жолды өлең жазады		Екі жұлдыз, бір пікір
3-кезең: Ой- толғаныс: Жаңа сабақтың түсінгенін тексеру -анализ, өз ойлары мен түсініктерін өздері игерген мәліметтері арқылы жеткізеді.	5 мин	1. Бағытқа  қарай сұрақтарға жауап беру 1.Балық  құрылысы 2.Бейнеленген  суретті атау 3.Терминдер 4. Сиқырлы жұмбақтар 5. Ескерткіштер мен қалалар 6. Логика	Лото ойыны		Сұрақтарды оқып отырады	Оқушы тапсырма бойынша өз жауаптарын бере отырып, ұпайларды жинайды.
-синтез, бір-бірімен ой бөліседі. -сабақ қорытындысы	4 мин Бірлесіп үлкен интерактивті тақтада мұхиттағы терминдерді , сандарды, балықтарды жинайды    «Ойлан жұптас талқыла»әдісі Оқушыларға бағалау парақтары таратылады.				Әр бір топтың жауаптарын тындау Сумативтік бағалау	Бағалау парақтарын толтырады		Бармақпен бағалау
Келесі оқуға арналған тапсырмалар (үй тапсырмасы)      Шығармашылық жұмыс- қызықты мәлімет әкелу                             Рефлексия    Сабақ бойынша рефлексия жазу – постерге салған қима қағаздарға жазу

«Сематикалық карта» әр оқушыға жеке орындауға беріледі. № Түрлері Бекіре Акула Минога Скат 1 Өзенде 2 Қаңқасы шеміршектен тұрады 3 Тері жабыны плакоидты 4 Желбезек қақпақшасы боады 5 Иіс сезу мүшесі жақсы дамыған 6 Қан айналу шеңбері біреу 7 Іштей ұрықтанады 1 тапсырма Акула өте жыртқы шеміршектілер класына жататын балық. Акуланың тісі өте қауіпті, оның аузына ілінге жемтік кете алмайды екен. Олардың тістері өтек мықты әрі берік орналасқан. Сұрақ: акуланың тісі неше күн сайын ауысып тұрады? 2 тапсырма Жер бетінде емі табылмайтын ауру түрлері өте көп екен. Қазіргі таңда бұл ауру жер бетін жаулап алуда. 1932 жылы антрополог Луис Лики Kенияда қазіргі адамның жағын тапқан, болжам бойынша ол бір осы ауру түрімен зақымдалған. Сонымен қоса бұрынғы адамдар қалдықтарынан патологиялық өзгерістін барын байқаған, сүйек,мұрынжұтқыншақ, сүт безі және меланома ісіктeріне ұқсас. Қатерлі ауру жиі адамдардың тәжірибесі болған, оны ерте уақыттан бастап жазба түрінде сипаттаған. Ерте кездегі ғалымдардың жазбалары бойынша бұл аурудыі емдеу 1600 жыл б.з.д. EжелгіЕгипетте папирустармен жазылған. Сұрақ: Осы ауруға қарсы акулада иммунитет қалыптасқан. Бұл қай ауру түрі? Шеміршекті балықтар Сүйекті балықтар

«Борттың журналы»  әдісі арқылы оқушылаға балықтың адам өмірі үшін қандай маңызы бар? Сұрақты қою арқылы жаңа сабақты бастамас бұрын кестені толтыру. Болжам Жаңа ақпарат Тақырып бойынша бұрыннан не білемін? Бұл туралы не білуім керек? Бұл туралы енді не білдім? Қандай маңызды сәттерді мен енді анықтадым? «ИНСЕРТ» әдісі арқылы оқушыларға тақырыпты өз бетінше меңгеру. «V» - маған таныс; «+» - мен үшін жаңа; «-» - мен білетін түсінікке сәйкес келмейді; «?» - бұл туралы тереңірек білгім келеді.

Оқушыларды сергіте отырып «Молекула» ойыны арқылы 3 топқа бөлу. 3 топқа 3 түрлі рөлдік тапсырмалар беру арқылы постер қорғау. 1-топ балықты тағам өнеркәсібінде қолданылуы 2-топ. Балқты медицинада қолданылуы 3-топ. Балықты қорғау  Жұмыстарын аяқтап болған соң «Галерия» әдісі арқылы 3 орталық ашу.

Тапсырма №1 Балық ерте замандардан бері адам баласының ең құнды тағамдарының бірі болып табылады. Оның құрамында қандағы майды азайтатын, қан қысымын реттейтін, диабеттің алдын алатын және бас аурулары мен артрит кезіндегі ауырсынуды басатын заттар бар. Майлы балық және кит пен итбалық етін жиі қолданатын эскимостардың жүрек ауруларына мүлдем шалдықпайтындығы белгілі.             Тапсырма:Мұндай теңіз мақұлықтарының етіндегі омега-3 май қышқылы қанды сұйылтатындықтан қанұйығы болмайды, осындай қышқылдың 1 грамын күн сайын қабылдау жүрек-қан тамыр ауруларының қаупін 40 пайызға азайтады. Сұрақ: Бұл айтылған сөз қаншалықты шындыққа жақын.

Тапсырма №2 Балық өңдеу – балықты сақтау және балықтан дайын өнім алу жұмыстарының жиынтығы. Өңделген балықтың дәмдік, тағамдық қасиеттері жақсарады, сақтау мерзімі ұзарады әрі тасымалдауға да қолайлы болады. Балық өңдеудің кең тараған әдісі – оны тоңазыту, суықта сақтау және мұз етіп қатыру. Балықты тоңазыту үшін көбіне мұз қолданылады, контейнердің ішіне балықтарды қаз-қатарымен қойып, арасына ұсақталған мұз (балық массасының 30 – 40%-ы) салады. Тоңазытылған балықтың дене температурасы –1 – 50С болады. Тапсырма: Мұндай күйде балықты неше тәулік сақтауға болады?            А. 8-11 тәлік            Б. 5-9 тәулік            В. 10-15 тәулік            Г.11-19 тәулік

«Сематикалық карта» әр оқушыға жеке орындауға беріледі. № Түрлері Бекіре Акула Минога Скат 1 Өзенде 2 Қаңқасы шеміршектен тұрады 3 Тері жабыны плакоидты 4 Желбезек қақпақшасы боады 5 Иіс сезу мүшесі жақсы дамыған 6 Қан айналу шеңбері біреу 7 Іштей ұрықтанады 1 тапсырма Акула өте жыртқы шеміршектілер класына жататын балық. Акуланың тісі өте қауіпті, оның аузына ілінге жемтік кете алмайды екен. Олардың тістері өтек мықты әрі берік орналасқан. Сұрақ: акуланың тісі неше күн сайын ауысып тұрады? 2 тапсырма Жер бетінде емі табылмайтын ауру түрлері өте көп екен. Қазіргі таңда бұл ауру жер бетін жаулап алуда. 1932 жылы антрополог Луис Лики Kенияда қазіргі адамның жағын тапқан, болжам бойынша ол бір осы ауру түрімен зақымдалған. Сонымен қоса бұрынғы адамдар қалдықтарынан патологиялық өзгерістін барын байқаған, сүйек,мұрынжұтқыншақ, сүт безі және меланома ісіктeріне ұқсас. Қатерлі ауру жиі адамдардың тәжірибесі болған, оны ерте уақыттан бастап жазба түрінде сипаттаған. Ерте кездегі ғалымдардың жазбалары бойынша бұл аурудыі емдеу 1600 жыл б.з.д. EжелгіЕгипетте папирустармен жазылған. Сұрақ: Осы ауруға қарсы акулада иммунитет қалыптасқан. Бұл қай ауру түрі? Шеміршекті балықтар Сүйекті балықтар

«Борттың журналы»  әдісі арқылы оқушылаға балықтың адам өмірі үшін қандай маңызы бар? Сұрақты қою арқылы жаңа сабақты бастамас бұрын кестені толтыру. Болжам Жаңа ақпарат Тақырып бойынша бұрыннан не білемін? Бұл туралы не білуім керек? Бұл туралы енді не білдім? Қандай маңызды сәттерді мен енді анықтадым? «ИНСЕРТ» әдісі арқылы оқушыларға тақырыпты өз бетінше меңгеру. «V» - маған таныс; «+» - мен үшін жаңа; «-» - мен білетін түсінікке сәйкес келмейді; «?» - бұл туралы тереңірек білгім келеді.

Оқушыларды сергіте отырып «Молекула» ойыны арқылы 3 топқа бөлу. 3 топқа 3 түрлі рөлдік тапсырмалар беру арқылы постер қорғау. 1-топ балықты тағам өнеркәсібінде қолданылуы 2-топ. Балқты медицинада қолданылуы 3-топ. Балықты қорғау  Жұмыстарын аяқтап болған соң «Галерия» әдісі арқылы 3 орталық ашу.

Тапсырма №1 Балық ерте замандардан бері адам баласының ең құнды тағамдарының бірі болып табылады. Оның құрамында қандағы майды азайтатын, қан қысымын реттейтін, диабеттің алдын алатын және бас аурулары мен артрит кезіндегі ауырсынуды басатын заттар бар. Майлы балық және кит пен итбалық етін жиі қолданатын эскимостардың жүрек ауруларына мүлдем шалдықпайтындығы белгілі.             Тапсырма:Мұндай теңіз мақұлықтарының етіндегі омега-3 май қышқылы қанды сұйылтатындықтан қанұйығы болмайды, осындай қышқылдың 1 грамын күн сайын қабылдау жүрек-қан тамыр ауруларының қаупін 40 пайызға азайтады. Сұрақ: Бұл айтылған сөз қаншалықты шындыққа жақын.

Тапсырма №2 Балық өңдеу – балықты сақтау және балықтан дайын өнім алу жұмыстарының жиынтығы. Өңделген балықтың дәмдік, тағамдық қасиеттері жақсарады, сақтау мерзімі ұзарады әрі тасымалдауға да қолайлы болады. Балық өңдеудің кең тараған әдісі – оны тоңазыту, суықта сақтау және мұз етіп қатыру. Балықты тоңазыту үшін көбіне мұз қолданылады, контейнердің ішіне балықтарды қаз-қатарымен қойып, арасына ұсақталған мұз (балық массасының 30 – 40%-ы) салады. Тоңазытылған балықтың дене температурасы –1 – 50С болады. Тапсырма: Мұндай күйде балықты неше тәулік сақтауға болады?            А. 8-11 тәлік            Б. 5-9 тәулік            В. 10-15 тәулік            Г.11-19 тәулік

Пән: Биология 43 сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Балық өсіру зауыттары, олардың маңызы. Тоған шаруашылығы. Сазан және оның қолға үйретілген формасы — тұқы балық (карп) және басқа түрлері. Балықтарды жерсіндіру, оның биологиялық және шаруашылықтық негіздемесі. Аквариумдық балық шаруашылығы.

Мақсаттары: Тақырыпқа сай ақапараттарды пайдаланады.Сұрақтарға нақты жауап береді. Ынтымақтастықта жұмыс істейді, түсінеді, ізденеді, талдайды, орындайды, бағалайды

Күтілетін нәтиже: Тақырыптыңі мазмұнын талдайды,пікірлерін дәлелдейді, тапсырмаларды орындайды

.Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Жигсо,Венн диаграммасы, Эссе

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Миға шабуыл әдісің арқылы өткен тапсырмаг\ны қайталау 1. Балықтар.....дара...жыныстыжануарлар 2. Теңізалабұғысығана .қосжынысты....... 3. Аналықбезде....уылдырық...депаталатынмайдажұмыртқа ...... жетіледі 4. Сүйектібалықтар..сырттай...... ұрықтанады 5. Кейбірбалықтаркөбеюкезінде.өрістейді.... 6. Аталықбезденбөлінетін .....шоғал..депаталады ІІ Биологиялық диктант:  1.Ұрықтанған уылдырықтан—дерәсіл,одан шабақ өсіп жетіледі. 2.Балық патшасы-.........бекіре 3.Уылдырық шашу үшін  өзендерге көтерілетін балықтарды......өрістегіш....балықтар деп атайды. 4.Аталық жыныс жасушасын....спермотозоидтар  деп атайды. 5.Қызыл кітапқа енгізілген сырдария  тасбекіресі 6.Өзен жыланбалығы  өзеннен теңізге өтіп уылдырық шашады	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен  тапсырманы орындау	Оқушылар топпен ақыладасып жеке жеке сұраққа жауап береді	АКТ
Түсіну	7мин	« Жигсо» әдісі бойынша тарау тақырыптарына қатысты өздері талқылап, өздері қайталау масатында қосымша тапсырмалар таратылады . Мылқау деп бекерге атайды,                                                                              Олар   да  өзінше «тіл» қатады,                                                                         Сусыз тіршілік ете алмайды                                                                           Оны бірде жұтып, бірде шығарып жатады.                                                                                                               (Балық) 2. Қомағайлық жасайды, Шабақтарды асайды. (Шортан) 3.Күміспенен апталған, Теңгеменен  қапталған. (Сазан)	Оқушылар көлемді мәтінді әрқайсысы жеке-жеке топ ішінде оқып шығып топпен талқылайды, сосын топтар құрамы өзгертіліп, құрамында әр бастапқы топтан бір белсенді оқушы бар жаңа (сарапшылар тобы) топтар құрылды.Құрылған сарапшы топ берілген  тапсырмаларды біріге  талқылап орындайды Осыдан кейін олар өз топтарына қайта оралып, өздерінің  бұрынғы топтағы достарына кезекпен өз жанұяларында түсінген материалдарын  тиянақты түрде жеткізіп, үйрет керек	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырманы өздері талқылап , өз ой-пікірлерімен санаса білу Топпен жұмыс жасау	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Венн  диаграммасы Пайдалану арқылы жаңа сабақты түсінеді	Диаграмманы толтыру Әр топ диаграммнаны толтырып тексереді	Диаграмманы толтыру арқылы тақырыптың негізгі  идеясы мен  мазмұнын ашу	СТО
Сергіту сәті	1 мин				АКТ
Талдау	15мин	Балық өсіру зауыттары, олардың маңызы тақырыпқа байланысты постер әдісін пайдалану Арқылы талдау тақырыпты	Топтарға жаңа тақырып бойынша және өткен сабақты толық меңгерту мақсатында өз пікрлерін  сурет арқылы қорғайды, ол үшін конвертке салынған сұрақтар таратылады. Білім туралы өз ойларын суретке салады, талдайды , түсіндіреді	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, тақтаға шығып тапсырманы қорғау арқылы тақырыпты талдайды
Жинақтау	5мин	Шығармашылық тапсырма  «Эссе жазу» арқылы тақырыпты жинақтау	Білім туралы топ бойынша Эссе жазу, жинақтайды, бір-бірін бағалайды	Оқушылардың мақсаты берілген тақырыпқа арнап өз ойларын жеткізу
Бағалау	2 мин	Бағалау шкаласы мен бағалау парақтарын тарату	Әр топқа бағалау парақтарын тарату, бағалау шкаласын тақтаға ілу керек	Әр топ бағалау парақшасын өздерін бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойынын стикерге жазып, тақтаға іледі (2 мин) ББҮ кестесін толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Сыныбы	7 сынып.     Сабақ 44
Пәні	Биология
Мұғалімі	Булеубаева Алия Азимбаевна
Сабақтың тақырыбы:	Кластың  жалпы сипаттамасы. Бақаның сыртқы және ішкі құрылысы. Оның қосмекенді тіршілігі. Жылдық тіршілік  циклы. Қоректенуі. Көбейуі және дамуы. Қосмекенділердің түрөзгерістері, дернәсілдерінің балықтарға ұқсастығы. № 7 зертханалық жұмыс. Тірі бақаларды бақылау.  Бақаның сыртқы құрылысын зерттеу. Бақаның қаңқасын зерттеу. Даяр ылғал препараттан бақаның ішкі құрылысын   зерттеу
Жалпы мақсаты:	Қосмекенділерге сипаттама беру. Бақаның ішкі және сыртқы құрылысына тоқталу. Көбею және даму үдерістеріне түсінік беру. Қосмекенділер мен балықтар кластарының  өкілдерін  салыстыру.
Сілтеме	Биология  Жалпы білім беретін мектептің 7-сыныбына арналған  оқулық, слайдтар, суреттер, сабақ жоспары
Оқыту нәтижелері	Қосмекенділердің негізгі ерекшеліктерін, сыртқы және ішкі құрылысын, дене мүшелерін, тіршілік әрекеттерін  сипаттай алады. Мүшелер жүйесінің қызметтері мен сезім мүшелерінің бақа тіршілігіндегі маңызын түсінеді. Қосмекенділердің маңызын түсініп, қорғау шараларымен танысады.
Тапсырма көздері	1-тапсырма. Сабақтың тақырыбын анықтау.Бейнежазба арқылы бақаның дауысын тыңдау. 1.      Жазбадағы дауыс қандай тірі ағзаға тән? (Бақа) 2.      Бақа қай жерлерде мекендейді?(Суда және құрлықта, қосмекенді.)
	«БББ» әдісі. Қосмекенділер класына жататын жануарлар бойынша «Білем», «Білгім келеді» бөліктерін толтыртып сабақтың мақсатын айқындау.
	Таныстырылыммен жұмыс. (Power Point)
	2-тапсырма.Топтық жұмыс. Әр топ өздеріне берілген бақаның мүшелер жүйесін сипаттай отырып, балық мүшелерімен салыстырады. 1-топ.Сыртқы құрылысы. 2-топ.Асқорыту мүшелері. 3-топ.Тыныс алу және зәршығару мүшелері. 4-топ.Жүйке жүйесі мен сезім мүшелері. 5-топ. Қанайналым мүшелері.
	3-тапсырма.Қосмекенділердің көбеюі мен даму жолына сипаттама беріңіздер.                            1.      Қосмекенділер қандай жолмен дамиды? 2.      Даму кезінде қандай сатылардан өтеді, дене құрылысында қандай өзгешелік бар? 3.      Қосмекенділер мен балықтардың дамуын салыстырып, ұқсастықтар мен ерекшеліктерін сипаттаңыздар.
	4-тапсырма. Балықтар мен қосмекенділерге тән ерекшеліктердің  кестеге белгілеу. Балықтар Қосмекенділер 1.      Тері жабынында мүйізді түзілістер болмайды. 2.      Терісінің сырты қабыршақтармен қапталған. 3.      Жұп көкірек және жұп құрсақ жүзбеқанаттары бар. 4.      Жүрегі үш қуысты. 5.      Бір ғана қанайналым шеңбері бар. 6.      Мишығы нашар дамыған. 7.      Ортада болған. 8.      Есту мүшесі тек тек ішкі құлақтан тұрады. 9.      Екі қанайналым шеңбері бар. 10.  Жүрегі екі қуысты. 11.  Қанайналым жүйесі -тұйық. 12.  Терісі арқылы тыныс алады. 13.  Дернәсілдері тек желбезектері арқылы тыныс алады. 14.  Су ағыстарының бағытын, күшін сезетін бүйір сызығы бар.
Бағалау	Формативті бағалау,өзін-өзі бағалау.
Кері байланыс	«БББ» әдісі. «Білдім» бөлігін толтырту арқылы кері байланыс орнату.Рефлексия.
Үй тапсырмасы	§53. Кластың жалпы сипаттамасы. Бақаның сыртқы және ішкі құрылысы.

Сыныбы         7			Сабақ 45
Сабақтыңтақырыбы			Қосмекенділердің көптүрлілігі. Құйрықты (тритон, саламандра) және құйрықсыз (құрбақа, көл бақасы, шұбар бақа, тоған бақасы) қосмекенділер. Қосмекенділердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы. Қосмекенділерді қорғау.
Мақсаты			1.Қосмекенділердің көптүрлілігі, тіршілік ортасы туралы түсінік беру 2. Қосмекенділердің  табиғаттағы, ғылымдағы, адам  өміріндегі  маңызы  туралы  айта  отырып, оларды  қорғауға  баулу. 3. Есте  сақтау  ойлау  қабілетін  дамыту.
Күтілетіннәтижелер			Қосмекенділердің көптүрлілігі, тіршілік ортасы және тіршілік ету дағдысы туралы біледі; Қосмекенділердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызына баға береді  Құйрықты, құйрықсыз,аяқсыз қосмекенділерді бір-бірінен айыра алады.
Керекті жабдықтар			Ресурстар, интерактивті тақта, кестелер, электронды оқулық
Қолданылатын әдістер			Жылдам  сұрақ, постер  жасау, биологиялық  диктант, сәйкестендіру  кестесі
Сабақбарысы:Ұйымдастыру  кезеңі
Сабақкезеңдері	Уа-қы-ты	Мұғалімәрекеті		Оқушы әрекеті
Кіріспе	10 мин	Сыныппенамандасу. Топқабөлу (3 топ) Сыныпты 3-топқа бөлу  1-топ құйрықтықосмекенділер  2-топ құйрықсыз қосмекенділер 3-топ аяқсыз қосмекенділерҮйтапсырмасынтексеру: «Жылдам  сұрақ».. 1. Неге қосмекенділер класы деп аталады? 2. Қосмекенділер класы қандай отрядтарға бөлінеді? 3. Ересек қосмекенділер қандай мүшелері арқылы тыныс алады? 4. Қосмекенділердің қаңқа бөлімдерін атаңдар? 5. Қосмекенділердің қан айналым жүйесінің қандай ерекшеліктері бар? 6. Қосмекенділер қалай көбейіп дамиды? 9. Қосмекенділердің қандай мүшелері жақсы дамыған? 10. Қосмекенділердің  дернәсілдері  қалай  аталады? 11. Қосмекенділерде  алғаш  рет  қандай  жүйе  пайда  болды? 12. Қосмекенділердің  ортаңғы  құлағында  қандай  сүйек  бар? 13. Олардың  жүрегі  неше  қуысты? 14. Артқы  аяқтарының  саусағы  нешеу?		Сұрақтар қойып, жауап береді
Жаңа сабақ 10 мин	20 мин	Сабақтың тақырыбы, мақсаттары айтылады. Аяқсыз қосмекенділердің 170-тей түрі Африкада,Америкада,Үндістанда,Цейлон жерінде тіршілік етеді.Солардың бірі сыртқы бейнесі құртқа және жыланға ұқсас болғандықтан,сақиналы құртпошым деп аталады.Бұлар аяқтары жойылғандықтан,аяқсыз қосмекенділер деп аталады.Олар-жер астында ің қазып тіршілік етуге бейімделген қосмекенділердің қарапайым тобы.Терісінде бездері өте мол.Аяқсыз қосмекенділерде көз де,дабыл жарғағы да болмайды.Бұлардың басқа қосмекенділерден ерекшелігі-іштей ұрықтанады,20-30 жұмыртқа салады.Қорегі-топырақ омыртқасыздары және олардың дернәсілдері.Ең ірі құртша- Колумбияда мекендейді. Құйрықты қосмекенділер 400-дей түрі бар.Оған тритондар мен саламандралар жатады.Дене пішіні созылыңқы әрі құйрығы айқын байқалады.Құйрықтылар отрядына жататын қосмекендінің бірі-жетісулық бақатіс.Оны жергілікті тұрғындар «аяқты балық» деп те атайды.Дене тұрқы 20-25 см.Оның жартысы құйрығының үлесіне сәйкес келеді.Құйрығының үстінде жал тәрізді тері қатпары болады.Басы-жалпақ,тұмсығы-доғал.Алдыңғы аяқтарында-төрт,артқы аяқтарында 5 саусағы болады.Түнде белсенді тіршілік етеді.Сырттай ұрықтанады.Дернәсіл кезеңінде қыстап шығып,келесі жылы ересек түріне айналады.Қазақстанда мекендейтін бақатіс өте сирек кездеседі.Ол Жетісудағы Жоңғар Алатауы мен оған шекаралас Қытайдың биік таулы өзендерінде кездеседі.Жетісулық бақатіс шағын аймақта таралғандықтан,Қазақстанның Қызыл кітабына 2010 жылы тіркелген.Құйрықты қосмекенділер дыбыс шығара алмайды және көбіне қоңыржай климатта өмір сүреді.Олардың аяқтары жемтігін аулауға немесе жерде жорғалап жүруге икемді. Саламандраның денесі кесірткеге ұқсайды.Тіршілігі сумен онша байланысты емес.Солтүстік Америкада тіршілік ететін саламандрада өкпе болмайды.Олар терісі және ауыз қуысының сілекей қабаты арқылы тыныс алады. Қорегі –масалардың дернәсілдері,майда шаянтәрізділер,құрттар,насекомдар.Солтүстік Американы мекендейтін амфиумдар тұқымдасы-ең ірі қосмекенділердің бірі.Кейбіреулерінің денесінің ұзындығы бір метрге жетеді. Желбезектер және өкпесі арқылы тыныс алады.Қорегі-моллюскалар,құрттар,насекомдар,сирек балықтар.Сирендердің артқы аяқтары болмайды,алдыңғы аяқтары нашар дамыған.Денелері жыланбалыққа ұқсайды.Сырттай ұрықтанады. Құйрықсыз қосмекенділер.Бұлардың 4000-дай түрі бар.Олардың ересектерінде құйрық болмайды.Артқы аяқтары алдыңғы аяқтарынан ұзын әрі жақсы дамыған.Секендеп қозғалады.Артқы саусақтарының арасындағы терілі жарғақтар жүзуге көмектеседі.Өзімізге таныс көл бақа,тоған бақасы,құрбақалар осы отрядқа жатады.Құрбақалар тұқымдасынан жасыл құрбақа,кәдімгі құрбақа даната құрбақасы Қазақстанда мекендейді.Жасыл құрбақа кенінең таралған.Құрбақалардың түсі қоңырқай,тері бұдырлары айқын байқалады.Олар құрғақ далалы,кейде шөлейтті жерлерде де кездеседі.Көбіне ертеңгілік,кешкілік уақыттарда,түнде белсенді тіршілік етеді.Зиянды бунақденелілермен қоректеніп,ауыл шаруашылығына көп пайдасын келтіреді.Даната құрбақасы Қазақстанның Қызыл кітабына 2010 жылы тіркелген.Ол Зайсан,Балқаш,Алакөл өнірінде таралған,бірақ саны барлық жерде аз. Топтық жұмыс постер шығару: өз беттерімен мәтінді оқып танысуға 5 минут, негізгі ойларын плакат бетіне түсіруге 7 мин, қорғауға 8 минут уақыт беріледі Тақырыпты  ашу  мақсатында  тақтадан  топтарға  байланысты  суреттер  көрсетемін. Мәтінмен жұмыс.(оқулық бойынша) Әр  топқа альфавиттік әріп беремін.Аты немесе фамилиясы сол әріпке  сәйкес  келетін  оқушы  тақырыпты қорғайды. Оқушылар  белгілі бір пікірмен  немесе  басқа  оқушымен,сұрақты   мазмұны  жағынан  кеңейту  үшін,   бірге  алға  шығып  сөйлей  алады. Әр топ  өз тапсырмалары  бойынша  тақырыптың мазмұнын  ашады.. 1 Биологиялық диктант Алдыңғы аяқтарында-….,артқы аяқтарында……саусағы болады.Түнде белсенді ........ етеді.Сырттай ............ Дернәсілі кезеңінде қыстап .......,келесі жылы ............ айналады.Бақалар тұқымдасының өкілдері ...........  .......... кеңінен таралған.Қазақстанда бұл тұқымдастың ...... түрі мекендейді.		Мәтінді өз беттерімен оқиды. Топ болып ақылдасады,талқылайды, не білетіндері жөнінде постерге жазып, бір оқушы қорғайды. Қалған оқушылар екі жұлдыз  бір ұсыныс айту арқылы бағалайды.
Бекіту.	7 мин	. Семантикалық кесте 1.Тері жабыны тегіс 2.Терісінің сырты қабыршақпен қапталған 3.Жұп көкірек және жұп жүзбе қанаттары бар 4.Иық белдеуінде сыңар төс сүйегі және жұп жауырын, бір бұғана, бір жұп қарға сүйектері бар. 5.Жүрегі үш бөлікті 6.Бір ғана қанайналым шеңбері бар. 7.Екі қанайналым шеңбері бар. 8.Жүрегі екі қуысты 9.Терісі арқылы да тыныс алады 10.Тек дернәсілдері желбезекпен тыныс алады 11.Су ағысының бағытын, күшін сезетін бүйір сызығы бар 12.Ихтиология ғылымы зерттейді. 13.Батрохология  ғылымы  зерттейді. 14.Алғаш  қуық  пайда  болды. Балықтар Қосмекенділер Биологиялық диктант Жүрегі  ........................., қанайналым жүйесі ................, қанайналымы ересектерінде екі шеңберлі жолмен жүзеге асады. Олардың .......... Және ............. белдеуі, сондай-ақ ......., тепе-теңдік мүшесі және ................ құлағы жоқ.    ........  Сезу және  .............    сезу сезімдері жақсы дамыған. Қосмекенділерде алғаш рет .......................... шеңбері  пайда болған. Сәйкестендір Аяқсыз қосмекенділер 400дей түрлері бар,дене пішіні созылыңқы ,әрі құйрығы айқын білінеді. Құйрықты қосмекенділер 4000 түрлері бар, артқы аяқтары алдыңғы аяқтарынан ұзын әрі жақсы дамыған, секендеп қозғалады. Құйрықсыз қосмекенділер Сыртқы бейнесі құртқа және жыланға ұқсас, аяқтары жойылған денесі сақина тәрізді.		Тапсырманы орындап болған  соң, дәптерлерін алмастырады Бұл тапсырмалар  деңгей  бойынша беріледі.
Қорытындылау.	8 мин	Тест. 1.Бақаның жүрегі неше қуысты?     а) 1   в) 2   с) 3 2. Қосмекенділердің көбеюі қай жолмен өтеді? а) жұмыртқа салу  в) уылдырық шашу     с) тірі туу 3.Құйрықсыз қосмекендіге қайсысы жатады? а)Тритон  в) саламандра с)құрбақа 4.Құйрықты қосмекенді а) тритон в) бақа с) құртжылан 5.Аяқсыз қосмекенді а) бақа в)құртжылан с)саламандра 6.Алғашқы құрлыққа бейімделген төрт аяқты жануар а) сүтқоректі  в) бауырмен жорғалаушылар  с)қосмекенділер 7.Қосмекенділер дернәсілі а)имагов) итшабақ с)жұлдызқұрт 8.Қосмекенді қандай қанды а)салқын қанды в)аралас қан с)жылы қанды 9.Қосмекенділер миы неше бөліктен тұрады? а)5 в)3 с)2 10. Қосмекендінің зәр шығару мүшесі а) аналь тесігі в) клоака с)қуық Бағалау:. Топтық бағалау, бірін-бірі бағалау болады. Топ басшылары бағалау парағындағы қойған бағалары жөнінде таныстырады.                                Үйге тапсырма: тақырыпты оқып, жұмыс дәптеріндегі тапсырмаларды орындап   қосмекенділердің көптүрлілігі туралы қызықты деректер жинап келу.  Рефлексия: Бүгінгі сабақтан не үйрендім? деген сұраққа өз ойларын айтады.		Топтық бағалау, бірін-бірі бағалау болады. Топ басшылары бағалау парағындағы қойған бағалары жөнінде таныстырады. Оқушылар бір-біріне сұрақтар қояды. Оқушылар бүгінгі сабақтан не үйренгендерін, алған әсерлерін айтады.

Пән:  Биология 46 сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Өліп біткен қосмекенділер және олардың ертедегі саусаққанатты балықтардан пайда болуы.

Мақсаттары: Оқушылар тақырып  туралы топпен тапсырма орындау арқылы  ойларын жетілдіреді өз бетімен жұмыс жасау арқылы теориялық ойлауын  дамытады

Күтілетін  нәтиже : Тақырыптың  мағанасын  түсінеді, шығармашылық тапс ыралыр арқылы өз бетімен жұмыс істеп үйренеді

Модульдері: АКТ ,СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Миға шабуыл, кім жылдам, Интервью әдісі, семантикалық карта

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті		Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл» әдісі № 1 Класс неліктен қосмекенділер деп аталады? № 2 Қосмекенділердің сыртқы құрылысы? № 3 Қосмекенділер қалай көбейіп дамиды? № 4 Қосмекенділердің қаңқасы?	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен  тапсырманы орындау		Әр топ сұраққа жауап береді		АКТ
Түсіну	7мин	«Кім жылдам» әдісі Топ арасында жарыс өткізу Тапсырмалар беру Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы диалогқа түсіру, сол арқылы топен жарыс ұйымдастыру Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу Топпен жұмыс жасау Құйрықтылар отрядына жататын қосмекендінің бірі - жетісулық бақатіс. Оны жергілікті тұрғындар «аяқты балық» деп те атайды. Дене тұрқы 20 - 25 см. Оның жартысы құйрығының үлесіне сәйкес келеді. Құйрығының үстінде жал тәрізді тері қатпары бар. Басы - жалпақ, тұмсығы - доғал. Алдыңғы аяқтарында төрт, артқы аяқтарында 5 саусағы болады. Түнде белсенді тіршілік етеді. Сырттай ұрықтанады. Дернәсіл кезеңінде қыстал шығып, келесі жылы ересек түріне айналады. Қазақстанда мекендейтін жетісулық бақатіс өте сирек кездеседі. Ол Жетісудағы Жоңғар Алатауы мен оған шекаралас Қытайдың биік таулы өзендерінде кездеседі. Жетісу лық бақатіс шағын аймақта таралғандықтан, Қазақстанның Қызыл кітабына (1996) тіркелген. Құйрықсыз қосмекенділер отряды. Бұлардың 3500 - дай түрлері бар. Олардың ересектерінде құйрық болмайды. Артқы аяқтары алдыңғы аяқтарынан ұзын әрі жақсы дамыған. Секеңдеп қозғалады. Артқы саусақтарының арасындағы терілі жарғақтар жүзуге көмектеседі. Өзімізге таныс көлбақа, тоган бақасы, құрбақалар осы отрядқа жатады. Қосмекенділер ежелгі саусаққанатты балықтардан (стегоцефалдар) пайда болған. Олардың бас сүйегі тұтасқан сүйекті сауытпен, денесі сүйекті қалқандармен қапталған. Стегоцефалдар су жағалауларында тіршілік еткен. Құйрықтылар отрядына жататын қосмекенділердің 350 - дей түрі бар. Оған тритондар мен саламандралар жатады. Дене пішіні созылыңқы әрі құйрығы айқын байқалады.					ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Интервью әдісі Өліп біткен қосмекенділер және олардың ертедегі саусаққанатты балықтардан пайда болуы		Жаңа тақырыпты оқушыларға түсіндіру Соңында интервью әдісін пайдалану арқылы жаңа тақырыпты меңгерту және сабақты талдату		Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша бір- біріне жаңа тақырып көлемінде интервью арқылы сұрақ- жауап жүргізу Ол үшін әр топтан ортаға оқушы шығып интервью сәтін жүргізеді	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау		Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау		Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Постермен  жұмыс 1 топ Қосмекенділердің көптүрлілігі 2 топ Өліп біткен қосмекенділер 3 топ ертедегі саусаққанатты балықтардан пайда болуы.		Топтарға жаңа тақырып бойынша  сабақты толық меңгерту мақсатында өз пікрлерін  сурет арқылы қорғайды, ол үшін конвертке салынған сұрақтар таратылады.Тақырып  туралы өз ойларын  суретке салады		Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, тақтаға шығып тапсырманы қорғау
Жинақтау	5мин	Семантикалық картамен жұмысм		( Топ бойынша семантикалық картаны толтырады, жинақтайды бағалау		Оқушылардың мақсаты берілген семантикалық картадағы сұраққа өз ойларын  толтыру арқылы жеткізу
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары		Бағалау парақшалары мен бағалау шкаласын беру		Топпен және жеке өзін өзі бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойынын стикерге жазып, тақтаға іледі (2 мин) ББҮ кестесін толтыру		Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну		Ұсынылған стикерді толтыру

Қысқа мерзімді жоспар                           47 сабақ                                               Пән мұғалімі:

ПӘНІ	биология	КЛАСЫ	7
ТАҚЫРЫП	Кластың жалпы сипаттамасы.  Жорғалаушылардың сыртқы және ішкі құрылысының ерекшеліктері. Құрлық-ауа  тіршілік ортасына бейімділігі, жылдық тіршілік циклы. Қоректенуі және мінез-құлығы.  Көбеюі және дамуы. № 8 зертханалық жұмыс. Тірі кесірткені (улы емес жыланды және тасбақаны)  бақылау. Олардың сыртқы құрылысын зерттеу. Кесіртке мен бақаның қаңқаларын салыстыру. Топсеруен. 1. Өлкетану мұражайына немесе хайуанаттар бағына бару: «Туған өлке  жануарларының әртүрлілігі.
МАҚСАТЫ	Оқушыларға оқытудың  жаңа  әдіс-тәсілдерін үйретіп, өз бетінше  және топпен  жұмыс  істеу дағдыларын қалыптастырып дамыту
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Берілген тақырыптың өзектілігін таба алады; Мәтін бойынша жұмыс жасауға дағдалынады; Ой бөлісі мен пікір алмасуға дағдыланады; Сынып оқуышалрымен  қарым-қатынастары өрбиді; Ақпараттық білімдері сараланады; Адамгершілік, экологиялық  тәрбие беріледі;

КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ	ДИФФЕРЕНЦИАЦИЯ	БАҒАЛАУ
Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)		Психологиялық тренинг өткізіліп, сынып оқушылары топтарға бөлінеді. Сынып оқушылары түгенделіп, сабақ жалғасады.	Жеке тұлғалық қадір-қасиеттерін қалыптастыру негізгі идея бола отырып, соған жүгіне келе оқушының  ойлау мен бейіндік әрекеттері қалыптасады.
Қызығушылықты ояту (3 минут)	Сүтқоректілердің фотосуреттері	Сабақ тақырыбы туралы оқушылардың ойлары тыңдалып, мақсаты бірлекен түрде анықталады. Оқушылар ішкі шеңбер және сыртқы шеңбер.  Екі шеңбер құрғаннан кейін қарама-қарсы тұрған екі оқушы бүгінгі өтілген тақырып бойынша бір-біріне сұрақтар қойды (Блум таксономиясы). Үй тапсырмасын тексеру.	Қабілетті оқушы  мен деңгейі төмен оқушына анықтау	Жұптық бағалау
Мағынаны тану (15 минут) (15 минут)	Биология оқулығы	«№1  . № Ой толғаныс кезеңі. 5 жолды өлең және венн диаграммасы, суретпен жұмыс жаса. 5 жолды өлең құрастыру. 1. Зат есім. Кім? 2. Сын есім. Қандай? 3. Етістік. Не істейді? 4. 4 сөзден құралған сөйлем. 5. Балама сөз. Суреттерге қарай отырып қандай организмдер екендігін анықта. Олардың аттары мен дене бөліктерін жаз.	Жекеленген оқушыларға көмек 4 топ бір - біріне 2 сұрақтан дайындайды. Сұқ саусақ стратегиясы арқылы топтар сұрақтарға жауап қайтарады. Формативті бағалайды	Шешуші мезеттерді түсіндіреді.
Рефлексия (10 минут)	Бейнефильмнен үзінді көрсету	Сөздерге анықтама беру: 1 Топтар бейнефильмнен үзінді көріп, ойларын «Синквейн» әдісі арқылы түйіндейді.	Топ ішіндегі арынды оқушыларды анықтау	«Екі жұлдыз, бір тілек» Үш шапалақ
Сабақты қорытындылау.	Үйге тапсырма: Тақырып соңындағы деңгейлік тапсырмаларын орындау. Оқулық, 213-бет. Жорғалаушылар Құстар Сүтқоректілер

Пән: Биология 48 сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жыландар, сарыбас жылан, сұр жылан. Жыландар мен кесірткелердіңұқсастығы   және айырмашылығы. Жыланныңулы аппараты, уының әсері. Жыланның шағуынан қорғану және улы жылан шаққан жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек. Жыландардыңтабиғаттағыжәнеадамөміріндегімаңызы.

Мақсаттары: Оқушыларға жыландар,олардың улы аппараты, уының 
әсері, жылан шаққан жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек, жыландырдың маңызы жайлы білімдерін толықтыру
еді

Күтілетін  нәтиже:. Жыландар және оның түрлерімен танысады.

Топтық жұмыс арқылы жыландар мен кесірткелердің ұқсастығы және айырмашылығын анықтайды.

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Кім жылдам, Сақина салмақ,Сен маған мен саған, Көкпар

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Кім жылдам арқылы Сұрақ жауапты пайдалану	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы әр топты  диалогқа түсіру ,Өткен тақырып аррналған а үй тасырмасын қайталау ға сұрақтар жасалып, арнайы плакатқа жазылып тақтаға ілінеді, крассворд, карточкалар	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырмаларды қатесіз топпен орындау,  білімдерін тексеру. Топпен жұмыс жасау, жарыс арқылы сабаққа деген ынталары артады	АКТ
Түсіну	7мин	«Сақина салмақ»      Арқылы сұрақтар мен тапсырмалвр беру Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы диалогқа түсіру,  сақина саламақ әдісі арқылы әр топқа арнайы сұрақтар  беру, олар сол сұравқ арқы түсініктері салмақты түрде  айта біледі Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу Сыртқы құлақ (есту) тесігі және дабыл жарғағы болмайды. Сондықтан жыландар ауадағы дыбысты естімейді. Тілі ұзын, ұшы – айыр. Сезу қызметін тілі мен бір жұп Якобсон мүшесі атқарады. Якобсон мүшесі – кеңсіріктің ішкі жағындағы ауыз қуысына ашылатын, екінші ұшы тұйықталып біткен екі қуыс; бауырымен жорғалаушылар мен сүтқоректілерде болатын иіс сезу мүшесі (тек қолтырауын мен құстарда болмайды). Бұны дат анатомы Людвиг Якобсон ашқан. Тістері жіңішке, өткір, артқа қарай иілген, усыз жыландарда тістері жемтігін ұстау қызметін атқарады. Улы жыландардың үстіңгі жақтарында у ағатын өзекшесі бар улы тістері орналасқан, олар қозғалмалы (алға – артқа қарай) болып келеді. Жақ сүйектері бір-бірімен серпімді сіңір арқылы байланысқан. Мұндай байланыс аузын кең ашуға мүмкіндік беріп, ірі жемтіктерді тұтастай жұтуға жәрдемдеседі. Аяқтары жоқ, тек айдаhарда, ұршық тәрізді жыландарда, соқыр жыландарда, бүрме ауызды жыландардың кейбір түрлерінде ғана жамбас белдеуінің қалдығы мен артқы аяқтарының тырнақ тәрізді жұрнағы сақталған. Иық және жамбас белдеулерінің болмауына байланысты омыртқа жотасы бөлімдерге анық жіктелмеген: қысқа әрі жуан жыландарда омыртқасының саны – 141, ал ұзын әрі жіңішкелерінде – 435-ке жетеді. Жыландар жылына 2 – 4 мәрте түлейді. Сыдырық (жыланның түлеген эпидермис қабығы) тұтастай түседі. Тіршілік ететін ортасына сәйкес реңі алуан түрлі келеді. Жыландар Жер шарына кең тараған (тек Антарктидада ғана кездеспейді), 3 мыңға жуық түрі белгілі. Олар 12 тұқымдасқа бірігеді. Ең көбі – сарыбас жыландар, олардың 1500-дей түрі бар. Қазақстанда 5 тұқымдасқа жататын: соқыр жыландар (1 түрі), айдаhарлар (2 түрі), сарыбас жыландар (12 түрі), сұржыландар (2 түрі), бозша жыландардың (1 түрі) 18 түрі белгілі. Жыландардың көпшілігі құрлықта, әдетте, қалың шөп өскен жерлерде, ағаш басында, шөлді аймақтарда, кейбір түрлері тұщы сулар мен теңіз-мұхиттарда тіршілік етеді. Жыланның шағуы Сенің әрекетің: - Кешіктірмей аузыңмен уды сорып таста. Егер аузыңда жара жоқ болса, бұл әрекет 10-15 минут бойы жүргізіледі. - Зардап шегушіні тыныштандырып, жатқызып қой. - Қолды шаққан кезде бүгіп, байлап қой. - Аяқты шаққан кезде оны екінші аяғына бинтпен таңып таста. - Зардап шегушіге сусынды көп ішкіз (шай, минерал немесе жай су). -Ауруды басатын кез-келген дәрілердің 1-2 таблеткасын ішкіз. - Зардап шегушіні жатқан бойында емдеу мекемесіне жеткіз. Назар аудар! Шаққан жердің жоғарғы жағына бұрау қоюға, шаққан жерді күйдіруге, кесуге болмайды! Жорғалаушылардың адамға пайда - зияны. Ұсақ жыландар мен кесірткелер зиянды бунақденелілер мен кемірушілерді жеп, а. ш. едәуір пайда келтіреді. Ірі денелі кесірткелердің, жыландардың, әсіресе тасбақалардың еті көптеген аймақтарда тағам ретінде пайдаланылады. Сондай - ақ ірі кесіртке, жылан және крокодилдің терісі ежелден - ақ әр алуан бұйымдар жасау үшін таптырмайтын шикізат болып табылады. Тіпті улы жыландар да адам үшін пайдалы, оның уы медицинада құнды дәрі - дәрмектер жасауға пайдаланылатындықтан, улы жыландар арнайы тәлімбақтарда өсіріледі.			ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Сен маған- мен саған Әр  топ тақырыпқа қатысты сұрақтар дайындайды	Топтарға жаңа тақырып бойынша  Сен маған мен саған   әдісімен конвертке салынған тапсырмалар тарату, тапсырма төңірегінде топпен жұмыс жүргізу	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	10 мин	Көкпар    ойыны  Топ бойынша жарыс Сұрақ пен тапсырмалар	Жаңа тақырыпты  талдау  үшін оқушыларды ортаға шығарып сұрақ арқылы жарыстыру	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, өзара пікір алмасады, топпен, жек дара  тапсырмаларды орындайды, нәтижесінде топтаса отырып ортақ жауап табу керек
Жинақтау	10 мин	Суреттер жарысы	Әр топ  өзі тұрып жатқан мекенінің суретін салып түсіндіреді	Әр топ сурет салудан жарысады, сол суреттерге қарап мағанасын түсіндіреді
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пән: Биология 49  сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жорғалаушылардың басқа отрядтары: тасбақалар, қолтырауындар. Жорғалаушылардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы. Жорғалаушыларды қорғау

Мақсаттары: оқушылардың         жорғалаушылардың   адам   өміріндегі   маңызы туралы           ой            өрісін  кеңейту,         қызығушылығын     арттыру;

 Күтілетін  нәти же: Тақырып  жайлы түсіктерін қалыптасыра отырып тақырыптың   өзекті түйінді жерлерін  практикада қолданады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Миға шабуыл, Жалғасын тап, Сәйкестендіру,Кім жүйрік

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Миға шабуыл арқылы Сұрақ жауапты пайдалану 1.Жорғалаушыларды           зерттейтін      ғылым            қалай  аталады? 2.Жорғалаушылардың         қанша түрі     бар? 3.Жорғалаушылардың тері түзілісі қандай          және   мұндай           түзіліс не        үшін    керек? 4.Жорғалаушылардың         қаңқасы         неше            бөлімнен        тұрады? 5.Жорғалаушылардың         қандай                        бұлшықеттері            жақсы дамыған? 6.Жорғалаушыларды жүрегінің құрылысы қосмекенділерге ұқсас бірақ қандай ерекшелігі бар? 7.Жорғалаушылардың         сезім   мүшелерін     ата. 8. Жорғалаушылардың қаңқасында алғаш рет пайда болған бөлім?	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы әр топты  диалогқа түсіру ,Өткен тақырып аррналған а үй тасырмасын қайталау ға сұрақтар жасалып, арнайы плакатқа жазылып тақтаға ілінеді, крассворд, карточкалар	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырмаларды қатесіз топпен орындау,  білімдерін тексеру. Топпен жұмыс жасау, жарыс арқылы сабаққа деген ынталары артады	АКТ
Түсіну	7мин	Жалғасын тап Тақырыптың  басты сөздерін тақтаға жазукерек	Тақтаға тақырыптан  сөздер алып оны тақтаға жазып қою арқылы оқушылардың  тақырыпты талдату	Сөздерді толықтырады,мағанасын түсіндіреді, талдайды	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Кім жылдам Сұрақ жауп 1. Биологиялық  диктант 1.Қабыршақтылар  отрядының  өкілдері .................................................................................. 2.Денесінің   түсі  өзгеретіндіктен  .............................. деп  аталады. 3.Құбылғылардың   ............................  ағаш  бұтақтарын  орап   ұстауға  бейімделген 4.Мүшелдік  жыл  санауда.......................... 6-жыл 5.Қазақстанда  кездесетін  жыландардың  түрі ............................ 6.Қазақстанда  кездесетін  улы  жыландардың  түрі ........................... 7.Жылан  қалай  сипап-сезеді?............................................................................................ 8.Жыланның  уы  мөлдір,.................................................. исі  болмайды	Әр топқа тапсырма тартау арқылы тараудан не біліп не үйренгендерін қағаз бетіне түсіреді, сұрақтарға жауап береді	Барлық топ өз ойларын тапсырма бойынша қағазға  салып, ойларын  ортаға, салады	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	«Сәйкестендіру»  тақырыпқа қатысты жауаптарын сәйкестендіру арқылы сабақты талдау Кестені толтыру                                                                                                     Жорғалаушылардың маңызы                                                                                 Адам  өміріндегі Табиғаттағы  Жорғалаушылардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы                                        Қазақстанда кездесетін  қорғауға алынған жорғалаушылар туралы қосымша мәліметтер іздестіру	Топтарға жаңа тақырып бойынша және өткен сабақты толық меңгерту мақсатында сәйкестендіру әдісін пайдалану арқылы тапсырмалар беріледі.Ол әдіс арқылы оқушы  жаңа тапсырманы түсінеді,ойланады тапсырмаға байланысты тапсырмаларды сәйкестендіреді	Берілген жаңа тақырыпты топтан талқылайды, өз ойларын ортаға салады, тексереді, нәтижесін   қазаға жазылған тапсырмаға қатысты сйкестендіріп жауабын көрсетеді. Берілген сұрақтар арқылы топтар бір-біріне сұрақ қою арқылы диалогке түседі.
Жинақтау	5мин	Кім жүйрік ойыны    арқылы  сабақты  жинақтайды Сөзжұмбақ: Жылан 1.Қабыршақтылар  өкілі 2.Денесінің   түсі  өзгеріп  тұрады 3.Қазақстанда  кездесетін  жыланның  ерекше  түрі 4.Жыланның  уының  түсі 5.Сұр  жыланнның  уы  әсер  етеді    Ж    Ы    Л    А    Н .Ортадағы   қаламсап 1.Жорғалаушылардың  неше  түрі  қабыршақтылар  отрядына   жатады? 2.Жыланның   улы  бездері  қайда  орналасқан? 3.Улы  жыландар  қай  жүйеге  әсер  етеді? 4.Жұмыратқалайтын  жылан? 5.Тірілей  туатын  жыланның  түрлері? 6.Жыландардың  медицинаға  пайдасы? 7.Жыландар  қандай  жерлерде  өсіріледі? 8.Сілекей  безінің  өзектері  қай  жерге  ашылады?	Тақырып бойынша білімдерін жинақтау үшін әр топқа  сұрақтар таратылады, сол  сұраққа жауап беріп тақырыпты жинақтайды	Әр топ өзара тақырыпқа қатысты  сұрақтарға жауап беріп тақырыпты қалай түсінгендерін көрсету арқылы сабақты жинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

№50   сабақ
Сабақтың тақырыбы:	Ертедегі жорғалаушылардың алуантүрлілігі. Олардың жойылу себептері. Жорғалаушылардыңертедегіқосмекенділерденпайдаболуы.
Жалпы мақсаты:	Ертедегі жорғалаушылардың алуантүрлігі. Олардың жойылу себептері. Жорғалаушылардың ертедегі  қосмекенділерден пайда болуын оқушыларға өз бетімен меңгерту.
Нәтиже:	Білімді өз бетімен меңгереді,сыни ойлайды,басқаның ойына күмәнмен қарайды, ертедегі жорғалаушылардың алуантүрлігі, олардың жойылу себептері, жорғалаушылардың ертедегі  қосмекенділерден пайда болуы танысады,түйінді мәселелерді шешуге талпынады.суреттермен жұмыс жасап, ойлау қабілеттерін арттыра отырып, өз бетінше жұмыс істей білуге дағдыландыру.
Көрнекілік:	Интербелсенді тақта,бейнекөрініс,плакат,стикер,маркер,д.ж.жануарлар картасы,укаска,суреттемелер,жылан қаңқасы.
Негізгі идея:	Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдерді қолдана отырып оқушылардың бір-біріне деген сыныптастарынан қолдау таба алатынына сенімділігін арттыру.Өз бетінше оқып үйренуге,өз пайымдауларын жасай алуға дағдыландыру. Жаңа материалды талдау арқылы жорғалаушылардың тіршілік ету жағдайларының ерекшеліктерін ұғындыру.
Әдіс-тәсіл:	ЖИГСО,
Модульдердің кіріктірілуі:	1.Оқу мен оқытудағы жаңа тәсілдер. 2. Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау. 3.АКТ-ны пайдалану. 4.СТО. 5.Талантты және  дарынды балаларды оқыту. 6.Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу. 7.Оқытудағы басқару және көшбасшылық.
Пәнаралық байланыс:	Жануартану,география,жануарлар әлемі атласы,география және табиғат журналы.

№	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті	Бағалау	Уақыты	Ресурстар
1	Ұйымдастыру кезеңі . Сыныпты сурет таңдау арқылы2 топқа бөлдім.Сабақтың тақырыбымен нәтижесімен таныстыру. Үй тапсырмасын: сұрақтарарқылы қортындылау. 1. Ең ұзақ жасайтын бауырмен жорғалаушы ж: тасбақа 2. Аяқсыз кесіртке Ж: сарлан 3.  Жүрегі 4 камералы жорғалаушы Ж: крокодил 4. Тасбақа өкілдерін атадар: Ж: батбақ тасбақасы, ортаазия тасбақасы 5. Жорғалаушылардың қанайналым шеңбері қанша? Ж:2 6. Жорғалаушылар қандай мүшесімен тыныс алады?Ж: өкпесімен 7. Жорғалаушылардың зәрі қайда түзіледі?Ж: бүйректе 8. Жыланның сипап сезу мүшесі? Ж:тіл 9.Тұмсықбастылар отрядының өкілі?Ж: гаттерия 10. Жылан қай отрядқа жатады? Ж: қабыршақтылар 11. Тасбақаларда қандай сезім мүшелері дамыған? Ж: көру, иіс сезу Бар дауысымен тақылдап, Шалшық көлді мақтайды. Өзін-өзі мақұлдап, Бірін бірі жақтайды. Тәулік бойы бақылдап, Мезгілімен жатпайды. (бақа) Сабы жоқ қамшы, Ешкімге ұсынба, Уы бар бір тамшы, Тілінің ұшында. (жылан) Демек, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Жорғалаушылар класына» арналады. Сабақтың мақсаты:  «Жорғалаушылардың отрядтары мен олардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы туралы білім қалыптастыру» Қазір «Көмек аралы» стратегиясын пайдалана отырып, жаңа сабақты сендерге достарың түсіндіреді. Достарыңды мұқият тыңдасаңдар, үй тапсырмасын орындауда қиналмайсыңдар. 1-топ оқушыларына: «Тұмсықбастылар отряды» 2-топ оқушыларына: «Қабыршақтылар отряды» 3-топ оқушыларына: «Тасбақалар отряды», 4-топ оқушыларына «Крокодилдер отряды» қысқаша хабарлама дайындау	Сәлемдеседі. Топқа бөлінеді.оқу құралдарын дайындайды,зер салып тыңдайды. Сұраққа жауап береді.	Қызыл түсі- түсінбедім Сары түс- әлі сұрақтарым бар Жасыл түсі- маған бәрі түсінікті.Стиктің біреуін көтереді.	5-минут	Топтық ереже плакаты,түрлі түсті үлестірмелер. АКТ,
2	Бейнежазба көру Білім кезеңі:  Оқулықпен жұмыс. 1 топ Ертедегі жорғалаушылардың алуантүрлігі. 2-топ  Жорғалаушылардың ертедегі  қосмекенділерден пайда болуы, жойылу  себептері.	Мәтінмен жұмыс жасайды.  жұмыс,сурет салып тек оқулықты таза күйінде жеткізіп қорғайды.		10-минут	Плакат, оқулық.
3	Түсіну:Сұрақ-жауап 1. Ең алғашқы жорғалаушылар қай кезде пайда болған?Ж.: 300млн жыл 2. Олар қай жануардан таралған? 3. Ертедегі жорғалаушылардың өкілдері қандай жерде мекендейді? 4. Ертедегі жорғалаушылардың өліп біту себептері неде?	Жеке,жұп,топ болып сұрақтарға жауап береді.		5-минут	смайликтер
4	Талдау:динозавр мен аңтісті кесірткелерді салыстыр	динозавр мен аңтісті кесірткелерді салыстырып, айырмашылығын табу		7-минут	АКТ,
5	Жинақтау Жорғалаушылар класына қысқаша сипаттама жазу Еркін жазу	Жеке жұп топ болып жұмыс жасайды.		5-минут	плакат
	Қолдану  Топтастыру стратегиясы	Топ болып "Ертедегі жорғалаушылардыңотрядына" тірек-сызба дайындап қорғайды.		5-минут
6	Бағалау: Топтық бағалау, критери- лері бойынша.	Әр топ бағалау парағы арқылы жеке бағалайды.		5-минут	кесте
7	Үйге тапсырма: Сөзжұмбақ құрастыру.	Үй тапсырмасын күнделікке жазып алады.		2-минут	Интерактив-ті  тақта.
8	Рефлексия: Сабақта кездескен қи-ындықтармен жетістіктер.Стикермен жұмыс.	1. Не істедім. 2. Не үйрендім. 3. Не білгім келеді.		1-минут	Плакат,стикер

Бағалау бетшесі

р/с	Аты-жөні	Үй тапсырмасы	Топтық жұмысқа қатысы
1
2
3
4
5
6

Пән: Биология 51  сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Класстың жалпы сипаттамасы. Құстардың тіршілік ортасы.  Сыртқы және ішкі құрылысының ерекшеліктері.  Ұшуға бейімділігі. Зат алмасу қарқындылығы. Жылықандылығы.  № 9 зертханалық жұмыс.

Құстардың сыртқы құрылысы. Қауырсынды жамылғысы және қауырсындарының әртүрлі типтері. Құстардың қаңқасыныңқұрылысы, құстардыңішкіқұрылысы (даярылғалдыпрепараттан).

Мақсаттары: Оқушыларға оқытудың  жаңа  әдіс-тәсілдерін үйретіп, өз бетінше  және топпен  жұмыс  істеу дағдыларын қалыптастырып дамыту

Күтілетін  нәтиже: Сыни тұрғыдан ойлау арқылы еркін сөйлейді, өз ойларын ортаға салау арқылы тапсырмаларды  топпен жұмыс істеуге пайдаланады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Миға шабуыл, Конверт-сұрақ, Сәйкестендіру, Топтастыру стратегиясы

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Миға шабуыл арқылы Сұрақ жауапты пайдалану	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы әр топты  диалогқа түсіру ,Өткен тақырып аррналған а үй тасырмасын қайталау ға сұрақтар жасалып, арнайы плакатқа жазылып тақтаға ілінеді, крассворд, карточкалар	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырмаларды қатесіз топпен орындау,  білімдерін тексеру. Топпен жұмыс жасау, жарыс арқылы сабаққа деген ынталары артады	АКТ
Түсіну	7мин	Өткен тақырыпты меңгертуде «Конверт-сұрақ» әдісін қолдану  және жаңа тақырыпқа бастама	Сабақта қолданылатын әдіс оқушыларды сыни ойлауына ықпал етеді. Мұнда әр бала, өз ойын айтып,шығармашылығын қалыптастырады. Ол дегеніміз – бала бұрын тек тыңдаушы болса, енді ізденуші, өз ойын дәлелдеуші, ұйымдастырушы рөлін атқарады. Сын тұрғысынан ойлау қабілеттері сабақ үстіндегі проблемалық сұрақтарды шешу кезінде, бір сұраққа бірнеше нұсқада жауап берумен және ситуациялық жағдайлардан жол тауып шығу әрекеттерінен байқалады.	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу, өткен сабақтарды қайталау Топпен жұмыс жасау	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Сәйкестендіру»  тақырыпқа қатысты жауаптарын сәйкестендіру арқылы сабаққа тапсырмаларды қолданады	Топтарға жаңа тақырып бойынша және өткен сабақты толық меңгерту мақсатында сәйкестендіру әдісін пайдалану арқылы тапсырмалар беріледі.Ол әдіс арқылы оқушы  жаңа тапсырманы түсінеді,ойланады тапсырмаға байланысты тапсырмаларды сәйкестендіреді	Берілген жаңа тақырыпты топтан талқылайды, өз ойларын ортаға салады, тексереді, нәтижесін   қазаға жазылған тапсырмаға қатысты сйкестендіріп жауабын көрсетеді. Берілген сұрақтар арқылы топтар бір-біріне сұрақ қою арқылы диалогке түседі.	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	10 мин	«Топтастыру»  арқылы жалыпы бүгінгі сабақты меңгерту іс-әрекетіне балайнысты сабақты талдау	Әр топқа жаңа тақырып төңірегінде тапсырмалар татату, Әр топ  өз беттеріншге ақылдасып, нәтижесінде топтаса отырып ортақ жауап табады, сол арқылы тақырыптың мағанасын ашады	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, өзара пікір алмасады, топпен, жек дара  тапсырмаларды орындайды, нәтижесінде топтаса отырып ортақ жауап табу керек
Жинақтау	10 мин	Тақырыпқа қатысты әңгіме құрастыру арқылы   жинақтайды	Тарау бойынша білімдерін жинақтау үшін әр топқа  тақырып төңірегіәнде шағын әңгіме жазу тапсырылады	Әр топ өзара тақырыпқа қатысты  шағын әңгіме жаза отырып өз ойларын жинақтайы ортаға шығып әңгімелерін оқиды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Сыныбы, пәні, мерзімі		7 -сынып, биология, сабақ           № 52
Сабақтың тақырыбы		Көбейуі мен дамуы. Ұрпақтарына қамқорлық жасауы. Жылдық тіршілік циклы мен маусымдық құбылыстары. Құстардың қайтуы.№ 10 зертханалық жұмыс. Тауықжұмыртқасыныңқұрылысынзерттеу.
Сілтеме		7 сыныпқа арналған биология оқулығы, жануартану оқулығы, интернет материалдары
Жалпы мақсаты		Оқушыларға оқытудың  жаңа  әдіс-тәсілдерін үйретіп, өз бетінше  және топпен  жұмыс  істеу дағдыларын қалыптастырып дамыту
Міндеттер:		1 Алған білімдерін практикада қолдануға үйренеді.  Топпен  жұмыс  жасап  үйренеді. 2. Сын тұрғысынан ойлаудың белсенді әдіс-тәсілдері, жоба қорғау, логикалық тапсырмалар  арқылы жаңа тақырыпты мазмұндау; 3. Жорғалаушылар класымен танысуда оқушылардың сыни көзқарасы мен таным белсенділігін арттыру
Күтілетін нәтижесі		Бауырымен жорғалаушылардың отрядтарымен, қаңқа құрылысымен, негізгі өкілдерімен танысады, олардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызын түсінеді
Түйінді идеясы		Өзін-өзі бағалауға төселеді, бірін-бірі толықтырады
Әдіс-тәсілдер		Жоба қорғау, топтық жұмыс, семантикалық карта, СТО технологиясы: «Көмек аралы»,  «Араласып кеткен оқиғалар», «Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі
Уақыты	Ресурсы	Сабақтың мазмұны
		Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті
3 минут 2 минут	«Ұқсас ұғымдар бойынша топқа бөлу» Есім-акроним	1.Ұйымдастыру кезеңі      Оқушыларды түгендеу, қызығушылықты ояту, сыныпта психологиялық ахуал тудыру Есім-акроним Әр оқушы өз есімінің бастапқы әріптерінен өзін сипаттайтын (немесе өзііне тән) сын есімдер (эпитеттер) келтіруі керек. Мысалы: Мөлдір – мейірімдімін; т.с.с. 2.Ұқсас ұғымдар бойынша 4 топқа бөлу;	Оқушылар ұқсас ұғымдар бойынша суреттері арқылы (Гаттерия, құбылғы, тасбақа, гавиал) төрт топқа бөлінеді. Ақылдасып топбасын сайлайды. Топбасыларына бағалау парақшалары беріледі.
2 минут	Топтық жұмысты үйлестіру	Топ көшбасшысын өзара сайлауға уақыт беру, топ мүшелері арасында топ міндетерін бөлісіп алу, топ көшбасшысының бағалау парағын тарату;	Топ көшбасшысын сайлайды, топ мүшелері топта тақратын міндеттерін өзара бөліседі, бағалау парағы және табыс критерийімен танысады
3 минут	Сыныпқа жұмбақ жасыру: Мақсат қою кезеңі:	Бар дауысымен тақылдап, Шалшық көлді мақтайды. Өзін-өзі мақұлдап, Бірін бірі жақтайды. Тәулік бойы бақылдап, Мезгілімен жатпайды. (бақа) Сабы жоқ қамшы, Ешкімге ұсынба, Уы бар бір тамшы, Тілінің ұшында. (жылан) Демек, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Жорғалаушылар класына» арналады. .	оқушыларына: «Тұмсықбастылар отряды» 2-топ оқушыларына: «Қабыршақтылар отряды» 3-топ оқушыларына: «Тасбақалар отряды», 4-топ оқушыларына «Крокодилдер отряды» қысқаша хабарлама дайындау Күнделікке жаздыру
10 минут Жобаның дұрыс қорғалуына қарай ең үлкен ұпай 5	Жаңа сабақ «Көмек аралы» стратегиясы	«Көмек аралы» әдісі бойынша, тақырыпты алдын ала мазмұндауды бөліп алған оқушылар мұғалімге көмекке келеді.	Алдын ала сабақ мазмұны бөліп берілген 4 оқушы бағыттар бойынша өз жобасын презентация түрінде қорғайды.
10 минут Берілген ұпайлар бойынша есептеледі Ең үлкен ұпай 5 ұпай	Бекіту кезеңі Ұласпалы білім беру «Араласып кеткен оқиғалар» тапсырмалары	Омыртқалылардың үш класының өкілдерікөрсетілген суреттер мен олардың сипаттамалары берілген үлестірмелі материалдар таратылады. Оқушылар әр суреттегі түрге сәйкес сол кластың сипттамаларын тауып біріктіруі қажет.  (Топтық жұмыс жүргізу)	Әр топ оқушылары бірлесе отырып, балық, бақа, жорғалаушыға байланысты берілген тапсырмалары бар қағаз қиындыларын бір-біріне сәйкестендіріп, толтырады.
5 минут	Семантикалық картамен жұмыс жасау	Семантикалық карталар топтарға үлестіріліп беріледі	Топ мүшелері бірлесе отырып, семантикалық картаны толтырады.
3 минут	«Екі жұлдыз бір тілек» әдісі Рефлексия кезеңі	Әр топтан бір оқушы басқа үш топқа екі мадақ, бір сын айтады, тілектерін білдіреді. Барлық топ оқушылары алма ағашына стикерлерді жабыстырады.	Әр топтан бір оқушы, яғни   бақылаушы міндетін атқарған топ мүшесі сөйлейді. Стикерлерге сабақтан алған әсерлерін жазады. Сабақ түсінікті болса бүтін алманы; Сабақты толық түсінбесе жарты алма бөлігін; Ал сабақты мүлде түсінбесе алманың тек өзегін ғана алма ағашына іледі.
7 минут	Оқыту үшін бағалау	Мұғалім формативті бағалау алдында топ көшбасшыларының бағалауын сұрайды.	Топ көшбасшылары бағалау парағына қойған бағаларын оқиды. Әр оқушы өзінің пікірін айтады.
	Үй тапсырмасын пысықтау	Үйге тапсырма беру: &54 оқу	«Бауырымен жорғалаушылардың отрядтары» қысқаша хабарлама жазып келеді

Сабақ: 53
Сабақтың тақырыбы		Тақырыбы: Құстардың ертедегі жорғалаушылардан пайда болуы. Археоптерикс.
Мақсаты		Құстардың пайда болуы тарихы туралы таныстыру және зерттеу.Ертедегі жорғалаушылардан пайда болғаны туралы және археоптерикс туралы түсінік қалыптастыру.Талдау,пікірталас ұйымдастыру және мәтінді талқылау қабілеттерін дамыту.
Күтілетін нәтижелер		Құстардың жорғалаушылардан пайда болғандығын  біледі.100% Құстар класының пайда болуын кезеңдерін салыстыра отырып түсіндіре алады.70% Құстардың шығу тарихына мысалдар келтіру арқылы салыстырып, жалпылап, нақтылап ой қорыта алады. 30 %
Қолданылатын  әдіс-  тәсілдер		«Саяхатқа шығу», «Ойлан, бірік, бөліс», «инсерт» «Ыстық орындық»
Керекті жабдықтар		Оқулық, дәптер, постерлер,маркерлер,мәтін, ресурстық парақ
Сабақ барысы: Сындарлы оқыту бағдарламасы бойынша 7 модулді ықпалдастыру.
Сабақ кезеңдері	Мұғалім әрекеті		Оқушы әрекеті
Кіріспе	Ұйымдастыру. Амандасу.    « Менің атым Алия мен ақылдымын»  тренинг  өткізу  Көршісіне айтады Топқа бөлу.		Оқушылар шеңберге тұрады,  бір- біріне қарап  атына  сай  қасиеттерді  айтады
Тұсаукесер	Блум бойынша сабақ тапсырмалары  арқылы  тексеру. Сабақтың тақырыбы:  Құстар класына жалпы сипаттама Білім Құстар класына сипаттама Түсіну Құстардың құрылысы Қолдану Қазіргі кезде дүние жүзінің түрлі аймақтарында құстардың қанша түрі таралған. Талдау Биологиялық  диктант арқылы  өз білімдеріңді тексеріңдер: Құстардың денесі ....., ...... , ...... бөлімдеріне бөлінген. Дене салмағы .... грамнан ....  килограмға дейін жетеді. Құстардың терісі ..... әрі құрсақ ...... өте аз. Құс ....... бүкіл денесін жауып тұрады. Жинақтау Төменде берілген тақырыптарға  мәліметтер бойынша барлық білімді тиянақтап, оны бір жүйеге келтіріп, тұжырымдамалық карта құрастырыңдар.                                Бағалау Алған білімдеріңді тиянақтап, басқа оқушымен салыстыр.		Оқушылар сұрақтарға ойланып ,бірігіп  талқылып, жауап береді .
Негізгі бөлім	«Ойлан, бірік, бөліс» әдісімен жаңа тақырыпты меңгеру. Ресурстық парақ үлестіріледі. Құстар қалай, қайдан пайда болды деп ойлайсыңдар? Алдымен жекелей, жұптасып, содан топтасып талдау тапсырады. «Инсерт» әдісі Мұғалім оқушыға түсінікті дәрежеде мәтін алып келеді де таратады. Және жұмыс барысын түсіндіреді. Құстардың пайда болуы туралы үйренген, білген білімдерін  посерге түсіріп, қорғауды  ұсынады. Оқушылар мәтінмен танысады жеке-жеке,олар инсерт әдісі арқылы белгілерді (+ маған жаңалық, - келіс пеймін,V білемін,таныс,? қиындық туындап тұр,сұрау керек дегенді білдіреді) пайдалана отырып мәтінді талдайды.Содан өз тұжырымдарын топтасып талқылау арқылы мәтінді бір-біріне таныстыруға тырысады.		Бірінші сұраққа оқушы жеке ойлана ды, сосын жұптасып талдайды,одан соң топ болып талдап,ортақ бір шешімге келеді де алдарындағы параққа жазып тапсырады.Және үйге берілген тапсырма бойынша жинақтаған материалдарын да тапсырады. Оқушылар мәтінмен танысады жеке-жеке,олар инсерт әдісі арқылы белгілерді (+ маған жаңалық, - келіс пеймін,V білемін,таныс,? қиындық туындап тұр,сұрау керек дегенді білдіреді) пайдалана отырып мәтінді талдайды.Содан өз тұжырымдарын топтасып талқылау арқылы мәтінді бір-біріне таныстыруға тырысады. Топтағы  оқушылар өз қабілеттерін танытуға тырысып,жұмысты өз ара бөліседі, бірі сурет салады,бірі баяндауға дайындалады,бірі ұйымдастырады,бірі басқа топтан ақпарат жинайды,бірі уақытты өлшейді,бірі хатшы болып жазады жиналған және өздері оқып үйренгендерінен.
Қорытынды	«Ыстық орындық» әдісі арқылы сабақты     қорытындылау Әрбір топтан бір – бір адамнан шығады. Қарсылас топтар бір-біріне сұрақ қояды. Ыстық орындыққа отырған оқушы жауап береді. Бүгінгі сабақтан алған әсерлерін және білгендері бойынша қысқаша эссе жазу тапсырылады.		Оқушылар  сұрақтар дайындап, сұрақ қояды, жауап алады.
Сабақ соңындағы рефлексия	Кері байланыс әдісімен рефлексия  парағы Мен сабақта   …… (қалай) …      болдым. 2. Мен өзіме тиісті тапсырманы … 3. Сабақ маған … (қалай) … көрінді 4. Сабақтан кейінгі  әсерім … 5. Көңіл-күйім
Үйге тапсырма	§59 оқу, 10 сұрақтан тұратын  тест  дайындау.

Сабақ: 54
Сабақтың тақырыбы		Құстардың көптүрлілігі. Түйеқұстар (қыртөссіз құстар). Пингвиндер. Қыртөсті (ұшатын) құстар. Таралуы. Құрылыс ерекшеліктері мен тіршілік орта жағдайларына бейімделуі. Құстардың экологиялық топтары.
Мақсаты		Қыртөсті және қыртөссіз құстар туралы білімдерін қалыптастыру.
Күтілетін нәтижелер		Құстардың түрлерін біледі.100% Құстар класының түрлерін ерекшеліктеріне қарай отырып ажырата алады.70% .Құстардың түрлерін талдап, мысалдар келтіру арқылы ерекшеліктеріне сипаттама беріп,  бағалай алады. 30 %
Қолданылатын  әдіс-  тәсілдер		«Саяхатқа шығу», «5 қадам», «инсерт» «Сұрақты ұстап ал»
Керекті жабдықтар		Оқулық, дәптер, постерлер,маркерлер,мәтін, ресурстық парақ
Сабақ барысы: Сындарлы оқыту бағдарламасы бойынша 7 модулді ықпалдастыру.
Сабақ кезеңдері	Мұғалім әрекеті		Оқушы әрекеті
Кіріспе 3-5 мин	- оқушылармен амандасу; - сыныпты түгендеу; - кезекшілік қызметін қадағалау; - оқушылардың назарларын сабаққа аудару. Топқа бөлу. Құстардың көптүрлілігіне байланысты  Түйеқұстар (қыртөссіз құстар), Пингвиндер,  Қыртөсті (ұшатын) құстар топтарына бөлу.		-мұғаліммен сәлемдесу; - кезекшілік қызметін атқару; - сабаққа зер салу.
Тұсаукесер    5-10 мин	Үй тапсырмасын  тексеру  «5 қадам» әдісі арқылы  үй тапсырмасын тексеру. 1.      Қазақстанда құстардың неше түрі мекендейді? (500) 2.      Орнитология ғылымы нені зерттейді? (құстарды) 3.      Құстардың денесі қандай бөлімдерге бөлінеді?(бас, мойын, тұлға) 4.      Құс қаңқасының өзіне тән қандай ерекшелігі бар ?(алдыңғы аяғы қанатқа айналған) 5.      Қозғалу әрекетіне байланысты құстарды неше топқа     бөледі?(3) 1.      Қыртөстілер қандай құстар ?(ұша алатын құстар) 2.      Қыртөссіз құстарға мысал келтіріңдер (түйе құстар, нанду, страус) 3.      Жүзгіш құстарды ата (пенгвиндер) 4.      Құстардың жүрегі неше қуысты  ?(4) 5.       Тыныс шығару жүйесі (қосарлы тыныс алу)		Әрбір топтан бір оқушы шығып әрбір сұраққа  жауап бере отырып, бір қадам алға жылжиды.
Негізгі бөлім 20-25 мин	«Түртіп алу» әдісімен тақырыпты талқылау, «көршіңе әңгімелеп бер» әдісі арқылы жаңа  тақырыпты меңгеру. Оқушылар оқулықтағы 200 беттегі материалдарды өз бетімен оқып, жұп болып, одан кейін топ болып талқылайды. Құстар қалай топқа бөлінеді, қайдан пайда болды деп ойлайсыңдар? Алдын жекелей, жұптасып, содан топтасып тадау тапсырады. Одан кейін әрбір топ постер қорғайды. Түсінгендігін көрсету үшін бағдаршамды пайдалану. Маршруттық карта (АББҚ балаларға жеңілдетілген тапсырмалар)     Әрбір топ өз тобының атына   «Ассоциация құру»   «Шапалақ соғу» арқылы өзара бағалау,  «Бағалау ағашында» өзін бейнелеу.		Бірінші оқушы жеке ойлана ды, сосын жұптасып талдайды,одан соң топ болып талдап,ортақ бір шешімге келеді де алдарындағы постерге жазып қорғайды. Топтағы  оқушылар өз қабілеттерін танытуға тырысып,жұмысты өз ара бөліседі, бірі сурет салады,бірі баяндауға дайындалады,бірі ұйымдастырады,бірі басқа топтан ақпарат жинайды,бірі уақытты өлшейді,бірі хатшы болып жазады жиналған және өздері оқып үйренгендерінен.
Қорытынды 3-5 мин	«Сұрақты ұстап ал» әдісі,  1.Ширақ балапандар қандай құстарда болады ?(үй құстарында) 2. Жұмыртқаның сырты немен қапталған ?(әкқабық) 3. Мекиен дегеніміз не?(құстың аналығы)              4. Құстардың кеңірдегі неше ауа тамырға  тармақталады ?(2) 5.Жұмыртқадан шығатын балапандарды қандай топтарға бөледі ?(ширақ, қызылшақа) 6. Ірі құстарда қанша  жұмыртқалар болады ?(1,2) 7. Түйеқұстардың аяқтарында неше саусақ болады ?(2) 8. Тауық жұмыртқасынан неше тәуліктен соң балапан шығады ?(21) Тақырып соңындағы терминдермен жұмыс. 1.      Орнитология – 2.      Күрделі сегізкөз – 3.      Қыртөс (киль) – 4.      Жіліншік – 5.      Ауа қапшықтары– 6.      Қосарлы тыныс алу – 7.      Қызылшақа балапан – 8.      Ширақ балапан – 9.      Археоптерикс – 10.  Протоавис –		Оқушылар  сұрақтар дайындап, сұрақ қояды, жауап алады Оқушылар тақырып бойынша алған білімдерін жазады.
Сабақ соңындағы рефлексия	Кері байланыс әдісімен рефлексия  парағы Мен сабақта   …… (қалай) …      болдым. 2. Мен өзіме тиісті тапсырманы … 3. Сабақ маған … (қалай) … көрінді 4. Сабақтан кейінгі  әсерім … 5. Көңіл-күйім
Үйге тапсырма	§60 оқу, «Құстар» тақырыбында эссе жазу.

Маршурттық карта

Өздік жұмыс	Уақытқа сай                   жұмыс жаса	Практикалық жұмыс жаса	Дос көмегін пайдалан
Топтық жұмыс	Мұғалім нұсқауын тыңда	Есіңде болсын, назар аудар!	Өзіңді бағала   Бағалау парақшасын қолдан

І-тапсырма. «Сұрақтарға жауап бер» (5 минут)

1.                          , өзіне берілген тапсырма  бойынша өзің , тапсырманы орында,     көмек қажет болса

                                    ,

1. Құстар дүниесінде таралған түр саны

2. Құстарды зерттейтін ғылым саласы

3. Жыл маусымдарына сәйкес қоныс аударатын құстар

4. Қосарлы тынысалу дегеніміз не?

5. Құс өңешінің кеңейген бөлігі

6. Ірі қауырсындардың  теріге еніп тұрған бөлігі

7. Құстардың дене температурасы

8. Бұдан 150 млн жыл бұрын тіршілік еткен құстардың арғы тегі

9. Құстардың жүрегі неше бөлімнен тұрады? 

10. Ең кішкентай құстың салмағы қандай, бұл қандай құс?

11. Ең  ірі құс және оның салмағы қандай?

12. Ең ұзақ жұмыртқа басатын құс

2 тапсырма

Асыранды үй құстарының түрлерін ата.

3 тапсырма. Үй құстарының адам үшін маңызы?

3. Үй құстарының белгілі бір мақсатқа сай қолдан сұрыптау арқылы шығарылған тобы қалай аталады?_______________________________________________________________________________________________

4. Мексика мен Американың оңтүстігінде алғаш рет қолға үйретілген асыранды құс: _____________________________________________________________________________________

5. Құйрық қанаттары ұзын, әр түрлі әсемдік бұйым ретінде қолдану үшін қолда өсірілетін құс: ____________________________________________________________________________________

. Құстар дүниесінде таралған түр саны (8 600-ге жуық)

2. Құстарды зерттейтін ғылым саласы  (орнитология)

3. Жыл маусымдарына сәйкес қоныс аударатын құстар (жыл құстары)

4. Қосарлы тынысалу дегеніміз не?  (ауа қапшығы және өкпе)

5. Құс өңешінің кеңейген бөлігі ( жемсау)

6. Ірі қауырсындардың  теріге еніп тұрған бөлігі (қаламша)

7. Құстардың дене температурасы (+41⁰С, +43⁰С)

8. Бұдан 150 млн жыл бұрын тіршілік еткен құстардың арғы тегі  (көнеқұс немесе археоптерикс)

9. Құстардың жүрегі неше бөлімнен тұрады? 

10. Ең кішкентай құстың салмағы қандай, бұл қандай құс? (1,5грамм –колибри)

11. Ең  ірі құс және оның салмағы қандай? (түйеқұс, салмағы 90 кг)

12. Ең ұзақ жұмыртқа басатын құс  (кезеген альбатрос 75-85күн)

Пән:  Биология  55 сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Бунақ денелілермен, жануартектес азықтармен қоректенетін құстардың және жыртқыш құстардың пайдасы. Құстарды қорғау және қолға үйрету. Құстардың биогеоценоздағы және адам өміріндегі маңызы. Кәсіптікқұстаролардытиімдіпайдаланужәне

Мақсаттары: Оқушылар  тақырыпты толық меңгерген, тапсырмалар арқылы білімдерін жетілдіреді,сөйлеу тілін дамытуда тапсырмаларды орындауда пайдаланады

Күтілетін  нәтиже : Жаңа тақырыптар толық менгеріледі, ерекшеліктерін  пайдалана отырып  тапсырмаларды орындайды

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Кім жылдам, Кім алғыр,Жигсо әдісі, Дебат

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Суреттер сөйлейді әдісі бойынша слайда көрсетілген суреттер бойынша жұмыс	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру ,Слайда үй тасырмасын қайталау ға сұрақтар жасалып, интерактивті тақтада көрсетіледі.	Мұғалім берген тапсырманы орындау Слайдта жазылған барлық қайталау сұрақтары мен тапсырмалар интерактиті тақтамен беріліп, әр топ өз білгендерін, білетіндерін сыни тұрғыдан ойлау арқылы нақты дәлелдермен жауап береді	АКТ
Түсіну	7мин	«Кім  алғыр» әдісі Сұрақ жауап 1. Биологиялық диктант Түйеқұстардың ең ірісі ……………. түйеқұс. Пингвиндердің алдыңғы ………………ескекке айналған. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрлі өнерінің бірі ……………………… Орман құстарының денелері көбіне шағын, ………………………….. сүйірленіп келеді. ………………….құстары күзде оңтүстіктегі жылы аймақтарға жылыстап, көктемде елімізге қайтадан оралады. Әр топтан  оқушы шығып «+», «-» деген белгілерді қою арқылы тапсырманы орындайды. «1 тоьп 1. Денесі бас, мойын, тұлғаға бөлінген. 2. Құстардың терісі қалың, бездері өте көп. 3. құстардың қаңқасы жеңіл әрі берік. 4. Құстардың терісі жұқа әрі құрғақ, бездері өте аз. 5. Құстар сырттай ұрықтанады. 2 топ 6. Құстардың көз ұясы үлкен. 7. құстардың тыныс алу ерекшелігін қосарлы тыныс алу дейді. 8. Құстардың жүрегі төрт қуысқа бөлінген. 9. оң жақ қарыншадан өкпе артерия қантамыры түрінде үлкен шеңбер басталады. 10. Құс қауырсындары бүкіл денесін жауып тұрады. 3 топ 1. Ірі қауырсындардың теріге еніп тұрған бөлігі – сояуы деп аталады. 12. Қаңқасын бассүйек, омыртқа жотасы, йық белдеуі мен қанаттары, жамбас белдеуі мен аяқтары, кеуде қуысы деп бөледі. 13. Дене температурасы – тұрақты, жылықанды, әрі жоғары +41, +43ºС. 14. Қазақстанда құстардың 8600 - ден аса түрі мекендейді. 15. Құстарды зерттейтін ғылым – орнитология деп аталады.	Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы өткен  тақырыпты еске  түсіруге байланысты бірненше сұрақтар дайындау	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу Топпен жұмыс жасау	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«ЖИГСО  әдісі» пайдаланамыз Тақырыбы: Осы көрстелген жаңа тақырыпты оқушыларға қысқаша түсіндіру мақсатында осы көрсетілген әдіс бойынша жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және өз пікірлерін ортаға салады., бір-біріне түсіндіреді Қосымша ресурстар Адамның шаруашылық әрекеттерінде құстардың алуан түрлі және үлкен маңызы бар. Көптеген түрлерін үйретіп, үй құсына айналдырған, бұл әрекетті осы кезге дейін жетілдіріп келеді.   Ет, жұмыртқа, мамық алу, байланыс мақсатына, әсемдік үшін құстардың жаңа тұқымдарын шығарады. Жабайы құстар-дың — ауыл, орман, балық шаруашылығында, аң аулау кәсібінде және денсаулық сақтауда зор маңызы бар. Құстар-дың экономикалық маңызы өте күрделі, оны механикалық шеше салатын мәселе емес, Бір түрге жататын құстың өзі бір жағдайда пайдалы болса, екінші бір жағдайда зиянды болып саналады. Шаруашылықтың бір түріне пайдалы болған құс, шаруашылықтың екінші саласына зиянын тигізуі мүмкін. Көп-шілік кұстар егін, бау-бақша, тоғайлы және далалы жердегі өсімдіктердің зиянкестері — омыртқасыз организмдерді қырып, пайдасын тигізеді. Орман зиянкестерімен қоректенетін құстарға: сары шымшық, пищухалар, түрлі славкалар, шыбын қаққыштар, түрлі сары шымшықтар, қызыл құйрықтар, малионовкалар, көкектер, жағалтайлар, ешкіемерлер, тоқылдақтар, кішкене торғайлар, жорға торғайлар т. б. жатады. Дала мен шабындық жерлердегі зиянкестермен қоректенетін құстарға кәдімгі қара торғай, түрлі қаратамақ торғай, боз торғайлар, ақсарылар, көк қарғалар, айдарлы көкектер, кәдімгі және дала бөктергісі, қыр-ғилар, ақ тұмсық қарғалар, ұзақтар, кейбір жерлерде шағалалар т. б. жатады.  Күлгін қара торғай (Раstог гоsеиs) Орта Азияға, Қазақстанға, Кавказда Төменгі Еділде тараған. Кейбір жылдары Украинада да болады. Ересегі бір тәулікте көптеген жүз насекомдарды жояды. Р. Н. Мекленбурцевтің мәліметі бойынша, Орта Азиядағы қара торғайдың әрбір үйірі, ұялаған кезінде (бір ай-да) 100 мыңдай шегірткелерді құртады. Сонымен қатар жас балапандары жүзім мен шиені жеп зиянын тигізеді. А. Н. Фор-мозов Қазақстанда дала бөктергісінің шегірткелерді жейтінін бақылаған. Оның айтуынша, безгелдек (Місгоtіs tеtгах) таң-ертеңгі уақытта 250 шегірткені жегенін байқаған. Батыс Си-бирьде және Қазақстанда мыңдаран шағалалар, үйректер, қызғыштар және ақ тұмсық қара қарғалар далалық жерлерге шығып, шегірткелермен қоректенеді.  Самырсын құстар (Nисіfгаgа сагуосаtасtеs) самырсын ағаш-тарының көптеген жаңғақтарын жеп, өндірістік маңызы бар жаңғақтың қорын кемітеді. Сонымен қатар бұл құстар көпте-ген самырсын жаңғақтарын мүктердің арасына, топыраққа апарып көміп, самырсын ағашының тұқымының тарауына се-бепші болады.  Құстар ұсақ кемірушілерді жеп, ауыл шаруашылығына үл-кен пайда келтіреді. Көптеген күндізгі жыртқыш құстар және жапалақтар көпшілігінде ұсақ кемірушілермен қоректеніп, оларды қырады. Ұсақ кемірушілермен қоректенетін құстарға кэдімгі жамансары (Виtео bиtео), қорған жамансарысы (Виtео fогах), қыстақ жамансарысы (АгсһіЬиtео lаgориs), құладындар (батпақ жердің құладынынан басқалары), қорган бүркіті (Аqиіlа һеlаіса), дала бүркіті (А. піраlепsіs), кәдімгі бөктергі, дала бөктергігі, күйкентайлар, ителгілер, батпақты жердің жапалағы, құлақты жапалақ және сұр неясыттар т. б. жатады.  Кемірушілер аз болған жылы, бұлардың бірқатары насеком-дармен, рептилилермен, құстармен коректенеді. Кемірушілер көбейіп кеткен жылы ұсақ кемірушілермен тек қана жыртқыш құстар емес, құзгын, сауысқан, құтандар, дегелектер де қоректенеді. Олар кемірушілер көбейіп кеткен жерге топтанып ұшып барып, қырады.			СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Тест сұрақтар  1. Құстардың қандай сезім мүшесі дамыған? а) сипап сезу ә) дәм сезу б) есту 2. Құс аулау кәсібінде қаз тәрізділер нешінші  орын алады? а) 1            ә) 3                   б) 2 3. Ұшатын құсты көрсет. а) пингвин  ә) түйеқұс  б) тырна 4. Тауық жұмыртқасынан неше күнде балапан шығады? а) 18 тәулік ә) 21 тәулік б) 20тәулік 5. Қыртөсі жоқ құсты көрсет: а) үйрек ә) пингвин б) киви	еді.Сұрақтар мен қосымша тапсырмалар жаңа мтақырып бойынша, сабақты қалай түсінгендігін  тексеру және жұмыс істеу	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, топпен тапсырмаларды талқылау, әр топтан оқушыортаға шығып өз ойын және пікірін бүгінгі  тақырып бойынша жеткізу, талдау және бағалау, тапсырмаларды орынату Берілген сұрақтар арқылы топтар бір-біріне сұрақ қою арқылы диалогке түседі.
Жинақтау	5мин	Шығармашылық тапсырма «Тақырыпты біз  былай түсінеміз» (кітап,суретпен жұмыс, жинақтау, бағалау)  (5 мин	Мұғалім жаңа тақырыпқа байланысты тапсырма қағаздарын таратады	Оқушылардың мақсаты берілген сұраққа өз ойларын  қағазға жазып береді
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пән: Биология 56    сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Үй құстары. Құстардың шығу тегі және аса маңызды қолтұқымдары, оларды адамның пайдалануы

Мақсаттары: оқушыларға үй құстары, олардың ерекшеліктерімен тіршілік ету әрекеттері туралы түсінік беру.

Күтілетін  нәтиже : Оқушылар берілген тапсырманы өздері талқылап, өз ой-пікірлерімен санасады. Топпен жұмыс жасайды

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Миға шабуыл, Жигсо, Пилот-штурман,Кубиз әдісі

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Миға шабуыл»  сұрақ жауап 1.      Құстар дүниесінде таралған түр саны (8 600-ге жуық) 2.      Құстарды зерттейтін ғылым саласы  (орнитология) 3.      Жыл маусымдарына сәйкес қоныс аударатын құстар (жыл құстары) 4.      Қосарлы тынысалу дегеніміз не?  (ауа қапшығы және өкпе) 5.      Құс өңешінің кеңейген бөлігі ( жемсау) 6.      Ірі қауырсындардың  теріге еніп тұрған бөлігі (қаламша) 7.      Құстардың дене температурасы (+410С, +430С) 8.      Бұдан 150 млн жыл бұрын тіршілік еткен құстардың арғы тегі  (көнеқұс немесе археоптерикс) 9.      Құстардың жүрегі неше бөлімнен тұрады?  10.  Ең кішкентай құстың салмағы қандай, бұл қандай құс? (1,5грамм –колибри) 11.  Ең  ірі құс және оның салмағы қандай? (түйеқұс, салмағы 90 кг) 12.  Ең ұзақ жұмыртқа басатын құс  (кезеген альбатрос 75-85күн)	Үй тапсырмасын сұрау  Талқылау үшін сұрақтар беріледі		АКТ
Түсіну	7мин	«Жигсо»  әдісі бойынша  әр топқа тапсырмалар тарату мәтінмен жұмыс. ДЖИГСО әдісі Оқушылар мәтінді оқып,сипаттайды. 1-ші топ сипаттама береді, кесте,сурет салады 2-ші топ сипаттама береді, кесте,сурет салады 3-ші топ топ сипаттама береді, кесте,сурет салады.	Сіздің тобыңызда 4  рөлді: лидер, баяндамашы, хатшы, уақыт  сақшысы және бақылаушыларды анықтаңыз. Жұмыс төмендегідей жоспармен жүреді:   Берілген мәтінді оқып, топпен бірлесе отырып, талқылайды және әр топтың бақылаушысы  жасаған жұмыстарға сәйкес бақылау парағын жүргізеді.	ЖИГСО әдісі арқылы жүзеге асады.  Жұппен жұмыс.Топпен талдау.	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Жұптық жұмыс  «Пилот - Штурман» Штурман – басқарушы, пилот – орындаушы) Берілген сөздерге шағын эссе жазады Топқа арналып жаңа тақырып төңірегінде тапсырмалар береді 1.      Жаңа сабақ: 1 топ 1)      Асыранды үй құстарының түрлерін ата. (тауық, күркетауық, үйрек, қаз, мысыр тауығы, жапон бөденесі, көгершін, тауыс, баққунақ). 2        Топ Үй құстарының адам үшін маңызы? (жұмыртқасы, ет өнімі, мамық, сәндік бұйымдар үшін). : Қолға үйретілген асыранды құстардың қандай отрядтарға жататынын тақырып мәтінінен тауып жаз: Р/с Түрлері Отрядтары 1. Тауық 2. Үйрек 3. Қаз 4. Күркетауық 5. Көгершін 6. Баққунақ 7. Жапон бөденесі 3 топ: Асыранды құстардың арғы жабайы тегін тақырып мәтінінен тауып жаз. А. Тауықтың ______________________________________________________ Ә. Үйректің_______________________________________________________ Б. Қаздың_________________________________________________________ 1 – топ: Үй құстары; 2 – топ: Құстардың шығу тегі; 3 – топ: Құстардың маңызы. Мәтінді оқу – 5 минут (жеке,көршімен,топпен ); «Постер» әдісі: Мәтін бойынша плакат бетіне сурет салу – 7 минут; Ортаға бір оқушы шығып қорғау – 8 минут;
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Биологиялық диктант:  Құс шаруашылығы - ......... шаруашылығының тиімді саласының бірі. Құс ................ - сапалы тыңайтқыш. Құс шаруашылығын дамытудағы басты мақсат — олардың ............ мен ......... алу.  «..........» - деген ағылшын сөзі, оның қазақша мағынасы «отқа қақтау» деген ұғымды білдіреді. Үй үйректері бұдан 6-7 мың жыл бұрын ................ аймағында және ............ қолға үйретілген.	Әр топқа кубикте жазылған сұрақты беру	Кубиктегі сұрақтарға жауап беру
Жинақтау	5мин	«Ыстық орындық» әдісі: Ортадағы орындыққа кезекпен әр топтан бір оқушы шығып отырып, оқушылардың қойған сұрақтарына жауап береді. 1.      » Құстардың жүрегінің құрылысын және қанайналым жүйесін түсіндір. 2.      Неліктен құстарды жылықандылар деп атайды, дене температурасы қанша? 3.      Құстардың денесі қандай бөлімдерге бөлінеді? (бас, мойын, тұлға) 4.      Құстар қалай тыныс алады? 5.      Құстардың жақ сүйегі неге айналған? Ас қорыту жүйесін түсіндір.(тұмсыққа) 6.      Құстың қарны қандай бөлімдерден тұрады? 7.      Құстың омыртқа жотасының бөлімдерін ата.(арқа, бел, сегізкөз.) 8.      Құстардың қаңқасын түсіндір. 9.      Құстардың зәр шығару жүйесі қандай? 10.  Ширақ балапандар дегеніміз не? Ширақ балапан шығаратындар 11.  Қызылшақа балапан дегеніміз не? Қызылшақа балапан шығаратындар 12.   Құстардың жорғалаушылардан шыққандығын немен дәлелдеуге болады? 13.  Көнеқұс пен ілікқұстың құстарға қандай ұқсастығы бар? 14.   Жұмыртқаның құрылысын түсіндір. 15.   Қауырсынның құрылысын түсіндір. 16.   Құс миының бөлімдерін ата. 17.   Құстарды зерттейтін ғылым.	Тапсырмалар тарату	Тестке жауап беріп ойларын қортындылайды, тақырыпты жинақтайды
Бағалау	2 мин	Кері байланыс (не үйрендім, не қиын болды, сұрақ Бағалау парақшаларын тарату	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Үй тауығының қандай бағытта өсірілетінін және оған қандай тауық тұқымдары жататынын кестеге толтыр:

Р/с	Өсірілетін бағыттары	Тұқымдары
1.
2.
3.

Сұрақтардың дұрыс жауаптарының астын сызып көрсет:

А. Үй құстарының белгілі бір мақсатқа сай қолдан сұрыптау арқылы шығарылған тобы қалай аталады – түр, іріктеме, тұқым, бройлер.

Ә. Мексика мен Американың оңтүстігінде алғаш рет қолға үйретілген асыранды құс: - тауық, күркетауық, қаз, бөдене.

Б. Құйрық қанаттары ұзын, әр түрлі әсемдік бұйым ретінде қолдану үшін қолда өсірілетін құс – цесарка, үйрек, тауыс, тауық.

 «Ордабасы құс» фабрикасынан бір айлық 100 үндік балапаны көтерме бағадан 1000 теңгеден сатып алынды. Оны 3 ай бағып әрқайсысы 15 килограм тартқанда «Ордабасы құс» фабрикасына  килограмын 500 теңгеден қайта өткізілді. Одан түскен табыс қанша болды?

Әрбір үндік балапаны 3 айда 30 килограмм байытылған жем жейді. «Ордабасы құс» фабрикасының өзінде өндірілетін байытылған құрама жемді килосын жеңілдікпен 70 теңгеге әрбір балапанға 3 айға лайықталған жем сатып алынады. Содан шыққан шығынды үндіктен түскен табыстан аламыз және балапан сатып алған шығынды да аламыз. Сонда қанша пайда түсті?

(100*1000)-(100*15*500)-(100*30*70)=750000-100000-210000=440000

 Базардан 100 қаз балапаны 400 теңгеден сатып алынды. 100 қаз балапанының 6 ай жейтін жемінің шығыны 10000 теңге.

6 айлық қаздың әрбір басын 3500 теңгеге сатылды. Одан түскен табыстан шыққан шығынын аламыз. Сонда қанша пай болды.

(100*3500)-(100*400+10000)=350000-50000=300000

 Бір қорада 100 жұмырқалағыш бағытындағы жылына 200 жұмыртқа беретін Голландиялық қолтұқымды тауығы бар. Оладың әрқайшысы айына 5 килограмм жем жейді. Жемнің килограмы 60 теңгеден.

Бұл шаруа қожалығы 6 ай бойы 10 сағат 500Вт лампамен жасанды жарық қосады. 6 айда жасанды жарыққа қанша шығын шықты? Жылына бұл шаруа қожалығы қанша пайда табады?

180күн*10сағ*500Вт=900000/1000=900кВтсағ*12тг=10800

(100*200*35)-(100*5*12*60)=700000-360000-10800=329600

Күні/айы:	57  сабақ	Пән: Биология		Сынып: 7
Сабақтың тақырыбы:	Кластың  жалпы сипаттамасы. Сүтқоректілердің  тіршілік ортасы. Сыртқы және ішкі құрылысының ерекшеліктері. Жорғалаушылармен салыстырғанда дене жамылғысының, асқорыту, тыныс алу, қан айналым, зәр шығару, жүйке жүйелерінің, сезім мүшелерінің, мінез-құлығының күрделенуі. № 11 зертханалық жұмыс. Тірі аңдарды  бақылау. Сыртқы құрылысы. Сұтқоректілердің қаңқасының құрылысын зерттеу білу. Даяр ылғал препараттардан ішкі құрылысын зерттеп білу.
Жалпы мақсаты:	Сүтқоректілер класының жалпы сипаттамасы, сүтқоректілердің тіршілік ортасы, сыртқы және ішкі құрылысының ерекшеліктері.бойынша теориялық түсінікті меңгеру және алған білімді өмірде пайдалана білу.
Күтілетін нәтиже:	Алған білімдерін, яғни теорияны өз түсінігі бойынша мысалдармен дәлелдеп жеткізе алады. Оқыған материалдың өмірдегі құндылығын бағалай біледі.
Ресурстар:	Интерактивті тақта, плакат, маркер, кітап.
Негізгі  идеялар:	Сабақта критерий арқылы бағалауды қолдану
Сілтеме:	Биология 7 сынып. Авторы: Қ.Қайым. Атамұра 2012
Қолданылған модульдер:	Диалогтық оқыту, сыни тұрғыдан ойлау, АКТ қолдану, Оқыту үшін бағалау
Тапсырмалар:	Жеке жұмыс: Графикалық диктант	Топтық жұмыс:   Тақырып мағынасын ашу	Жеке жұмыс:  Кесте толтыру         ( сәйкестігін анықтау)
Сабақ бойынша мұғалімнің  жазбалары:  (мұғалім және оқушы  немен айналысады) І. Сынып оқушыларының назарын сабаққа аудару,  топқа бөлу (түрлі-түсті қағаздар арқылы) (2-3 минут) Топ 5  рөлді: лидер, баяндамашы, хатшы, уақыт сақшысы және бақылаушыны анықтайды. Оқушыларға жұмыс парағы мен бағалау критерийлері таратылады. II. Өткен материалды пысықтау: Графикалық диктант  (5 минут). Иә                                                                Жоқ  1.      Құстар омыртқалы жануарлар тобына жатады. 2.      Құстың дене температурасы тұрақсыз, салқынқанды. 3.      Құстар дара жынысты, іштей ұрықтанады. 4.      Өңештің кеңейген бөлігі жемсау деп аталады. 5.      Құстардың жүрегі үш қуысты. 6.      Құстарды зерттейтін ғылым орнитология деп аталады. 7.      Ірі қауырсындардың теріге еніп тұрған бөлігі- қаламша деп аталады. 8.      Құстарда зәр қуыққа жинақталады. 9.      Африкалық түйеқұста (страус) екі саусақ болады. 10.  Қыртөстілер- ұша алмай, жүгіріп жүреді. 11.  Тауық жұмыртқасынан 21 тәуліктен соң балапан шығады. 12.  Құстар қарны безді және етті бөлімдерден тұрады. Жауабы: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Шкала: «5»- 11-12 ұпай                 «4»- 9-10 ұпай                 «3»- 7-8 ұпай                «2»- 6- одан кем ұпай Оқушылар тапсырманы өздері тексеріп, бағалау шкаласы бойынша өзін-өзі бағалайды III. Жаңа сабақты меңгерту. Сабақтың мақсатын оқушылар өздері айқындайды. Топпен жұмыс: (талқылау- 10 минут. қорғау- 3 минут) І топ –  Сүтқоректілердің жалпы сипаттамасы. ІІ топ – Сүтқоректілердің сыртқы құрылысы. ІІІ топ – Сүтқоректілердің ішкі құрылысы. IV топ – Сүтқоректілердің тіршілік ортасы. Оқушылар топтық жұмысқа қатысуын бағалау критерийі  бойынша өзін-өзі, қарсы топтарды  бағалайды 1 тапсырма.  Биологиялық диктант. Сүтқоректілерді зерттейтін ғылым саласы................... деп аталады. (Маммалогия) Сүтқоректілерде кеуде мен құрсақ қуыстарын бөліп тұратын ........... пайда болған. (көкет) Ауыз қуысында .............. сілекей бездерінің өзектері ашылады. (3-4 жұп) Сүтқоректілердің .......... өте жақсы дамыған (иіс сезуі) Сыртқы және ортаңғы құлақ арасы ......... бөлінген. (дабыл жарғағымен)   Қорытынды тест. Сұраққа жауап беру Сүтқоректілерді зерттейтін ғылым?  (Маммалогия) Сүтқоректілердің тері жабыны неше қабаттан тұрады? (2) Жүрегі неше қуысты? (4) Түлендер қайда тіршілік ететін сүтқоректілер? (суда) Қазіргі кезде сүтқоректілерді неше класс тармағына жіктейді?  2 Сүтқоректілердің ұрығықайда дамып жетіледі? (аналықжатырда) Сүтқоректілерде құрылысына және атқаратын қызметіне байланысты қандай тістері болады? (сойдақ, күрек, кіші және үлкен азу тістері) Тыныс алу мүшесі? (өкпе) Денесінде қандай қан ағады? (артерия мен вена) Сыртқы және ортаңғы құлақ арасы немен бөлінген? (дабыл жарғағымен) ІV. Бекіту. Кесте толтыру (сәйкестігін анықтау) (5 минут.) Жорғалаушылар Құстар Сүтқоректілер 1.      Іштей ұрықтанады. 2.      Дене температурасы тұрақсыз. 3.      Дене температурасы тұрақты. 4.      Денесіне аралас қан тарайды. 5.      Жүрегі төрт қуысты. 6.      Жүрегі үш қуысты. 7.      Қаңқасында алғаш рет кеуде қуысы пайда болған. 8.      Төменгі көмекейі болады. 9.      Көкет пайда болған. 10.  Денесі мүйізді қабыршақпен қапталған. 11.  Етті қарны тіс қызметін атқарады. 12.  Құйымшақ безі бар. 13.  Май, тер бездері дамыған. 14.  Тістері жеке топтарға бөлінген. 15.  Иіс сезуі өте жақсы дамыған. 16.  Жарқанат, үйректұмсық. 17.  Гаттерия, құбылғы. Жауабы: Жорғалаушылар Құстар Сүтқоректілер 1,2,4,5,6,7,10,17 1,3,5,8,11,12 1,3,5,9,13,14,15,16 Шкала: «5»- 19-22ұпай                 «4»- 14-18 ұпай                 «3»- 11-13 ұпай                «2»- 10- одан кем ұпай Оқушылар тапсырманы өздері тексеріп, бағалау шкаласы бойынша өзін-өзі бағалайды Сабақты  қорыту:  Неліктен атта өт жоқ, сиырда күрек тіс жоқ? Жер әлемді жасап біткен соң құдай адамнан:–Қайсысын ұзақ жасайын жазды  ма, қысты ма?- деп сұрайды.  Адам оған :-Оны менің достарым ат пен өгізден сұра. Олар қалай десе солай болсын деп  жауап береді. Құдай алдымен аттан сұрады.—Сен  қалай болғанын қалар едің,қыстың ұзақ болғанын ба, жоқ қыстан гөрі жаздың ұзақ болғанын ба?—Мен жаздың ұзақ болғанын қалар  едім,-деді ат,-әйтпесе қыста менің тұяқтарым қатты мұздап қалады.Құдай содан кейін өгізден сұрайды:-Сен не дейсің, саған қайсысын ұзартып, қайсысын қысқартқанын қолайлы?—Қысты ұзартқан дұрыс қой,- деді өгіз,-жаздың ыстығында менің  мұрнымнан су тоқтаусыз ағады. Құдай дәл солай істеді,қысты ұзақ, жазды қысқа етті. Өгіздің жауабын естіп ашуланған ат оны дәл су-су болып тұратын тұмсықтан келіп бір тепті.Тепкенде де қатты тепті, алдыңғы тістерін қағып түсірді .Өгіз атты сүзіп, өт қабын жарып жіберді. Үлкендердің айтуынша содан бері атта өт жоқ. Сиырда алдыңғы күрек тіс жоқ
	V.Өткен сабақ бойынша барлық оқушылар рефлексия қағазын толтырады:	VІ.Бағалау 1. Сабақты қорытындылау, өзін-өзі бағалау. 2) Әр топ бағалау қағазы бойынша қорытынды шығарады.
VІІ.Үй тапсырмасы:	Сүтқоректілер туралы қосымша жұмбақтар, мақал-мәтелдер, өлеңдер жинастыру. Берілген тапсырмалардың біреуін таңдауы бойынша орындау

Сыныбы		7 сынып                Сабақ 58
Сабақтың тақырыбы		«Көбеюі және дамуы. Ұрпақтарына қамқорлық жасауы. Жылдық тіршілік циклы және маусымдық құбылыстары.
Мақсаты		Құстардың жылдық тіршілік циклі мен маусымдық құбылыстары, ұрпақтарына қамқорлық жасауы, ұя салуы және қайтуы туралы білімдерін толықтыру. Дара жынысты, іштей ұрықтанатыны туралы, жорғалаушылармен көбеюіндегі ұқсастықты түсіндіріп, білім беру. Тауық жұмыртқасының құрылысын зерттеу. Салыстыру, есте сақтау, ойлау қабілеттерін дамыту. Қамқорлыққа, құстарға көмек көрсетуге тәрбиелеу.
Нәтижесі		Сабаққа қызығушылықтары артады, құстардың тіршілігі туралы білімдерін толықтырады. Құстардың дара жынысты, іштей ұрықтанатыны туралы және жорғалаушылармен көбеюіндегі ұқсастығын түсінеді және білім алады. Жауапкершілікті сезінеді, түсінуге тырысады. Сыйластық қарым-қатынас артады. Тауық жұмыртқасын зерттеп танысады.
Түйінді идея		Торғайекеш торғай да балапанын қорғайды
Уақыты	Мұғалімнің іс әрекеті				Оқушы іс-әрекеті				Ресурс
3 минут	Ынтымақтастық  атмосферасын қалыптастыру «Психологиялық тренинг» (қоқыс жәшігі)				Оқушылар сабаққа деген көңіл-күйлерін өзгертіп, смайликтер арқылы көңіл-күйлерін білдіреді.				Интербелсенді тақта, смайликтер.
2 минут	«Топқа бөлу» Жасырын құстардың аттары арқылы топқа бөліну				Тақтадағы жасырылған құстардың атын табу арқылы топқа бөлінеді және топқа түскен құс туралы  білгендерін айтады.				Құстардың суреті
	«Үй тапсырмасына шолу» Сұрақты ұстап ал әдісі. Фасоль салынған қалташаны лақтырамын. Қағып алған алған оқушыға сұрақ қоямын, жауап берсе 3 балл,егер білмесе қалташаны 2-топқа 2 балға лақтырады. Егерде қапшық тағыда кері лақтырылатын болса, онда дұрыс жауап құны 1 балға дейін төмендейді.       а) Сүткоректілер деп қандай жануарларды атаймыз?       б) Сүтқоректілердің сыртқы құрылыс ерекшеліктері қандай?       в) Сүтқоректілердің жүрек құрылысы қандай?       г) Сүткоректілерде қандай сезім мүшелері жетілген?				Оқушылар фасоль салынған қалташаны қағып алу арқылы қойылған сұрақтарға жауап береді.				Фасоль салынған қалташа
25 минут ІІ. «Тұсаукесер» Құстың ұясы Мәтінмен жұмыс Егер мен болсам... ІІІ. «Негізгі бөлім». Өкіл әдісі 1топқа қызылшақа балапан 2топқа ширақ балапан ІV. «Зертханалық жұмыс» (тауық жұмыртқасын зерттеу). Зертханалық жұмысқа жұмыртқаны әкелгендерін тексереді және орындалуын түсіндіреді. Әр топқа жайпақ ыдысқа шикі жұмыртқаны жарып, салып апарып қояды және піскен жұмыртқамен салыстырып танысады.   Егер мен болсам балапанды ұясына апарып қояр едім деп жауап берді. Топқа бөліне отырып берілген мәтінмен жұмыс жасайды.бір біріне барып түсіндіріп тобына оралады. Постер қорғайды. ҮШ ШАПАЛАҚ Оқушылар зертханалық жұмыс дәптерлеріндегі тапсырмаларды орындаумен бірге, қолдарындағы піскен жұмыртқаны  тексеріп зерттейді. 1-ші қолдарындағы піскен жұмыртқадан сыртқы пішінін бақылап қарайды, ерекшеліктерін анықтайды, содан жарып қанша қабаттан тұратынын көріп біледі, атқаратын қызметін түсінеді. Піскен және шикі жұмыртқаларды салыстыра отырып тауық жұмыртқасын зерттейді.  А4 қағазы, маркерлер, флипчарт, жұмыртқа, зертханалық құралдар. а)«Бортты журнал»әдісі                                                         Жүк журналы Болжам Жаңа ақпарат Тақырып бойынша бұрыннан не білемін? Бұл туралы не білуім керек? Бұл туралы енді не білдім? Қандай маңызды сәттерді мен енді анықтадым?   ә)« Іздеу ұйымы »   Екі оқушыға жеке конверт беріледі. Конверт ішінде екі жануардың суреті бар. Осы жануардың мүшелерін дұрыс құрастырып, жануардың атын, құрылысын, маңызын айтады.                                                                                                              б)«Жұбын тап»                                                                                                                                                                Екі бағанда тұрған сөздердің жұбын табу Құрлықты мекендейді  Құндыз,кит,ондатр Жер астында тіршілік етеді Суыр,саршұнақ Суда тіршілік етеді Көртышқан,соқыртышқан  Бағалау
5 минут				Сергіту сәті Құстар үнін салу		Оқушылар слайдтағы құстарды көре отырып, үнін салады. Бас бармақ әдісі арқылы бағалау.		Интербелсенді тақта
5 минут . Лездеме тәсілі Тақтаға бір оқушы шығып, конверттен бір кілт сөзді алып атын атамай түсіндіреді, қалған оқушылар ол сөзді табады. Сөзді тапқан оқушы конверттен келесі сөзді алып ары қарай жалғастырады. Конверттегі сөздер: Қызылшақа балапан Ширақ балапан Жұмыртқа Құс Оқушылар әңгіме құрастыра отырып, кілт сөзді табуға қалған оқушыларды ынталандырады. Жұлдызша бере отырып бағалаймын. Сары 3 ұпай,жасыл 2 ұпай, қызыл 1 ұпай. Конверт, жұлдызшалар, Жаңа сабақты бекіту. 1) Көбею ерекшеліктеріне қарай қандай топтарға бөлінеді? 2) Жұмыртқа салушы мен қалталы сүтқоректілерді неліктен қағанақсыз деп атайды? 3) Қағанақ деген не? 4) Қандай қағанақты сүтқоректілердің балалары жақсы жетілген күйінде туылады? 5) Кіші және ірі аңдардың көбеюінде қандай айырмашылық бар? 6) Жатыр дегеніміз не? . Сабақты қорытындылау. 1. Сүтқоректілер төлдерін сүт бездерінде түзілетін және қажетті барлық қоректік заттары бар сүтпен асырайды. 2. Түрдің тіршілік әрекетіне қарай, буаздығының ұзақтығына байланысты балалары әр түрлі даму деңгейінде туылады. 3. Сүтқоректілер балаларының даму ерекшелігіне байланысты ұрпақтарына түрліше қамқорлық жасайды.
2-3 минут			Рефлексия Кері байланыс 2 жұлдыз бір тілек			Кері байланыс арқылы оқушылар бір-біріне ой-пікірін айтып сабақ туралы ойларын қорытындылайды	Стикерлер арқылы
1 минут			Үйге тапсырма Құстардың пайда болуы туралы материал жинап келу. Интернеттен, қосымша әдебиеттен т.б.			Оқушылар күнделігіне жазып алады	Интербелсенді тақта

Пән: Биология 59    сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Сүтқоректілердің ертедегі жорғалаушылардан пайда болуы. Сүтқоректілердің көптүрлілігі

Мақсаттары: Сүтқоректілердің шығу тегі, класс тармақтарына жіктелуі, қағанақсыз  сүтқоректілердің  мекендейтін жері,  қоректенуі, баласын  азықтандыруы  жайлы қысқаша түсінік беру.

Күтілетін  нәтиже:  Сүтқоректілердің ертедегі жорғалаушылардан пайда болуы оқу арқылы жатқа біледі, оны қолданып  тапсырмалар орындауда пайдаланады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Кім жылдам Сұрақ жауап 1        Сүтқоректілерді зерттейтін зоология ғылымының саласы не деп аталады? 2        Класс  неліктен сүтқоректілер деп атаған? 3        Сүтқоректілердің  басқа  жануарлардан  басты қандай ерекшеліктері бар? 4        Сүтқоректілердің терісінде қандай бездер бар? 5        Сүтқоректілердің қаңқасы қандай бөліктерден тұрады? 6        Сүтқоректілердің  бұлшық еттері денесінің қай бөлігінде көп? 7        Сүтқоректілер қалай қоректенеді? 8        Сүтқоректілер қалай тыныс алады? 9        Сүтқоректілердің қанайналым жүйесінің ерекшеліктері  қандай? 10    Сүтқоректілер қалай көбейеді? 11    Сүтқоректілердің зәр шығару мүшесі қандай?	Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға сұрақ арқылы диалогқа түсіру	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу	АКТ
Түсіну	7мин	Сүтқоректілердің ертедегі жорғалаушылардан пайда болуы Стикердег 5 сұрақ адвокатпен бірге әдісі бойынша сұрақ-жауап алады 1.Сүтқоректілер қандай ортада тіршілік етеді? 2. Үйректұмсық  баласын немен асырайды? 3. Ересек үйректұмсықтың тістері барма? 4. Түрпітек қандай сүтқоректілер және немен қоректенеді? 5. Қалталы қасқыр қайда тіршілк етеді? 6. Сүтқоректілердің мойын омыртқасы нешеу? 7. Кеуде куыс құрсақ қуысынан не арқылы бөлінген?	Галерияға суретерін ұсынып, Стикердегі сұраққа жауап береді.	Әр топ өз тобының намысын қорғау үшін жылдамдық танытып, сұраққа жауап беруі қажет	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Тақырыпты ашу Тақырыпты тақтаға жазадыЭлектронды оқулықпен жұмыс,мәтінмен жұмыс.	Әр топпқа ресурстар мен тапсырмалар тарату	Сұрақтарға жауап береді,жаңа тақырыпты ашады. Дәптермен жұмыс	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Ойлан,бірік,бөліс тапсырмасы. Суреттен көрсете отырып  постер арқылы	Әр топқа тапсырма беріледі, сол тапсырманы суретер арқылы көрсетеді, нәтижесін постерге салады	Жеке ойланады,топ болып біріге жұмыс жасайды,басқа топтарға бөліседі.
Жинақтау	5мин	Тест арқылы тақырыпты    жинақтайды	Тақырып бойынша білімдерін жинақтау үшін әр топқа  тақырып төңірегіәнде шағын тестер тарату тапсырылады	Әр топ өзара тақырыпқа қатысты  шағын  тестерге жауап береді
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Тест жұмысы.

1.Жорғалаушыларды зерттейтін зоология ғылымының саласын не 

   деп атаймыз?

            а) герпетология.      с) ихтиология.

            б) маммалогия.        д) эпидермис.

2. Жасуныққа ұқсас ағзалық зат.(Буынаяқтыларда)

            а) трохофора.           с) целом.

            б) параодия.             д) хитин.

3.   Буылтық құрттардың денесінде кірпікшелері бар дернәсіл пайда 

    болады оны не деп атаймыз?

               а) целом.                    с) трохофора

               б) хитин.                     д) параодия.

4.Сүтқоректілердің қан айналу шеңбері нешеу?

               а)  биреу.                       с) екеу

               б) төртеу.                     д) үшеу.

5. Зоология ғылымының балықтарды зерттейтін саласы не деп 

    аталады?

                    а) параодия               с) маммалогия

                б) ихтиология.           д) герпетология.

6. Түрпітектің денесінің ұзындығы неше см болады?

               а)  77см.                       с) 55см

               б) 60см                         д) 90см.

7.  Қалталы  қасқырдың  жүктілік мерзімі неше күн?

               а)  14күн.                        с) 35күн

               б)  25күн                         д) 45күн.

8. Зоология ғылымының құстарды зерттейтін саласы не деп атаады?

               а) орнитология.      с) параодия.

               б) ихтиология.        д) маммалогия.

9. Қосмекенділердің жүрегі неше қуысты?

               а) екі қуысты.                     с) төрт қуысты.

               б) үш қуысты.                     д) қуысты емес.

10. Үйректұмсықтың денесінің ұзындығы шамамен неше см болады?

               а)  30см.                       с) 50см

               б) 40см                         д) 60см.

Сабақ 60			ПӘНІ: Биология		СЫНЫБЫ: 7
ТАҚЫРЫП	Жұмыртқа салушы ілкіаңдар. Қалталы және ұрықжолдасты сүтқоректілер
МАҚСАТЫ	Қағанақсыз сүтқоректілер туралы білімдерін толықтыра отырып, жұмыртқалаушы сұтқоректілер туралы, қалталы сүтқоректілер туралы оқып білу, топта жұмыс жасауға, ынталандыруға үйрету.
КҮТІЛЕТІН НӘТИЖЕ	Оқушылар  жаңа тақырыпты меңгере отырып, топта жұмыс жасай біледі, белсенділігі төмен оқушылардың ынтасы  артады. Тапсырмалар орындау  нәтижесінде білім, білік дағдылары қалыптасады
КЕЗЕҢДЕРІ	РЕСУРСТАР	САБАҚТАҒЫ ІС-ӘРЕКЕТ					БАҒАЛАУ
		Мұғалім		Оқушы
Ұйымдастыру кезеңі	Биология оқулығы	Оқушылармен  амандасу, сынып оқушыларын түгелдеу. «Көңіл-күй неге ұқсас» тренингі (сабақ басталарда оқушыларға психологиялық дайындық жасаймын)		Кезекші сынып дайындығы туралы мәлімет береді. Ойыншылар олардың бүгінгі көңіл-күйлері неге (қай жыл мезгіліне, ауа райына, табиғаттың құбылысына) ұқсас екенін айтып береді. «Менің қазіргі көңіл-күйім көгілдір аспандағы жылы, жұмсақ күннің көзіне ұқсайды, ал сенің ше?» Жаттығу  шеңбер бойымен жалғаса береді.
Үй тапсырмасын тексеру	«Биолог анықтамалығы» журналы	«Конверт-сұрақ» ойыны 1.      Сүтқоректілердің таралу аймағы 2.      Сүтқоректілердің пайда болуы 3.      Сүтқоректілердің дене тұрқы 4.      Сүтқоректілердің қаңқасы 5.      Сүтқоректілердің бұлшықеттері 6.      Асқорыту, зәршығару, тыныс алу  жүйесі 7.      Қантарату, жүйке  жүйесі 8.      Сезім мүшелері 9.      Көбею мүшелері		Сұрақтарға жылдам жауап береді: 1.      Олар түрлі табиғи орта жағдайларында (суда, аспанда, жер астында, құрлықта, ағаш басында) тіршілік етеді 2.      200 млн жыл бұрын пайда болды. 3.      4 см, салмағы 1,2г, сондай-ақ 33м, 150т тартатындары да бар 4.      Бассүйек-омыртқа жостасы, кеуде қуысы-иық белдеуі мен алдыңғы аяғы, жамбас белдеуі мен артқы аяғы 5.      Жақсы дамыған. 6.      Ауыз қуысы-жұтқыншақ-өңеш-қарын-ішек 7.      Жүрегі төрт қуысыты, артерия қаны мен вена қаны араласпайды. 8.      Өте жақсы дамыған. 9.      Дара жынысты.			Мадақтау
Қызығушылықты ояту	Интернет желісі материалдар	Пазлдармен топқа бөлу. Топ басшысына бағалау парағын тарату. Интербелсенді тақтадан видеоролик көрсету. «Қалталы жануарлар»		Топқа бөлініп отырады.Топ басшысын сайлайды. Видеоролик көру арқылы жаңа сабақтың тақырыбын шығарады.
Мағынаны тану	Интернет желісі материалдар Биология оқулығы	Жаңа сабақ : Жигсо әдісі бойынша тапсырма. 1-топ: Жұмыртқалаушы сүтқоректілер немесе ілкіаңдар (түрпітек) 2-топ: Қалталы  сүтқоректілер отряды (кенгуру) Мұғалім сөзі: «Артық болмас  білгенің, көкірекке түйгенің»  қалталы жануарлар  туралы қосымша материалдарды интербелсенді  тақтадағы слайдтарды пайдалана отырып түсіндірем.		Оқушылар  жаңа тақырыпты өз топтарында талқылап,таныстырылым жасайды. Слайдтан жаңа тақырып бойынша қосымша мағлұматтар алады.			Кері байланыс
Рефлексия		«ББҮ» әдісі білемін білдім үйрендім		Кестені толтырады			Мұғалім бағалауы.
		Қорытындылау  Бағалау: Кері байланыс: Рефлексия Үйге тапсырма: §65

Пән:Биолгия 61 сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Ұрық жолдастылардың  аса маңызды отрядтары. Олардың биологиялық ерекшеліктері. Бунақденеқоректілер, Қолқанаттылар, Кемірушілер, Қоянтәрізділер

Мақсаттары: Оқушылар тақырыптың маңыздылығы мен мақсатын түсіне отырып, тақырыпты кеңінен меңгереді, білім қорын дамытуға мүмкіндік жасайды

Күтілетін  нәтиже: Ұрық жолдастылардың  аса маңызды отрядтары  туралы түсініктері дамыйды

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Миға шабуыл, Автор орындығы, Аквариум әдісі,  Кім жылдам

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Миға шабуыл Әдісі арқылы үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға жауап береді 1 топ 1.      Клас неліктен сүтқоректілер деп аталады? 2.      Сүтқоректілердің терісінде қандай без болған? 3.      Сүтқоректілер қандай клас тармағына жіктеледі? 2 топ 1.       Сүтқоректілердің тістері қандай топтарға бөлінген? 2.      Сүтқоректілердің есту мүшесі ерекшелігі қандай? 3.      Ілкіаңдарға қандай жануарларжатады?    3 топ 1.      Сүтқоректілер қандай экологиялық топтарға бөлінеді? 2.      Сүтқоректілер ұрығының даму ерекшелігін сипаттаң. 3.      Құстар мен сүтқоректілердің қанайналым жүйесінің ерекшеліктері қандай?	Үйге берілген тапсырма сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру. Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен тапсырманы орындау	Оқушылар берген тапсырманы орындау. «Менің  пікірім былый» ойыны бойынша қағазға ойларын жазып тақтаға іледі	АКТ
Түсіну	7мин	Автор орындығы әдісі бойынша өткен тақырып арқылы жжаңа тақырыпты ашу	Жаңа тақырыпты меңгеру үшін «Автор орындығ» әдісін пайдалану әр топтан оқушы шығып орындыққа отырады, өз ойын тақырып бойынша айтып түсіндіреді	Тақырыптың мазмұнын ортаға шығып талқылайдды , табиғат кещені  туралы не білетіні жайында орындыққа айтып түсіндіреді, сұрақтар қойылады	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Аквариум әдісі арқылы тақырыпқа тапсырмалар пайдалану Бунақденеқоректілер отрядына кірпілер, жұпартышқан, жертесерлер, көртышқандар жатады. Кемірушілерге кәмшат қайыр, құндыз жатады. Қоянтектестер отрядына құм,ор,ақ қоян жатады. Қолқанаттылар отряды - салпаңқұлақты, ақбауыр жарқанат, қатпар ерінді жарқанат. Жұптұяқтылароряды күйіс қайыратындар және күйіс қайырмайтындар деп 2 топқа бөлінеді. Күйіс қайырмайтындарға шошқалар мен бегемоттар жатады. Жыртқыштар отряды – аю,қасқыр,мысық,сусар тұқымдастар. Аю тұқымдастар- қоңыр аю,ақ аю,ақ кеуделі аю. Қасқыр тұқымдастар- шибөрі, қасқыр, қарсақ, түлкі, қызыл қасқыр. Мысық тұқымдастар- қабылан, қамыс және шағыл мысықтары, сабаншы, қарақұлақ. Сусар тұқымдастар- сусар, бұлғын,күзен, аққалақ,ақкіс,борсық, итаю, құндыз. Тақтұяқтылар- құлан,тапир, керік,жылқы,тарпан, түзат. Ескекаяқтылар – каспийтүлені.	Оқушыларға  тақырып төңірегінде  тапсырма таратылады,тапсырманы топ ішінде отырғызып топпен талқылату. Топ ішінен бір сарапшыны тағайындап басқа топтарға түсіндіреді, қайтадан өз топтарына барып түсінгендерін түсіндіреді.Ортаға шығып шеңбер жасап ортаға тапсырмаларын түсіндіреді	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырманы өздері талқылап, өз ой-пікірлерімен санаса білуі, топпен жұмыс жасауы.	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	диалог әдісі арқылы тақырыпты талдау	Оқушыларға мәтінді топ ішінде әр қайсысына таратып беру. Топ ішінен бір сарапшыны тағайындап басқа топтарға түсіндіреді, қайтадан өз топтарына барып түсінгендерін түсіндіред,талдайды	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырманы өздері талқылап, өз ой-пікірлерімен санаса білуі, топпен жұмыс жасау арқылы тақырыпты талдау
Жинақтау	5мин	Кім жылдам  арқылы  сабақты  жинақтайды	Әр топтан  2 оқушы ортаға шығып сұрақтарға жауап береді	Топтар өзара жарысады, ойларын ортаға салады, тақырыпты жинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пән: Биология 62  сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жыртқыштар (ит, мысық, аю, сусар тұқымдастары). Ескекаяқтылар. Китәрізділер. Жұптұяқтылар. Тақтұяқтылар. Тұмсықтылар. Приматтар

 Мақсаттары: Оқушыларды  Қазақстанда таралған сүтқоректілердің жеке отрядтарының кеңінен таралған және сирек кездесетін түрлерімен таныстыру, олардың тіршілік әрекеттеріне байланысты бірінен-бірін ажырата білуге үйрету.

Күтілетін  нәтиже: Жыртқыштар туралы  мәліметтер жинақтайды , оны тапсырмалар орындауға пайдаланады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Егер мен,РАФТ ,Академиялық дау дамай,Салыстырмалы карта,Кім жылдам

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Егер мен» ойыны  арқылы үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға жауап береді	Үйге берілген тапсырма сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру. Тақтадағы  сұрақтарға жауап беру, топпен тапсырманы орындау,  соңына егер мен ойыны арқылы топптар өзера талқыласады	Оқушылар берген тапсырманы орындау. «егер мен» ойыны бойынша оқушылар өткен тапсырма жайында өзқортындыларын жасайды	АКТ
Түсіну	7мин	РАФТ әдісі бойынша өткен тақырыппен жаңа тақырыпты мағанасын ашу	Жаңа тақырыпты меңгеру үшін «РАФТ» әдісін пайдалану әр топтан оқушы шығып тақтаға өткен тақырыппен сәкестендіре отырып жаңа тақырыптың мағанасын ашады,  айтып түсіндіреді	Тақырыптың мазмұнын ортаға шығып талқылайдды , өткен тақырыпты жаңа тақырыппен байланыстыру үшін суреттер мен видероликер ақылы жаңа тақырыптың мағанасын ашады	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Жаңа тақырыпты  Жигсо әдісі арқылы тақырыпты бөліктерге   бөліп, оқуға тапсырма береді. Тақырып: Жыртқыштар (ит, мысық, аю, сусар тұқымдастары). Ескекаяқтылар. Китәрізділер       Топтағы бір нөмірлі балалар бір мысалды қарастырып, бірге отырып талқылап, өз топтарына келіп түсіндіреді Сыныптағы белсенді оқушы басқаларға бағыт беріп отырады. Топтық талқыға салады,ойланады.Өзгелерді тыңдай  отырып , өз білімін толықтырады. Ізденеді. Қосымша ресурстар   Қазақстанда сүтқоректілердің 8 отрядына жататын 178 түрі таралған.                                                                                                                      Ертеден келе жатқан қарапайым сүтқоректілер тобы. Миы нашар дамыған, дене температурасы онша тұрақты емес, көздері нашар көреді, иіс сезу қабілеттері жақсы дамыған. Тұмсықтары алдына қарай шығыңқы. Жұпартышқан-Еділ, Жайық, Тобыл, Обаған өзендерінде кездеседі.                                                Терісі өте бағалы.  Қызыл Кітапқа тіркелген.                                                                                                                 Бұл отрядқа күрек тістері жақсы жетілген сүтқоректілердің 2500-ге жуық түрі жатады.Олардың ішінде құрлықта, ағаш басында, суда, жер астында тіршілік ететін түрлері бар. Құндыз-Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген терісі бағалы                                             жыртқыш аң. Жоңғар Алатауы, Тянь-Шань тауларының                                             өзендерінде кездеседі. Қорегі-балық.                        Қазақстанда қоянтектестер кеңінен таралған. Шөлді, шөлейтті жерлерде құм қоян кеңінен таралған, кәсіптік маңызы зор.                          Қазақстанда қолқанаттылардың 27 түрі кездеседі. Түнде белсенді тіршілік етеді. Салпаңқұлақты, ақбауыр және қатпар ерінді жарқанат түрлері шағын аймақтарда мекендейді. Саны аз болғандықтан, Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген.                                                                                                                      Жұптұяқтылар күйіс қайтармайтындар (шошқа мен бегемоттар) және күйіс қайтаратындар деп 2 топқа бөлінеді. Қазақстанда жұптұяқтылардың 10 түрі таралған.Үшінші және төртінші саусақтары жақсы дамығын. Екінші және бесінші саусақтары нашар дамыған.                                          Тақтұяқтылардың үшінші саусағы жақсы дамыған, қалған саусақтары нашар жетілген.Қазір үш тұқымдасының (тапирлер, керіктер, жылқылар) өкілдері кездеседі.    Қазақстан жерінде жабайы  жылқы-құлан мекендейді.                  АЮ тұқымдастары       Аю тұқымдастарына қоңыр аю, ақ аю, ақ кеуделі (гималай) аю жатады. Қазақстанда биік таулы алқаптарда қоңыр аю кездеседі. Аюдың аталығы- “матай”, аналығы-”кірекей”, ұрпағы-”қонжық” деп аталады.  Қоңыр аю Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген.       ҚАСҚЫР тұқымдастары    Қасқыр тұқымдастарына-шибөрі(шуылдақ), қасқыр, түлкі,қызыл қасқыр                                                        жатады. Қызыл қасқыр өте сирек кездеседі.   МЫСЫҚ тұқымдастары        Қазақстанда мысық тұқымдастарының 8 түрі таралған.                                       Қазақстанның таулы алқаптарының қорықтарында қорғауға алынған.       СУСАР тұқымдастары          Сусар тұқымдастарына-сусар, бұлғын, құну, күзен, аққалақ, ақкіс, борсық, итаю (балқы), құндыз жатады. Қазақстанда кездеседі. Бұлардың  терісі  бағалы, кәсіптік маңызы зор. Ескекаяқтылар отрядына-дене пішіні ұршық тәрізді 30-дан астам жануар түрлері жатады. Аяқтары ескекке айналғандықтан,  ескекаяқтылар деп аталған. Тері астындағы 10 см шамасындағы майлы қабаты дене температурасын реттейді әрі қор заты болып есептеледі. Тіршілігін көп уақытта суда өткізеді, құрлыққа тынығу, көбею,			СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	Кім жылдам әдісі арқылы сұрақ жауап Биологиялық диктант 1) Сүтқоректілерде кеуде мен құрсақ   қуыстарын  бөліп тұратын көкет пайда  болған. 2) Сүтқоректілерде алдымен сүт тістері өсіп, кейін түсіп, орнына тұрақты тістер шығады. 3) Екі бүйрек, екі несепағар түтігі, сыңар қуық және зәршығару өзегінен         зәршығару жүйесі түзіледі. 4) Сүтқоректілерде сыртқы құлаққа жататын    құлақ қалқаны пайда болған. 5) Жоғары сатыдағы сүтқоректілерді  “ұрық жолдастары” деп аталады. 6) Езуден шықшытқа дейінгі жақсүйекті  иекпен жалғастырып, тұтастыратын  бұлшықет                                                                       ұрт деп аталады. 7) Сүтқоректілер өкпесінің іші көптеген перделер  арқылы қуыстарға бөлінген. Оларды                         өкпе көпіршіктері деп атайды. 8) Асыранды құстарды қолда өсіруді құс шаруашылығы   деп аталады. 9) «Құндыз-суда, құлан-қырда»  мақалды толықтыр. 10) Аюдың бір жасар ұрпағы-”апанақ” деп  аталады.		Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырманы өздері талқылап, өз ой-пікірлерімен санаса білуі, топпен жұмыс жасау арқылы тақырыпты талдау,  салыстыру
Жинақтау	5мин	Кім жылдам  арқылы  сабақты  жинақтайды	Әр топтан  2 оқушы ортаға шығып сұрақтарға жауап береді	Топтар өзара жарысады, ойларын ортаға салады, тақырыпты жинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

                                                . “ЕҢ,ЕҢ,ЕҢ....” қызықты деректер

          1) Ең үлкен сүтқоректі- көк кит.Ұзындығы 33 м, салмағы 150т. Киттің бойының

          ұзындығы құрлықтағы 5 қабатты үймен тең. Судың бетіне 1000 м тереңдіктен 15-20

          секундта шыға алады. Терісінің астында 1 метрдей май қабаты бар, дене тепературасы

          тұрақты 34-37ºС ыстық болады.

           2) Ең кішкентай сүтқоректі-қызғылт тісті жертесер. Ұзындығы 3-5 см, салмағы 1,7-3 грамм.

          Зат алмасуы тез жүретіндіктен өте қомағай болып келеді. Күніне өзінің салмағынан 3 есе

          (30 гр) азық жейді

          3) Ең жүйрік сүтқоректі-қабылан. Африкада, Иран, Түркменстан елдерінде тіршілік етеді.

          Қабылан сағатына 100 км/сағ жылдамдықпен 550 м-ге жүгіре алады.

       4) Ең жалқау сүтқоректі-үшсаусақты жалқаңаң. Оңтүстік Африкада ағаш басында тіршілік

         етеді. Жалқаулығы сондай  түктерінде жасыл балдырлар өседі. Жылдамдығы 1,8-2,4 м/мин

        немесе 0,1-0,16 км/сағ.

       5) Ең биік сүтқоректі- жайлаң (жираф). Ол сахараның оңтүстігінде Африканың қуаң

         саваннасы мен шөлейт аудандарын мекендейді. Оның биіктігі-5,5 метр. Салмағы-1000 кг,

        буаз болу мерзімі-15 ай.

        6) Ең ұзақ буаз болатын сүтқоректі-азиялық піл. Оның буаз болу мерзімінің ұзақтығы-690-на 

       760 күнге дейін созылады. Бұл адамның бала көтеруімен салыстырғанда 2,5 есе ұзақ.

       7) Ең ақылды сүтқоректі-дельфин.Көптеген мұхиттарда және теңіздерде тіршілік етеді.

       Миының салмағы-1700 гр, адамдікі-1400 гр. Ми қыртыстарының  иірімі адамдікімен

        салыстырғанда екі есе көп. Олар еш уақытта ұйықтамайды, яғни көзін ашып ұйықтайды.

        Себебі  миының оң және сол бөлігі кезектесіп тынығады.

                                                   “Сен білесің бе?” (кімнің төлі қандай?)

№	Жануарлардың атауы	Аталығы	Аналығы	Ұрпағы
1	ДОҢЫЗ	Қабан	Мегежін	Торай
2	БҰҒЫ	Бұғы	Марал	Қодыға
3	ЕЛІК	Күлміз	Сөге	Еңлік
4	АРҚАР	Құлжа		Қозықа
5	АЮ	Матай	Кірекей	Қонжық
6	ҚАСҚЫР	Арлан, көкжал, сырттан	Шулан, құртқа	Бөлтірік
7	БАРЫС	Барыс	Таутан	Алан

«ПОЧТА» ойыны

Қорықтар	Ұлттық парктер	Зоологиялық қорықшалар
1) Ақсу-Жабағылы 2) Алматы 3) Наурызым 4) Барсакелмес 5) Қорғалжын 6) Марқакөл 7) Үстірт 8) Батыс Алтай 9) Алакөл 10) Қаратау	1) Баянауыл 2) Іле Алатауы 3) Алтынемел 4) Көкшетау 5) “Бурабай” 6) Қатонқарағай 7) Шарын 8) Сайрам-Өгем 9) “Көлсай көлдері” 10) Жоңғар Алатауы 11) “Бұйратау” 12) Қарқаралы	1) Андасай 2) Атбасар 3) Ерейментау 4) Ақтау-Бозащы 5) Сарықопа 6) Ұлытау 7) Бектауата 8) Кирсанов 9) Шалқар

            1. Сүтқоректілердің сыртқы құрылысын   зерделе.

            Сүтқоректілердің аяқтары қалай орналасқан?

            Денелерін не жауып тұрады?

            Құлақ қалқандары қандай?

            Сүтқоректілердің тістерінің ерекшеліктерін  жазыңдар........................................................

            Сүтқоректілердің сыртқы құрылысын тауып  жазыңдар........................................................

          

         2

Пән: Биология 63  сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Сүтқоректілердің негізгі экологиялық топтары: ормандардың, ашық  кеңістіктердің (даланың), су қоймалары мен олардың жағалауларының сүтқоректілері. Топырақ астында мекендейтін сүтқоректілер.

Мақсаттары:  Оқушылар Сүтқоректілердің негізгі экологиялық топтары  туралы тақырыпты меңгереді, өз бетінше зерттеу арқылы маңыздылығын түсінеді, топпен жұмыс жасауға дағдыланады

Күтілетін  нәтиже:. Оқушылар Сүтқоректілердің негізгі экологиялық топтары  туралы білімдерін дамытады,  пысықтап қорытындылауға үйренеді.

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:Миға шабуыл,Инсерт, Сөдер банкісі, Ыстық орындық, Кім шапшаң

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма		Мұғалімнің іс-әрекеті		Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Миға шабуыл әдісін пайдалану арқылы үй тапсырмасына қатысты сұрақтар		Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру Слайдта берілген сұрақтарға жауап беру, топпен  тапсырманы орындау		Оқушы  берген тапсырманы орындау	АКТ
Түсіну	7мин	«Ассоцоциялық » әдісін пайдалану  арқылы өткен тақырыпты қайталау және жаңа сабақтың тақырыбын ашу Ассоцоциялық карта         «Сүтқоректілердің мекені»		Интербелсенді  тақтада берілген   слайда көрсетілген мәтінмен жұмыс жасау, әр топ  берілген тапсырмадағы тақырыпты і табу керек.   Бұл тапсырманы оқушы орындай отырып,тақырыпты өз бетімен игереді,түсінбеген жерін түртіп алады және ең бастысы сыни ойлау дағдысы қалыптасады.		Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу Топпен жұмыс жасау	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Сүтқоректілердің негізгі экологиялық топтары?   туралы жаңа тақырыпқа байланысты «Сөздер банкасы» әдісі пайдалану арқылы тапсырмалар қолдану Жаңа сабақты ашу мақсатында «Сөздер банкасы» ойынын қолдандым. Бұл ойында интерактивті тақтада екі шеңбер бейнеленген. Біріншісіне тақырыпқа сәйкес және тақырыпқа сәйкес емес сөздер жазылады. Оқушылар тақырыпқа сәйкес сөздерді тауып екінші шеңберге жазады. Топпен ақылдасып тақырыпты  аша білді Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және өз пікірлерін ортаға салады. І топ:  Бір сүтқоректінің суретін таңдау, 3-4 сұрақ әзірлеу.                                                                                 ІІ топ:Сұраққа сай танымдық әңгіме құру. Сүтқоректілер мекені Құрлық Жер асты Суда Ұшатын Саршұнақ, суыр, қосаяқ, құлан, жолат, ақбөкен, қарақұйрық, арқар, бұғы, бұлан, аю, сілеусін, бұлғын Көртышқан, соқыртышқан, қалталы көртышқан Құндыз, жұпартышқан, ондатр, кәмшат, түлен, кит Жарқанат, ұшарит, ұшпарух Антрактида -ашық жер, ағаш арасы, ағаш басы Жер астындағы інде Мұз бетіне- көбею, төлдеу кезінде 2-5саусақтары арасында, денесінің екі қапталында терілі жарғақ ә) Тұжырым карта:  Сүтқоректілердің класс тармағы?                                                                           ( -топта ой бөлісу, 1 оқушы қорғау) Сүтқоректілердің класс тармағы Ілкі аңдар (алғашқы аңдар)                      Қазіргі сүтқоректілер (аңдар)                  Жұмыртқа салады                 Төменгі сатыдағы                Жоғары сатыдағы                      -үйректұмсық                       Қалталы сүтқоректі           Қағанақты сүтқоректі                           (Ұрық жатырда дамиды) стр: Екі жақты күнделік а) Мәтіннің соңғы бөлімін оқыту              (топта талқылау ой бөлісу)					СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау		Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.		АКТ
Талдау	15мин	«Ыстық орындық» арқылы тақырыпты талдау Төмендегі тақырып төңірегінде 1. Құрлық                              2. Жер асты                  3.Суда                                4. Ұшатын	Әр топтан ортаға оқушы шығып  өз ойларын бүгінгі сабақ жайлы айтып кетулерін тапсырдым. Ол үшін слайдта көрсетілген суреттер мен арнайы тапсырмалар таратып беру керек.  Тақырып алған топтар сол тақырыпшаны оқып шығады. Оқушы өздеріне берілген тапсырманы   1 минутта тақтада айтып- түсіндіріп береді		Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру керек. Оқып біткен соң әр топтан оқушы ортаға ыстық орындыққа отырып  Отаным жайлы сөйлеп не түсінгенін айтады. Бірін – бірі тыңдайды. Әр топтан сөйлеген ортаға шығып оқушыны сол топтың оқушысы толықтырады.
Жинақтау	5мин	Кім  шапшаң ойыны  арқылы  сабақты  жинақтайды	Топ бойынша тақырыпты жинақтау үшін тақырыпқа қатысты сұрақтар беруі		Топтар сұрақ- жауап арқылы өзара жарысады, ойларын ортаға салады, тақырыпты жинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату		Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну		Ұсынылған стикерді толтыру

Пән: Биология 64  сабақ

Сынып: 7  сынып

Сабақтың тақырыбы: Қолға үйретілген аңдар. Қол тұқымдарының әртүрлілігі және оларды адамның пайдалануы.  Жабайы ата-тектерден шығуы

Мақсаттары: Қолға үйретілген жануарлардың жабайы ата-тектен шығуы жөнінде түсіну. Қолтұқымдардың әртүрлілігі мен олардың адамның пайдалануы туралы білімді тереңдетіп, танымдық және шығармашылық қабілетті дамыту

Күтілетін  нәтиже:

Қолға үйретілген хайуанаттар туралы түсінік қалыптасады.

Сабақ барысында оқушыларда өз беттерінше білім алу дағдылары қалыптасады.

Логикалық ойлауы мен шығармашылық қабілеттері дамиды.

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Миға шабуыл, Венн диаграммасы, Жұптық тәңгімі,Инсерт

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Өткен  тақырыбы бойынша үй тапсырмасы тек сұрақ-жауап арқылы сұралады. Ол үшін Миға шабуыл әдісін пайдалану Миға шабуыл” танымдық сұрақтар 1. Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген, өте сымбатты,  саны азайып кеткен жұптұяқтылар отрядының өкілі. Алтынемел ұлттық табиғи саябағында, Үстірт қорықтарында қорғауға алынған жануар? (Қарақұйрық) 2. Қазақстанда ғана таралған кеміруші. 1938ж зоолог-ғалым В.А. Селевин Бетпақдала шөлінен тапқан. Құлағы үлкен, дене тұрқы 9 см, салмағы 30-35 гр. Әлі толық зерттелмеген қандай жануар? (Қалқанқұлақ) 3. Қазіргі жылқының арғы тегі. Бағалы терісі, дәмді еті үшін көптеп ауланып, қазір саны азайып кеткен. Үстірт, Барсакелмес қорықтарында ерекше қорғауға алынған. Бұл жануар туралы аңыз-әңгімелер, мақал-мәтелдер өте көп. Қандай жануар туралы айтылған?                                                                                                                         (Керқұлан) 4. Қазақстанның батыс аймағында шөл, шөлейтті жерлерде мекендейтін кеміруші. Жер астындағы қараңғы інінен еш уақытта шықпайды. Сондықтан көзі көрмейді. Күрек тістері өткір, аузының сыртына шығып тұратын,  Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген қай жануар? (Алып соқыртышқан) 5. Аталған сүтқоректі жануар бунақденелілермен қоректенеді, Еділ,Жайық, Тобыл, Обаған шағын өзендерінде мекендейді. Терісі бағалы болғандықтан көп ауланып, саны күрт азайып бара жатқан қандай жануар? (Жұпартышқан)	Сұрақтарды ауызша айтып әрқайсысына қойып отырамын.Өткен тақырып аррналған а үй тасырмасын қайталау ға сұрақтар жасалып, арнайы плакатқа жазылып тақтаға ілінеді, крассворд, карточкалар	Оқушы Оқушылар сол сұрақтарға жауап береді.Крассворд жауабын тақтаға шығып жазады.лардың мұндағы мақсаты берілген тапсырмаларды қатесіз топпен орындау,  білімдерін тексеру.	АКТ
Түсіну	7мин	«Қолға үйретілген аңдар» Жұптық әңгіме» әдісін пайдаланду  арқылы меңгерту   /10 мин/ ·         Сүтқоректілерді зерттейтін ғылым? ·         Сүтқоректілер қандай экологиялық топтарға бөлінеді? ·         Сүтқоректілер қазіргі кезде қандай класс тармағына жіктеледі? ·         Қазіргі сүтқоректілерді неше топқа бөлеміз? ·         Қазақстанда сирек кездесетін жануарлардың қорғалатын аймақтары бар ма, саны қанша? ·         Қазақстанда сүтқоректілердің қанша отряды таралған? ·         Тақтұяқтылар отрядына жататын аңдарды ата? Жұптұяқтылар отрядына қандай аңдар жатады?	Бұл әдіс арқылы оқушы мен оқушы арасында  ынтымақ қалыптасты. Себебі: әр жұп түсінбеген немесе қиындық тудырған сұрақтарын бір-біріне қою арқылы жұптасып, жауап іздеді, талқылады, жаңа тақырыпты  бірі-біріне түсіндіреді	Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және оөз пікірлерін ортаға салады.	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Венн диаграммасы пайдалану Тақырып: Қол тұқымдарының әртүрлілігі және оларды адамның пайдалануы	Жаңа тақырыпты  талдау және өзойларын ортаға салу үшін Венн диаграммасын пайдалану, ол үшін  дайын материалдар тарату	Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту, диаграмманы топ болып толтыру	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	10 мин	Топпен жұмыс    «Инсерт әдісі» арқылы жалпы бүгінгі сабақта не үйренгендерін тексеру   арқылы  тақырыпты талдау Осы  әдісі арқылы үй хайуанаттарын тауып жазады. І топ жылқы жануарына ІІ топ түйе жануарына ІІІ топ сиыр жануарына ІV топ қой жануарына қатысты кластер, постер құрастырады және қорғайды.	Берілген әдіс бойынша оқушылар бүгінгі сабақтан не үйренгендігін білу үшін  оқушылар өз ойларын айтады.	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, өзара пікір алмасады, топпен, жек дара  тапсырмаларды орындайды
Жинақтау	10 мин	Синквейн арқылы қорыту І топ «Жылқы» ІІ топ «Сиыр» ІІІ топ  «Қой» ІV топ  «Түйе» БҮҮ кестесінің 3 бөлімін толтырады	Тарау бойынша білімдерін жинақтау үшін әр топқа  суреттер таратылады, сол  сурет төңірегінде  әңгіме жазу тапсырылады	Әр топ өзара тақырыпқа қатысты  шағын әңгіме жаза отырып өз ойларын жинақтайы ортаға шығып әңгімелерін оқиды
Бағалау	2 мин	Бағалау критерийлері мен бағалау шкаласын	Әр топқа бағалау апарқьтарын тарату	Бағалау шкаласы арқылы өз білімдерін топпен жеке бағалау
Рефлексия	2 мин	Стикерлер таратылады. 1.Бүгін мен не үйрендім? 2.Сабақтан алған әсерім? 3.Бүгінгі көңіл-күйім?	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Сабақ тақырыбы:  Сабақ 65			Сүтқоректілердің  маңызы. Олардың табиғаттағы және антропогендік ландшафттардағы сан мөлшерінің реттелуі. Кәсіпшілік және кәсіптік аңдар. Аңдарды жерсіндіру және қайта көшіру. Сүтқоректілерді тиімді пайдалану және қорғау.
Жалпы  мақсаты:			Сүтқоректілер туралы білімдерін толықтырады, жануарларды қорғау, жерсіндіру, тиімді пайдалану туралы оқып үйренеді.
Сілтеме:			Биология оқулығы 7 сынып, орта мерзімді жоспар
Оқыту нәтижесі:			Тақырып бойынша білімдерін өзектендіре алады, тақырыпты өз бетінше оқып, мазмұнын ұғына алады, өз ойларын еркін жеткізе біледі, кластастарымен қарым-қатынасы қалыптасады, сындарлы сөйлей  білуге ынталанады, ойлаудың жоғары деңгейіне ұмтылады, оқушылар өздерінің қабілеттерін дамыта алады, өзін-өзі бағалай алады, өзін-өзі реттей алады, АКТ қолданып, ақпаратты таңдай алады.
Түйінді идеялар:			Қызыл кітап, кәсіптік аңдар, жерсіндіру.
Оқыту әдістері:			Семантикалық карта,  ДЖИКСО, Венн диаграммасы, бағалау парағы
Сабақтың мазмұны
№	Кезеңдері	Тәсілі		Уақыты	Мұғалімніңіс-әрекеті	Оқушыныңіс-әрекеті
1.	Ұйымдастыру кезеңі. Топтастыру.			1 мин	Оқушылармен амандасу. Бүгінгі сабаққа сәттілік тілей отырып, жаңа сабақты бастау. Пазлдармен топқа бөлу. Бағалау парағын таратады.	Сыныпта жылы психологиялық атмосфера орнайды. Топқа бөлініп отырады. Топ басшысын сайлайды.
2.	Үй тапсырмасын тексеру	Семантикалық карта		10 мин	Оқушыларға семантикалық карта таратады.	Өткен тақырыпты еске түсіру. Оқушылар картамен жұмыс жасайды.
3.	Ой қозғау			10 мин	Видеоролик көру. «Сүтқоректілер» -          Сүтқоректілердің табиғаттағы маңызы? -          Сүтқоректілер туралы мағлұматтар -          Аңдар мен аңшылық кәсіп? -          Жануарларды қорғау.	Видеоролик көреді, ойларын ортаға салады. Берілген сұрақтарға жауап береді.
4.	Мәтінмен жұмыс	ДЖИКСО «Соңғы сөзді мен айтайын» әдісі		5 мин	Әр топқа мәтін беріледі. 1-топ: «Сүтқоректілердің адам өміріндегі және табиғаттағы  маңызы» 2-топ: «Кәсіптік аңдар, аңдарды жерсіндіру» 3-топ: «Қызыл кітап» Мәтінге талдау.	Мәтінді топта талдап, бір оқушы сыныпқа түсіндіреді.
5.	Бекіту тапсырмасы	«Венн диаграммасы»		3 мин		Салыстырады, жазады, талдайды.
6.	Бағалау			1 мин	Бағалау парағы арқылы бағалайды	Топ басшысы топ мүшелерін бағалайды.
7.	Үйге тапсырма			1 мин	«Жануарларды  қорғау-менің азаматтық борышым» тақырыбында шағын шығарма жазу. Қазақстанның Қызыл кітабына енген жануарлар туралы қосымша ақпарат дайындау.

Пән: Биология 66  сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жануарлар дүниесінің тарихи дамуы. Жерде жануарлар дүниесі тарихи дамуының дәлелдемелері. Эволюция туралы түсінік. Жануарлар дүниесінің алуантүрлілігі тірі табиғат эволюциясының нәтижесі екендігі. Жылдық бақылау жұмысы

 Мақсаттары: Тақырыптарды бір-бірімен салыстыра отырып  шығармашылық қабілеті  дамиды, талдауды, салыстыруды  жасай алады, сыни тұрғыда талқылай біледі, топта бірін-бірі тыңдауға үйренеді   

Күтілетін  нәтиже: Оқушылар Жануарлар дүниесінің тарихи дамуын түсіне отырып біледі  және тапсырмамен жұмыс жасауда пайдаланады

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер:  Суреттер сөйлейді,Жигсо,Ойлан бірік бөліс

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Суреттер сөйлейді Суреттер арқылы өткен тақырыптар бойынша сұрақ- жауап Дұрыс  жауабын  табыңдар: А. Қазба қалдықтары  табылмаған, қаңқасы   ....................................... зерттейді. 1. Палеонтология; 2. Салыстырмалы - анатомия. Құрылысы мен шығу тегі бірдей ұрық  бастамасынан.............. мүшелер  дамиды 1. Аналогтық 2. Гомологт ық Ұқсас қызмет  атқаратын, бірақ құрылысы мен шығу тегі басқа мүшелер 1. Аналогтық 2. Гомологтық Көбелек пен құстың қанаттары бірдей ұшу қызметін атқарғанымен  құрылысы  бір-біріне.............. 1. Ұқсайды 2. Ұқсамайды Тізімнен  жануарлардағы  аналогтық  және  гомологтық  мүшелерді ажыратып  кестеге  жазыңдар a) Көбелектің  қанаты b) Жарғанаттың  қанаты c) Құстың  қанаты d) Көртышқанның  алдыңғы  аяқтары e) Балықтың  желбезегі f) Бұзау бастың аяғы g) Өзен шаянының желбезегі	Тақтаға ілінген суреттер бойынша әр топқа тапсырма беріледі, олар сурет арқылы не білетіндерін не үйренгендерін ортаға салып бөліседі	Оқушы  берген тапсырманы орындау Әр топ суреттермен жұмыс істейді, өткен тақырыптан не білгендерін  айтады	АКТ
Түсіну	7мин	Жигсо әдіс бойынша тақырыптарды қайталау  І-топ: Сүтқоректілердің маңызы. Олардың табиғаттағы және антропогендік  ІІ-топ: Қолға үйретілген аңдар ІІІ-топ: Сүтқоректілерді тиімді пайдалану және қорғау ІV-топ: Биогеография	Өткен тақырыпты  толық мңгеріп жаңа тақырыпқа қадам Жигсо әдісі пайдалану Ол үшін әр топқа арнайы тапсырмалар беріп, сол тапсырмалар төңірегінде оқушылар талдайды, пікір-аласау арқылы тапсырманы орындап түсінгендерін бір-біріне жеткізеді	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырмаларды дұрыс түсіне отырып мағанасын ашу, түсіні білу Топпен жұмыс жасау	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	«Кім  білімді» Топтар жарысы Топтарға тапсырма  мен сұрақтар беріледі, әр топқа уақыт беріледі, қай топ бітсе, сол топ ортаға шығып жауаптарын көрсетеді Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру керек.Қай топтың тапсырмасы мен сұрақтары дұрыс болса сол топ  жеңімпаз болады Қосымша ресурстар Эволюция (лат. evolutіo – өрлеу, өркендеу), биологияда – тірі табиғаттың қайта айналып келмейтін және тура бағытталған тарихи дамуы. Эволюция терминін алғаш М.Хейл қолданды (1677). Кейін швейцарлық ғалым Ш.Бонне (1720 – 93) эмбриологияға арналған еңбектерінде пайдаланды (1762). Эволюция құбылысы тіршілік деңгейлерінің барлық сатыларында (молекуладеңгейден биосфералық деңгейге дейін) байқалып, үнемі құрылысы мен атқаратын қызметтерінде бұрын болмаған жаңа құрылымдар мен олардың жаңа қызметімен ерекшеленеді. Эволюцияның ең қарапайым деңгейі – мутациялық өзгерістерболып есептелінеді. Табиғи сұрыпталу кезінде мутация арқылы пайда болған жаңа белгілер мен қасиеттер организмдердің жаңа орта жағдайларына бейімделуіне жағдай жасайды. Ең алғашқы Эволюциялық процестер тіршіліктің популяция деңгейінде пайда болады. Бұл кезде организмдердің генотипі өзгереді (қ. Микроэволюция). Мутациялық процесс пен табиғи сұрыпталудан басқа, Эволюцияның қарапайым факторының бірі болып, популяциядағы дарабас санының өзгеруі мен популяцияның оқшаулануы, сондай-ақ гетерозиготалардың ыдырауы кезінде байланыс жиілігінің кездейсоқ бұзылуы жатады. Популяциялардың Эволюциялық қайта құрылымы жаңа түрдің пайда болуына бастама береді (қ. Түр түзілу). Эволюцияның себебін, қозғаушы күшін, механизмін және қарқыны мен оның жалпы заңдылықтарын Эволюциялық биология зерттейді (қ. Эволюциялық ілім). Кейде Эволюция ұғымына балама ретінде филогенез термині қолданылады. Эволюция ұғымы, оның бағыттары[өңдеу] Эволюция ұғымы, оның бағыттары. Биологиялық эволюцияның мынадай бірнеше анықтамалары бар:			СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	15мин	«Ойлан бірік. бөліс » арқылы тақырыпты талдау ● Жануарлардың  ұрықтық  дамуының  ұқсастығы шығу тегінің................. екендігін дәлелдейді. ● Әртүрлі жануарларұрықтарының даму ұқсастығын..................... анықтады. ● Жеке даму кезін.;.................;................ сатысынанөтеді. ● Омыртқалыжануарлардыңұрықтары, еңалғашқы даму сатысында................. бөлімдерінентұрады. ● Жүйкежүйесіалдымен.............. тәріздіболады. ● Омыртқалылардыңұрығындабәріненбұрын.................. белгілеріқалыптасады. ● Типтенсоң................. белгілеріқалыптасады. ● Балықтардажұпаяқтары.................... айналады.	Тақырыптың мағанасы мен идеясын талдау үшін әр топқа тапсырма беріледі, әр топ өз тапсырмасын орындаған соң екінші топқа ұсынады	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру керек.Тапсырмаларын бір –біріне көрсету арқылы ой бөліседі, тақырыптың мағанасын аша отырып өзара топпен талалдайды
Жинақтау	5мин	Шығармашылық тапсырма Тақырып пен сабақты жинақтау үшін Хат жазу Тақырыбы Етістіктің шақтары	Мұғалім жаңа тақырыпқа байланысты ресурстар мен кітап материалдарын қағаздарын таратады және қосымша материалдар  үлестіріледі, ойларын қағазға жазады	Оқушылардың мақсаты берілген тақырыпты қағазға жазып беру, ойларын жеткізу
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пән: Биология 67 сабақ

Сынып:  7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Табиғи және мәдени организмдер. Жануарлардың табиғи бірлестіктердегі орны және рөлі. Биогеоценоздар және экожүйелер туралы түсінік. Табиғи бірлестіктердегі трофикалық байланыстар. Қоректік тізбектер.

 Мақсаттары: Оқушылар тапсырма арқылы тақырыптың   ұғымын  біледі, түснеді және топпен жұмыс істеуге  пайдаланады

Күтілетін  нәтиже: Табиғи және мәдени организмдердің негізгі   ұғымын ажыратып, тапсырмаларды  меңгереді

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Миға шабуыл, Конверт-сұрақ, Дебат, Топтастыру стратегиясы

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	Миға шабуыл арқылы Сұрақ жауапты пайдалану	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы әр топты  диалогқа түсіру ,Өткен тақырып аррналған а үй тасырмасын қайталау ға сұрақтар жасалып, арнайы плакатқа жазылып тақтаға ілінеді, крассворд, карточкалар	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырмаларды қатесіз топпен орындау,  білімдерін тексеру. Топпен жұмыс жасау, жарыс арқылы сабаққа деген ынталары артады	АКТ
Түсіну	7мин	Өткен тақырыпты меңгертуде «Конверт-сұрақ» әдісін қолдану  және жаңа тақырыпқа бастама Сабақта қолданылатын әдіс оқушыларды сыни ойлауына ықпал етеді. Мұнда әр бала, өз ойын айтып,шығармашылығын қалыптастырады. Ол дегеніміз – бала бұрын тек тыңдаушы болса, енді ізденуші, өз ойын дәлелдеуші, ұйымдастырушы рөлін атқарады. Сын тұрғысынан ойлау қабілеттері сабақ үстіндегі проблемалық сұрақтарды шешу кезінде, бір сұраққа бірнеше нұсқада жауап берумен және ситуациялық жағдайлардан жол тауып шығу әрекеттерінен байқалады. Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген сұрақтарға жауап беріп, өз ой-пікірлерімен санаса білу, өткен сабақтарды қайталау Топпен жұмыс жасау Қосымша материал Биоценоз (bios-өмір, koinos-жалпы) – табиғи жағдайлары бірегей жерлерде тіршілік ететін өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер жиынтығынан тұрады. Биоценоз ұғымын алғаш рет ұсынған неміс зоологы К.Мебиус (1877). Кез келген биоценоз өзімен-өзі жеке дамымайды. Ол әрқашанда өлі табиғатпен бірлестікте ғана өмір сүреді. Қауымдастық дегеніміз әртүрлі биоценоздардың - фитоценоздардың, зооценоздардың, микробоценоздардың, микоценоздардың өзара байланыстарының жиынтығы. Ешқандай биоценоз қоршаған ортадан тәуелсіз, не одан тыс өздігінен дами алмайды. Нәтижесінде жеке бөліктерінің күрделі өзара жерлері қалыптасқан, тірі және өлі компоненттерінің жиынтығынан тұратын белгілі бір кешендер түзіледі. Белгілі бір дәрежеде біртекті жағдайлармен сипатталатын, ағзалардың белгілі бір бірлестігімен (биоценоз) қоныстандырылған кеңістік- биотоп (грек тілінен аударғанда topos – орын) деп аталады. Егер биотопты биоценоз өмір сүретін орын ретінде сипаттасақ, онда биоценозды белгілі бір нақты биотопқа тән, тарихи қалыптасқан ағзалар комплексі деп қарастыруға болады. Кез-келген биоценоз биотоппен бірігіп, одан да жоғары деңгейдегі биологиялық жүйе – биогеоценозды түзеді. «Биогеоценоз» ұғымын 1942 жылы В. Н. Сукачев ұсынған. В. Н. Сукачев (1880-1967) биогеоценозға мынадай анықтама берген – «жер бетінің белгілі бір бөлігінде табиғи жағдайлары біртекті (атмосфера, тау жыныстары, өсімдіктер, жануарлар әлемі, микроорганизмдер дүниесі, топырақ және гидрологиялық жағдайлар) бірлестік, ол өзін құрайтын компоненттердің өзара әсерлесу ерекшеліктерімен, белгілі бір зат және энергия алмасуымен, басқа да табиғат құбылыстарымен, ішкі қарама-қайшылықты біртұтастықпен сипатталатын, үнемі қозғалыста, дамуда болатын жиынтық. Биогеоценоз екі блоктан тұрады:			ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Галереяға ой шарлау»  стратегиясы бойынша оқушылар сурет, сызба,анимация,  мағлұматтарды сынып ішінде аралап көрді. Топ басшылар тапсырма алды. І-топ:«Орман биогеоценозы, ондағы қоректену тізбегі»,  ІІ-топ: «Өзен биогеоценозы, ондағы қоректену тізбегі», ІІІ-топ: «Дала биогеоценозы, ондағы қоректену тізбегі» . Әр топқа тапсырманы қорғауға дайындыққа 3 минут уақыт берілді.  Кезегімен әр топ өз жұмыстарын қорғады. Әсіресе Темірланның тобы ұйымшылдығымен көзге түсті. Әр топ бір-бірін «Екі жұлдыз ,бір тілек» арқылы бағалады. Әр топтың ең үздік оқушысын анықтау мақсатында бағалау картасын пайдаландым	Топтарға жаңа тақырып бойынша және өткен сабақты толық меңгерту мақсатында тапсырмалар беріледі.Сұрақтар мен қосымша тапсырмалар жаңа мтақырып бойынша, сабақты қалай түсінгендігін  тексеру және жұмыс істеу	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, топпен тапсырмаларды талқылау, әр топтан оқушыортаға шығып өз ойын және пікірін бүгінгі  тақырып бойынша жеткізу, талдау және бағалау, тапсырмаларды орынату Берілген сұрақтар арқылы топтар бір-біріне сұрақ қою арқылы диалогке түседі.	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	10 мин	«Топтастыру»  арқылы жалыпы бүгінгі сабақты меңгерту іс-әрекетіне балайнысты сабақты талдау 1. Биоценоз, биогеоценоз, экожүйе терминдеріне анықтама беріңіз. 2. Биоценоздың трофикалық құрылымына сипаттама беріңіз. 3. Қоректік тізбек, трофикалық деңгей, қоректік торларды сипаттап беріңіз. 4. 10% заңдылығын түсіндіріңіз. 5. Экологиялық пирамида (сандық, биомассалар, энергия пирамидасы) дегеніміз не? 6. Экологиялық сукцессия дегеніміз не?	Әр топқа жаңа тақырып төңірегінде тапсырмалар татату, Әр топ  өз беттеріншге ақылдасып, нәтижесінде топтаса отырып ортақ жауап табады, сол арқылы тақырыптың мағанасын ашады	Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру, өзара пікір алмасады, топпен, жек дара  тапсырмаларды орындайды, нәтижесінде топтаса отырып ортақ жауап табу керек
Жинақтау	10 мин	Жаңа сабақты жинақтауға  «Қатесін тап» тапсырмасын бердім.Жеке жұмыс жасалды. 1.Продуцент-консумент-редуцент 2.Биогеоценоз – тірі ағзалардың жиынтығы 3.Биоценоз – тірі ағза мен өлі табиғаттың құрамбөліктері арасындағы бірлестік 4.Абиотикалық факторлар: температура, ылғалдылық, жарық, ауа,топырақ , саңырауқұлақ т.б. 5. Тірі ағзалар: жануарлар, өсімдіктер, бактериялар, саңырауқұлақтар 6.Тұтынушы – түзуші – ыдыратушы – тұтынушы 7. Табиғаттағы айналым үшін сырттан келетін энергия көзі - жұлдыз болып табылады. 8.  Коректену тізбегінің жалғасуы экологиялық пирамида ережесі арқылы жүреді. Дұрыс жауабы: 2, 3,4,6,7	Тарау бойынша білімдерін жинақтау үшін әр топқа  тақырып төңірегіәнде шағын әңгіме жазу тапсырылады	Әр топ өзара тақырыпқа қатысты  шағын әңгіме жаза отырып өз ойларын жинақтайы ортаға шығып әңгімелерін оқиды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру

Пән: Биология 68сабақ

Сынып: 7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жануарлар дүниесі организмдердің, популяциялар мен түрлердің және бірлестіктердің көптүрлілігінің көрінісі. Тірі табиғаттың құрылым деңгейлері. Жануарларды қорғау және олардың  көптүрлілігін сақтауда адам және қоғамның рөлі

Мақсаттары: Тақырыпты түсіне отырып ойын жеткізе білу арқылы, тапсырмалардыі дұрыс құруға  пайдаланады, тақырыпты толығымен түсінеді   

 Күтілетін  нәтиже: Оқушылар өткен тақырыптар туралы түсініктерін дамытып, оқып үйренеді,

Модульдері: АКТ (ақпараттық коммуникативтік технология), СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін  басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары

Әдіс тәсілдер: Қайталу- оқу айнасы, Жигсо, Эссе, Ыстық орындық

Сабақ кезеңдері	Уақыт	Тапсырма	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
Білім Қызығушылық тарын  ояту	2мин	«Қайталау–оқу айнасы»   әр түрлі  деңгейдегі сұрақтар беріледі, оқушылардың кезекпен жауап беруі сұралады. Үй тапсырмасын тест арқылы бекіту. 1. Біздің елімізде өсімдіктің: а) 6000 түрі ә) 40 түрі б) 25000 түрі в) 600 түрі 2. Әр өсімдікке: а) ұзын тамыр ә) құрлық және ыстық климат б) ылғалды топырақ в) белгілі орта қажет 3. Өсімдік топтары деп: а) жылу мен ылғалдың таралуын; ә) топталып өсуге қажетті қолайлы жағдай; б) 140 - қа жуық өсімдік түрі; в) жарық, құнарлы топырақ, қоңыржай жылы ауа. 4. Мәдени өсімдіктер: а) адамның қатынасынсыз өсе алмайды; ә) өздігінен өседі; б) сырт көмекті қажет етпейді; в) өсу тіршілігін тоқтатады. 5. Сирек және құрып кетер қаупі бар өсімдіктер: а) конституцияға; ә) тіл жөніндегі заңға; б) «Дүниетану» оқулығына; в) Қызыл кітапқа енген.	Үйге берілген тапсырманы сұрақ-жауап арқылы әр топты  диалогқа түсіру Оқушылар интерактивті тақтадан кез-келген ұяшықты таңдайды да,топ мүшелері кезектесіп жауап береді. Оқушылар еске түсіреді, талдайды.	Оқушылардың мұндағы мақсаты берілген тапсырмаларды қатесіз топпен орындау,  білімдерін тексеру. Топпен жұмыс жасау, жарыс арқылы сабаққа деген ынталары артады	АКТ
Түсіну	7мин	Өткен тақырыпты меңгертуде  Постер арқылы жалпы тақырыпты қорғау  1 топ Жануарлардың табиғи бірлестіктердегі орны және рөлі 2 топ Жануарлар дүниесі организмдердің, популяциялар мен түрлердің және бірлестіктердің көптүрлілігінің көрінісі. 3 топ Тірі табиғаттың құрылым деңгейлері. Жануарларды қорғау және олардың  көптүрлілігін сақтауда адам және қоғамның рөлі.	Сыни ойлауға берілетін тапсырмалар, өз пікірін негіздеп, дәлелдеуді талап етеді. Әр топ оө ойын помтер арқылы қорғау керек сол арқылы жаңа тақырыпқа қадам жасайды Осы мақсатта оқушыларға  қосымша  өткен материалды толық меңгеру  мақсатында « Ойлан тап» ойынын» пайдаландым  Жауабын постер арқылы тақтаға , қорғап шығу керек.	Берілген тапсырманы  тек тұжырымдармен және өз ойларын толық жеткізу үшін қағаз беріне түсіріп, берілген жүйелермен түсіндіру қажет	ЖТ ЖЕ
Қолдану	10мин	Жаңа тақырыпты  Жигсо әдісі арқылы тақырыпты бөліктерге   бөліп, оқуға тапсырма береді. Тақырыбы: Жануарлар дүниесі организмдердің, популяциялар мен түрлердің және бірлестіктердің көптүрлілігінің көрінісі І топ. Омыртқалы және омыртқасыз жануарлар қозғалысында қандай айырмашылықтар бар? ІІ топ. Қандай жыртқыш жануарларды білесің? Оларды неге жыртқыш деп атайды? ІІІ топ. Жануарлардың тіршілік ортасы туралы не білесің? ІV топ Мына жануарды сипатта. (Қасқыр)	Топтағы бір нөмірлі балалар бір мысалды қарастырып, бірге отырып талқылап, өз топтарына келіп түсіндіреді Сыныптағы белсенді оқушы басқаларға бағыт беріп отырады. Топтық талқыға салады,ойланады.Өзгелерді тыңдай  отырып , өз білімін толықтырады. Ізденеді	Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және оөз пікірлерін ортаға салады	СТО
Сергіту сәті	1 мин	«Балапандар биі» атты жаттығу жасау	Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау	Интербелсеңді тақтадағы бейнероиктегідей жаттығулар жасайды.	АКТ
Талдау	10 мин	Семантикалық картамен жұмыс. Жануарлар ↓ Шыбын, маса-------------- Бунақденелілер Бүркіт, түйеқұс------------ Құстар Сазан, шортан------------- Балықтар Бақа, жылан--------------- Қосмекенділер Сиыр, түй------------------ Сүтқоректілер Жылан, кесіртке--------- Жорғалаушылар	Әр топқа жаңа тақырып төңірегінде тапсырма беру тапсырылды, әр топ  тапсырманын дұрыстығын тексереді	Тапсырманы топ бойынша орындайды
Жинақтау	10 мин	Әр топқа   өткен тақырыптарды қайталауға арналған тапсырмалар тарту Сүтқоректілерді зерттейтін ғылым? Сүтқоректілер қандай экологиялық топтарға бөлінеді? Сүтқоректілер қазіргі кезде қандай класс тармағына жіктеледі? Қазіргі сүтқоректілерді неше топқа бөлеміз? Қазақстанда сирек кездесетін жануарлардың қорғалатын аймақтары бар ма, саны қанша? Қазақстанда сүтқоректілердің қанша отряды таралған? Тақтұяқтылар отрядына жататын аңдарды ата? Жұптұяқтылар отрядына қандай аңдар жатады?	Тапсырмаларды орындау	Тапсырмаларды орындау арқылы өз ойларын жинақтайды
Бағалау	2 мин	Өзін-өзі бағалау (2 мин) Бағдарша, бағалау парақшалары	Бағалау парақшасы мен бағалау шкаласын тарату	Өзін өзі топпн бағалайды
Рефлексия	2 мин	Стикерлерді толтыру	Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну	Ұсынылған стикерді толтыру