Қошқар мүйіз оюын әзірлеу,қию,тігуге даярлау жолдары.

к/н	Жұмыстың  орындалу  тәртібі	Жұмыстың орындалу  мазмұны	Керекті  заттар
1		Ұзындығы,ені 18 см  болатын тік  төрт  бұрышты қағазға алып, екіге  бүкпейміз.	Түрлі-түсті қағаз,қалам,сызғыш,өшіргіш
2		Бүктелген  қағазды  қақ  ортасынан  екіге  бүктейміз	Қағаз,қалам,сызғыш,өшіргіш
3		Төрт  бүктелген  төрт  бұрышты  қағазды  бітеу бұрышынан  бастап қиғаштап  екіге бүктейміз	Дайындалып  жатқан қағаз,қалам,сызғыш,өшіргіш
4		Үш  бұрышты бүктелген қағаздың  бітеу  жағынан ою-өрнек үлгісінің  суретін  саламыз	Дайындалып  жатқан қағаз,қалам,сызғыш,өшіргіш
5 6		Сызылған  сызықтар  бойынша  қиып  шығамыз. Қиылған  оюдың  бүктелген сызықтарын  жазамыз.	Қайшы

Нұсқау  карта

Нұсқау  карта

к/н	Жұмыстың  орындалу  тәртібі	Жұмыстың орындалу  мазмұны	Керекті  заттар
1		Ою  қиылатын  матаның  бетіне  жасалған ою үлгісін бекіту, тігісі арқылы орналастыру	Мата, қиылған ою үлгісі, ине,жіп, қайшы және т.б.
2		Матаның  бетіне  орналастырылған оюдың  үлгісін  шетіне 0,2 см қалдырып қол тігісінің бір түрімен  көктеп шығамыз және сызамыз.	Мата қиылған ою үлгісі, ине, жіп, қайшы, қалам.
3		Матаның  бетіне орналастырылған  көктеу  тігісімен,сызумен,дайын болған  дайындаманы  қырқып шығамыз.	Мата  бетіне орналастырылған дайындама, қайшы.
4		Дайындама  арқылы  қырқылған  оюды  тігісімен ажыратамыз.	Оюдың  мата  бетіне  орналастырылған  үлгісі, дайындама.
5 6		Үлгі  арқылы  жасалған  оюды  тазалап, тігуге даярлаймыз.

Сабақтың  тақырыбы: Қошқар мүйіз оюын әзірлеу,қию,тігуге даярлау жолдары.

Сабақтың  мақсаты: Оқушыларды  ою-өрнек туралы  түсінігін  арттыру. Қазақ  қол  өнеріндегі қошқар  мүйіз  оюының үлгісін  әзірлеу,тігу  технологиясын  меңгеру.

Сабақтың  тәрбиелік  мәні: Оқушы қыздарды  шеберлікке, қарапайымдылыққа, имандылыққа, әсемділікке, халқымыздың ежелгі салт-дәстүріне  баулу, тәрбиелеу.

Сабақтың білімділік  мақсаты: Оқушы  қыздарға  қазақ қолөнері  туралы мәлімет беру.

Сабақтың  дамытушылық мақсаты: Ұлттық қолөнерді  үйрету, ою оюды  меңгерту, алған білімдерін  дамыту.

Сабақтың  әдісі: Сарамандық  сабақ

Сабақтың  барысы:

1.     Ұйымдастыру кезеңі: а)оқушылармен  амандасу

                                        б)оқушыларды  түгендеу

               2. Өткен  сабақты  еске  түсіру:

оқушылардан нұсқау  карта бойынша                                            «қошқар  мүйіздің» ою үлгісін сұрау.

                   3.Жаңа  сабақ  барысы:

Қазақтың  ою  және өрнек  деген  қос сөзі бірге  келіп, латынша «Орнамент» деген  ұғымды  білдіреді. «Орнамент» көп  елдің  тіліне  сіңген  интернационалдық термин, мағынасы  сәндеу, әсемдеу.

         Ғалымдардың  зерттеуіне  сүйенсек, бұл өнер, бізге  ежелгі  көшпенділерден  жеткен. Біздің  заманымызға  дейін 6-7 ғасырларда  Орта Азия, Қазақстан, Алтай  және Оңтүстік Сібір  жерлерінде бір – бірімен  тығыз  байланыста  ортақ  мәдениеті бар  туыстас  тайпалар өмір  сүрген. 

         Қошқармүйіз оюы неше түрі формалаға еніп, қазақ бұйымдарының көбінде кездеседі. Әсіресе киіз үй жасауларының барлық түріне де салып тоқуға болады. Мәселен, текеметтің ортасына “қошқармүйіз” шет-шетіне “тұмар”, “шаршы” немесе “су” оюлары салынады. Мұнысы туған жер төсін толтырған отар-отар қой болсын деген халықтың арман – тілегі, Омыртқа – мал шаруашылығымен тығыз байланысты туған, малдың дене мүшесіне қатысты өрнек. Бұл ою қайраттылықтың, ерліктің белгісі. Ер адамның, батырдың киімінің, кейде құрлардың шетіне салынады. Мұндай оюлардың формасы қойдың төбесі мен екі жаққа иіріле түскен мүйіз тәрізденіп келеді де, кейде осы мүйіздің қолтығында қойдың құлағын долбарлаған шолақ мүйіз тәрізді тағы екі буын тұрады. Байқап қарағанда бұдан қошқардың тұмсық бейнесі аңғарылады.

«Мүйіз» — қазақ оюының ең көне мәнері. Ою-өрнектің бұл элементі мүйізді мегзеуден шыққан. «Мүйіз»ою-өрнек кейде ұсақ кейде ірі болып келеді. Ұсақ түрлері ағаш, сүйек, мүйіз сияқты нәзік қолөнер саласында қолданады. Ірі түрлері сырмақ, текемет, алаша, кілем, сәулет өнерінде сан түрлі мәнерде қолданады. Мүйіз элементтері «аймүйіз», «қосмүйіз», «сыңармүйіз», «сынықмүйіз», «қырықмүйіз», «маралмүйіз», «өркешмүйіз», «қошқармүйіз» т.б. түрлерге бөлінеді. «Мүйіз» өрнегі үй жиһаздарында (кілем, сырмақ, текемет, алаша, көрпе, түскиіз, шымши) мен түрмыстық заттарда (саба, шанаш, күбі, ожау, жүкаяқ, торсық, сандық т.б.), сондай-ақ қару-жарақтарда (қынап, оқшантай, садак), киім-кешек, ат әбзелдерінде (ертоқым, айыл) жалпы бұл элементтің қолданбайтын жері жоқ десе де болады.

         Енді біз  осы  дайын  болған үлгіні  ою қиылатын  матаның  бетіне  орналастырып  матадан  қиямыз. Ол  үшін  қиылған  оюдың  үлгісін мата  бетіне  орналастырып, көктеу  тігісімен  тігін шығамыз, алдымен  бекіту тігістерімен, сонан  соң  көктеу  тігістерімен тігеміз. Нұсқау қағазы арқылы  оқушыларға  түсіндіріп  шығамын. Сол  түсіндірме  бойынша  матаның  бетіне  үлгіні  көктеп  шығамыз. Инемен  жұмыс  істеу  қауіпсіздік  ережесін  сақтай  отырып  тігеміз.

Сабақты  қорытындылау: Оқушылардың  жасаған  жұмысына  қарап  талдау жасау.                                                                          Оқушылардың  біліміне, жұмысына қарай  бағалау.

Үйге  тапсырма беру:  Қошқар  мүйіз оюын  толық  аяқтап, астарлап  келу.

Нұсқау  карта

к/н	Жұмыстың  орындалу  тәртібі	Жұмыстың орындалу  мазмұны	Керекті  заттар
1		Ою  қиылатын  матаның  бетіне  жасалған ою үлгісін бекіту, тігісі арқылы орналастыру	Мата, қиылған ою үлгісі, ине,жіп, қайшы және т.б.
2		Матаның  бетіне  орналастырылған оюдың  үлгісін  шетіне 0,2 см қалдырып қол тігісінің бір түрімен  көктеп шығамыз және сызамыз.	Мата қиылған ою үлгісі, ине, жіп, қайшы, қалам.
3		Матаның  бетіне орналастырылған  көктеу  тігісімен,сызумен,дайын болған  дайындаманы  қырқып шығамыз.	Мата  бетіне орналастырылған дайындама, қайшы.
4		Дайындама  арқылы  қырқылған  оюды  тігісімен ажыратамыз.	Оюдың  мата  бетіне  орналастырылған  үлгісі, дайындама.
5 6		Үлгі  арқылы  жасалған  оюды  тазалап, тігуге даярлаймыз.

Сабақ  жоспары

Тақырыбы: Қошқар мүйіз оюын әзірлеу,қию,тігуге даярлау жолдары

Технология  пәні: 8 «ә»  сынып

Пән  мұғалімі:  Осимбаева Э.К

 

Оюлар  сыры

Түрін-ай, текеметтің  асылғандай,

Үңілдім  үнсіз  ғана  басымды  алмай.

Келе ғой, қошақаным  өзіме  деп.

Әжем  кеп  сыпағандай  шашымнан  жәй.

Күйімді  кешсеңдер-ай  сол  кездегі,

Тұрғандай  ана  көңілі  тербеп  мені.

Жан  бітіп, жайраңдады жан-жағынан,

Қазақтың  қошқар  мүйіз  өрнектері.

Аңсаумен  күнім  өтті қанша  менің,

Жел  бауда, басқұрда ма  аңсауда елім.

Сүрінбей  өте  ала ма ғасырлардай,

Әнімнің  көзіндей  боп  өрнектерім . . .

Фариза  Оңғарсынова

 

Кім  тапқыр?

1. Бөстек – адамдардың   астарына  төсеуге арналған жұмсақ төсеніш.

2. Сырмақ – киізден  сырып, ойып жасалған төсеніш.

3. Сандық – киім-кешек  тағы  басқа  заттарды салуға арналған  сандыққа ұқсас ағаш  бұйым.

4. Кебеже – тамақ  сақтауға  арналған сандыққа  ұқсас  ағаш  бұйым.

5. Киіз – көшпелі, жартылай  көшпелі  тұрмыс  жағдайында мал  шаруашылығы  өнімдері, оның ішінде;жүннен  әзірленетін бұйым.

Мақал – мәтелдер

­«Шебердің  қолы  ортақ»

­ «Өнерлі  өрге  жүзер»

­«Ою  ойғанның  ойы  ұшқыр»

­«Шебердің  өзі-көненің  көзі»

­«Еңбек  етсең – емерсің»

­«Білімді мыңды жығар, білімсіз бірді  жығар»

­«Қол өнері – кілемде,сөз өнері – өлеңде»

­«Ата  көрген оқ жонар, ана көрген тон пішер»

­«Шебердің инесі де күймесі де – алтын»  

­«Шебердің  қолы  көпке ортақ»

­«Өнер – ердің  қанаты»

1.   Аспан  әлеміне  байланысты  ою-өрнектерді  атаңдар?

«А»- Қошқар  мүйіз;

«Ә»- Балға  оюы;

«Б» -Сыңар  мүйіз;

«В»- Үш гүл;

«Г»- жұлдыз: Жауабы: «Г»

2.   Малдың  ізіне  байланысты ою-өрнек.

«А»- Бес  дөңгелек;

«Ә»- Қошқармүйіз;

«Б» -Түйе  табан;

«В»-Су өрнегі;