Отбасылық дағдарыстың шешу жолдары

Отбасыларға арналған мамандандырылған бұл психологиялық көмек төрт негізгі түрге бөлінеді: отбасылық білім алу, отбасылық кеңес беру, отбасылық терапия, отбасылық психореабилитация. Отбасылық білім алу - психология саласында білімді сарапшылардың көмегімен, отбасылық проблемалар мен жеке және отбасылық қиындықтарды жеңуге арналған әдіс болып саналады. Отбасылық кеңес - отбасы мәселелері түсінуіне мамандандырылған психологиялық қолдау тәсілі, оның себептері мен жеңу жолдарын табу, сондай-ақ отбасылық өмірдің қиын мәселелерін шешу болып табылады. Отбасылық кеңестің психотерапиядан айырмашылығы тұлғаның аурулық тұжырымдамасынан бас тартып, жағдайдың шешу жолдарын іздейді. Отбасылық психотерапия – психологиялық көмектің ең қиын түрі. Мұнда отбасылық қарым-қатынастың, тұлғаның қажеттіліктерін өзара өзгертуге бағытталған. Психологиялық көмектің ең маңызды түрі – психореабилитация. Бұл өз кезегінде отбасы дәрежесін, сапасын, сыйымдылығын, қарым-қатынасын табиғи апаттар, ауыр аурулар, төтенше және стрестік жағдайлардан кейін функционалдық қалпына келтіруге бағытталған.

Андреева Ю., Алешина Л.Б., Шнейдер Б.М., Сисенко В.А., зерттеушілердің еңбектеріне сүйенетін болсақ эмоционалдық және рухани мағынада жақын ерлі-зайыптылар арасындағы қарым-қатынастар, әрбір даму кезеңінде оң және травматикалық екі әсер алуы мүмкін. Некеге тұру мотиві әр адамда әртүрлі болады, бірақ ерлі-зайыпты бірге тұра бастағаннан немесе кейінгі жылдардан сырттай, физикалық, интеллектуалдық, психологиялық жағынан өзгеруі мүмкін. Ол өз кезегінде отбасыға оң немесе деструктивті әсері беруі мүмкін.

Отбасылық дағдарыс - отбасы жұмыс істеуі және ескі мінез-құлық үлгілерін пайдалана отырып, жаңа жағдайларға қабілетсіздігінен сипатталады. Психологтар отбасылық дағдарысқа көбіне жас отбасылар түседі деген. Қазіргі қоғамның қайшылықтары, оның барлық проблемалары мен қиындықтары, бірінші кезекте, отбасыға, өскелең ұрпаққа кері әсерін тигізеді, яғни бұл қайшылықтар отбасылық дағдарысқа әкеліп соғады.  Отбасылық дағдарысты еңсерудің ең негізгі жолдары, өз-өзіне, отбасына психологиялық көмек көрсету болып табылады.

Біз нормативтік отбасылық дағдарыс кезеңінде ерлi-зайыптылардың қарым-қатынас сипатына зерттеу өткіздік. Зерттеуге 3-25 жылға дейінгі некедегі жұптар қатысты.

Ерлі-зайыптылар арасындағы неке қарым-қатынастардың тәжірибесін үш топқа бөлінді:

3 жылдан 7 жылға (15 отбасы) дейін отасқан жұбайлар; (ерлі-зайыптылардың жасы - 23-тен 40 жасқа дейін).

13 жылдан 23 жылға (15 отбасы) дейін отасқан жұбайлар; (ерлі-зайыптылардың жасы - 35-тен 50 жасқа дейін).

25 жыл және одан жоғары (15 отбасы), уақыт отау құрған; (ерлі-зайыптылар жасы - 55-тен 65 жасқа дейін).

Біз 13-23, 3-7 жыл отау құрған отбасылардың дағдарыс кезеңін бір бөлек,  зейнеткерлік ерекшелігі бар отбасыларға бір бөлек зерттеу орнаттық.

Бұл зерттеуде Левковичтің “қарым-қатынас диагностикасы” атты әдіснамасына сүйенеміз. Оның бірден-бір себебі бұл әдіснама отбасылық қарым-қатынастің кикілжең жерін бірден біліп, оған нақты стратегиялық кеңес бере алады және оларды түзетуге болатыны жөнінде жолдар көрсетеді. Жоғарыда көрсетілген жұптар аталмыш бақылауда отбасылық дағдарыстың бірдей кезеңдеріне тап болып тур.

«Отбасылық қарым-қатынас диагностикалаудың әдістері» Левковичтің 168 элементтер сауалнама құрайтын, бес балдық шкала жинағы болып табылады. 1) отбасы рөлі, қарым-қатынас 2) қажеттілік, 3) танымдық қажеттілік, 4) материалдық қажеттіліктері, «өзін-өзі тұжырымдамасын» қорғау үшін 5) қажеттілігіне, қарым-қатынас 6) мәдениет, 7) өзара хабардар болуы: олардың мазмұны отбасылық өмір қызметінің мынадай бағыттары бойынша біріктірілген моральдық мотивация 8) деңгейі, 9), демалыс қызметі, 10), жанжал және оларды шешу жолдары жиілігі, 11), олардың неке қанағаттану субъективті бағалау болып бөліп қарастырылған. Осыған сай зерттеу жүргізгенде тұрақсыз проблемалық, тұрақты топтар анықталады. Осы нәтижелеріне негізделіп шешім шығарылады. Қақтығыс-аймағы соқтығысу жиілігі, оларды шешу жолдары қарастырылады.

Краткое описание документа:

Отбасылық дағдарыстың шешу жолдарыПсихологтар қазіргі заманғы отбасының дағдарыстық жағдайын бірнеше кезеңге бөліп көрсетеді. Қазіргі қоғамда болып жатқан қайшылықтар, оның барлық проблемалар мен қиындықтары, бірінші кезекте, отбасы мен бала арасындағы қарым-қатынасқа әсерін тигізеді. Өткен жылдың бірінші жартысында отбасылар тарапынан 27.42% психологиялық көмек сұралды. Олардың ішінде, шамамен 16,65% отбасы және некелік қатынастар, 7.12% отбасылық жанжал, 3,33% отбасылық дағдарыс, 2,3% сатқындық, 1,95% ажырасу, 1,95% ұрпақтардың арасындағы кері қарым-қатынасты көрсетті. Ата-ана қарым-қатынасындағы 32,72% ерлер туралы, 11.94% ата-ана мен бала қарым-қатынасындағы қақтығыс, 8,73% жасөспірім проблемалар жөнінде психоллогиялық кеңес өткізілді. Қазіргі таңда балаларына қатысты басты проблемалары 1,42%, балалар мінез-құлық мәселелері, 0.95% денсаулығы алаңдаушылық болып табылады.Осы тұрғыда психологиялық көмек - олардың проблемаларын шешу үшін жеке, отбасылық немесе әлеуметтік топтың ұсынған кәсіби қолдау және көмек, әлеуметтік бейімдеу, өзін-өзі дамыту, өзін-өзі іске асыру, оңалту, қиын психологиялық жағдайды еңсеруге негізделген. Отбасылық дағдарысты еңсерудің ең негізгі жолдары психология жағынан өз-өзіне көмек болып саналады. Өз-өзіне көмек - отбасы өзі психологиялық әдістері мен құралдарды пайдалана отырып, үйлесімді отбасылық қарым-қатынас жасауға талпыну, психикалық жақсы денсаулыққа жету үшін отбасының кез келген ересек мүшесі көмек қолын ұсынуі тиіс. Отбасылық өзіндік рефлексия – отбасы ішінде болып жатқан проблемаларды түсіністік арқылы өзгертуге болатынын көрсететін жол.Өзін-өзі талдау - мүмкіндігінше өзіңізді ашық ұстау, және шынын айтқанда, өз бейсаналық қозғаушы күштерінің ағарту және отбасылық өзара іс-қимылды бұзған қабілеті ұрпақ өзгерту өміріне әсері.Бірлескен отбасылық көмек - өзара жұбайымен, қажетті ережелер, отбасылық өмірін толысуын қарастыратын психологиялық формалар мен әдістерін пайдалана отырып, отбасылық мәселелерді еңсеру үшін жүреді. Отбасылық дағдарыстан шығудың бірнеше жолдары бар. Соның әрқайсысына тоқталып көрейік. Ашық талқылау - отбасылық проблемалар туралы ашық, сенімді, қауіпсіздік диалог орнату. «Отбасылық термометр» (V.Satir) – атты адал талқылау әдісі бойынша отбасылық мәселелерді ескере отырып, онда эмоциялық және психологиялық атмосфераны құру, және әрбір отбасы мүшесі психологиялық дайындығын шынайы әңгіме арқылы көрсетуі тиіс. Арнайы психологиялық көмек – бұл әдіс түрі тұтас мамандардың көмегін талап етеді, яғни отбасы немесе отбасының бір мүшесі - отбасылық психолог, психотерапевт, сексолог сынды мамандардың көмегіне жүгінеді.