Планирование урока на тему "Құрмалас сөйлем түрлері"

Батыс Қазақстан облысы

Тасқала ауданы

Жалпы білім беретін Оян орта мектебі

Сабақтың тақырыбы: Құрмалас сөйлем түрлері.

Сабақтың мақсаты: Білімділік- құрмалас сөйлемдердің басты  белгілерін 

                                      білу,құрлысын, құрамын ажырату,құрмалас сөйлемдердің жай 

                                      сөйлемдерден айырмашылығын меңгерту.

                                      Дамытушылығы- ынта қойып тыңдау, жазу,  талдау, машықтарын              

                                      қалыптастыру,салыстыра   білу дағдыларын дамыту, оқушылардың  

                                      сөздік   қорын байыту  мақсатында жаңа сөздерді  меңгерту;

                                      Тәрбиелік-ұлттық салт-дәстүрді қадірлей  білуге, жан-жақты        

                                      дамуға  тәрбиелеу.

Әдісі:СТО стратегиясы, салыстыру,іздендіру.

Көрнекілігі: тірек-сызбалар,дидактикалық материалдар, кесте.

1 Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды қадағалау, сабаққа ынтасын тексеру.

Психологиялық тренинг. «Шаттық шеңбері»

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.

А) Жай сөйлем синтаксисі бойынша  сызба сыздырылады.

Ә) Жай сөйлем синтаксисі бойынша  кешенді талдау жүргізіледі.

                Рухани мүгедектік –қоғам ағзасына аса қатерлі кесел.     (И.Сапарбай)

             Жай сөйлем,өткені тиянақты бір ғана ойды білдіріп тұр.

             Жайылма сөйлем, тұрлаулы мүшелермен қатар    тұрлаусыз мүшелер қатысқан. 

                (қоғам ағзасына-толықтауыш,аса   қатерлі-анықтауыш)

            Толымды сөйлем,себебі айтайын деген  ойға қажетті  мүшенің бәрі сөйлемде тұр.

                Жақты сөйлем, себебі грамматикалық бастауышы   (рухани мүгедектік) бар.

Б)  Ойбөліс «Қыс келбеті» (Жазып келген ойбөлісті оқушыларға  оқытып талдатамын)

Сабақтың өту  барысы.

І. «Ойқозғау» кезеңі.

а) «Құрмалас сөйлемнің зерттелуі»  тақырыбындағы оқушы ізденіс жұмысы тыңдалады. Құрмалас сөйлемді зерттеген ғалымдар Мәулен Балақаев, Төлеубек Қордабаев еңбектеріне  шолу жүргізіледі.

ә) «Жай сөйлем мен  құрмалас сөйлем айырмашылықтары» бойынша  оқушыларға талдау жұмыстар жүргіземін.

                                                     ІІ.Мағынаны таныту.

                                 Сөйлемдерді салыстыру арқылы  сабақты шолу.

Жай сөйлемдер	Құрмалас сөйлем.
Ол уақыт бөлді. Ажар өз ойын ашып айта алмады.	Ол уақыт бөлді, Ажар өз ойын ашып айта алмады.
Бір ғана жалаң ойды білдіреді.	Екі жай сөйлемнен құралып күрделі ойды білдіреді.
Жеке сөздерден құралады.	Баяндауыштары тиянақты, екінші сөйлем үшінші сөйлеммен жалғаулық шылау арқылы байланысады.

Құрмалас сөйлем белгілері
Құрамындағы жай сөйлемдер дербестігі сақталады.		Әр сөйлемнің бастауышы, баяндауышы болады.
Әрбір жай сөйлемнің дауыс ырғағына сай жігі болады.
Жай сөйлемдердің құрмаласу тәсілдері.
Ұласпалы интонация арқылы	Жалғаулық  шылау		Кейде мағыналас байланысады.

ІІІ. «Ой жалғау» сатысы.

Тақтаға сөйлемдер жаздыртып, оған синтаксистік талдау жасату. Бір оқушы бір сөйлемді жазып, оның тыныс белгілерін қойылу себебі мен түрлерін ажыратады.

130-жаттығу Жай және құрмалас  сөйлемдерді жазу. Ерекшелігіне тоқталу.

ІҮ. «Кім жылдам!»

Үлестірмелі карточкада жазылған   жай сөйлемдерден  құрмалас сөйлем құрап жазу. 

Ү. «Ой толғау» сатысы. «Қадыр – аса дарын иесі» Талдау.

                         

ҮІ. Сабақ салыстырмалы түрде  қорытындыланады.

Атаулы сөйлем		Бүгін циркке бардық (Біздер)
Жалаң сөйлем		Айтып болмады.
Жайылма сөйлем		Қонақтар келді.
Жақты сөйлем		Астана – әдемі қала.
Жақсыз сөйлем		-Есіміңіз кім болады? (Болат)
Толымды сөйлем		Қой арам шөптің 570-ке жуық түрін жейді.
Толымсыз сөйлем		Теңіз жағасы
Салалас құрмалас сөйлем		Күз келіп, күн суыта бастады.
Сабақтас құрмалас сөйлем		Күз келіп,күн суытты,сондықтан ол жылы киінді.
Аралас құрмалас сөйлем		Күз келді де, күн суыта бастады.

ҮІІ. Үйге тапсырма.

1)Құрмалас сөйлем, оның түрлеріне арналған ертегі аңыз құрастырып жазу.

2)134-жаттығу.

ҮІІІ. Сабақ кезендеріне қарай кесте құрып,оқушыларды бағалау парағы арқылы бағалаймын