Мевзу: «Сойдаш азалы джумлелер»
Макъсат: - сойдаш азалы джумлелерни бакъмакъ;
- талебелернинъ бильгилерини инкишаф этмек
-ана тилимизге урьмет ашлав;
Донатма: дерслик, дефтер.
Дерснинъ кетишаты:
Тешкилий къысым:
1) Селямлашув- Селям алейкум, балалар. Дерсимиз башланды, невбетчиден къонушмагъа башлайыкъ.
2) Невбетчининъ рапорты:
- Бугунь мен невбетчи. Бугунь сентябрьнинъ 26. Джума куню. Эр кес дерсте.
Оджа: - Дефтерлерге язынъыз « Апрельнинъ йигирми докъузы. Сыныф иши»
- Кечкен дерсте биз къайсы мевзуны огренген эдик? (Сойдаш азалы джумлелер)
Талебелернинъ бильгилерини актуаллештирюв:
1) Къаиделерни текрарлав (саналаштырув): Шимди кечкен къаиделерни оюн шекильде текрарлайыкъ. Келинъиз озюмизни телестудияда тасавур этейик. Студиянынъ мусафирлери сойдаш азалары оладжакъ. Сизлер исе-сейирджилер.
Сойдаш азалары, хош кельдинъиз бизим студиямызгъа! Сейирджилеримиз сизге суаллер азырладылар.
1)Сизлер бир я да чешит суаллерге джевап бересинъизми? (Биз бир сой суальге джевап беремиз)
2)Сизлер джумледе насыл вазифелерни беджересинъиз? (Биз джумледе баш я да экинджи дередже азалары вазифелерини беджеремиз)
3)Баш азалары, дегенде нени козьде тутасынъыз? (Муптеда ве хаберни козьде тутамыз)
4)Экинджи дередже азалары дегенде, нелерни козьде тутасынъыз? (тамамлайыджы, айырыджы ве алны козьде тутамыз)
5)Сизлерни бири-биринъизнен насыл багъламакъ мумкюн? ( Бизлерни интонация я да багълайыджылар багълай.)
6) Сизлерни джумледе насыл сёз чешитлери ифаделей? (Бизлерни джумледе мустакъиль сёз чешитлери ифаделей)
7) Къайсы мустакъиль сёз чешитлери сизлерни ифаделей? (Бизлерни исим, сыфат, сайы, замир, фииль, зарф ифаделей)
8)Баш азалары вазифесини беджерген мисалинъизни кетиринъиз? ( Керим ве Эмин тереклерни сачтылар ве сувардылар.)
9) Айырыджылар вазифесинде олгъанынъызны косьтеринъиз? ( Эмине пек гузель ве тербиели къыз.)
Чокъ сагъ олунъыз. Еринъизге отурынъыз.
2) «Эльчырпма» оюны (6 джумле, сойдаш азалары олса, талебелер эллерини къакъалар)
1. Дюльгер тахтаны ольчей, пыча, эренделей ве мыхлай. 2. Койлюлер багъчаларда, тарлада, бостанда чалышалар. 3. Дагълар беяз къарнен орьтюльген. 4. Къуруджылар мектеп бинасыны тамирледилер. 5. Багъчамызда сары, беяз ве къырмызы гуллер ачылды. 6. Риза достларынен балыкъ тутмагъа кете.
3) Чифт чалышув: (талебелер чифт чалышаракъ, берильген аталар сёзлернинъ парчаларыны джыялар, манасыны анълаталар, сойдаш азаларыны тапалар,джуледе вазифесини бельгилейлер). Эр бир чифт озь аталар сёзлерини яза.
Яхшы сёз кульдире, яман сёз куйдире.
Оджагъа, ана-бабанъа киби урьмет эт.
Аш десенъ - чапар, иш десенъ - къачар.
Эмектен дост артар, ошектен-душман. ( 2 мана)
Янъы мевзуны огренюв:
1) Сойдаш азаларнен берабер джумледе умумийлештириджи сёзлер де ола билир.
2) Дагъда тюрлю тереклер осе: чам, эмен, акъкъайын, тал, нарат.
О: о,о,о,о,о.
Бу джумледе чам, эмен, акъкъайын, тал, нарат сёзлери - сойдаш азалары. Догърумы? Олар насыл суальге джевап берелер? (Не?) Демек, сойдаш муптедалар!
Къайсы сёз оларны умумийлештире? (тереклер) Я о, насыл суальге джевап бере ве насыл джумле азасы олып келе? (Не?, муптеда). Тереклер умумийлештириджи сёзю сойдаш азаларына бакъкъанда, къаерде ерлеше, олардан эвель, я да олардан сонъмы? (Олардан эвель) Онынъ ичюн де шу сёзден сонъ, яни сойдаш аз-дан эвель ( : ) къоюла!
3) Энди экинджи дж-ни бакъамыз:
Койлюлер, курешчилер — эписи мейдангъа кельдилер. О, о - О.
Бу джумледе бармы сойдаш азалары? Къайсылары? Я олар насыл суальге джевап бере ве насыл джумле азасы олып келелер? (Кимлер?, сойдаш муптедалар). Къайсы сёз оларны умумийлештире? (эписи). Демек, о, да муптеда вазифесини беджере? Ойлеми? (тешкерюв) Эписи умумийлештириджи сёзю сойдаш азаларына бакъкъанда, къаерде ерлеше, олардан эвель, я да олардан сонъмы? (Олардан сонъ) Онынъ ичюн де, шу сёзден эвель, яни сойдаш аз-дан сонъ ( - ) къоюлыр!
Келинъиз энди, къаиделерни чыкъарайыкъ!
Умумийлештириджи сёзлер джумленинъ сойдаш азаларынен берабер бир сой суальге джевап берелер ве бир сой джумле азасы вазифесини беджерелер.
Эгер умумийлештириджи сёз сойдаш азаларындан эвель кельсе, ондан сонъ эки нокъта (:) къоюлыр.
Умумийлештириджи сёз сойдаш азалардан сонъ кельсе, ондан эвель тире (—) къоюлыр.
2) Лугъат иши: умумийлештириджи – обобщающее, акъкъайын-берёза, эмен-дуб, чам-сосна, тал-ива
8. Пекитюв: (Келинъиз энди алгъан бильгилеримизни пекитейик)
Вазифе№1
Сойдаш азаларына умумийлештириджи сёзлер тапув:
Шефтали, алма, армут, эрик – мейвалар.
Акъмесджит, Акъяр, Багъчасарай, Ор Къапу – шеэрлер.
Антер, кольмек, штан, фистан – урба.
Къалем, дефтер, китап, къарандаш- мектеп алетлери.
Кобете, манты, долма, сарма – миллий ашлар.
Къаплан, арслан, аюв, филь – кийик айванлар.
Вазифе№2 (аксине вазифе):
Берильген умумийлештириджи сёзлернинъ манасыны ачмакъ ичюн оларгъа сойдаш азаларыны къошунъыз:
1. Сёз чешитлери - исим, сыфат…
2. Джумленинъ баш азалары – муптеде ве хабер3. Джумленинъ экинджи дередже азалары- тамамлайыджы, айырыджы, ал
4. Савут-саба- тепси, фильджан, джезве, къашыкъ, къазан, чанакъ…
5. Сой-акъраба – ана, баба, агъа, тата…
6. Къырымтатар шаирлери – Б.Чобан-заде, А. Гирайбай, У.Ш. Тохтаргъазы, Н. Челебиджихан, А.Умер, Э. Шемьи-заде…
7. Зенаатлар – оджа, эким, муэндис, ашчы, бербер, адлейиджи…,
Субет : «Сен ким олмагъа истейсинъ? Не ичюн?» (3-4 талебе экишер джумле (Ким? Не ичюн?)) – Яхшы окъунъыз ве келеджекте гузель-гузель зенаат саиплери олунъыз!
Эв вазифе: «Йыл мевсимлери» мевзусында иншаларны толуджа язып кельмек
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.