Поурочный план казахскому языку на тему "Қазақ шешендік өнерінің ушінші кезеңі" (11 сынып)

Сабақтың тақырыбы:Қазақ шешендік өнерінің үшінші кезеңі

Сабақ мақсаты:

Тәрбиелілігі: тақырып мәтіні арқылы шешендікке, әділдікке тәрбиелеу.

Білімділігі: ХҮІІІ ғасырдағы қазақтың шешендік өнеріне тоқталу, «Жеті жарғыға» түсінік беру.

Дамытушылығы: ойлау қабілетерін арттырып, сөздік қорларын дамыту.

Сабақ түрі:жаңа сабақ

Сабақ әдісі:СТО стратегиялары

Көрнекілігі:слайд, жеті жарғы, үш бидің суреті

Сабақтың барысы:

Сәлеметсіңдер ме, құрметті оқушылар! Сіздерді көргеніме қуаныштымын. Мен Жұмабаева С.С. Тассуат орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімімін. Бүгінгі біздің сабағымыз Қазақ шешендік өнерінің үшінші кезеңі. Ендеше дәптерімізді ашып бүгінгі күнді жазып қояық.

Сабағымызды бастамас бұрын үш топқа бөлініп отырайық.

 І. Қызығушылықты  ояту сатысы.

Топтастыру стратегиясы.

1.     Қазақ шешендік өнері неше кезеңге бөлінеді?

2.     Бірінші кезеңге кімдерді жатқызамыз?

3.     Екінші кезең өкілдерін ата?

ІІ. Мағынаны тани білу сатысы. ББҮ стратегиясы.

 Қазақ шешендік өнерінің Үшінші кезеңі туралы не білсіңдер? Ортаға салу.

Бірінші бағанды толтыру.

Білемін	Білгім келеді	Үйрендім
ХҮІІІ ғасырды қамтитынын ХҮІІІ ғасырда жақсы өркендеді Үшінші кезең өкілдері Тәуке ханның «Жеті жарғысы » мен Үш би Тәуке ханның қазақ руларын жинап, үш ұлыста топтап, олардың басына үш би қойғанын тарих пәнінен білеміз. «Жеті жарғыны» Тәуке ханның «Ханабад» ордасында қабылданғанын білеміз.

Екінші бағанды толтыру. Осы білімдеріңді қалай толықтырғыларың келеді? Не білгілерің келеді келесі бағанға жазыңдар.

Білемін	Білгім келеді	Үйрендім
ХҮІІІ ғасырды қамтитынын ХҮІІІ ғасырда жақсы өркендеді Үшінші кезең өкілдері Тәуке ханның «Жеті жарғысы » мен Үш би Тәуке ханның қазақ руларын жинап, үш ұлыста топтап, олардың басына үш би қойғанын тарих пәнінен білеміз. «Жеті жарғыны» Тәуке ханның «Ханабад» ордасында қабылданғанын білеміз. <p www.jospar.kz Барлық пәннен күнделікті сабақ жоспарлар орта және қысқа мерзімді сабақ жоспарлар </p	Шешендік өнердің өркендеуіне не себеп болды? Үшінші кезеңнің тағы қандай өкілдері бар? Жеті жарғы дегеніміз не?

Мәтінді бір оқушыға оқытамын. Слайд көрсетемін.

Үшінші бағанды толтыру.

Білемін	Білгім келеді	Үйрендім
ХҮІІІ ғасырды қамтитынын ХҮІІІ ғасырда жақсы өркендеді Үшінші кезең өкілдері Тәуке ханның «Жеті жарғысы » мен Үш би Тәуке ханның қазақ руларын жинап, үш ұлыста топтап, олардың басына үш би қойғанын тарих пәнінен білеміз. «Жеті жарғыны» Тәуке ханның «Ханабад» ордасында қабылданғанын білеміз.	Шешендік өнердің өркендеуіне не себеп болды? Үшінші кезеңнің тағы қандай өкілдері бар? Жеті жарғы дегеніміз не?	1. Шешендік өнердің өркендеуіне үш түрлі себеп бар екен. 1.     Тәуке ханның қазақ руларын жинап, үш ұлыста топтап, олардың басына үш би қоюы 2.     Жоңғар, ойрат хандықтарының тынымсыз шабуылы, сол кезде қол бастайтын көсемдердің, сөз бастайтын шешендердің қызметі күшті болды. 3.     Қазақ шаруаларының патша үкіметіне қарсы көтерілістер дәуірі. 2.Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шақшақұлы Жәнібек сынды батырлар. 3. Жеті санат атты билер кеңесі болғанын 4. Жеті жарғы Заңдар кодексі.  «Ақсақалдар ережесі», «Билер шешімі», «Жөн-жосықтар»  және де Шыіғыс ханның «Жаса» заңынан, «Өасымханның қасқа жолы» «Есімханың ескі жолы» секілді жол-жоралғылардан туындаған. Әділдік, шешім деген мағынасы білдіреді.

«Жеті жарғы» дегеніміз не? дегенге жауап беру үшін 15-жаттығуға назар салайық.

15 –жаттығу. Мәтінге сүйеніп «Жеті жарғы» сөзіне түсінік беру.

Мәтінді оқушылардың біріне оқытамын.

 Сұрақ қою арқылы басқаларынан сұрап шығамын:

-         Жеті жарғы дегеніміз не?

-         Заңдар кодексі

-         Бұл заң кодексі ненің әсерінен туындаған?

-         «Ақсақалдар ережесі», «Билер шешімі», «Жөн-жосықтар»  және де Шыңғыс ханның «Жаса» заңынан, «Қасымханның қасқа жолы» «Есімханың ескі жолы» секілді жол-жоралғылардан туындаған.

-         Жарғы сөзінің мағынасы?

-         Әділдік, шешім деген мағынасы білдіреді.

-         Ендеше осы жауабымызбен үшінші бағанымызды толықтырайық.

Талдау.

Біз 11 сынып оқушылары болғандықтан ҰБТ-ға дайындалудамыз Ендеше міндетті түрде талдау жасай кеткеніміз дұрыс.

1.     «Жеті жарғы» сөзіне фонетикалық талдау.

Жеті – жіңішке буынды сөз

Е,і – дауысты, екеуі де жіңішке, екеу де езулік, е- ашық дауысты, і-қысаң дауысты.

Ж, т,- дауыссыз дыбыстар

Ж-ұяң, т-қатаң

Же-ті екі буынды, екеуі де ашық

Тасмалданады

Жарғы – жуан буынды сөз.

А, ы – жуан дауысты дыбыстар, екеуі де езулік, а-ашық, ы-қысаң.

Ж, р,ғ – дауыссыз дыбыстар

Ж,ғ – ұяң, р-үнді.

Жар-ғы – екі буынды 1-буын бітеу, 2-ші буын ашық.

2.Әділдік, шешім сөздеріне морфологиялық талдау жасау.

Әділдік – туынды дара  зат есім

Түбірі әділ зат есім

Дік – зат есім тудырушы жұрнақ

Әділдік — не? Деген сұраққа жауап береді

Атау септікте тұр.

Жалпы есім

Дерексіз

Жансыз

Шешім – туынды зат есім

Түбірі шеш – етістік

Ім-зат есім тудырушы жұрнақ

Шешім – дара зат есім

Не? деген сұраққа жауап береді

Атау септікте тұр.

Дерексіз

Жансыз

3.Дауды әділ, тура шешкен билерді халық «Қара қылды қақ жарған» деп мадақтаған. Сөйлемді сөйлем мүшелеріне талдау.

Дауды әділ, тура шешкен билерді халық «Қара қылды қақ жарған» деп мадақтаған.- хабарлы сөйлем

Жай сөйлем

Баяндауыш – не істеген? мадақтаған

Бастауыш – кім мадақтаған? халық

Толықтауыш – кімдерді мадақтаған?  билерді

Анықтауыш -  қандай билерді? әділ, тура шешкен

 Толықтауыш – нені әділ, тура шешкен? Дауды

Пысықтауыш — Қалай мадақтаған? «Қара қылды қақ жарған» деп

Жайылма, толымды, жақты сөйлем

ІІІ. Ой толғаныс сатысы. «Автор орындығы»

16 – жаттығу. Өлең жолдарын пайдаланып, қазақ биінің тұлғасын толық баяндаңыздар. Қазақ шешендік өнерінің дамуында билердің рөлін өз түсінігіңізбен жеткізіңіздер.

Кім автор орындығына шығады?

Қалғандарымыз бір сұрақ және бір пікір айтуымыз керек. Соған дайындалып отырыңыздар.

ІҮ. Үйге тапсырма:

18-жаттығу. Төбе билер – Төле, Қазыбек, Әйтекенің ғұмырнамалық деректерін пайдаланып баяндама жасаңдар.

1 топ- Төле би

2 топ – Қазыбек би

3 топ – Әйтеке би