Поурочный план по биологии на тему "Балықтар әлеміне саяхат"

Алматы облысы.Алакөл ауданы     Ж.Балапанов ауылы.

"Қызылащы орта мектебі мектеп жасына дайінгі шағын орталығы бар" КММ

Биология пәні мұғалімі  Айнабекова Бақытжан Муратханқызы.

Тақырыбы:  Балықтар әлеміне саяхат.

Мақсаты: а /  білімділік - балықтардың құрылысының ерекшеліктері,түрлері ,табиғатта 

                       алатын орны туралы білімдерін бекіту.

                 ә / тәрбиелік – табиағтты,қоршаған ортаны сүйе білуге тәрбиелеу.

                 б /  дамытушылық – оқушылардың жаратылыстану пәніне деген

                      қызығушылықтарын арттыру,қосымша материалдарды пайдалана білуге

                      дағдыландыру,ойлау қабілеттерін,тіл байлықтарын дамыту.

Сабақ түрі: экологиялық - саяхат сабақ.

Сабақ әдісі:түсіндіру,сұрақ-жауап,топпен жұмыс.

Көрнекілігі : деңгейлік сұрақтар,тірек-сызбалар,суреттер,жұмбақтар,сөзжұмбақтар,

                      слайд.

Керекті құралдар: түрлі түсті қағаздар,фламастер,плакат,дәптер.

Пәнаралық байланыс:

1. Әдебиетпен – балықтар туралы мақал-мәтелдер,жұмбақтар өлеңдер білу.
2. Медицинамен – балықта кездесетін дәрумендер туралы білу.
3.  Экологиямен – қорғауға алынған «Қызыл кітапқа » енген «Алакөл »қорығында бақылауға алынған балықтар туралы мәлімет алу.
4. Химиямен  -
5. Географиямен- Алакөлдің көлдерінің жағырапиялық жағдайы туралы мәлімет беру.

 Сабақ барысы: I.Ұйымдастыру кезеңі.

 Оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын ояту мақсатында жұмабақ және сөз жұмбақ шештіру.

1. Су ішінде желігер,                                                     2. Күміспен апталған.

Құм үстінде демігер.                                                     Теңгемен қапталған.

      3.   Ауға шықса ауырады.

Су ішінде сауығады.   / балық /

Ендеше балалар бүгін біздер  Қызылащы –Алакөл бағытында жүретін автобуспен  балықтар әлеміне  саяхатқа шығамыз.

Саяхат барысында «Алакөл » қорығы аялдамасына – «Қошқаркөл» аялдамасына – «Сасықкөл » аялдамасына – «Алакөл » аялдамасына тоқталып балықтар туралы алған білімдерімізді сарапқа салып, «Алакөл» қоры және Алакөлдегі көлдер ,онадағы мекен ететін балықтар туралы білдерімізді кеңейтеміз.Оқушылардың саяхат кезіндегі білімдерін бағалау парақтары бойынша бағаланады.

Саяхатқа шықпас бұрын 3 топқа бөлініп,әрбір топ өз топтарымызға атау беріп,ұрандарымызды және төс белгілерімізді дайындауымыз керек.

Оқушылар топқа бөлінеді.

            1 топ: « Сазан »  тобы.

Ұраны: Адамдардың табиғатсыз күні жоқ.

             Мұны айтуға табиғаттың тілі жоқ.

Төс белгілерін таныстырады

2- топ: « Бекіре »тобы.

Ұраны: Туған жерді сүю парыз.

             Сүю үшін білу парыз.

Төс белгілерін таныстырады

3- топ: «Көксерке» тобы.

Ұраны: Білген сайын келеді біле бергім.

             Біле беру емеспе тілегі елдің  деп өздерін таныстырады

Төс белгілерін таныстырады.

Алғашқы «Алакөл »қорығы аялдамасында « Сіз білесіз бе ?» деген тақырыпта оқушылар экологиялық тест орындап қорық ішіне өтеді.

Экологиялық тест :

1.      Қазақстан қанша мемлкеттік қорық бар ?.

 А/ 7   Ә/ 8   Б/ 9  В/ 10:

2.      Алакөл қорығы қашан ұйымдастырылды ?.

              А / 1998ж :     Ә/ 1997ж      Б/ 2000ж    В/ 2001ж

3.      Алакөл қорығы қай алқапта орналасқан ?.

   А / таулы     Ә/ көлді     Б/ сулы     В/ сулы-батпақты:

4.      Алакөл қорығының алып жатқан аумағы / га /.

  А/ 10 000   Ә/ 20 743 :   Б/ 20 000     В/ 25 000

5.      Қазақстаннның Қызыл кітабы қашан баспадана шықты ?.

  А / 1960  ж   Ә/ 1950 ж     Б/ 1978 ж:    В/ 1977 ж

6.      Қызыл кітаптың маңызы ?.

 А / Жабайы өсімдіктердің түрлерін сақтап қалу.

 Ә/ Республика Заңдарына сәйкес сирек кездесетін түрлерді қорғау:

Б/ Мәдени өсімдіктердің барлық түрлерін сақтап қалу.

В/ Жабайы жануарлардың барлық түрлерін сақтап қалу.

7/ Алакөл көлінде кезедесетін Қызыл кітапқа енген балық .

А/ Табан     Ә/ Карась   Б/ Сазан   В/ Балхаш алабұғасы:

8/ Алакөл кездесетін балықтардың түрлері қанша ?

  А/ 10    Ә / 16      Б/   15:   В/  25

9/ Балықтан алынатын емдік май:

А/ балық уылдырығы Ә/ балық майы : Б/ ысталған балық В/ тұздалған балық

10. Балықты консервілеу деген не?

 А/ балықты тұздау  Ә/ балықты ыстау  Б/ қалбырға салу : В/ балық майын алу.

«Алакөл» қорығы туралы слайдтан көрсетіп таныстыру.

2-ші      «Қошқаркөл»  танымдылық        аялдамасында оқушыларға слайд арқылы Қошқаркөлдің жағырапсына және онда мекен еткен балықтарға тоқталып өту.

«Қошқаркөл »аялдамасында әр топ  оқушыларына деңгейлік сұрақтар беріледі.

1-ші «Сазан»тобына.

1. Қандай жыртқыш балықтарды білесіңдер ?.

/ Шортан,акула,алабұға,семсербалық/

2. Ең ұзақ жасайтын қандай балықтар ?.

   / Шортан,табан /

3. «Өзен –көлдің санитары» деп аталатын қай балық ?.

  / Шортан /

4. Балықтардың ең үлкен жауы не ?.

 / Кит /

5. Құрлықты сүйетін балық ?

 / Теңіз атбас балығы /

   2-ші «Бекіре »тобына.

1. Алакөл-Сасықкөлінен қандай кәсіптік балықтар ауланады?

8 түрі ./Сазан,кәдімгі шармай,бекіре,алабұға көкбас,көксерке,мөңке балық,табан/

2. Каспий көліндегі ең үлкен балық ?.  / Бекіре /

3. Ғылымда «Тірі қазба»деп епестелген қай балық ?. /Бекіре /

4. Балықтардың ең кіші жауы не ?. /вирустар,бактериялар/

5. Қандай балық басқа балықтардың денесіне жабысып саяхат жасайды?.

           /жабысқақ балық./

      3-ші «Көксерке » тобына.

1.      Қандай балық адамның дене мүшесінің атымен аталады?  / табан /

2.      Қандай балықтың қаңқасында сүйек көп болады ?. / табан /

3.      Ең үлкен және ең кіші балықты ата ?. /акула,бұзаубас/

4.      Қолдан өсірілетін балық? / тұқы /

5.      Ең көп уылдырық шашатын балық? / треска /

Келесі аялдамамыз «Сасықкөл» біліміңді тексеру алдамасы.

Оқушыларды слайд арқылы Сасықкөлдің жағырапиясы мен онда мекен ететін балықтармен таныстыру.

1-ші топқа берілетін  тапсырма.

1-ші тапсырма. Балықтың сыртқы құрылысының суретіне қарап,жеке мүшелерінің атауын жаз.Оқушыларға сурет үлестіріліп беріледі.

1                                                                  5

2                                                                  6

3                                                                  7

4                                                                   8

2-ші тапсырма.Шеміршекті балықтардың сырқы құрылысындағы өздеріне тән белгілерді атап,дұрыс жауаптардың астын сыз.

А/ тұмсығы болмайды , тұмсығы болады:

Ә/ Желбезек саңылаулары сыртқа жеке-жеке ашылады,желбезегінің сыртында    

     сүйекті қақпағы болады.

Б/ Асқорыту мүшелері аналь тесігімен аяқталады,асқорыту мүшелері клоакамен

     аяқталады:

В/ .Құйрық жүзбеқанатының қалақтары тең емес,құйрық жүзбеқанаттарының

    қалақтары тең болады.

3-ші тапсырма. Тірек-сызбаны аяқта.

                              Балықтар класстары

2-ші топқа берілетін тапсырмалар:

1-ші тапсырма.Балықтардың жеке мүшелер жүйесінің ерекшелігін көрсетіп кестені

                         толтыр.

Р/с	Мүшелер жүйесі.	Ерекшеліктері
1.	Тері жабыны
2	Қаңқасы
3	Асқорыту
4	Тынысалуы
5	Қанайналым
6	Зәр шығару
7	Жүйке жүйесі.
8	Жыныс мүшесі.

2-ші тапсырма . Тірек-сызбаны аяқта.

                    Сүйекті балықтардың класс тармақтары.

3-ші тапсырма сөйлемдегі түсіп қалған сөздерді тауып жаз.

1. Бауырынан балық майы алынып,еті,бауыр майы қымбат бағаланатын ол - ......

     ортыды болып табылады. / терскалар /

2. Өзеннен теңізге қарай өрістейтін балық - .......     .  / жылынбалық /

3. «Бекіренің бес кеспесі» ,» ...   ....  ...  ....» ,- деген сөздер бекіре етінің құндылығын

     айтады. / бекіренің бал татыған еті /.

4. Торсылдағы болатын болса,ол - ... балық болғаны. / сүйекті./

5. Бір орыннан екінші орынға қоныс аударатын балықтарды........... балықтар деп

    атайды. / өрістегіш /

3-ші топқа берілетін тапсырмалар:

1.      Сүйекті балықтардың жеке класс тармақтары және оған жататын балық түрлері

     туралы кестені толтыр.

Р/с	Класс тармақтары	Түрлері
1.	Шеміршекті-сүйекті
2	Қостынысты
3	Саусаққанатты
4	Саулеқанатты

2-ші тапсырма Қазақстанның Қызыл кітабына 1996 жылы тіркелген балық түрлерін

                          жаз.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3-ші тапсырма Сөйлемдегі дұрыс жауаптың астын сызып көрсет.

А/ Саусаққанатты балықтарға жататын балық:

-          белестер,бекіре,акула,латимерия; жұпбалық.

Ә/ Тасбеккірелер қандай класс тармақтарына жатады?

-          сәулеқанатты,саусаққанатты,шеміршекті-сүйекті; қостынысты.

Б/ Кәсіптік мәні бар балықтардың ортяды:

-          майшабақтәрізділер ортяды,албырттәрізділер ортяды,терскалар отряды;

В/ Еті,байыр майы қымбат,бауырынан балық майы алынатын балық

-          табан,аққайран,мөңке,терскалар;

Келесі «Алакөл « аялдамасында оқушылар «Қас-қағыс сәт» ойыны арқылы балықтар әлеміне  бойынша білімдерін  қорытындылайды.

Әрбір топ оқушылары қас-қағым сәтте сұрақтарға жауап беріп ,өз ұпайларын алады.

1.      Ішкі қаңқаның қызметін атқаратынмүше-

2.      Желілердің қанайналым жүйесі-

3.      Желінің орналасқан орны-

4.      Желбезек саңылауы орналасқан мүше-

5.      Қандауыршаның жүйке жүйесі-

6.      Жануарлар дүниесінің ең жоғарғы типінің атауы-

7.      Қандауыршаның жүрегі-

8.      Жақсүексіз омырқалылар класы-

9.      Желілердің ең қарапайым тип тармағы-

10.  Дене температурасы тұрақты жануарлар тобының атауы-

11.  Балықтарды зерттейтін ғылым саласы-

12.  Сүйекті желбезек қақпағы болмайтын балықтар класы-

13.  Қазақстанда кездесетін балықтардың түр саны-180

14.  Қазақстанның Қызыл кітабының соңғы басылып шыққан жылы-1996 ж

15.  Қандауыршаның көбеюі мен дамуын зерттеген ғалым-

16.  Шеміршекті балықтардың түр саны-

17.  Шеміршекті балықтардың қабыршақтарының атауы-

18.  Дене температурасы тұрақсыз омыртқалы жануарлардың атауы-

19.  Ұрығының дамуында арнайы қабықтар түзілмейтін омыртқалылар тобы-

20.  Қандауырша терісінің сыртындағы жұқа қабық-

21.  Торсылдағы болатын балықтар тобы-

22.  Балықтың аталық безінен бөлінетін сұйықтық-

23.  Жайық өзеніне көтерілетін/ өрістейтін / балықтар-

24.  Ерте замандардан бері сақталып келе жатқан балық-

25.  Желбезек саңылаулары сыртқа жеке-жеке ашылатын балықтар тобы-

26.  Балықтардың терісінде болатын ерекше сезім мүшесі-

     27.Қара уылдырық алынатын балық-

     Сабақты қорытып бекітуде сабақтан шығу парағын толтырады.

    1-ші топ «Менің алған әсерім » тақырыбында шағын эссе жаз.

    2-ші топ Оқушылары ББҮ кестесін толтырады.

Білемін	Білгім келеді.	Үйрендім

3-ші топ оқушылары табиғат қоршаған орта,балықтар туралы 5 жол өлең жазу.

Сабақты оқушылардың бағалау парағының қорытындысын шығарып,жақсы белсене қатысқан оқушыларды марапаттау.

Табиғатты қорғайық,аялайық,

Барды,жоқты пайымдай баяндайық.

Қайда сұлу табиғат,

Тіршіліктің анасы,

Қорғай біл,ей адамзат,

Табиғат-елдің панасы !. деп сабақты аяқтау.