Презентация на казахском языке "Күрделі эфирлер"

• 1 слайд

  КҮРДЕЛІ ЭФИРЛЕР. МАЙЛАР
  
  ©“ХИМИК анықтамалығы”
  журналы
  №3-2010
  

• 2 слайд

  САБАҚҚА КІРІСПЕ
  Тақтада мына заттардың аттары берілген: калий, мыс, магний оксиді, көміртек (IV) оксиді, натрий гидроксиді, натрий карбонаты, күкірт қышқылы, этанол, этан қышқылы, этаналь, хлор, хлорсутек.
  Осы заттардың қайсысымен
  а) этил спирті;
  б) сірке қышқылы реакцияға түседі.
  Қорытынды: спирттер мен карбон қышқылы өзара әрекеттесіп, күрделі эфирлер түзеді.
  

• 3 слайд

  Этерификация реакциясы
  Карбон қышқылының спиртпен реакциясы алмасу реакциясы екенін көрсетеді, бірақ оның өзінің аты бар – этерификация реакциясы (грек тілінен аударғанда aither - эфир ). Ертеде «эфир» сөзіне қандай мағына берген?
  
  
  

• 4 слайд

  Алхимиктер заманында эфир деген ат кездейсоқ берілмеген, ол заттардың анық көрінетін қасиеттеріне қарай атаған. Ал эфирлердің ең «атақты» қасиеті олардың ұшқыштығы және өзіндік иістері еді. Сондықтан эфир сөзі «ауа» мағынасымен қабылданған..
  

• 5 слайд

  Пиктограмма 1
  Формулалары берілген эфирлерді атаңдар.
  Эфирлердің өзіндік иістеріне көңіл аударыңдар
  

• 6 слайд

  этилбутират – ананастың иісі,
  бутилбутират – шабдалының иісі,
  пентилформиат – шиенің иісі,
  изопентилацетат – алмұрттың иісі,
  этилбензоат – жасминнің иісі,
  изовалериан қышқылының изоамил эфирі – алманың иісі
  

• 7 слайд

  Химиктер эфирлердегі мұндай ерекше иістердің болуын немен түсіндіреді? Әрине, молекулалар арасында сутектік байланыстың болмауымен түсіндіреді. Ал күрделі эфир молекулаларының арасында неге сутектік байланыс түзілмейді ?
  Сонымен молекулалар арасында сутектік байланыс жоқ, ал күрделі эфирлердің қайнау температурасы жоғары. Күрделі эфирлердегі бұл ерекшелікті қалай түсіндіруге болады? Молекулалық тізбек біршама ұзын – молекуларалық тартылу күштірек.
  Күрделі эфирлер су молекуласындағы сутегі атомы мен эфир молекуласындағы карбониль тобындағы оттегі арасында түзілетін сутектік байланыстың есебінен суда жақсы ериді.
  

• 8 слайд

  Тағы да этерификация реакциясына көңіл аударайық. Ол қандай жағдайда жүреді?
  Жоғары температура мен концентрлі күкірт қышқылы керек. Күкірт қышқылы - катализатор. Бұл катaлизатор реакция жылдамдығын арттырады және тепе-теңдікті реакция өнімі түзілетін жаққа қарай бағыттап, суды сіңіретін құрал ретінде қолданылады.
  

• 9 слайд

  ТАПСЫРМАЛАР
  Жоғарыдағы пиктограммада берілген эфирлердің түзілу реакциясын құрыңдар.
  Этерификация теңдеуін құру барысында қышқылдардың гидроксотопты, ал спирттер сутегі атомын жоғалтатынын ескеріңдер.
  

• 10 слайд

  Бұл пиктограммада карбон қышқылында π - пи байланыстың басымдылығы көрсетілген. Оларға қосылу реакциясы тән .
  

• 11 слайд

  Этерификация реакциясы
  

• 12 слайд

  Пиктограмма 3 спиртті ішімдіктерге әуестік химиялық реакцияларға ғана емес, адамға да қауіпті екенін сипаттайды.
  

• 13 слайд

  КҮРДЕЛІ ЭФИРЛЕРДІҢ ГИДРОЛИЗІ
  Күрделі эфирлердің маңызды қасиеттерінің бірі – гидролиз. Гидролиз деген не?
  Күрделі эфирлердің гидролизі этерификация реакциясына қарама -қарсы реакция. Күрделі эфирлер формуласындағы «қышқылды» бөлім карьбонилді топ, ал «спиртті» бөлім оттегімен байланысқан. Су молекуласындағы сутегі «спиртті» бөліммен, ал гидроксотоп «қышқылды» бөлікпен қосылады
  

• 14 слайд

  Гидролиз теңдеуін құрыңдар
  Пентилформиат пен – су.....................................................................................
  
  Этилбутират пен – су................................................
  
  Пропилформиат пен – калий гидроксиді……………
  ………………………………………………………………..
  
  Метилбутират пен – литий гидроксиді......................
  ..........................................................................................
  
  Изопропилацетат пен – натрий гидроксиді…………………………………………………
  .........................................................................................
  

• 15 слайд

  ТАПСЫРМА
  Келесі пиктограммаға дейін мына реакция теңдеулерін құрыңдар.
  этилен +су………………………………………….
  ацетиленнің тримеризациясы-………………………….
  хлорбензол + калия гидроксиді (t, p),-………………………………………………………………..көміртек оксиді (II) + калия гидроксидінің балқымасы-……………………………………………….
  көмірді гидрлеу-…………………………………………..
  ацетиленді гидрлеу………………………………………
  Глюкозаны спиртті ашыту……………………………….
  

• 16 слайд

  Пиктограмма 4 бізге бұрыннан таныс , генетикалық тізбектерде және есептерде күнделікті сан рет жазып жүрген реакцияларға қатысты. Бұл реакцияларды біріктіретін бір-ақ нәрсе, ол осы реакцияларды алғаш жүзеге асырған француз химигі Пьер Эжен Марселен Бертло. Оны бүкіл химиктер «органикалық синтездің королі» деп атаған.
  

• 17 слайд

  ҰЛЫ ХИМИКТІҢ ӨМІРІНЕН
  
  Ұлы химикке табиғат кез келгенге бұйырмайтын ең үлкен сыйы ұлы махаббатты сыйлаған. Бертло өз әйелін өте жақсы көрген, оны үнемі көріп тұрғысы келген. Оның зертханасында шынымен қоршалған бөлме болған екен, ол жерде әйелі кітап оқып, тоқыма тоқып отырса, шынының ар жағында ұлы химик синтезбен айналысқан. Арасында әйеліне келіп, оның қолынан ұстап, жаңа жеңістеріне жететін тың күш жігер, қуат алып отырса керек. «Олар өте бақытты өмір сүрді және бір күнде қайтыс болды. Бертло әйелінің өлімін көтере алмады: әйелі таңертең қайтыс болды, ал ол кешке қайтыс болды. Олар бір қабірге жерленді» деп жазады Александр Грин.
  Бертлоның ең ұлы ашылуларының бірі - тірі организмдерге, яғни органикалық заттарға тән майлардың синтезі еді. Майларды синтездеу арқылы Бертло витализмге - органикалық заттардың шығу тегі туралы діни көзқарастарға қатты соққы берді.
  

• 18 слайд

  Пиктограмма 5
  Бертло май синтезіне қажетті аналитикалық мәліметтерді француз химик органигі Мишель Эжен Шеврельдің еңбектерінен қолданды. Мишель Эжен Шеврель көптеген майлардың құрамын зерттеп, майлар бұлар үшатомды спирт глицерин мен карбон қышқылының күрделі эфирі екені туралы қорытынды жасады. Ол стеарин - С17Н35СООН, пальмитин - С15Н31СООН, май - С3Н7СООН, олеин - С17Н33СООН, линоль -С17Н31СООН және линолен - С17Н29СООН қышқылдарын зерттеді. Соңғы үш қышқыл қанықпаған.
  Қанықпаған деген сөзді қалай түсінесіңдер?
  

• 19 слайд

  МАЙ ҚЫШҚЫЛДАРЫ
  Майлардың құрамына кіретін қышқылдар «май қышқылдары» деп аталады. Қаныққан қышқылдар қатты майларды түзеді, әдетте оларға мал майлары жатады. Ал қанықпаған қышқылдар сұйық майлар түзеді. Оларға өсімдік майлары жатады (балық майынан басқасы).
  

• 20 слайд

  ТАПСЫРМА
  Мына заттардың формуласын құрыңдар:
  
  
  
  Глицериннің триолеаты....................................................
  
  Глицериннің трипальмитаты -............................
  
  Глицериннің тристеараты-………………………..
  
  

• 21 слайд

  САБЫНДАНУ
  Барлық күрделі эфирлер сулы және сілтілік гидролизге ұшырайды. Күрделі эфирлердің сілтілі эфирлері сабындану деп аталады.
  Сабындану реакциясын құрыңдар:
  
  Глицерин тристеараты – натрий гидроксиді
  …………………………………………………..
  
  Глицерин трипальмитаты– калий гидроксиді
  ………………………………………………………
  Бұл реакциялар глицерин мен сабын алуда қолданылады: қатты С17Н35СООNa және сұйық С15Н31СООК
  
  

• 22 слайд

  ҚОЛДАНЫЛУЫ
  Пиктограмма 6 күрделі эфирлер мен майлардың маңызы туралы мәлімет береді. Күрделі эфирлер еріткіштер,парфюмерия, фармацевтика және тамақ өндірісінде ароматтаушы қоспалар ретінде қолданылады. Ал майлар тірі ағзаның ең негізгі энергия көзі.