Презентация по культурологии «Афганистан – память и боль…»

• 1 слайд

  Н.Н.Ильминскипе В.К.Магницкий –
  халӑхсене çутта кӑларакансем
  
  
  
  
  

• 2 слайд

  Ум сӑмах
  
    Чӑвашсене çутта кӑларакан сумлӑ та чаплӑ çынсен ячĕсене И.Я.Яковлева, Н.И.Ильминские, В.К.Магницкие Раççейре те, ун тулашĕнче те анлӑ пĕлеççĕ. Вĕсен ĕçĕ-хĕлĕ халӑхсем хушшинче самана пĕлтерешлĕ пулса историе кĕрсе юлчĕç, тĕнчери тĕрлĕ çĕр-шывсенче ырӑ ята тивĕçрĕç. Халӑха çутта кӑларас енĕпе тунӑ ĕçсене Раççей империйĕн юлашки виçĕ патши те, хамӑр патшалӑхӑмӑрта тата ют çĕр-шывсенче ĕçлесе тӑракан ӑсчахсем, çыравçӑсем, патшалӑхпа общество ĕçĕсене йĕркелесе пыракансем те пĕлнĕ, ырланӑ.
  

• 3 слайд

  
  
  Василий Константинович Магницкий – паллӑ этнограф, фольклорист.
  
  
  19-мĕш ĕмĕрĕн иккĕмĕш çурринче Вӑтам Атӑл тӑрӑхĕнчи халӑхсене çутта кӑларассишĕн чунтан тӑрӑшнӑ паллӑ этнографӑн, фольклористӑн Василий Константинович Магницкин ырӑ ячĕ чӑваш асĕнче паян кун та упранать.
  

• 4 слайд

  Магницкин кун-çулĕ
  
  В.К.Магницкий 1839 çулхи мартӑн15-мĕшĕнче Хусан кĕпĕрнин Етĕрне уесĕнчи Чирĕккасси ялĕнче ĕçлесе пурӑннӑ вырӑс священникĕн çемйинче çуралнӑ. Пулас ученӑйӑн ашшĕ чӑвашсен паллӑ педагогĕпе И.Я.Яковлевпа çыру çӱретнĕ. Çакӑ, паллах, Магницкин тĕнчекурӑмне анлӑлатма пулӑшнӑ.
  

• 5 слайд

  Вĕреннĕ вӑхӑтсем
  Ашшĕ çулĕпе кайса, 1848-1857 çулсенче малтан Шупашкарти тĕн училищинче, унтан Хусанти тĕн семинарийĕнче вĕренет вӑл. Анчах тĕн вĕренĕвĕ çамрӑк Магницкине тивĕçтермен курӑнать: 1858 çулта Хусан университечĕн юристсем хатĕрлекен факультетне вĕренме кĕрет.
  

• 6 слайд

  Малтанхи статйисем
  Пулас ученӑй вĕренӱ çулĕсенчех этнографипе, фольклорпа интересленет. Чӑвашсене çутта кӑларас ĕç ыйтӑвĕсене студент чухнех хускатать вӑл. 1861 çулхине «Хусан кĕпĕрнин ведомоçĕсенче» унӑн «Женские чувашские школы в Ядринском уезде» ятлӑ пĕрремĕш статйи пичетленсе тухать. Унта вӑл Атал тӑрӑхĕнчи вырӑс мар халӑхсене вĕрентес ыйтӑва çивĕччĕн хускатнӑ.
  
  

• 7 слайд

  Ученӑйӑн ĕçĕсем
  
  
  «Материалы к объяснению старой чувашской веры" (1881)
  "Нравы и обычаи в Чебоксарском уезде" (1888)
  "Чувашские языческие имена" (1905 çулта кăларнă)
  Магницкий В.К. Несколько данных о мишарях и селениях их в Казанской и Симбирской губерниях. Казань. 1896.
  
  
  
  

• 8 слайд

  Ӑсчахсем Магницкий çинчен
  Андреев, Н. В. К. Магницкин ал çырăвĕнчен / Н.Андреев // Хыпар. – 1999. – 30 пуш.
  Иванов, В. П. “Чăваш тăванĕсемшĕн тăрăшса” / В. П. Иванов // Ялав. – 1989. – №3. – С. 18–19.
  Михайлова, Р. В.К. Магницкипе унăн юратнă вĕренекенĕ / Р.Михайлова // Хыпар. – 1999. – 21 çу.
  Пантелеймонов, Н. В.К. Магницкипе унăн вĕренекенĕсем / Н.Пантелеймонов // Хыпар. – 1999. – 20 ака.
  Прокопьев, В. П. Магницкипе Степанов–Ваçик /В.П.Прокопьев // Чăваш ен. – 1995. – 20–27 мая (№ 21). – С. 13.
  Прокопьев, В.П. В.К. Магницкипе унăн корреспонденчĕсем / В.П. Прокопьев // Халăх шкулĕ=Народная школа. – 1995. – №3. – С. 101–105.
  * * *
  Абашева, Д.В. Архивные работы В.К.Магницкого по чувашскому фольклору / Д.В. Абашева // Проблемы изучения русского устного народного творчества. – М., 1976. – Вып. 2. – С. 156–167.
  
  

• 9 слайд

  Магницкипе унӑн корреспонденчĕсем.
  
  
  
  
  
  
  
  
  М.Ф.Федоров. И.Н.Юркин
  
  Магницкий
  
  С.М.Михайлов-Янтуш
  

• 10 слайд

  
  
  
  Чӑвашсен историне, этнографине тĕпчесе «Чуваши» ятлӑ пысӑк кĕнеке кӑларасшӑн пулнӑ вӑл. Анчах ку ĕçе вĕçне çитереймен. Ученӑй 1901 çулхи мартӑн 4-мĕшĕнче Шăмат (халĕ Советски) ялĕнче ӱпке чирĕпе
  чирлесе вилет.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

• 11 слайд

  Н.И.Ильминский- тĕнчипе паллӑ чĕлхесемпе ĕçлекен ǎсчах
  
  
  Атӑлçи тӑрӑхĕнчи халӑхсен
  историпе этнографине,
  тĕрĕк чĕлхисене тĕпчес
  ĕçре Н.И.Ильминский тӱпи те питĕ пысӑк.
  

• 12 слайд

  Ученӑйӑн кун - çулĕ
  Н.И.Ильминский Пенза хулинче пачӑшкӑ çемйинче çуралнӑ. Тĕн семинарине вĕренсе пĕтерсен вӑл Хусанти тĕн академинче пĕлĕвне ӱстерсе магистр ятне илет, çавӑнтах хĕвелтухӑç чĕлхисен кафедринче ĕçлеме пуçлать. Вӑл тӑрӑшнипе миссионерсен (пĕр-пĕр тĕне ытти халӑхсем хушшинче сарасшӑн тӑрӑшакан) шкулĕ тата вĕрентӱçĕсене хатĕрлекен училищи уçӑлать. Хусанти тĕне кĕнĕ тутарсен шкулне тата Хусанти ытти халӑхсен семинарне те Ильминский сĕнĕвĕпех уçнӑ.
  

• 13 слайд

  Пархатарлӑ ĕçĕсем
  Н.И.Ильминский И. Яколевпа пĕрле чӑваш алфавитне тата учебниксем тунӑ çĕрте вӑй хунӑ, çамрӑк педагогога чӑваш çырулӑхне йĕркелес ĕçре практика материалĕсемпе пулӑшнӑ. 1872 çулта Хусанта пичетленсе тухнӑ И.Я.Яковлевӑн пĕрремĕш «Чӑвашсен букварĕн» ӑслӑлӑх ертӱçи те Н.И.Ильминский пулнӑ.
  

• 14 слайд

  Н.И.Ильминскин ĕçĕсем
  Ильминский пулас ӑрусем валли сахал мар ӑслӑлӑх ĕçĕсем хӑварнӑ. Акӑ вĕсенчен хӑш-пĕрисем:
  «Опыты переложения христианских вероучений на татарской и другие инородческие языки»;
  «Материалы для истории христианского просвещения крещенных татар»;
  «Переписка с трех школ Уфимской губернии» тата ыттисем те.
  

• 15 слайд

  
  Пĕтĕмлетӱ.
  
  
  
  Пĕтĕмлетсе çакна калас килет: 19 ĕмĕрĕн иккĕмĕш çурринчи Атӑл тӑрӑхĕнчи паллӑ этнографсем В.К.Магницкийпе Н.И.Илминский чӑваш халӑхĕн йӑли-йĕркисене, кун-çулне, сӑмахлӑхне тĕпчесе пысӑк эткер хӑварнӑ. Тĕпчевпе литература ĕçне вĕсем чӑвашран тухнӑ хастар çынсене хутшӑнтарнӑ, вĕсене пултарулӑх çулĕ çине тӑма пулӑшнӑ. Вĕсем пухнӑ материалсем, алçырӑвĕсем пирĕн архивсенче нумай, анчах уйрӑм вĕсен ĕçĕсене пухса кĕнеке кӑларман. Вĕсен чи лайӑх ĕçĕсене пухса кун çути катартасчĕ. Çапла çеç эпир чӑвашлӑха тĕпченĕ вырӑс ученӑй-педагогсен ырӑ ятне сума сунӑ пулӑттӑмӑр.
   
   
   
  

• 16 слайд

  Автор презентации:
  Филимонова И.Н.
  

Краткое описание документа:

«Н.Н.Ильминскипе В.К.Магницкий – халӑхсене çутта кӑларакансем»

презентаци уйрăмах чăваш чĕлхипе литературине вĕрентекенсене, чăваш халăхĕн историйĕпе кăсăкланакансене усăллă пуласса шанас килет.

Тĕллевсем:

1. Н.Н.Ильминскипе В.К.Магницкий пурнǎçĕпе пултарулǎхĕпе паллаштарасси.

2. Халӑха çутта кӑларас енĕпе тунӑ ĕçсемпе паллашасси.

3. Чӑвашлӑха тĕпченĕ вырӑс ученӑй-педагогсен ырӑ ячĕсене асра тытасси

Кирлĕ хатĕрсем:

1) презентаци

2) кĕнекесен выставки.

Чӑвашсене çутта кӑларакан сумлӑ та чаплӑ çынсен ячĕсене И.Я.Яковлева, Н.И.Ильминские, В.К.Магницкие Раççейре те, ун тулашĕнче те анлӑ пĕлеççĕ. Вĕсен ĕçĕ-хĕлĕ халӑхсем хушшинче самана пĕлтерешлĕ пулса историе кĕрсе юлчĕç, тĕнчери тĕрлĕ çĕр-шывсенче ырӑ ята тивĕçрĕç. Халӑха çутта кӑларас енĕпе тунӑ ĕçсене Раççей империйĕн юлашки виçĕ патши те, хамӑр патшалӑхӑмӑрта тата ют çĕр-шывсенче ĕçлесе тӑракан ӑсчахсем, çыравçӑсем, патшалӑхпа общество ĕçĕсене йĕркелесе пыракансем те пĕлнĕ, ырланӑ. Паллӑ этнографсем В.К.Магницкийпе Н.И.Илминский чӑваш халӑхĕн йӑли-йĕркисене, кун-çулне, сӑмахлӑхне тĕпчесе пысӑк эткер хӑварнӑ. Тĕпчевпе литература ĕçне вĕсем чӑвашран тухнӑ хастар çынсене хутшӑнтарнӑ, вĕсене пултарулӑх çулĕ çине тӑма пулӑшнӑ. Вĕсем пухнӑ материалсем, алçырӑвĕсем пирĕн архивсенче нумай, анчах уйрӑм вĕсен ĕçĕсене пухса кĕнеке кӑларман. Вĕсен чи лайӑх ĕçĕсене пухса кун çути катартасчĕ. Çапла çеç эпир чӑвашлӑха тĕпченĕ вырӑс ученӑй-педагогсен ырӑ ятне сума сунӑ пулӑттӑмӑр.

МБОУ "Чурачикская СОШ" Филимонова И.Н.