|
| Приложение к Основной общеобразовательной программе основного общего образования МАОУ СОШ № 41 с. Аксаково |
МУНИЦИПАЛЬНОЕ АВТОНОМНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ
СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА № 41 с. АКСАКОВО
МУНИЦИПАЛЬНОГО РАЙОНА БЕЛЕБЕЕВСКИЙ РАЙОН РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН
Рассмотрено на заседании ШМО
№ протокола _____ «___»____________ 2015г.
Руководитель _____/ Андреева Е.И.
ШМО
СОГЛАСОВАНО
Заместитель директора по УВР
________________/ Хазова Т.А.
«___» ________________ 2015г.
УТВЕРЖДАЮ
Директор МАОУ СОШ № 41 с. Аксаково
________________ Вебер Т.О.
Приказ от «___»_____2015г. №___
РАБОЧАЯ ПРОГРАММА
по предмету: башкирский государственный язык
Уровень общего образования: основное общее образование
Классы: 5-9 классы
Срок реализации рабочей программы: 2015-2020гг
Программа разработана на основе Башҡорт теленән программа (Уҡытыу урыҫ теленән алып барылған мәктәптәрҙең 1-11 кластары өсөн). Х. А. Тулумбаев, М. С. Давлетшина, З. М. Габитова, М. Г. Усманова. Программа по башкирскому языку для учащихся 1-11 классов школ с русским языком обучения.- Ижевск: «КнигоГрад», 2008
Количество часов:
5 класс 2 часа в неделю; 70 часов в год
6 класс 2 часа в неделю; 70 часов в год
7 класс 2 часа в неделю; 70 часов в год
8класс 2 часа в неделю; 70 часов в год
9 класс 2 часа в неделю; 68 часов в год
Программу составила: Муллабаева Д.Х., учитель башкирского языка и литературы, I категория
2015 г.
Аңлатма яҙыу
Башҡорт теле- башҡорт халҡының туған теле һәм Башҡортостан Республикаһының дәүләт теле булып һанала.
Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең башҡорт (дәүләт) теленән эш программаһы төҙөгәндә башланғыс дөйөм белем биреүҙең яңы федераль дәүләт стандарттары, федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:
Мәғариф министрлығының “Дәүләт белем биреү стандарттарының федераль компоненттарын раҫлау тураһында” Законы, «Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы, Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы, «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы, Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы.
Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа «Аксаково ауылы 41-се урта дөйөм белем биреү мәктәбе» муниципаль автоном дөйөм белем биреү учреждениеhының «Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.
Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгоград», 2008.
Ғәбитова З. М. Эш программаһы эшкәртеү буйынса методик кәңәштәр. Башҡорт теле. –Өфө: БР МҮИ нәшриәте, 2014.
Дәреслек: Ғәбитова З. М., Усманова М. Г. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 5- се класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө: Китап, 2006.
Дәреслек: Усманова М. Ғ., Ғәбитова З. М. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 6-сы класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө : Китап, 2010.
Дәреслек: Ғәбитова З.М., Усманова М.Ғ. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 7-се класы уҡыусылары өсөн дәреслек. - Өфө: Китап, 2006.
Дәреслек: Ғәбитова З. М., Усманова М. Г. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 8- се класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө: Китап, 2008
Дәреслек: Ғәбитова З. М., Усманова М. Г. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 9- сы класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө: Китап, 2009.
Башҡорт телен уҡытыу маҡсаттары:
башҡот теленә ҡарата һөйөү, мәҙәниәт күренеше булараҡ, уға ҡарата аңлы ҡараш тәрбиләү, башҡорт теленең төп аралашыу, кеше эшмәкәрлегенең төрлө сфераһынан белем алыу ҡоралы булыуын, йәмғиәттә ҡабул ителгән әхләҡ- этик нормаларҙы үҙләштереү сараһы булыуын аңлау, башҡорт теленең эстетик ҡиммәттәрен үҙләштереү.
көндәлек тормошта һәм уҡыу эшмәкәрлегендә башҡорт теленең аралашыу сараһы булараҡ үҙләштереү; үҙ- ара аңлашыу һәм үҙ- ара фекер алышыуға һәләтлелекте үҫтереү; үҙ телмәреңде камиллаштырыу; мөһим төп уҡыу белемен һәм универсаль уҡыу хәрәкәттәре (эшмәкәрлектең маҡсаттарын аныҡ әйтә белеү, уны планлаштырыу, библиографик эҙләнеү үткәреү, төрлө типтағы лингвистик һүҙлектәрҙән һәм сығанаҡтарҙан киң мәғлүмәт саралары һәм Интернеттан тейешле мәғлүмәтте алыу һәм эшкәртеү һ. б.)
тел системаһы төҙөлөшөн һәм уның хәрәкәттә булыу законлығын үҙләштереү, стилистик ресурстарҙы һәм төп әҙәби тел нормаларын күҙәтергә өйрәнеү; анализлау, сағыштырыу, классификациялау һәм тел факттарын баһалау һәләттәрен үҫтереү; яҙма һәм һөйләү телмәрен, телмәр эшмәкәрлеге төрҙәрен, аралашыуҙың төрлө ситуацияларында телде ҡулланыу ҡағиҙәләрен, телмәр этикет нормаларын, актив һәм потенциаль һүҙлек запасын байытыу; телмәрҙә грамматик сараларҙы ҡулланыу күләмен киңәйтеү; белемде, күнекмәне аралашыу процесында уҡыу эшмәкәрлегендә һәм көндәлек тормошта ҡулланыу һәләтлеген камиллаштырыу.
Уҡыу предметына дөйөм характеристика
Коммуникатив компетенция телмәр эшмәкәрлегенең төрҙәре, һөйләү һәм яҙма телмәр төрҙәрен үҙләштереүҙе иҫәптә тота, тел материалын һәм күнекмәләрҙе кәрәкле ситуацияларҙа ҡуллана алыуҙы талап итә. Коммуникатив компетенция аралашыуҙың маҡсатын билдәләй, телмәр ситуацияһын баһалай белеүҙе, аралашыусының коммуникация ысулдарын һәм ниәттәрен иҫәпкә алыуҙы,адекват стратегик аралашыуҙы һайлауҙы һәм үҙ телмәреңде аңлы рәүештә үҙгәртеүгә әҙер булыуҙы күҙ уңында тота.
Тел һәм лингвистик компетенция йәмғиәт күренеше булараҡ , тел траһында тейешле белемде үҙләштереү нигеҙендә уның төҙөлөшөн, үҫешен, хәрәкәттә булыуын формалаштырыуҙы аңлата; башҡорт әҙәби теленең төп нормаларын үҙләштереү; һүҙлек запасын һәм уҡыусы телмәренең грамматик төҙөлөшөн байытыу; фән булараҡ лингвистика тураһында тейешле белем, уның төп бүлектәренә кәрәкле булған тел күренешен һәм факттарын анализлау һәм баһалау мөмкинлеген формалаштырыу;төрлө төрҙәге лингвистик һүҙлектәр менән ҡуллана белеү.
Мәҙәни компетенция телдең мәҙәниәтен сағылдырыусы форма булараҡ аңлауҙы күҙ уңында тота, тел һәм халыҡ тарихының бәйләнештә булыуын, башҡот теленең мәҙәни үҙенсәлеген, башҡорт телмәр этикет нормаларын үҙләштереүҙе, халыҡ- ара аралашыу мәҙәниәтен үҙләштереү; милли мәҙәни компонентлы һүҙҙәр мәғәнәһен аңлатыуҙы белдерә.
Башҡорт теле курсының коммуникатив- эшмәкәрлек йүнәлешен көсәйтеү, уны белем алыуҙа метапредмет һөҙөмтләргә йүнәлтеү кешенең тышҡы мөхиткә тиҙ яраҡлашыу һәләтле һәм унда әүҙем эшмәкәрлекте дауам итеүгә һәләтле булараҡ, функциональ грамоталыҡты формалаштырыуҙың мөһим шарттары булып тора.
Функциональ грамоталыҡтың мөһим индикаторы- предмет- ара статус: коммуниктив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге (телмәр эшмәкәрлегенең бөтә төрҙәре менән эш итеү, тиңдәштәре һәм оло кешеләр менән аралашыуҙы ҡороу; телдән һәм яҙма телмәрҙе адекват ҡабул итеү; ҡуйылған проблема буйынса үҙ ҡарашыңды теүәл, дөрөҫ, логик яҡтан төҙөк һәм тасуири әйтеп бирең, аралашыу процесында яҙма һәм һөйләү телмәре нормаларын һәм башҡорт телмәр этикетын һаҡлау); танып белеү универсаль эшмәкәрлеге (проблеманы аныҡлау, дөрөҫ аргументлай белеү, логик яҡтан дөрөҫ фекер йөрөтөү, иҫбатлай табыу, раҫлаусы йә кире ҡағыусы тезис килтереү;библиографик эҙләнеүҙе тормошҡа ашырыу, төрлө сығанаҡтарҙан кәрәкле мәғлүмәтте алыу, төп һәм өҫтәмә мәғлүмәтте билдәләү, уҡыу маҡсатын асыҡлау, аралшыу маҡсатынан сығып уҡыу төрөн һайлау; компьютер сараларын ҡулланыу һ. б.); регулятив универсаль уҡыу хәрәкәте (эшмәкәрлек маҡсатын ҡуя һәм аныҡ әйтә белеү;эшмәкәрлекте эҙмә- эҙлекте планлаштыра һәм кәрәк саҡта үҙгәртә белеү; үҙ контроль, үҙ баһалау һ.б. тормошҡа ашарыу.)
Функциональ грамоталыҡты формалаштырыу, уҡыусыларҙың телмәр эшмәкәрлеген камиллаштырыу башҡорт теленең төҙөлөшө һәм аралашыуҙың төрлө шарттарында уны ҡулланыу үҙенсәлектәренән белеү нигеҙендә төҙөлә. Уҡыу процесы телде анализлау күнекмәләрен формалаштырыуға ғына йүнәлдерелгән булырға тейеш түгел, ә шулай уҡ телмәр мәҙәниәтен тәрбиәләү, тормошта мөһим күнекмәләрҙе формалаштырыу, төрлө уҡыу төрҙәрен ҡулланыу, тексты мәғлүмәти эшкәртеү, мәғлүмәтте төрлө формала үҙләү, телмәр ситуацияһына, әҙәби тел нормаларына һәм аралашыуҙың этик нормаларына яраҡлы төрлө ысулдарын файҙаланыу. Шулай итеп, төп дөйөм белем биреү мәктәптәрендә башҡорт телен уҡытыу баланың дөйөм мәҙәни кимәлен үҫтерергә, артабан уҡыуын төрлө белем биреү учрежденияларында дауам итә алырлыҡ кимәлдә булырға тейеш.
Уҡыу планында предметтың урыны
Уҡыу планында башланғыс мәктәптә башҡорт телен дәүләт теле булараҡ уҡытыуға 35 сәғәт бүленгән (аҙнаһына 1 сәғәт)
Кластар
Аҙналыҡ сәғәттәр
Аҙна һаны
Йыллыҡ сәғәттәр
5
2
35
70
6
2
35
70
7
2
35
70
8
2
35
70
9
2
34
68
348
Уҡыу предметы йөкмәткеһенең дөйөм ҡиммәттәргә ориентацияһы (йүнәлеше).
Башҡорт телен өйрәнгәндә уҡыусыларҙың дөйөм телмәр үҫеше стимуляциялана; коммуникатив мәҙәниәте үҫә; дөйөм ҡиммәттәргә ориентацияһы формалаша һәм дәрестә аралашыу процесында, балалар фольклоры үрнәктәре һәм текстар менән танышҡанда әхләҡи тәрбиә нигеҙҙәре барлыҡҡа килә; сит мәҙәниәткә ҡарата толерантлыҡ формалаша.
Уҡыу предметын үҙләштереүҙең шәхсән, метапредмет, предмет өйрәнеүҙең һөҙөмтәләре.
Шәхсән һөҙөмтәләр:
башҡорт телен башҡорт халҡының төп милли-мәҙәни ҡиммәте булараҡ аңлау, интеллектуаль, ижади һәләтлектәрен һәм шәхестең мораль- этик сифаттарын үҫтереүҙә телдең ролен, уның мәктәптә белем алыу процесындағы әһәмиәтен билдәләү;
башҡорт теленең эстетик ҡиммәтен аңлау; телгә ҡарата ихтирам , уның менән ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү; милли мәҙәни сағылыш булараҡ, башҡорт теленең таҙалығын һаҡлау тураһында хәстәрлек күреү; телмәр үҙ камиллаштырыуға ынтылыу;
3) аралашыу процесында кәрәкле һүҙлек запасына эйә булыу һэм фекереңде иркен еткереү өсөн тейешле грамматик сараларҙы үҙләштереү; үҙ телмәреңде күҙәтеү һәм уны баһалау күнекмәһен булдырыу.
Башҡорт (дәүләт) теле программаһын үҙләштереүҙең, метапредмет һөҙөмтәләре булып:
1) телмәр эшмәкәрлегенең бөтә төрҙәрен үҙләштереү:
аудирование һәм уҡыу:
телдән hәм яҙма хәбәр иткән мәғлүмәтте (коммуникатив йүнәлеш, текст темаһы, төп фекер; төп һәм өҫтәмә мәғлүмәт) адекват -ҡабул итеү;
төрлөсә уҡыу күнекмәләрен булдырыу (эҙләнеү, ҡарап сығыу, танышыу, өйрәнеү), төрлө стилдәге, жанрҙағы текстарҙы үҙләштереү;
төрлө стилдәге һәм жанрҙағы тексты ишетеп, адекват ҡабул итеү; төрлө төрҙәге аудирование менән эш итеү (һайлап алыу, танышыу);
төрлө сығанаҡтарҙан мәғлүмәтге һайлап алыу һәләтлеге (матбуғат саралары, уҡыу өсөн тәғәйенләнгән компакт-дискылар, Интернет ресурстары); төрлө типтағы һүҙлектәр менән иркен -ҡулланыу, белешмә өсөн әҙәбиәт, шулай ук электрон ҡулланмаларҙан һайлап алыу күнекмәләрен булдырыу;
һайлап алыу алымдары менән эш итә белеү һәм тәғәйен темаға материалды системаға килтереү; уҡыу йә аудирование һөҙөмтәһендә алынған мәғлүмәтте үҙ аллы эҙләй алыу күнекмәләренә эйә булыу; мәғлүмәтте ҡайтанан эшләй алыу, еткерә белеү;
стилистик үҙенсәлектәрҙе иҫәпкә алып, йөкмәткенән һәм ҡулланылған тел сараларынан сығып, фекерҙе сағыштыра алыу;
һөйләү hәм яҙыу:
алдағы уҡыу эшмәкәрлегенең, (индивидуаль һәм коллектив) маҡсатын билдәләү һәләтлелеге, хәрәкәттең эҙмә-эҙлелеге, өлгәшелгән һөҙөмтәләрҙе баһалау һәм уларҙы телдән һәм яҙма формала адекват аныҡ итеп әйтеү;
тыңланған йә уҡылған тексты тәҡдим ителгән кимәлдә (план. һөйләү, конспект, аннотация) һөйләй алыу;
төрлө стилдә һәм жанрҙа, адресланыуға ҡарап һәм аралашыу ситуацияһына ҡарап телдән һәм яҙма текст төҙөй алыу;
телдән һәм яҙма формала үҙ фекереңде иркен еткерә белеү, тексты логик яҡтан эҙмә-эҙлекле төҙөү талаптарын һаҡлау;
төрлө төрҙәге монологты (хәбәрләү, һүрәтләү, фекер йөрөтөү; төрлө төрҙәге монологтарҙың, берләшеүе) һәм диалог (этикеты һүҙ эсенә алған, диалог-һорашыу, диалог-аралашыуға өндәү, диалог-фекер алышыу һ.б; төрлө төрҙәге диалогтың, берләшеүен) үҙләштереү;
ғәмәлдә төрлө телмәрҙәге аралшыуҙың орфоэпик, лексик, грамматик, хәҙерге башҡорт әҙәби теленең стилистик нормаларын һәм яҙма телдә төп орфографик һәм пунктуацион ҡағиҙәләрҙе һаҡлау;
телмәр этикет нормаларын һаҡлап, аралаша алыу, телмәр аралашыу процесында ым-ишара, мимиканы урынлы -ҡулланыу;
уҡыу процесында һәм көндәлек аралашыуҙа үҙ телмәреңде контролдә тота алыу; йөкмәткенән, һүҙҙәрҙе урынлы ҡулланыуҙан сығып, үҙ телмәреңде баһалай белеү: грамматик һәм телмәр хаталарын таба һәм уларҙы төҙәтә алыу; уҙ тексыңды камиллаштыра белеү;
үҙ тиңдәштәрең аудиторияһындаҙур булмаған доклад, реферат менән сығыш яhay; бәхәстә, төрлө аргументтар ҡулланып, көнүҙәк проблемалар буйынса сығыштарҙа ҡатнашыу;
алынған белем һәм күнекмәләрҙе көндәлек тормошта ҡуллана белеү; туған телде башҡа фәндәргә белем алыу сығанағы булараҡ файҙаланыу; тел күренештәрен анализлау буйынса алған белем һәм күнекмәләрҙе предмет-ара (сит тел, әҙәбиәт һ.б. дәрестәрҙә) ҡулланыу;
аралашыу процесында тирә-яҡтағы кешеләр менән коммуникатив маҡсатлы бәйләнештә, ниндәйҙер эш төрөн бергә эшләү, бәхәстә, күтәрелгән көнүҙәк темаларҙа фекер алышыуҙа ҡатнашыу; шәхестәр менән мәҙәни аралашыу барышындағы төрлө ситуацияларҙа телмәр этикетының милли- мәҙәни нормаларын үҙләштереү.
Предмет һөҙөмтәләре:
телдең төп функциялары тураһында, башҡорт теленән башҡорт халҡының милли теле, Башкортостан Республикаһының дәүләт теле булыуы тураһында, тел менән халыҡ мәҙәниәттең бәйләнештәре тураһында, кеше һәм йәмғиәт тормошондағы роле тураһында ҡараш булдырыу;
гуманитар фәндәр системаһында телдең урынын һәм мәғарифта тулыһынса уның ролен аңлау;
тел һәм телмәр, телмәр аралашыуы, һөйләү һәм яҙма телмәр, монолог, диалог һәм уларҙың төрҙәре; аралашыу ситуациялары, фәнни, публицистик, рәсми-эшлекле стилдәр, матур әҙәбиәт теле; фукциональ- мәғәнәүи телмәр төрҙәре (хикәйәләү, һүрәтләү, фекер йөрөтөү); текст, текст төрҙәре; телдең төп берәмектәре, уларҙың билдәләре һәм телмәрҙә ҡулланыу үҙенсәлектәрен үҙләштереү;
башҡорт теленең лексиксикаһы һәм фразеологияһының төп стилистик ресурстарын, башҡорт әҙәби теленең тел нормаларын, һөйләү этикет нормаларын үҙләштереү;
телдең төп берәмектәрен, грамматик категорияларын анализлау һәм таныу, тел берәмектәрен аралашыу шарттарына ярашлы ҡулланыу;
һүҙгә төрлө анализ төрҙәрен (фонетик, морфематик, һүҙьяһалыш, лексик, морфологик), төп билдә һәм структура күҙлегенән сығып, күп аспектлы анализ яһау;
тел- һүртләү саралары һәм уларҙы телмәрендә ҡулланыу
телдең эстетик функцияһын таныу, тексты анализлағанда телмәрҙең эстетик кимәлен баһалау.
Уҡыу предметының йөкмәткеһе
5- се класс
Һаумы, мәктәп! (8 сәғәт)
Был тема (1 сентябрь – Белем көнө.Мәктәп, уҡыу, белем алыу, тел өйрәнеү) башлыса “Көҙ” темаһы менән бергә үрелеп бара. Бер үк ваҡытта, уҡыусыларҙың йәйге каникулды нисек үткәреүе тураһында әңгәмә үткәреү, фекер алышыуҙар ойошторола. Был темаларға ҡағылышлы һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр, һөйләмдәр иҫкә төшөрөлә, һүҙлек запасын байытыу йәһәтенән яңылары үҙләштерелә.Башҡорт теленең өн-хәрефтәре, ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар. Исем. Исемдәрҙең һан менән үҙгәреше. Һөйләмдә һүҙ тәртибе. Сифат.
Үҙем тураһында (8 сәғәт)
Был теманы үҙләштереү барышында уҡыусы үҙе тураһында,үҙенең ғаилә ағзалары, яҡындары тураһында һөйләргә өйрәнергә тейеш. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше. Алмаш. Зат алмаштары. Зат алмаштарының килеш менән үҙгәреше. к-г,ҡ-ғ тартынҡыларының сиратлашыуы.
Йыл миҙгелдәре (8 сәғәт)
Йыл миҙгелдәре, һәр йыл миҙгеленә хас үҙенсәлектәр менән танышыу. Йыл миҙгелдәрен, һәр миҙгелгә ҡараған ай исемдәрен дөрөҫ әйтә һәм телмәрҙә ҡуллана белеү. Һорау алмаштары.Күрһәтеү алмаштары. Күрһәтеү алмаштарының килеш менән үҙгәреше. Билдәһеҙлек алмаштары. Билдәләү алмаштары.
Башҡортостанды беләһеңме? (7 сәғәт)
Уҡыусыларҙы үҙҙәре йәшәгән республиканың үткәне, бөгөнгөһө, киләсәге менән таныштырыу. Уҡыусы аңына үҙе йәшәгән ерҙең – Башҡортостандың тарихы, уның байлығы, күренекле шәхестәре һ.б. хаҡында бер бөтөн тыуҙырыу һәм ул турала һөйләй белеүҙәренә өлгәшеү. Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр. Юҡлыҡ алмаштары.
Кеше. Тән ағзалары.шәхси гигиена. (6 сәғәт)
Был тема кешенең тән ағзалары, эске органдарының атамаларын белеү менән бергә шәхси гигиена, көн тәртибе, һаулығы менән берлектә алып барыла. Кешегә һау-сәләмәт булыу өсөн нимә эшләргә кәрәклеге тураһында әңгәмәләр үткәреү, әҫәрҙәр уҡыу. Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе. Ҡылым.
Яңы йыл менән. (8 сәғәт)
Яңы йыл темаһы ҡыш темаһы менән берлектә алып барыла. Ҡыш миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү, Яңы йыл менән туғандарҙы, яҡын кешеләрҙе ҡотларға өйрәтеү, һәр байрамдың үҙенә генә хас күренештәре тураһында һөйләтеү. Ҡылымдың зат һәм һан менән үҙгәреше.
Аҙыҡ-түлек. Кейем-һалым. Өй. Магазин. (6 сәғәт)
Аҙыҡ-түлек, кейем-һалым атамаларын өйрәнеү, һатып алыу этикеты менән таныштырыу, һөйләшергә, аралашырға өйрәтеү. Синоним.
8 март – Ҡатын-ҡыҙҙар көнө. (4 сәғәт)
Әсәй тураһында шиғыр, хикәйәләр уҡыу. Әсәйҙең донъяла иң ҡаҙерле кеше икәнен, уны ихтирам итергә, яратырға, ҡаҙерләргә кәрәклекте аңлатыу. Был тема ғаилә темаһы менән берлектә бара, шуның өсөн алдағы кластарҙа үтелгән ғаилә темаһы ҡабатлана. Ҡотлау открыткалары яҙырға, ҡотлау һүҙҙәрен әйтә белергә өйрәтеү. Антоним.
Яҙ етте. ( 6 сәғәт)
Яҙ билдәләрен күрә һәм яҙ миҙгеленең үҙенсәлектәрен әйтә белергә өйрәтеү. 1 май, 9 май байрамдары, дуҫлыҡ тураһында һөйләшеү. Омоним.
Яҙғы эштәр.(7 сәғәт)
Яҙғы эштәр, яҙғы баҡса эштәре,баҫыу эштәре тураһында һөйләшеү. Һан. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Йәйҙе ҡаршылайбыҙ. (2 сәғәт)
Башҡорт халҡының, Башҡортостанда йәшәүсе башҡа халыҡтарҙың яҙғы тәбиәғәт менән бәйле ғөрөф-ғәҙәттәре һәм матур йолалары тураһында һүҙ алып барыла. Уҡыусыларға уларҙың кеше тормошондағы әһәмиәте, мәғәнәләрен, уларҙы тергеҙеү кәрәклеген еткереү. Грамматика буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
6- сы класс
Беҙҙе мәктәп ҡаршылай (9 сәғәт)
1 сентябрь- Белем көнө. Уҡыусыларҙың хеҙмәт көндәре башланыуы. Белем, тел тураһында мәҡәлдәр өйрәнеү. Грамматика буйынса 1-5-се кластарҙа үткәндәрҙе ҡабатлау.
Грамматика:1- 5 –се синыфтарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Башҡортостан ере буйлап (10 сәғәт)
Башҡортостан Республикаһы, уның тарихы, күренекле шәхестәре, байлыҡтары менән танышыу. Тема буйынса һөйләү телмәрен үҫтереү, ижади эштәр башҡарыу.
Грамматика:
Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе. Сифат. Сифат дәрәжәләре. Синоним. Антоним. Омоним.
Юл йөрөү ҡағиҙәләре һәм билдәләре (5 сәғәт)
Хәүефһеҙлек, юл йөрөү ҡағиҙәләре,транспорт төрҙәре тураһында һөйләргә,өйрәтеү,уҡыу материалын тасуири,аңлы уҡыу.
Грамматика:
Рәүеш.Рәүеш дәрәжәләре.
Почта.Телефон.Телеграф (7 сәғәт)
Почтала үҙеңде тота,телефондан дөрөҫ һөйләшә белеү,хат яҙыу ҡағиҙәләренә өйрәтеү.
Грамматика:
Ҡылым.Ҡылым һөйкәлештәре.Хәбәр һөйкәлеше.Хәҙерге заман.
Ҡыш дауам итә (7 сәғәт)
Ҡыш миҙгеленең үҙенсәлектәре.Текстар уҡыу ,шиғырҙар,һынамыштар ятлау,һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү,һүҙ байлығын арттырыу. Грамматика:
Ҡылымдың хәбәр һөйкәлеше.Үткән заман. Киләсәк заман.
Дуҫлыҡ ҡәҙерен бел (7 сәғәт)
Ысын дуҫлыҡтың ҙур мәғәнәгә эйә булыуы,уны һаҡлай белеү.Дуҫлыҡ хаҡында әҫәрҙәр уҡыу,мәҡәлдәр табыу.
Грамматика:
Ҡылымдың шарт һөйкәлеше.
Башҡортостан йылғалары,күлдәре. Экология мәсъәләһе (13 сәғәт)
Башҡортостандың тәбиғәте,уның байлыҡтары тураһындағы мәғлүмәт менән таныштырыу.Республикалағы йылға, күлдәр тураһында текстар уҡыу.Уларҙың атамаларының мәғәнәһе,килеп сығышы тураһында һөйләшеү.Экология мәсьәләһе.Ҡылымдың теләк һөйкәлеше. Көн режимы. Аҙыҡ-түлек магазины.
Грамматика:
Телмәрҙә һандарҙы практик ҡулланыу.Һан.Һан төркөмсәләре.Ябай һәм ҡушма һандар.
Бына тағы яҙ килде(10 сәғәт)
Яҙ миҙгеленең үҙенсәлектәре. Яҙғы тәбиғәтте күҙәтеү.Осоп килеүсе ҡоштар тураһында һөйләшеү.1 май,9май байрамдары.Грамматика буйынса 6-сы класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.Йәйге тәбиғәт, уҡыусыларҙың йәйге ялы тураһында әңгәмә. Тема буйынса текстар уҡыу,шиғырҙар ятлау. Тәбиғәткә экскурсия ойоштороу.
Грамматика: үтелгәндәрҙе ҡабатлау, нығытыу.
7- се класс
Яңынан мәктәпкә (6 сәғәт)
5-6-сы кластарҙа алған белемдәрҙе тулыландырыу. Был тема буйынса яҙыусылар, шағирҙар ижады менән таныштырыу, яңы текстар уҡыу. Диалог һәм монолог ярҙамында бәйләнешле һөйләм төҙөү дауам итә. Туған тел, белем, уҡытыусы, мәктәп һәм көҙгө байлыҡ тураһында һөйләшеү күберәк урын ала. Бәйләнешле текст төҙөү, бер телдән икенсе телгә тәржемә итеү күнегеүҙәре башҡарыла. Көҙ, көҙгө эштәр, уңыш йыйыу темаһы төп урындарҙың береһен алып тора.
Мәктәп, уҡыу, китап, икмәк, уңыш, емеш-еләк тураһында мәҡәлдәр, әйтемдәр, йомаҡтар менән танышыу.
Грамматика:
6-сы класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Ауыл тормошо (7 сәғәт)
Ауыл тормошо, ауыл кешеләренең көнкүреше, хеҙмәт, игенсе хеҙмәте тураһында әңгәмәләр үткәреү. Игенсе эшенең нескәлектәрен һөйләү. Ауыл тормошоноң ҡала тормошонан айырмалы яҡтары тураһында аңлатыу. Ауыл еренән сыҡҡан күренекле шәхестәрҙең тормош юлы менән таныштырыу, осрашыуҙар ойоштороу. Был тема буйынса яҙылған әҫәрҙәр уҡыу.
Грамматика:
Ҡылым. һүҙбәйләнеш. һөйләм төҙөлөшө.
Башкортостан буйлап сәйәхәт (8 сәғәт)
Башҡортостан тураһында 1-6 кластарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлап, белгән фактик материалды эҙмә-эҙлекле итеп һөйләргә өйрәнеү. Был тема буйынса уҡыусыларға яңы мәғлүмәт биреү. Тыуған еребеҙҙең сал тарихы барлығын, Башҡортостан тураһында рус яҙыусылары, «Урал» эпосы, һуңғы йылдарҙағы тарихи Башҡортостан ерендә үткәрелгән фәнни экспедициялар мәғлүмәттәре менән таныштырып китеү («Арҡайым», «Сынташты», боронғо ҡалалар, алтын әйберҙәр табыу һ.б. тураһында), бының өсөн һуңғы йылдарҙа сыҡҡан матбуғат баҫмаларына мөрәжәғәт итеү. Был тема буйынса тәҡдим ителгән әҫәрҙәр менән танышыу, уҡыусыларҙың яҙыу һәм һөйләү телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш алып барыла.
Грамматика:
Яңғыҙлыҡ исемдәр.
Спорт. Спорт кәрәк-ярактары (8 сәғәт)
Кешегә сәләмәт булыу өсөн спорт менән шөғөлләнергә кәрәк икәнлеген аңлатыу һәм был турала уҡыусылар менән һөйләшеү, әңгәмә ойоштороу. Уҡыусылар үҙҙәре спорт менән ҡыҙыҡһыныуҙары, күренекле спортсмендар тураһында һөйләргә өйрәтеү. Спорт тураһында теле-радио тапшырыуҙары, газета материалдары буйынса һөйләү.
Башкортостанда спорт төрҙәре. Спорт өлкәһендә данлыҡлы кешеләр.
Грамматика: Башҡорт теленең үҙенсәлекле хәреф, өндәре, һөйләм төрҙәре.
Мин һәм беҙҙең ғаилә (9 сәғәт)
Уҡыусы үҙенең ғаиләһе тураһында тулы һәм иркен һөйләй белергә тейеш. Сөнки был тема йылдан-йыл ҡабатлана. Ғаилә ағзаларын дөрөҫ атау, уларға ихтирамлы, иғтибарлы булырға өйрәтеү. Ғаилә, ғаилә ағзалары тураһында яҙылған әҫәрҙәр уҡыу, уларҙы аңлы ҡабул итергә өйрәтеү, һөйләү күнекмәләрен үҫтереү. Уҡылған әҫәрҙәр буйынса план төҙөргә өйрәтеү, план буйынса һөйләү. Телмәр үҫтереүгә айырым иғтибар бирелә. Был бүлектә билдәле рәссамдарҙың әҫәрҙәре күп кенә урын алған. Картинаны ҡарай, аңлай һәм уның йөкмәткеһен һөйләргә өйрәтеү.
Грамматика:
Ҡылым. Ҡылымдарҙың заман, зат, һан менән үҙгәреше.
Әсәйҙәр байрамы. (З сәғәт)
Әсәй, өләсәйҙәрҙең изгелеге, ҡәҙере хаҡында әҫәрҙәр уҡыу, йөкмәткеһе өҫтөндә эш төрҙәре башҡарыу, һүҙлек байлыҡтарын арттырыу. "Катын-ҡыҙҙар байрамы тураһында әңгәмәләр, иртәлектәр үткәреү, данлыҡлы ҡатын-ҡыҙҙар менән осрашыуҙар ойоштороу.
Грамматика:
Теркәүес тураһында төшөнсә. Теҙеү теркәүестәре.
Сәнғәт оҫталары. (7 сәғәт)
Республиканың данлыҡлы һәм арҙаҡлы шәхестәре менән танышыуҙы дауам итеү. Сәнғәт оҫталарының тормош юлы һәм ижады менән таныштырыу. Теле-радио тапшырыуҙар, яҙмалар ҡарау. Уларҙың әҫәрҙәрен таныу, данлыҡлы кешеләребеҙ тураһында һөйләй белеү. Йырҙар өйрәтеү, бергәләп йырлау, һәләтле балалар менән йырҙар өйрәнеү. Мәктәп сәхнәһе өсөн концерт номерҙары әҙерләү.
Грамматика:
Эйәртеү теркәүестәре. Теркәүестәрҙең дөрөҫ яҙылышы. Теркәүес темаһын нығытыу.
Исемең матур, кемдәр ҡушҡан? Исемдәрҙә - ил тарихы (З сәғәт)
Был тема кеше исемдәренән башҡа тау, ер, һыу атамалары мөнән берлектә алып барыла. Исемдәрҙең мәғәнәһе, уның кеше холоҡ-фиғеленә тәьҫир итеүе. Данлыҡлы кешеләрҙең исемдәренә бәйләп, төрлө тарихи ваҡиғалар һөйләү, әҫәрҙәр уҡыу. Атамалар буйынса легендалар, риүәйәттәр уҡыу ҙа дәрестәрҙе ҡыҙыҡлы, мауыҡтырғыс итеп үткәрергә ярҙам итәсәк.
«Исемдәрҙә – ил тарихы», «Исемең матур, кемдәр ҡушҡан?» темаһына иртәлектәр үткәреү, уҡыусыларҙың һөйләү телмәрен үҫтерергә, кеше алдында сығыш яһау өсөн ярҙам итәсәк.
Грамматика: Бәйләүестәр. Яңғыҙлыҡ исемдәрҙе дөрөҫ яҙыу ҡағиҙәһен ҡабатлау.
Борон-борон заманда... (5 сәғәт)
Башҡорт халыҡ ижады темаһын киңәйтеү, уҡыусыларҙың белгәндәрен тулыландырыу, һүҙ байлығын, һөйләү телмәрен үҫтереү маҡсат булып тора. Күберәк иғтибарҙы тексты аңлы ҡабул итеү һәм йөкмәткеһен һөйләй белеүгә йүнәлтеү. Бында башҡорт халыҡ әкиәттәренән башҡа, Ф.Туғыҙбаеваның «Тайыштабан ниңә уйнарға сыҡманы?» әкиәте лә урын алған. Уларҙың айырмаһын билдәләп үтеү кәрәк.
Грамматика:Киҫәксә тураһында төшөнсә.Киҫәксәләрҙең бүленеше. Киҫәксәләрҙең дөрөҫ яҙылышы.
Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ (7 сәғәт)
Иң төп темаларҙың береһе - берҙәмлек, дуслык, тыныслыҡ. Бында тик кешеләр араһындағы дуҫлыҡ тураһында ғына һөйләшеү бармаясаҡ, ә халыҡ-ара булған мөнәсәбәттәр ҙә иғтибар үҙәгендә торорға тейеш. Был тема буйынса уҡыусыларҙы аңлап фекер йөрөтөргә һәм һөйләй белергә өйрәтеү. Уҡылған әҫәрҙәрҙең йөкмәткеһе буйынса фекер алышыу, әңгәмә ойоштороу.
Грамматика:
Мөнәсәбәт һүҙҙәр. Ымлыҡтар. Уларҙың дөрөҫ яҙылышы.
Йәмле йәй (5 сәғәт)
Йәй миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү. Уҡыусыларҙың һүҙ байлығын арттырыу, һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү. Тәбиғәтте күҙәтеү, алған тәьҫораттар буйынса фекер алышыу. Был айҙарҙа уҙғарылған Милли байрамдар менән таныштырыу, улар тураһында белгәндәрен һөйләү. Балаларҙың йәйге ялы, хеҙмәте, ололарға ярҙамы тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм әңгәмәләр үткәреү.
Грамматика:
7-се класта үткәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү.
8 – се класс
Мәктәпкә барабыҙ (5 сәғәт).
Был тема буйынса 5-6 класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау, һүҙлек байлығын арттырыу. Тема буйынса эҙмә-эҙлекле һөйләмдәр төҙөтөү, ҡыҫҡа ғына хикәйә төҙөргә өйрәтеү. Текст өҫтөндә эшләү, план төҙөү, план буйынса һөйләү. Мәктәп, класс торошо һ.б. хаһында әңгәмәләр ойоштороу. Белем, китап тураһында мәҡәлдәр ҡойоу.
Грамматика:
5-6 класта үтелгәндәрҙе иҫкә төшөрөү. Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе. Өндәрҙе дөрөҫ әйтеү.
Көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәр ( 12 сәғәт)
Көҙгө үҙгәрештәрҙе бергәләп күҙәтеү, кешеләрҙең көҙгө хеҙмәтен күҙәтеү. Темаға ҡағылышлы текстар уҡыу. Муллыҡ, хеҙмәт тураһында мәҡәл, әйтемдәр менән танышыу. Һынамыштар уҡыу.
Грамматика:
Синтаксис. Маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре. Логик баҫым. Исем менән ҡылымды ҡабатлау.
Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы ( 8 сәғәт )
Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы. Өфө ҡалаһы, уның үткәне, бөгөнгөһө тураһында әңгәмә үткәреү. Уның иҫтәлекле урындары тураһында һөйләшеү, һүрәттәр ҡарау. Һөйләм телмәрен үҫтереү. Рефераттар яҙҙырыу һәм уны класс алдында ҡыҫҡаса һөйләтеү кеүек эштәр ҡулланырға мөмкин.
Грамматика:
Башҡорт ҡылымдарының төҙөлөшө. Барлыҡ төшөнсәһе һәм уның бирелеше.
Хеҙмәт төбө - хөрмәт ( 8 сәғәт )
Кеше тормошонда хеҙмәттең роле, тигән темаға әңгәмә ҡороу. Данлыҡлы хеҙмәт ветерандары менән осрашыу ойоштороу. Уҡыусыларға ниндәй һөнәр оҡшауы тураһында һөйләтеү, яңы мәғлүмәттәр биреү. Һөнәрҙәр тураһында шиғырҙар, хикәйәләр уҡыу. Хеҙмәт , һөнәрҙәр тураһында мәҡәлдәр өйрәнеү.
Грамматика:
Ябай һөйләм. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Эйә менән хәбәрҙең ярашыуы. Юҡлыҡ, булмағанлыҡ төшөнсәләре.
Ҡыш дауам итә ( 6 сәғәт )
Ҡыш миҙгеле тураһында белгәндәрҙе системалаштырыу, һүҙлек байлығын арттырыу кеүек эштәр ентекле алып барыла. Ҡыш тураһында текстар, шиғырҙар, мәҡәлдәр, һынамыштар уҡыу яңы йылға бағышланған йырҙар, мәҡәл һәм әйтемдәр. Яңы йыл менән ҡотлау открыткаһы яҙырға өйрәнеү. Уҡытыусы һайлаған текст буйынса изложение яҙыу.
Грамматика:
Үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ.
Салауат Юлаев – халҡыбыҙҙың милли батыры ( 6 сәғәт)
С.Юлаевтың биографияһы, ижады менән танышыу. Уның шиғырҙарын ятлау, шиғырҙарының һаҡланыу тарихы тураһында әңгәмә ойоштороу. С.Юлаевтың тормошо, батырлығы, ижады тураһында уҡыусыларҙан төрлө ижади эштәр эшләтеү. ( һүрәттәр төшөрөү, инша яҙыу, стенгәзит сығарыу)һ.б.
Грамматика:
Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре тураһында төшөнсә. Аныҡлаусы.
Йәмле яҙ, һағындыҡ һине! ( 9 сәғәт )
Яҙ миҙгеле тураһында белемдәрҙе системалаштырыу. Яҙғы байрамдар- 1 Май һәм Еңеү байрамы тураһында һөйләшеү. Яҙғы тәбиғәт күренештәре, ҡоштарҙы ҡаршылау, баҡса эштәре тураһында әңгәмәләр үткәреү.
Грамматика:
Тултырыусы.
Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ ( 4 сәғәт )
Башҡорт халҡының Бөйөк Ватан һуғышындағы ҡаһарманлығы. Ветерандарға, батырҙарға ҡарала ихтирам, ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү. Данлыҡлы кешеләр менән кисәләр, осрашыуҙар ойоштороу.
Грамматика:
Хәл. Һүҙлек менән эш күнек мәләре үткәреү.
Ай Уралым, Уралым...( 10 сәғәт )
Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙың күренекле урындары менән таныштырыу. Йәйге тәбиғәтте күҙәтеү, ололарҙың һәм балаларҙың йәйге эштәре тураһында диалог һәм монологтар төҙөү.
Грамматика:
8- се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
9 – сы класс
Һаумы, мәктәп! (6 сәғәт)
Эш төрҙәре «Көҙ» темаһы менән берлектә алып барыла. «Көҙ» һәм «Мәктәп» темаһына шиғырҙар, әҫәрҙәр уҡыу; мәҡәл, әйтемдәр, йомаҡтар, һынамыштарҙы иҫкә төшөрөү. Алдағы кластарҙа үтелгәндәрҙе системалаштырыу, яңы мәғлүмәт менән таныштырыу. Һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш дауам итә.
Грамматика:
8- се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Ергә мәрхәмәт – илгә бәрәкәт ( 12 сәғәт)
Тыуған Республикаға ҡарата мөхәббәт, ғорурлыҡ тойғоһо, тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләргә. Улар тураһында һөйләргә, яҙырға өйрәтеү. Башҡортостандың ер аҫты, ер өҫтө байлыҡтары тураһында әңгәмәләр үткәреү, экскурсиялар ойоштороу.
Грамматика:
Хәл төрҙәре. Ваҡыт хәле. Рәүеш хәле.
Атамалар ни һөйләй? (8 сәғәт)
Кеше тормошонда атамаларҙың да (кеше исеме, фамилияһы, атаһының исеме; ауыл, ҡала, тау, йылға һ.б.) роле ҙур. Унһыҙ тормошто күҙ алдынала килтереп булмай. Атамалар бик күп. Тел ғилемендә уларҙы өйрәнеүсе фән бар. Ул – ономистика. Онамистика фәне үҙе бер нисә тармаҡтан тора: антропонимика, этнонимика, милли, халыҡ, ҡәбилә исемдәрен, зоонимика ҡош-ҡорт, хайуан ҡушаматтарын, космонимика өйрәнеүсе фән.
Был теманы үтеү уҡыусының бала саҡтан уҡ үҙҙәре йәшәгән ауыл, ҡала, уларҙың янындағы атамаларҙың мәғәнәләрен белергә теләгән ҡыҙыҡһыныуын ҡәнәғәтләндерә, тыуған төйәк менән ғорурланырға мөмкинлек бирә. Сөнки атамаларҙа ил тарихы, ер һәм ошо ерҙә йәшәгән халыҡтың тел үҙенсәлектәре, халаҡ тормошо, ғөрөф-ғәҙәте, йолалары һ.б. сағыла.
Грамматика:
Күләм- дәрәжә хәле. Шарт хәле. Сәбәп хәле. Маҡсат хәле.
Беҙ ҡышты ла яратабыҙ. ( 8 сәғәт)
Бәйләнешле телмәрҙең яҙма һәм телдән формаларына берҙәй әһәмиәт бирелә. Ҡыш миҙгеле, уның үҙенсәлектәре тураһында һөйләү күҙ уңында тотола.
Грамматика:
Кире хәл. Өндәш һүҙ.
Башҡорт театры. ( 4 сәғәт)
Башҡортостанда театр сәнғәте. Республикалағы театрҙар һәм уларҙың эшмәкәрлеге хаҡында дөйөм мәғлүмәт биреү. М.Ғафури исемендәге Башҡорт Академия драма театрының барлыҡҡа килеүе тарихы (халыҡ артистары З.Бикбулатова, А.Мөбәрәков, Г.Мөбәрәкова). Театрҙың күренекле артистарының тормошо һәм ижады менән таныштырыу, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү.
Театрҙың үткәне һәм киләсәге буйынса фекер алышыу ойоштороу.
Грамматика:
Өҫтәлмәлек.
Башҡорт халыҡ ижады. (14 сәғәт)
Халыҡ ижады тураһында дөйөм төшөнсә. Фольклорҙың коллектив ижад булыуы. Фольклор һәм яҙма әҙәбиәттең айырмаһын билдәләү, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү.
Грамматика:
Ябай һөйләм төрҙәре.
Башҡорт аты. (4 сәғәт)
Уҡыусылырҙы башҡорт атының килеп сығыуы, тарихи үткәне менән таныштырыу. Аттарҙың кеше тормошондағы мөһим ролен билдәләү. Йәш үҙенсәлектәре буйынса бүленеүен билдәләү, уҡыусыларҙан дөрөҫ итеп әйттереү. Аттарға ҡарата ҡыҙыҡһыныусанлыҡ, улар тураһында күберәк белеү теләге тыуҙырыу.
Грамматика:
Тиң киҫәкле һөйләмдәр. Тиң киҫәктәр эргәһендә тыныш билдәләре. Тиң киҫәктәр эргәһендә дөйөмләштереүсе һүҙҙәр.
Башҡорт халыҡ милли аштары. (7 сәғәт)
Башҡорт халҡының милли аштары менән таныштырыу. Уларҙы әҙерләү үҙенсәлектәренбилдәләү. Башҡорт милли аштары тураһында текстар менән таныштырыу.
Грамматика:
Ҡушма һөйләм тураһында төшөнсә.
Күңелле яҙ килә. (5 сәғәт)
Башҡортостандағы яҙғы тәбиғәт күренештәре. Ҡала һәм ауылда яҙғы эштәр: ҡоштар, хайуандар һәм үҫемлектәр тормошо, яҙғы байрамдар тураһында әңгәмәләр үткәреү. Тәбиғәткә экскурсиялар ойоштороу. Дарыу үләндәренән гербарийҙар төҙөү, Еңеү көнөн билдәләү. Һуғыш ветерандары менән осрашыу, иҫтәлектәр яҙып алыу буйынса эш дауам итә.
Грамматика: Үтелгәндәрҙе ҡабатлау/
Уҡыусыларҙың төп белем биреү уҡыу эшмәкәрлек төрҙәрен билдәләүҙә тематик планлаштырыу
-
Бүлек, сәғәт
5 класс
6 класс
7 класс
8 класс
9 класс
Төп белем биреү уҡыу эшмәкәрлек төрҙәре
Һаумы, мәктәп!
8
мәктәп йыһаздарын рус теле менән сағыштырыу, предметты, билдәне, эште белдереүсе һүҙҙәрҙе ҡулланыу, мауыҡтырғыс, ҡыҙыҡлы материалдар ҡулланыу
Үҙем тураһында
10
белем, оҫталыҡ һәм күнекмәләрҙе ҡабатлау, нығытыу, тел буйынса дәрестән тыш эштәр, яҙыу гигиенаһын иҫкә төшөрөү, башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре һәм хәрефтәрен ҡулланыу
Йыл миҙгелдәре
8
Йыл миҙгелдәренә бәйле һүҙҙәрҙе дөрөҫ ҡулланыу, телмәр күнекмәләрен үҫтереү, иғлан яҙыуҙы ойоштороу, уҡыусыларҙың белемдәрен дөйөмләштереү, тел күренештәренә иғтибар тәрбиәләү, мәктәп йыһаздарын рус теле менән сағыштырыу, предметты, билдәне, эште белдереүсе һүҙҙәрҙе ҡулланыу
Башҡортостанды беләһеңме?
7
Башҡортостандың ҡалалары, ауылдары, йылғалары, күлдәре тураһында мәғлүмәт биреү,дәүләт символдары, уларҙың мәғәнһе, Башҡорт телендә тиң киҫәктәр.Һөйләмдә уларҙың ҡулланылышын практик үҙләштереү.темаға ҡараған һүҙҙәр, уларҙы дөрөҫ әйтеү, Һәм, ә, ләкин теркәүестәрен ҡулланыу, оло кешеләрҙең, балаларҙың тормошо һәм эштәренә һөйөү тәрбиәләү, диалог ҡороу
Кеше. Тән ағзалары.Шәхси гигиена.
6
Тән ағзаларын үҙләштереү, хаталарға классификация яһау, йәғни хаталарҙы төркөмләү, эйәлек алмаштарын һәм ялғауҙарын практик ҡулланыу, өндәрҙең сиратлашыуын практик үҙләштереү
Яңы йыл менән.
8
Ҡыш миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү, Яңы йыл менән туғандарҙы, яҡын кешеләрҙе ҡотларға өйрәтеү, һәр байрамдың үҙенә генә хас күренештәре тураһында һөйләтеү. Ҡылымдың зат һәм һан менән үҙгәреше.
Аҙыҡ-түлек. Кейем-һалым. Өй. Магазин.
6
аҙыҡ – түлек, уларҙы табыу, әҙерләү,өҫтәлдә биҙәү, аҙыҡ – түлеккә мөнәсәбәт, уға һаҡсыл ҡараш булдырыу, башҡорт аштарын күҙәтеү, килеш ялғауҙарын,һөйләмдең тиң киҫәктәре, һөйләмдә һүҙҙәрҙең тәртибен практик үҙләштереү, кейем- һалым исемдәре, уларҙың үлсәме, кейем һатып алыу, уларҙы бөхтә тотоуға индивидуаль ҡараш (синыфтағы һәр уҡыусының шәхси белем, күнекмә һәм ҡыҙыҡһыныуҙарын иҫәпкә алып эш итеү), ҡалын һәм нәҙек ялғауҙарҙы айырыу, ҡулланыу, килеш һәм зат ялғауҙарын практик ҡулланыу
8 март – Ҡатын-ҡыҙҙар көнө.
4
Әсәйҙәргә ихтирам хисе уятыу, мауыҡтырғыс, ҡыҙыҡлы материалдар ҡулланыу, менән һүҙен практик ҡулланыу, һөйләмдә тиң киҫәктәр. Телмәрҙә һандарҙы практик ҡулланыу, Кем булып эшләй? һорауын үҙләштереү
Яҙ етте.
6
Картина, экскурсия, сюжетлы һүрәттәр буйынса телдән (һәм элементар яҙма) текстар төҙөү, класта дуҫлыҡ, берҙәмлек күренештәрен күҙәтеү, уҡытыуҙа инновацион(яңылыҡҡа ынтылған) ҡараш эҙләү, һүҙ, уның лексик һәм грамматик мәғәнәһе (практик үҙләштереү).
Яҙғы эштәр.
7
темаға ҡараған һүҙҙәр, уларҙы дөрөҫ әйтеү, Һәм, ә, ләкин теркәүестәрен ҡулланыу, оло кешеләрҙең, балаларҙың тормошо һәм эштәренә һөйөү тәрбиәләү, диалог ҡороу
Йәйҙе ҡаршылайбыҙ.
2
үтелгәнде ҡабатлау, исемдең күплек, берлек формаларын ҡабатлау, яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр, синоним, антоним исемдәр менән телмәрҙе үҫтереү.
Беҙҙе мәктәп ҡаршылай
9
мәктәп йыһаздарын рус теле менән сағыштырыу, предметты, билдәне, эште белдереүсе һүҙҙәрҙе ҡулланыу, мауыҡтырғыс, ҡыҙыҡлы материалдар ҡулланыу
Башҡортостан ере буйлап
10
Башҡортостандың ҡалалары, ауылдары, йылғалары, күлдәре тураһында мәғлүмәт биреү, дәүләт символдары, уларҙың мәғәнһе, Башҡорт телендә тиң киҫәктәр.Һөйләмдә уларҙың ҡулланылышын практик үҙләштереү.темаға ҡараған һүҙҙәр, уларҙы дөрөҫ әйтеү, Һәм, ә, ләкин теркәүестәрен ҡулланыу, оло кешеләрҙең, балаларҙың тормошо һәм эштәренә һөйөү тәрбиәләү, диалог ҡороу
Юл йөрөү ҡағиҙәләре һәм билдәләре
5
юл ҡағиҙәләренә таянып уйын ҡороу, яҙма телмәрҙе үҫтереү, телгә ҡыҙыҡһыныу уятыу, ҡылымдың үткән, хәҙерге, киләсәк заманын ҡулланып һөйләмдәр төҙөү, ҡалын һәм нәҙек ялғауҙарҙы айырыу, ҡулланыу, килеш һәм зат ялғауҙарын практик ҡулланыу
Почта.Телефон.Телеграф
7
Итәғәтлелек нормаларын үҙләштереү, башҡорт телендәге бойороҡ, теләк һөйкәлеше формаларын практик ҡулланыу, әҙәплелек нормаларын белдереүсе һүҙҙәр һәм һөйләмдәр төҙөү, саҡырыу ҡағыҙы, ҡотлау, яҙма аралашыу булдырыу Кешеләрҙең һөнәрҙәренә күҙәтеү яһау, һөйләмдә тиң киҫәктәр ҡулланыу, уҡыусыларҙың яҙма эштәрендәге хаталарҙы төҙәтеү
Ҡыш дауам итә
7
тәбиғәтте танып белеүгә ҡыҙыҡһыныу үҫтереү, тәбиғәтте һаҡлау тураһында әңгәмә ҡороу, башҡорт телендә ябай һөйләм төрҙәрен ҡулланып текст төҙөү, уҡыусыларҙың телмәрен үҫтереү
Дуҫлыҡ ҡәҙерен бел
7
халыҡ-ара булған мөнәсәбәттәр тураһында диалогик, монологик телмәр күнекмәләрен камиллаштырыу, ишеткәнде, күргәнде, уҡығанды һөйләү күнекмәләрен үҫтереү, уҡытыуҙа компьютер ҡулланыу
Башҡортостан йылғалары,күлдәре. Экология мәсъәләһе
13
Башҡортостандың йылғалары, күлдәре тураһында мәғлүмәт биреү, тема буйынса яңы материалды аңлатыу, һүрәттәр менән йыһазландырыу
Бына тағы яҙ килде
10
Картина, экскурсия, сюжетлы һүрәттәр буйынса телдән (һәм элементар яҙма) текстар төҙөү, класта дуҫлыҡ, берҙәмлек күренештәрен күҙәтеү, уҡытыуҙа инновацион(яңылыҡҡа ынтылған) ҡараш эҙләү, һүҙ, уның лексик һәм грамматик мәғәнәһе (практик үҙләштереү).
Яңынан мәктәпкә
6
үтелгәнде ҡабатлау, исемдең күплек, берлек формаларын ҡабатлау, яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр, синоним, антоним исемдәр менән телмәрҙе үҫтереү, тема буйынса яңы материалды аңлатыу, һүрәттәр менән йыһазландырыу
Ауыл тормошо
7
Ауыл кешеләре, уларҙың эштәре, һөнәре, уларға туғанлыҡ мөнәсәбәте, ғаилә шәжәрәһе, файҙалы эштәр тураһында һөйләшеү, ата-әсәләрҙе ҙурлау, ололау, хөрмәтләү, балаларҙың ғаиләләге эштәре хаҡында хикәйәләр, мәҡәлдәр, шиғырҙар уҡыу, ятлау һәм һөйләү, эйәлек ялғауҙарын, килеш ялғауҙарын практик үҙләштереү
Башкортостан буйлап сәйәхәт
8
Тәҡдим ителгән тема буйынса уҡыу, текст менән эшләү күнекмәләрен үҫтереү, менән бәйләүесен телмәрҙә ҡулланыу, иҫтәлекле урындарға һаҡсыл ҡараш тойғоһо булдырыу.
Спорт. Спорт кәрәк-ярактары
8
Спорт менән шөғөлләнеүгә ынтылыш тәрбиәләү, балаларҙың һүҙлек запасын арттырыу, шул һүҙҙәрҙе телмәрҙә ҡулланыу күнекмәләрен әүҙемләштереү, бәйләнешле телмәр төҙөү.
Мин һәм беҙҙең ғаилә
9
Ғаилә, ғаилә ағзалары, уларҙың эштәре, һөнәре, уларға туғанлыҡ мөнәсәбәте, ғаилә шәжәрәһе, файҙалы эштәр тураһында һөйләшеү, ата-әсәләрҙе ҙурлау, ололау, хөрмәтләү, балаларҙың ғаиләләге эштәре хаҡында хикәйәләр, мәҡәлдәр, шиғырҙар уҡыу, ятлау һәм һөйләү,эйәлек ялғауҙарын, килеш ялғауҙарын практик үҙләштереү
Әсәйҙәр байрамы.
3
Әсәйҙәрҙе ҙурлау, хөрмәтләү,ҡылымдың заман мәғәнәләрен үҙләштереү, үҙеңдең буш ваҡытыңды анализлау, уҡыусыларҙың телмәрен үҫтереү
Сәнғәт оҫталары.
7
Сәнғәт оҫталары тураһында әңгәмәләр үткәреү, текстар уҡыу һөйләү телмәрен үҫтереү, практик үҙләштереү
Исемең матур, кемдәр ҡушҡан? Исемдәрҙә - ил тарихы
3
Үҙеңдең исемеңдең нимә аңлатҡанын билдәләү, күренекле шәхестәр тураһында әңгәмәләр үткәреү, текстар уҡыу һөйләү телмәрен үҫтереү, практик үҙләштереү
Борон-борон заманда...
5
күренекле шәхестәр тураһында әңгәмәләр үткәреү, текстар уҡыу һөйләү телмәрен үҫтереү, практик үҙләштереү
Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ
7
халыҡ-ара булған мөнәсәбәттәр тураһында диалогик, монологик телмәр күнекмәләрен камиллаштырыу, ишеткәнде, күргәнде, уҡығанды һөйләү күнекмәләрен үҫтереү, уҡытыуҙа компьютер ҡулланыу
Йәмле йәй
5
Йәйге тәбиғәтте танып белеүгә ҡыҙыҡһыныу үҫтереү, тәбиғәтте һаҡлау тураһында әңгәмә ҡороу, башҡорт телендә исем, ҡылым, сифаттарҙың һөйләмдә ҡулланылышы (практик күнекмәләр), диалог ҡороу
Мәктәпкә барабыҙ
5
башҡорт телендә сифат, яҙма телде үҫтереү, темаға бәйле ситуациялар буйынса әңгәмә ҡороу мәктәп йыһаздарын танып белеүгә ҡыҙыҡһыныу үҫтереү, уларҙы һаҡлау тураһында әңгәмә ҡороу
Көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәр
12
көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәрҙең
билдәләрен белеү, күплек, килеш ялғауҙарын ҡулланыу. Күршеңә һорауҙар биреү, һорауҙарға яуап биреү, тәбиғәтте һүрәтләү,һөйләү, дәресте анализлау, әңгәмәләр үткәреү, тыуған төйәк күренештәренә иғтибар тәрбиәләү, башҡорт һүҙҙәрен дөрөҫ әйтеү күнекмәләрен камиллаштырыу, һөйләм төрҙәрен сағыштырыу,үҙеңдең тексыңды төҙөү, ҡысҡырып уҡыу.
Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы
8
Башҡортостандың ҡалалары, ауылдары тураһында мәғлүмәт биреү, дәүләт символдары, уларҙың мәғәнһе. Башҡорт телендә тиң киҫәктәр. Һөйләмдә уларҙың ҡулланылышын практик үҙләштереү.Темаға ҡараған һүҙҙәр, уларҙы дөрөҫ әйтеү
Хеҙмәт төбө - хөрмәт
8
хеҙмәткә һөйөү тәрбиәләү, практик үҙләштереү, һөнәрҙәрҙе иҫкә төшөрөү, хеҙмәт йыһаздарын рус теле менән сағыштырыу, предметты, билдәне, эште белдереүсе һүҙҙәрҙе ҡулланыу, мауыҡтырғыс, ҡыҙыҡлы материалдар ҡулланыу
Ҡыш дауам итә
6
ҡышҡы тәбиғәтте танып белеүгә ҡыҙыҡһыныу үҫтереү, тәбиғәтте һаҡлау тураһында әңгәмә ҡороу, башҡорт телендә ябай һөйләм төрҙәрен ҡулланып текст төҙөү, уҡыусыларҙың телмәрен үҫтереү
Салауат Юлаев – халҡыбыҙҙың милли батыры
6
күренекле шәхестәр, батырҙар тураһында әңгәмәләр үткәреү, текстар уҡыу һөйләү телмәрен үҫтереү, практик үҙләштереү
Йәмле яҙ, һағындыҡ һине!
9
Картина, экскурсия, сюжетлы һүрәттәр буйынса телдән (һәм элементар яҙма) текстар төҙөү, класта дуҫлыҡ, берҙәмлек күренештәрен күҙәтеү, уҡытыуҙа инновацион(яңылыҡҡа ынтылған) ҡараш эҙләү, һүҙ, уның лексик һәм грамматик
Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ
4
күренекле шәхестәр тураһында әңгәмәләр үткәреү, текстар уҡыу һөйләү телмәрен үҫтереү, практик үҙләштереү
Ай Уралым, Уралым...
10
Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙың күренекле урындары менән таныштырыу, диалог һәм монологтар төҙөү.
Һаумы, мәктәп!
6
мәктәп йыһаздарын рус теле менән сағыштырыу, предметты, билдәне, эште белдереүсе һүҙҙәрҙе ҡулланыу, мауыҡтырғыс, ҡыҙыҡлы материалдар ҡулланыу
Ергә мәрхәмәт – илгә бәрәкәт
12
Республикаға ҡарата мөхәббәт, ғорурлыҡ тойғоһо, тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләргә. Улар тураһында һөйләргә, яҙырға өйрәтеү. Башҡортостандың ер аҫты, ер өҫтө байлыҡтары тураһында әңгәмәләр үткәреү.
Хәл төрҙәре ҡулланыу.
Атамалар ни һөйләй?
8
кеше тормошонда атамаларҙың да (кеше исеме, фамилияһы, атаһының исеме; ауыл, ҡала, тау, йылға һ.б.) роле. Тел ғилемендә уларҙы өйрәнеүсе фән. Ул – ономистика.
Беҙ ҡышты ла яратабыҙ.
8
тәбиғәтте танып белеүгә ҡыҙыҡһыныу үҫтереү, тәбиғәтте һаҡлау тураһында әңгәмә ҡороу, башҡорт телендә ябай һөйләм төрҙәрен ҡулланып текст төҙөү, уҡыусыларҙың телмәрен үҫтереү
Башҡорт театры.
4
Республикалағы театрҙар һәм уларҙың эшмәкәрлеге хаҡында дөйөм мәғлүмәт биреү. Театрҙың күренекле артистарының тормошо һәм ижады менән таныштырыу, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү.
Башҡорт халыҡ ижады.
14
уҡыусыларҙың белем, оҫталыҡ, күнекмәләрен камиллаштырыу уҡыусыларҙың тел буйынса ижади эшмәкәрлеге, тураһында төшөнсә, әкиәттәр, йырҙар, мәҡәлдәр, йомаҡтар, халыҡ ижадын өйрәнеүсе ғалимдар тураһында һөйләшеүҙәр, текстар уҡыу.
Башҡорт аты.
4
уҡыусылырҙы башҡорт атының килеп сығыуы, тарихи үткәне менән таныштырыу. Аттарҙың кеше тормошондағы мөһим ролен билдәләү. Йәш үҙенсәлектәре буйынса бүленеүен билдәләү Аттарға ҡарата ҡыҙыҡһыныусанлыҡ, улар тураһында күберәк белеү теләге тыуҙырыу.
Башҡорт халыҡ милли аштары.
7
аҙыҡ – түлек, уларҙы табыу, әҙерләү,өҫтәлдә биҙәү, аҙыҡ – түлеккә мөнәсәбәт, уға һаҡсыл ҡараш булдырыу, башҡорт милли аштарын күҙәтеү, килеш ялғауҙарын,һөйләмдең тиң киҫәктәре, һөйләмдә һүҙҙәрҙең тәртибен практик үҙләштереү
Күңелле яҙ килә.
5
картина, экскурсия, сюжетлы һүрәттәр буйынса телдән (һәм элементар яҙма) текстар төҙөү, класта дуҫлыҡ, берҙәмлек күренештәрен күҙәтеү, уҡытыуҙа инновацион(яңылыҡҡа ынтылған) ҡараш эҙләү, һүҙ, уның лексик һәм грамматик мәғәнәһе (практик үҙләштереү).
Уҡытыу- тематик план
№ п/п
Бүлек
Барлыҡ сәғәттәр һаны
Шул иҫәптән:
Ижади эштәр, проекттар
Дәрестәр
Изложение иншалар,күсереп яҙыу, һорауҙарға яуаптар
Контроль эштәр, диктант
5- се класс
1
Һаумы, мәктәп!
8
7
1
2
Үҙем тураһында
8
7
1
3
Йыл миҙгелдәре
8
7
1
4
Башҡортостанды беләһеңме?
7
6
1
5
Кеше. Тән ағзалары.Шәхси гигиена.
6
5
1
6
Яңы йыл менән.
8
6
2
Проект эшләү
7
Аҙыҡ-түлек. Кейем-һалым. Өй . Магазин.
6
5
1
Тест
8
8 март – Ҡатын-ҡыҙҙар көнө.
4
4
9
Яҙ етте.
6
6
10
Яҙғы эштәр.
5
4
1
11
Йәйҙе ҡаршылайбыҙ.
4
3
1
Йомғаҡ:
70
60
5
5
6- сы класс
1
Беҙҙе мәктәп ҡаршылай
9
7
1
1
2
Башҡортостан ере буйлап
9
8
3
Юл йөрөү ҡағиҙәләре һәм билдәләре
5
4
1
4
Почта.Телефон.Телеграф
6
5
1
5
Ҡыш дауам итә
5
4
1
6
Дуҫлыҡ ҡәҙерен бел
7
6
1
7
Башҡортостан йылғалары,күлдәре. Экология мәсъәләһе
13
11
2
8
Бына тағы яҙ килде
16
14
1
1
Йомғаҡ:
70
59
6
5
7- се класс
1
Яңынан мәктәпкә
6
5
1
2
Ауыл тормошо
8
6
1
1
3
Башкортостан буйлап сәйәхәт
8
7
1
4
Спорт. Спорт кәрәк-ярактары
8
7
1
5
Мин һәм беҙҙең ғаилә
8
7
1
6
Әсәйҙәр байрамы.
5
4
1
7
Сәнғәт оҫталары.
4
4
8
Исемең матур, кемдәр ҡушҡан? Исемдәрҙә - ил тарихы
3
2
1
9
Борон-борон заманда...
4
3
1
10
Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ
9
7
1
1
Ижади эш
11
Йәмле йәй
7
7
Йомғаҡ:
70
59
7
4
8- се класс
1
Мәктәпкә барабыҙ
7
6
1
2
Көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәр
11
10
1
3
Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы
8
6
1
1
4
Хеҙмәт төбө - хөрмәт
6
5
1
5
Ҡыш дауам итә
8
7
1
6
Салауат Юлаев – халҡыбыҙҙың милли батыры
6
5
1
7
Йәмле яҙ, һағындыҡ һине!
6
5
1
8
Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ
3
3
9
Ай Уралым, Уралым...
13
11
1
1
10
Йомғаҡлау.
2
2
Йомғаҡ:
70
60
5
5
9- сы класс
1
Һаумы, мәктәп!
6
5
1
2
Ергә мәрхәмәт – илгә бәрәкәт
7
6
1
3
Атамалар ни һөйләй?
10
10
4
Беҙ ҡышты ла яратабыҙ.
8
6
1
1
5
Башҡорт театры.
5
4
1
6
Башҡорт халыҡ ижады.
8
7
1
7
Башҡорт аты.
9
8
1
8
Башҡорт халыҡ милли аштары.
7
6
1
9
Күңелле яҙ килә.
8
7
1
Йомғаҡ:
68
59
5
4
Башҡорт теле кабинетында булырға тейешле техник һәм методик ҡулланмалар исемлеге
Мультимедия компьютеры (техник талаптар, график операция системаһы, компакт- дискыларҙы уҡыу һәм яҙыу өсөн ҡоролма, видео,Интернетҡа сығыу мөмкинлеге, акустик колонкалар, микрофон, наушниктар менән йыһазландырыу, прикладной программалар пакеты (текст менән,график һәм пизентация);
Мультимедиопроектор (уҡыу йортоноң материаль- техник тәьмин итеү исемлегенә инеү мөмкинлеге);
Финанс һәм техник шарттарға ҡарап, телекоммуникация саралары (электрон почта,мәктәптең локаль селтәре,Интернетҡа сығыу) бөтә уҡыу йортон материаль- техник тәьминитең сиктәрендә булдырылырға тейеш.
Сканер.
Лазерлы принтер.
Күсермә аппарат (уҡыу йортоноң материаль- техник база исемлегендә булырға мөммкин).
Диапроектор йәки оверхед (графпроектор).
Штатив йәки стенаға эленә торған экран
Видеоплеер, DVD- плеер (видеомагнитофон).
Телевизор (диагональ буйынса 72 см- ҙан кәм түгел).
Аудиоцентр (аудиокассеталарҙы файҙаланыу мөмкинселеге менән CD-R).
Төп һәм өҫтәлмә әҙәбиәт.
Ғәбитова З.М. Телмәр үҫтереү дәрестәре. – Өфө: Китап, 2009.
Башҡортса – русса мәҡәлдәр һәм әйтемдәр һүҙлеге. – Өфө: Китап, 1994.
Әүбәкирова З.Ф., Әүбәкирова Х.E., Дилмөхәмәтов М.И. Мин башҡортса уҡыйым – Өфө: Китап, 2007.
Башҡорт теле таблицаларҙа, схемаларҙа hәм ҡағиҙәләрҙә. Әүбәкирова З.Ф.– Өфө, 2006.
Тел төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.
Журналдар «Башҡортостан уҡытыусыһы», «Аҡбуҙат», «Аманат».
Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.
Башҡорт теленән изложение текстары йыйынтығы. 1- 4 - се класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма– Өфө : Китап, 2007.
М. Ғ. Усманова. Башҡортса русса – синонимдар һүҙлеге. - Өфө : Китап, 2010.
Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «КнигоГрад», 2008.
Дәреслек: Ғәбитова З. М., Усманова М. Ғ. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 6-сы класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө : Китап, 2010.
Дәреслек: Ғәбитова З.М., Усманова М.Ғ. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 7-се класы уҡыусылары өсөн дәреслек. - Өфө: Китап, 2006.
Дәреслек: Ғәбитова З.М., Усманова М.Ғ. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 8-се класы уҡыусылары өсөн дәреслек. - Өфө: Китап, 2005.
Дәреслек: Ғәбитова З.М., Усманова М.Ғ. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 9-сы класы уҡыусылары өсөн дәреслек. - Өфө: Китап, 2005.
Ғәбитова З. М. Эш программаһы эшкәртеү буйынса методик кәңәштәр. Башҡорт теле. –Өфө: БР МҮИ нәшриәте, 2014. Усманова М. Г. Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа һәм схемаларҙа.
Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М. С., Сиразетдинов З. Ә. Башҡротса өйрәнәйек. Урыҫ мәктәптәренең 1-4 – се синыфтары өсөн башҡорт теленән электрон дәреслек. – Өфө: Мәғариф министрлығы, 2003.
Башҡорт әҙәбиәте буйынса аудио-видеоәсбап.- Өфө: Башҡортостан Республикаһының Мәғариф министрлығы. 2005.
Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа. Фонетика. Морфология. - Башҡортостандың бәләкәй даһийы. Өфө : «Эдвис» уҡытыу – методика үҙәге, 2008.
Перечень образовательных Интернет- ресурсов
Сайт, посвященный изучению башкирского языка - http://tel.bashqort.com/home
Электронный журнал учителей башкирского языка и литературы - http://ostaz.ru/
Башкирский языковой портал - http://bashkort-tele.narod.ru/
Башкирский форум - http://www.bashforum.net/ http://bashkort-tele.livejournal.com/
www.morb.ru Официальный сайт Министерства образования Республики Башкортостан
www.edu.ru Федеральный портал "Российское образование"
www.минобрнауки.рф.минобрнауки.рф Министерство образования и науки РФ
http://www.pravitelstvorb.ru/ Официальный сайт Правительства Республики Башкортостан
www.apkpro.ru Академия повышения квалификации и профессиональной переподготовки работников образования
www.ege.edu.ru официальный информационный портал ЕГЭ
www.zankov.ru Образовательная система Л.В.Занкова
kpolyakov.narod.ru Методические материалы и программное обеспечениедля школьников и учителей
window.edu.ru информационная система "Единое окно доступа к образовательным ресурсам"
school-collection.edu.ru единая коллекция цифровых образовательных ресурсов
fcior.edu.ru федеральный центр информационно-образовательных ресурсов
Уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар
Уҡыу йылы аҙағында 5-9 сы класс уҡыусылары түбәндәге белем һәм күнекмәләргә эйә булырға мөмкинлек аласаҡ:
5 – се класс
1. Уҡытыусы уҡыған йәки һөйләгән, үҙең уҡыған тексты аңлай алыу; 3-6 һөйләмдән торған диалогты аңлау, уны дауам итә белеү;
2. Уҡыған әҫәр, картина, экскурсия, ҡараған диафильм буйынса әңгәмәлә ҡатнашыу;
- предметты, күренеште элементар рәүештә һүрәтләү, уға үҙ мөнәсәбәтеңде булдырыу;
- хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәрҙе, поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән һөйләү;
- 5 – 7 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү;
- тиҙәйткестәрҙе, һынамыштарҙы шыма итеп әйтә белеү.
3. Тексты шыма, аңлы, тасуири уҡыу;
-текстың өлөштәренә, иллюстрацияларына исем биреү;
-текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, мәғәнәләрен аңлатыу, һүҙлектәр менән эш итеү;
-хикәйә, әкиәт, мәҡәл, йомаҡ жанрҙарын айыра белеү.
4. Ҙур булмаған һөйләмдәрҙе күсереп һәм яттан яҙыу;
- текст буйынса һорауҙарға яуап яҙыу;
- 6-10 һөйләмдән торған текстың йөкмәткеһен яҙыу;
-бер телдән икенсе телгә тәржемә итеү;
-өйрәтеү характерындағы изложение, иншалар яҙыу.
6-сы класс
Һүрәтләү, хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул итеү;
Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итеү;
Ишеткәнде, күргәнде 4-6 һөйләм менән бәйләнешле итеп һөйләү.
Ҡысҡырып шыма һәм тасури уҡыу.
Һүҙлек һүҙҙәрен белеү һәм уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу.
Дәрестә өйрәнелгән грамматик материалды практик ҡуллана белеү
Ижади диктанттар, өйрәтеү изложениелары һәм иншалары яҙыу.
Программала күрһәтелгән шиғырҙарҙы яттан белеү;
3-4 башҡорт йырын башҡара белеү, мәктәптең үҙешмәкәр сараларында ҡатнашыу, сәхнәлә сығыш яһау.
Бөтә был эштәр тураһында бәйләнешле һөйләй белеү.
7- се класс
Өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең авторын, исемен белеү;
Яҙыусы ижад иткән художестволы картиналарҙы уйлап күҙ алдына баҫтырыу;
Эпик һәм лирик әҫәрҙе айыра белеү;
Программала ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәрҙең тексын ятлау, 8-10 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү.
Художестволы, фәнни популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып, етеҙ уҡыу;
Художестволы әҫәрҙәрҙе тасуири уҡыу;
Ҙур булмаған хикәйәләрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен һөйләп биреү.
Йәмғиәт тормошонда телдең роле; туған телдең әһәмиәте;
Фонетика, телмәр өндәре, ижек, баҫым, һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәр;
Графика, алфавит; хәрефтәрҙең өндәрҙе сағылдырыуы төшөнсәләре;
Лексика; һүҙҙең лексик мәғәнәһе; һүҙҙең тура һәм күсмә мәғәнәһе; синоним, антоним, омоним;
Исемдәрҙең һан, килеш менән үҙгәреше, күплек һәм килеш ялғауҙарының дөрөҫ яҙылышы, яңғыҙлыҡ исемдәрҙең дөрөҫ яҙылышы;
Ҡылымдарҙың заман, һан, зат менән үҙгәреше;
Ярҙамсы һүҙ төркөмдәре, уларҙың яҙылышы, һөйләмдәге роле.
8- се класс
“Мәктәп” темаһы буйынса һүҙлек байлығын арттырыу. Тема буйынса эҙмә-эҙлекле һөйләмдәр төҙөтөү, ҡыҫҡа ғына хикәйә төҙөү. Текст өҫтөндә эшләү, план төҙөү, план буйынса һөйләү. Мәктәп, класс торошо, уҡыу әсбаптары, китапхана, беҙҙең класс тураһында әңгәмәләр ойоштороу. Белем, китап һ.б. мәҡәлдәр ҡойоу.
Тәҡдим ителгән ситуация буйынса һорауҙар бирә белеү, уҡытыусының (йәки башҡаларҙың) һорауҙарына яуап бирә белеү; яуаптарҙы дөрөҫ интонация менән асыҡ, аңлайышлы итеп әйтеү, һөйләү, бирелгән һорауҙарға тулы итеп яуап биреү, күренекле яҙыусыларҙың биографияһы , ижады өҫтөндә ентекле эш алып барыу.
Ишеткәнде, күргәнде 4-6 һөйләм менән бәйләнешле итеп һөйләү.
Ҡысҡырып, шыма, ролләп, сәхнәләштереп һәм тасури уҡыу.
Һүҙлек һүҙҙәрен белеү һәм уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу.
Дәрестә өйрәнелгән грамматик материалды практик ҡуллана белеү.
80- 85 һүҙ күләмендә диктант яҙыу; 55-60 һүҙ изложение һәм 65-70 һүҙ инша яҙа белеү; ҡотлау хаты (открытка) яҙа белеү.
Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙың күренекле урындары менән таныштырыу. Йәйге тәбиғәтте күҙәтеү, ололарҙың һәм балаларҙың йәйге эштәре тураһында диолог һәм монологтар төҙөү. 8- се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Программала күрһәтелгән шиғырҙарҙы яттан белеү; 3-4 башҡорт йырын башҡара белеү, мәктәптең үҙешмәкәр сараларында ҡатнашыу, сәхнәлә сығыш яһау. Бөтә был эштәр тураһында бәйләнешле һөйләй белеү. Данлыҡлы кешеләр менән кисәләр, осрашыуҙар ойоштороу уларға ҡарала ихтирам, ғорурланыу тойғоһо уятыу, кешелеклелек тәрбиәләү.
Уҡыу-уҡытыу программаһында планлаштарылған һөҙөмтәләрҙе үҙләштерелеүен баһалау.
9- сы класс
Ҙур булмаған эпик әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен һөйләп биреү. Художество әҫәрҙәрҙе инсценировкалау.
eҡытыусы ҡуйған проблемалы һорау ярҙамында героәға характеристика биреү;
тәҡтим ителгән әҫәрҙе тәржемә итә белеү, таныш булмаған һүҙҙәрҙе айыра белеү;
10-12 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү;
эпик, логик, лироэпик һәм драматик әҫәрҙәрҙе айыра белеү.
Һорауҙарға тулы яуап һәм геройҙарға баһалама биреү;
уҡылған әҫәрҙәргә үҙ мөнәсәбәтеңде белдерә белеү.
nелмәр ағышында өндәрҙең үҙгәреүен айыра һәм аңлата белеү;
диалогтарҙа башҡа кешеләрҙең телмәрендәге орфоэпик хаталарҙы күҙәтә һәм төркөмләй белеү;
һүҙлектәр менән файҙалана белеү;
диктант, изложение һәм иншалар яҙыу;
өндәш һүҙҙәр, улар эргәһендә тыныш билдәләренең ҡуйылышы;
һүҙҙәрҙе яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙарҙың килеү тәртибе (рус теле менән сағыштырыу).
үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙҙәрҙең телмәрҙәге роле.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.